«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Εκκλησία και ιερά Μυστήρια

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ζ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Ἔννοια καί οὐσία τῶν Μυστηρίων: Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός καί οἱ ὀργανικά ἑνωμένοι μαζί Του (ὅσοι ἔχουν ἑνωθεῖ, ἀλλά καί διατηροῦν τήν ἕνωσή τους μέ τόν Χριστό). Ἡ ἕνωση αὐτή συντελεῖται στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Ἄρα τά Μυστήρια εἶναι στοιχεῖα τῆς οὐσίας τῆς Ἐκκλησίας: «σημαίνεται ἡ Ἐκκλησία ἐν τοῖς Μυστηρίοις» - ἡ Ἐκκλησία ἐμφαίνεται στά Μυστήριά της, ἐκφράζεται ἀπό τά Μυστήριά της, θεωρεῖται στά Μυστήριά της. Θεωρώντας τά Μυστήρια, θεωροῦμε τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Τί ἀκριβῶς εἶναι τά Μυστήρια; Ὁ λεγόμενος «ὁρισμός» τῶν Μυστηρίων («τά Μυστήρια εἶναι θεοσύστατες τελετές, οἱ ὁποῖες, μέσω ὑλικῶν καί ὁρατῶν στοιχείων, μεταδίδουν τήν ἀόρατη Θεία Χάρη») μᾶς ἀποκαλύπτει πλευρές τῆς ἀληθείας περί Μυστηρίων, ἀλλά δέν ἀποκαλύπτει ὁλόκληρη τήν ἀλήθεια γι’ αὐτά. Στοιχεῖα, πού προκύπτουν ἀπό τόν παραπάνω «ὁρισμό»:

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Προϋποθέσεις τῆς περί Χάριτος διδασκαλίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΣΤ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Θεοπτία καί Ὀρθόδοξη Θεολογία: Ἀναζητοῦμε τήν αὐθεντική διδασκαλία περί Θείας Χάριτος στούς λόγους ὅσων γνωρίζουν πραγματικά τόν Θεό, δηλ. ὅσων ἔγιναν θεόπτες: οἱ θεόπτες (Προφῆτες, Ἀπόστολοι καί Ἅγιοι) εἶναι οἱ αὐθεντικοί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖνοι, φθάνοντας στήν κατάσταση τῆς πραγματικῆς θέας καί κοινωνίας μέ τόν Θεό, γνωρίζουν ὁρισμένες ἀλήθειες περί Θεοῦ ἐντός τῆς θεοπτικῆς ἐμπειρίας τους. Ἡ πρώτη ἐξ αὐτῶν εἶναι ὅτι μεταξύ Θεοῦ καί κόσμου δέν ὑπάρχει καμμία ὁμοιότητα, γιατί ὁ μέν Θεός εἶναι ἄκτιστος, ὁ δέ κόσμος κτιστός. Αὐτό σημαίνει πῶς ὁ θεόπτης γνωρίζει ὅτι: α) πρώτη καί θεμελιώδης διάκριση, πού ὑφίσταται παντοῦ, εἶναι ἡ διάκριση μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου, β) ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἔχει ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου ἀπό τήν παροῦσα ἤδη ζωή καί γ) ὁ κόσμος, ὡς κτιστός, εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ ἐκ τοῦ μηδενός (ἀποκτᾶ ἐμπειρική βεβαιότητα τοῦ δόγματος τῆς δημιουργίας). Μιά δεύτερη ἀλήθεια, πού γνωρίζει ὁ θεόπτης ἀπό τή θεοπτική ἐμπειρία του, εἶναι ὅτι στόν Θεό ὑπάρχει διάκριση μεταξύ «Οὐσίας» καί «Ὑποστάσεων»: ὁ Θεός εἶναι ἕνας, ἀλλά ταυτόχρονα τριαδικός (Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα). Ἐπίσης, γνωρίζει ὁρισμένες σχέσεις μεταξύ τῶν θείων Ὑποστάσεων: ὅτι ἡ πρώτη εἶναι ἀγέννητη, ὅτι ἡ δεύτερη ὑπάρχει ἀπό τήν πρώτη καί