Διάγραμμα – Περίληψη
Θέματος Δ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»
τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,
περιόδου ΙΓ', ἔτους 2018-2019.
Θρησκεῖες καί προσευχή: Στόν μεταπτωτικό κόσμο δέν ἐμφανίζεται
μόνο τό φαινόμενο τῆς αὐθεντικῆς προσευχῆς (μέ τά στοιχεῖα τῆς μετανοίας, τῆς
συντριβῆς, τοῦ πένθους, τῶν δακρύων κ.λπ.), ἀλλά πολύ περισσότερο τό φαινόμενο
τῆς ἐκτροπῆς ἀπό τήν αὐθεντικότητα τῆς προσευχῆς. Πρόκειται γιά τήν προσευχή τή
συνυφασμένη μέ τίς θρησκεῖες, ἀφοῦ ὅπου θρησκεία ἐκεῖ καί προσευχή. Κατά συνέπειαν,
ἡ κατανόηση τοῦ φαινομένου τῆς θρησκείας σημαίνει κατανόηση καί τοῦ φαινομένου
τῆς προσευχῆς. Γενικά, τόσο οἱ θρησκεῖες, ὅσο καί αὐτό τό εἶδος τῆς προσευχῆς ἀποτελοῦν
προϊόντα ἀνθρώπινων ἀναζητήσεων καί εἶναι ἀνθρώπινα κατασκευάσματα. Ὁ ἀπωλέσας
τήν κοινωνία μέ τόν Θεό μεταπτωτικός ἄνθρωπος αἰσθάνεται κενός, ἐλλιπής καί μόνος,
ἀγνοώντας δέ τόν ἀληθινό Θεό καί ἐπιχειρώντας νά ἀναπληρώσει τήν παρουσία Του,
ἐπινοεῖ ἀνύπαρκτους «θεούς» μέ τή λογική καί τή φαντασία. Μέ τόν ἴδιο τρόπο
ἐπινοεῖ καί τρόπους ἐπικοινωνίας μέ αὐτούς τούς «θεούς», δηλ. ἐπινοεῖ μορφές λατρείας
καί τρόπους προσευχῆς. Εἶναι φανερό, ὅτι οἱ προσευχές αὐτές, οἱ ἀπευθυνόμενες
σέ ἀνύπαρκτους «θεούς», δέν ἀποτελοῦν πραγματική ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό καί
συνιστοῦν ἕνα εἶδος πλάνης. Μπορεῖ καλύπτουν μιά ὑπαρξιακή ἀνάγκη, ἀλλά δέν
παύουν νά εἶναι ἕνα εἶδος πλάνης. Ἡ ἐπιστήμη μπορεῖ νά μᾶς δώσει ἀρκετές
πληροφορίες γι’ αὐτό τό εἶδος τῶν προσευχῶν, εἰδικότερα δέ ἡ ἐπιστήμη τῆς Θρησκειολογίας,
ἡ ὁποία ἐρευνᾶ τίς θρησκεῖες ὡς ἱστορικό φαινόμενο καί τίς ἐπιμέρους ἐκδηλώσεις
τους, μεταξύ τῶν ὁποίων καί τήν προσευχή. Ἡ Θρησκειολογία, ὡς ἐπιστήμη, δέν
ταυτίζεται σέ καμμία περίπτωση μέ τήν Θεολογία. Μετά τήν πτώση ἡ θρησκεία ἀποτελεῖ
καθολικό φαινόμενο πλάνης. Ἡ θρησκεία ἐμφανίζεται παντοῦ καί πάντοτε. Στήν ἀρχαιότητα
ὁ Πλούταρχος μαρτυρεῖ χαρακτηριστικά γιά τήν καθολικότητα τοῦ θρησκευτικοῦ
φαινομένου. Μόνο ὁ σύγχρονος δυτικός πολιτισμός ἀπέρριψε τή θρησκεία, γιά νά
θεοποιήσει, ὅμως, τόν ἄνθρωπο καί εἰδικότερα τόν ἀνθρώπινο λόγο.