Διάγραμμα – Περίληψη
Θέματος Γ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»
τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,
περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.
Ἔννοια
καί οὐσία τῶν παθῶν:
Τό μεγαλύτερο μέρος τῆς Κλίμακας τοῦ ἁγίου
Ἰωάννου (λόγοι 4-25) ἀναφέρεται στά σκληρά
πάθη καί στίς ἀντίστοιχες ἀρετές, μέ τίς ὁποῖες
αὐτά θεραπεύονται. Τί εἶναι, ὅμως,
τά πάθη; Ἀσθένειες τῆς ψυχῆς
(καί τοῦ σώματος), τονίζουν οἱ Πατέρες, ὅπως
καί οἱ ἁμαρτίες. Ἡ ἁμαρτία
ὡς «παράβαση καί παρακοή» τῶν θείων ἐντολῶν
(Ἑβρ. 2,2). Ἡ νομική θεώρηση τῆς
ἁμαρτίας καί ἡ νομική θεώρηση τῆς
δικαιώσεως. Ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ
ὡς θεμέλιο τῆς διακρίσεως μεταξύ
καλοῦ καί κακοῦ, ἁμαρτίας
καί μή ἁμαρτίας. Ἡ ἁμαρτία
ὡς ἀσθένεια (διαστροφή) τῆς θελήσεως τοῦ
ἀνθρώπου («ἁμαρτία» = ἀστοχία)
καί ὡς νόσος τῆς ἀνθρώπινης
προσωπικότητας. Τά πάθη ὡς νόσος βαρύτερη ἀπό τήν ἁμαρτία.
Πάθη εἶναι οἱ ἐπαναλαμβανόμενες
ἁμαρτίες, πού ἔχουν γίνει «ἕξεις»
(συνήθειες). «Ἕξις» = «δευτέρα φύσις». Πάθος εἶναι
ἡ βαθιά ριζωμένη καί, κατά συνέπειαν, δυσίατη ἁμαρτία.
Τά πάθη ὡς «σκληρές οὐσίες» (ἅγιος
Ἰσαάκ ὁ Σῦρος)
Κατά τόν ἅγ. Μάξιμο Ὁμολογητή, «πάθος ἐστί
κίνησις ψυχῆς παρά φύσιν, ἤ ἐπί
φιλίαν ἄλογον, ἤ ἐπί
μῖσος ἄκριτον, ἤ τινος, ἤ
διά τι τῶν αἰσθητῶν». Πάθη εἶναι οἱ
ἰσχυροί δεσμοί μέ πρόσωπα καί πράγματα τοῦ
κόσμου τούτου, πού προσλαμβάνουν εἴτε θετικό («ἀγάπη»)
εἴτε ἀρνητικό (μῖσος) χαρακτῆρα.
Ὅσο πιό ἰσχυροί εἶναι
αὐτοί οἱ δεσμοί, τόσο πιό
χαλαρός (ἤ καί ἀνύπαρκτος) εἶναι
ὁ δεσμός μέ τόν Θεό.
