Από τη βάση στην κορυφή της «Κλίμακας»

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος ΙΒ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Τό οὐσιαστικό περιεχόμενο τῆς Κλίμακας: Ἡ θεραπεία τῶν σκληρῶν παθῶν, ὡς περιεχόμενο τῆς Κλίμακας. Ἡ ἔνταξη τοῦ περιεχομένου αὐτοῦ στό εὑρύτερο πλαίσιο τοῦ προορισμοῦ καί τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Τό σχῆμα: πτώση - ἀποκατάσταση (θεραπεία) - τελείωση (ἐν Χριστῷ δοξασμός). Τό δεδομένο τῆς πτώσεως ὡς προϋπόθεση τῆς Κλίμακας. Ἀφετηρία της (πρώτη βαθμίδα), ἡ «ἀποταγή» τοῦ «κόσμου», δηλ. ἡ ἀναίρεση τῆς πτωτικῆς κατάστασης τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, καί τελευταία βαθμίδα της εἶναι ἡ «τελεία ἀγάπη», ἡ ὁποία, ὡς κατάσταση, ὑπερβαίνει τή θεραπεία καί ταυτίζεται μέ τήν ἴδια τή θέωση («ὁ Θεός ἀγάπη ἐστι» Α' Ἰω. 4,16). Ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ὡς «τέχνη τεχνῶν καί ἐπιστήμη ἐπιστημῶν». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης καί ἡ Κλίμακα, ὁδηγοί στήν τέχνη τῆς σωτηρίας, ὡς ὁδηγοί πρός τή θέωση. Ὡστόσο, ἡ θεραπεία τῶν παθῶν εἶναι ἕνα μόνο μέρος τῆς διαδικασίας τῆς σωτηρίας. Ἡ διαδικασία τῆς θεραπείας («κάθαρσις») συνίσταται στήν ἄρση τοῦ μεγαλύτερου ἐμποδίου γιά τήν ἐπίτευξη τῆς σωτηρίας, πού εἶναι τά πάθη. Ἡ κατάσταση τῆς φυσικῆς παρουσίας τῶν ἀρετῶν ἀκολουθεῖ τό στάδιο τῆς θεραπείας τῶν παθῶν καί ταυτίζεται μέ ὅ,τι ἡ Ἀσκητική Παράδοση ἀποκαλεῖ «ἀπάθεια» (= ἀπουσία παθῶν, μετασχηματισμός τῶν παθῶν σέ ἀρετές). Ὅμως, οὔτε ἡ «ἀπάθεια», οὔτε ἡ ἁπλή παρουσία τῶν ἀρετῶν ταυτίζονται μέ τόν τελικό προορισμό τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ προορισμός αὐτός εἶναι ἡ θέωση.

Η Ανάσταση του Κυρίου στην Ορθόδοξη Παράδοση

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος ΙΑ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου καί ἡ Ἀνάστασις: Ἡ Ἀνάστασις τοῦ Κυρίου ὡς κορυφαία τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἑορτῶν. Τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ὡς κέντρο τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου: Ἀρχή (Δημιουργία), μέσον (Ἐνανθρώπησις) καί τέλος (Κρίσις). Ἡ πίστις στόν Χριστό (ὡς «Υἱό τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος»), ὡς θεμέλιο τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἀνάστασις ἀποκαλύπτει καί ἐπισφραγίζει τήν «ταυτότητα» (θεότητα) τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πίστις στόν Χριστό = πίστις στήν Ἀνάσταση = πίστις στήν θεότητα τοῦ Χριστοῦ.

Η αγάπη, το πλήρωμα των αρετών

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Ι' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Ἡ τριάς τῶν κορυφαίων ἀρετῶν: Πίστις, ἐλπίς καί ἀγάπη. Ὁ «Περί ἀγάπης, ἐλπίδος καί πίστεως» (Λ') λόγος τῆς Κλίμακος. Ἡ σύνδεση τῶν τριῶν ἀρετῶν μεταξύ τους: κατά τό παράδειγμα τοῦ ἡλιακοῦ δίσκου, τῆς ἀκτίνας καί τοῦ φωτός (Κλῖμαξ, λ', 2-3). Ἡ ἀσύγκριτη ὑπεροχή τῆς ἀγάπης: «μείζων δέ τούτων ἡ ἀγάπη» (Α' Κορ. 13,13). Πλήρωμα πασῶν τῶν ἀρετῶν. Ἡ εὐρύτητα καί ἡ καθολικότητα τῆς ἀγάπης: Ἡ ἀγάπη δέν εἶναι ἁπλῶς καί μόνο μιά συναισθηματική κατάσταση, ἀλλά στάση ζωῆς τοῦ ὅλου ἀνθρώπου. Ἡ μονιμότητα τῆς ἀγάπης ἤ ἡ ἀγάπη ὡς κατάστασις τοῦ «μέλλοντος αἰῶνος»: «ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει» (Α' Κορ. 13,8).