ὅτι ἡ τρίτη ὑπάρχει ἐπίσης ἀπό τή πρώτη, ἀλλά μέ διαφορετικό τρόπο. Οἱ ἔχοντες αὐτή τήν ἐμπειρική γνώση τήν διατυπώνουν στή συνέχεια σέ δόγματα πίστεως. Ὅλα τά δόγματα καί ὁλόκληρο τό περιεχόμενο τῆς πίστεως ἔχουν ἐμπειρική βάση, καί στό σημεῖο αὐτό ἡ Ὀρθόδοξη (Βιβλική καί Πατερική) Θεολογία ὁμοιάζει μέ τίς σύγχρονες ἐπιστῆμες, καί μάλιστα μέ τίς θετικές, οἱ ὁποῖες, ἐπίσης, βασίζονται σέ ἐμπειρικά δεδομένα (παρατήρηση καί πείραμα) καί δέν ἐργάζονται μέ βάση τόν ἀριστοτελικό συλλογισμό. Στή Δύση, ἀντίθετα, ἡ λεγόμενη σχολαστική (μεσαιωνική), ἀλλά καί ἡ σύγχρονη ἀκαδημαϊκή θεολογία λειτουργοῦν μέ ἕνα σύστημα συλλογισμῶν γύρω ἀπό τά θέματα τῆς πίστεως καί ὁμοιάζουν μέ τή φιλοσοφία. Ἡ δυτική θεολογία εἶναι ἀφηρημένος στοχασμός περί Θεοῦ, ξένος πρός τή ζωή, ἀλλά καί πρός τήν πραγματικότητα τοῦ Θεοῦ.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Θεία Χάρις και Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ε΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ Πατερική Παράδοση μαρτυροῦν σαφῶς ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἀνθρώπινος ὀργανισμός, δέν εἶναι θεσμός κοινωνικός, δέν εἶναι κοσμικός σύλλογος ἤ σωματεῖο, δέν εἶναι πραγματικότητα «τοῦ κόσμου τούτου». Εἶναι μέν «ἐν τῷ κόσμῳ», «ἀλλ’ οὐκ ἐκ τοῦ κόσμου». Τονίζουν, ἐπίσης, τή βαθύτατη ὀργανική σχέση, τήν μέχρι ταυτότητος σχέση Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας: Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός, ὁ «ὅλος Χριστός», ἤ «ὁ Χριστός, παρατεινόμενος εἰς τούς αἰῶνας» (ἅγ. Αὐγουστῖνος, ἅγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς). Ἐξωτερικά, βέβαια, ἡ Ἐκκλησία ἔχει τή μορφή σωματείου καί ἀποτελεῖται ἀπό ἀνθρώπους, συντεταγμένους σέ συγκεκριμένη δομή καί ὀργάνωση. Ὡστόσο, ὅ,τι συνδέει τά μέλη της δέν εἶναι μόνο ἡ κοινή «ἰδεολογία» (πίστη), οὔτε μόνο ὁ κοινός τρόπος ζωῆς, οὔτε μόνο οἱ κοινοί στόχοι, οὔτε μόνο τό κοινό πρόγραμμα γιά τήν ἐπίλυση τῶν ἀνθρώπινων προβλημάτων (πολιτική). Τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας συνδέει ἡ ὀργανική (πραγματική) ἕνωσή τους μέ τόν Χριστό: στήν Ἐκκλησία ἀνήκουν οἱ πραγματικά ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό καί οἱ διά τοῦ Χριστοῦ ἑνωμένοι μεταξύ τους. Πῶς, ὅμως, συντελεῖται αὐτή ἡ ἕνωση; Οὔτε μόνο διά πίστεως, οὔτε μόνο διά τῶν ἔργων, οὔτε μόνο διά τῆς ἀγάπης. Αὐτά εἶναι μόνο οἱ ἀνθρώπινες προϋποθέσεις τῆς ἑνώσεως. Οὑσιαστικά, ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό συντελεῖται μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτά εἶναι ἡ ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ προϋπόθεση τῆς ἑνώσεως. Στά Μυστήρια ἐνεργεῖ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ἐκτός τῶν Μυστηρίων δέν ὑπάρχει ἕνωση μέ τόν Χριστό.