Η ακηδία, η αναισθησία και η δειλία

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Θ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Ἡ ἀκηδία καί ἡ θεραπεία της: Ἀκηδία: ἐκ τοῦ α + κήδομαι (φροντίζω) = δέν φροντίζω. Ἀκηδία = πνευματική ἀναισθησία, ὀκνηρία, ἀδιαφορία γιά τήν προσευχή, τή μελέτη, τήν ἄσκηση, τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ καί, γενικά, γιά κάθε πνευματικό ἔργο. Ἡ ἀκηδία ὡς «πνεῦμα» (δαιμόνιο), ἀφοῦ κάθε πάθος ὑποβάλλεται καί ὑποδαυλίζεται ἀπό συγκεκριμένο δαιμόνιο ἤ ὁμάδα δαιμονίων. Ἡ ἀκηδία ὡς ἕνας ἀπό τούς ὀκτώ περιεκτικούς λογισμούς τῆς κακίας, «δι' ὧν πᾶσα ἁμαρτία τελεῖται». Ὁ «Περί ἀκηδίας» (ΙΓ') λόγος τῆς Κλίμακος. Αἴτιο τῆς ἀκηδίας ἡ ἔλειψη ὑπακοῆς. Αἴτια, ἐπίσης, ἡ λήθη τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν καί ἡ ἐνασχόληση μέ τά γήϊνα καί ἀνθρώπινα. Ἡ σκληροκαρδία ὡς αἴτιο ἀκηδίας. Ἡ ἀκηδία καί ἡ ἀμέλεια (ὀκνηρία) πρός σωματικές ἐργασίας: ἡ σωματική ἄσκηση, ἄλλοτε φάρμακο κατά τῆς ἀκηδίας καί ἄλλοτε πρόφαση ἀκηδίας. Στόν μοναχισμό ἡ ἀκηδία πλήττει περισσότερο ἀσκητές καί ἐρημῖτες. Ἀποτελέσματα («καρποί») τῆς ἀκηδίας: ἄσκοπες μετακινήσεις ἀπό τόπο σέ τόπο, παρακοή στόν πνευματικό, ἐγκατάλειψη κάθε πνευματικῆς ἐργασίας. Φάρμακα θεραπείας τῆς ἀκηδίας: ἡ ὑπακοή, ἡ χωρίς ὑπερβολές σωματική ἄσκηση, ἡ προσευχή, ἡ μνήμη τοῦ θανάτου, ἡ μνήμη τῶν πταισμάτων μας, ἡ ἐλπίδα τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν.

Η νηστεία της Εκκλησίας

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Η' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Ἡ γαστριμαργία καί ἡ θεραπεία της: Ὁ «Περί γαστριμαργίας» (ΙΔ') λόγος τῆς Κλίμακος. Ἡ γαστριμαργία στήν ἱεράρχηση τῶν παθῶν: Ἐκ τῆς Φιλαυτίας προέρχονται οἱ «γίγαντες τῶν παθῶν» (Φιλοδοξία, Φιλαργυρία, Φιληδονία). Μορφές Φιληδονίας εἶναι: α) ἡ γαστριμαργία καί β) ἡ πορνεία. Ἡ γαστριμαργία ὡς «μήτηρ» τῆς πορνείας. Ἡ νηστεία ὡς δραστικό φάρμακο θεραπείας τῆς γαστριμαργίας. Ἡ Μ. Τεσσαρακοστή ὡς κατ’ ἐξοχήν περίοδος νηστείας.

Οι λογισμοί και ο χειρισμός τους

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Ζ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Εἰσαγωγή: Σπουδαιότατο ρόλο στήν πνευματική ἐξέλιξη τοῦ ἀνθρώπου ἔχουν οἱ λογισμοί. Ὁ «Περί λογισμῶν βλασφημίας» (ΚΓ') λόγος τῆς Κλίμακος. Ἡ ἄμεση σύνδεση λογισμῶν καί παθῶν. Οἱ ἀνθρωπολογικές προϋποθέσεις τῆς λειτουργίας τῶν λογισμῶν. Ὁ ἄνθρωπος ὡς σύζευξις σώματος καί ψυχῆς. Τό τριμερές τῆς ψυχῆς: α) «λογιστικόν», β) «θυμοειδές», γ) «ἐπιθυμητικόν» (ἤ «νόησις», «βούλησις», «συναίσθημα»). Τό «λογικόν» («λογιστικόν») καί τό «ἄλογον» («θυμοειδές» + «ἐπιθυμητικόν») μέρος τῆς ψυχῆς. Ἡ διάκριση τοῦ «λογιστικοῦ» σέ «νοῦν» καί «λόγον», κατά τούς Πατέρες. Στό «θυμοειδές» καί στό «ἐπιθυμητικόν» ἐνεργοῦν τά περιεκτικά πάθη τοῦ θυμοῦ καί τῆς ἐπιθυμίας ἀντιστοίχως. Ὁ θυμός καί ἡ ἐπιθυμία εἶναι «ἄλογα πάθη» τῆς ψυχῆς. Λογισμοί εἶναι τό μέσο, μέ τό ὁποῖο τά πάθη προσβάλλουν τό «λογικόν» μέρος τῆς ψυχῆς. Οἱ λογισμοί ὡς ἀρχή τῆς ἁμαρτίας καί τῶν παθῶν: κάθε ἁμαρτία ἔχει τήν ἀφετηρία της σέ λογισμούς, δηλ. κάθε ἁμαρτία ἔχει τήν ἀφετηρία της στήν ψυχή («οὐκ ἐκ τοῦ σώματος ἡ ἁμαρτία, ἀλλ' ἐκ τῆς ψυχῆς»). Ὁ ἔλεγχος καί ἡ θεραπεία τῶν λογισμῶν, ταυτίζεται σχεδόν μέ τή θεραπεία (σωτηρία) τοῦ ὅλου ἀνθρώπου. Ἡ ἀπαλλαγή ἀπό τήν «κατ’ ἐνέργειαν» ἁμαρτία εἶναι μέρος μόνο τῆς θεραπείας.

Η μετάνοια ως πύλη της σωτηρίας

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος ΣΤ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Ἀπό τήν ὑπακοή στή μετάνοια: Ὁ Δ' λόγος τῆς Κλίμακας ἀναφέρεται στήν ὑπακοή. Ἡ ὑπακοή εἶναι κατ’ ἐξοχήν μοναχική, ἀλλά καί «κοσμική» ἀρετή. Εἶναι μία ἀπό τίς τρεῖς βασικές μοναχικές ὑποσχέσεις: ὑπακοή, παρθενία καί ἀκτημοσύνη. Ἡ ὑπακοή εἶναι ἡ ὁδός τῆς ἐπιστροφῆς στόν Θεό. Ἄν ἡ παρακοή ἐπέφερε τήν πτώση («διά τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνός ἀνθρώπου ἁμαρτωλοί κατεστάθησαν οἱ πολλοί», Ρωμ. 5,19), ἡ ὑπακοή ἐπιφέρει τή σωτηρία. Ἡ ὑπακοή εἶναι μίμησις Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος ἔγινε «ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ» (Φιλ. 2,8). Ὑπακοή σημαίνει προσαρμογή τοῦ ἐπαναστατημένου ἀνθρώπινου θελήματος στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Στόν μοναχισμό ὁρατός ἐκφραστής τοῦ θείου θελήματος καί εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὁ Γέροντας (Ἡγούμενος). Ἡ ὑπακοή εἶναι ἐλεύθερη ἐπιλογή μας: δέν εἶναι ἐξωτερικός καταναγκασμός καί πραγματική δουλεία, ἀλλά ἑκούσια «δουλεία».

Χριστιανός και κόσμος

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Ε' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Ἡ γενική εἰσαγωγή τῆς Κλίμακας: Τό πρῶτο μέρος τῆς Κλίμακας (λόγοι 1-3) ἀποτελεῖ οὐσιαστικότατη γενική εἰσαγωγή στό ζήτημα τῆς θεραπείας τῶν παθῶν καί ἀναφέρεται στή σχέση Μοναχοῦ (Χριστιανοῦ) καί κόσμου. Περιλαμβάνει τρεῖς λόγους: α)  Περί ἀποταγῆς, β) Περί ἀπροσπαθείας καί γ) Περί ξενιτείας.

Ο Ιησούς Χριστός και η αίρεση των «Μαρτύρων του Ιεχωβά»

Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ

ΚΑΙ Η ΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ «ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ»

ΠΡΩΤ.

ΣΩΤΗΡΙΟΥ Ο. ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ

Εἰσήγηση

στήν ΚΣΤ' Πανορθόδοξο Συνδιάσκεψη Ἐντεταλμένων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν

καί Ἱερῶν Μητροπόλεων διά θέματα αἱρέσεων καί παραθρησκείας,

Λαμία 3 - 5 Νοεμβρίου 2014.

Σεβασμιώτατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

σεβαστοί πατέρες καί ἀγαπητοί ἀδελφοί,

Εὐχαριστῶ θερμά τή Συνοδική Ἐπιτροπή τῆς Ἐκκλησίας μας ἐπί τῶν Αἱρέσεων καί ἰδιαίτερα τόν σεβαστό Γραμματέα της π. Κυριακό Τσουρό γιά τή μεγάλη τιμή νά εἶμαι κι ἐγώ μεταξύ τῶν εἰσηγητῶν αὐτῆς τῆς Συνδιασκέψεως μέ τό πολύ σημαντικό καί ἐνδιαφέρον θέμα τῶν ἐξωχριστιανικῶν, αἱρετικῶν καί ἀποκρυφιστικῶν θεωρήσεων τοῦ προσώπου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Στά πλαίσια τοῦ γενικοῦ αὐτοῦ θέματος ἡ παροῦσα Εἰσήγηση θά ἐπιχειρήσει νά προσεγγίσει διάφορες πλευρές τῆς διδασκαλίας γιά τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ τῆς πιό γνωστῆς αἵρεσης στήν Ἑλλάδα, τῆς ὀργάνωσης καί ἑταιρίας «Σκοπιά» τῶν «Μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ».

Βουδιστικές αιρέσεις και Ορθόδοξη πίστη

ΒΟΥΔΔΙΣΤΙΚΕΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ

ΠΡΩΤ.

ΣΩΤΗΡΙΟΥ Ο. ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ

(Ὁμιλία στόν Ἱ. Ναό Εὐαγγελιστρίας Λεωνιδίου, τήν Τετάρτη 9/4/2014)

Σεβασμιώτατε,

σεβαστοί πατέρες καί ἀγαπητοί ἀδελφοί,

Βρισκόμαστε ἤδη στά πρόθυρα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Ἑβδομάδος καί ἑτοιμαζόμεθα νά ζήσουμε γιά μιά ἀκόμη φορά τά μεγάλα γεγονότα τῶν ἀχράντων Παθῶν καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας. Μιά μεγάλη πνευματική πορεία ἐγγίζει στό τέλος της. Μιά πορεία, πού δέν ἐξελίσσεται χωρίς ἐμπόδια καί προβλήματα, τά ὁποῖα τείνουν νά μεταβάλλουν τόν χαρακτῆρα της καί μᾶς ἀναγκάζουν νά ἀσχοληθοῦμε μέ θέματα πού εἶναι ἔξω ἀπό τό κλίμα τῶν ἡμερῶν. Ζοῦμε σέ καιρούς ραγδαίων μεταβολῶν καί ἐξελίξεων. Μιά πρωτοφανής πνευματική καί οἰκονομική κρίση, ὅπως εἶναι γνωστό, πλήττει τήν ἑλληνική κοινωνία, τῆς ὁποίας ὁ χαρακτῆρας συνεχῶς μεταβάλλεται καί ἀλλοιώνεται. Παραδοσιακές ἀξίες ἀμφισβητοῦνται καί νέα ἤθη ἐκτοπίζουν κάθε παραδεδομένο στοιχεῖο. Μπροστά στίς πανίσχυρες δομές τῆς παγκοσμιοποίησης τά «σύνορα» τῶν πολιτισμῶν πέφτουν καί οἱ πνευματικές ἀντιστάσεις ἐξουδετερώνονται.