«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Η αυθεντική ερμηνεία της Αγίας Γραφής

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Δ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Ἑρμηνευτικές μέθοδοι τῆς Ἁγίας Γραφῆς: Οἱ διάφορες χριστιανικές ὁμάδες χρησιμοποιοῦν τό ἴδιο κείμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλά καταλήγουν σέ διαφορετικά συμπεράσματα. Τοῦτο ὀφείλεται μεταξύ ἄλλων στό ὅτι χρησιμοποιοῦν διαφορετικές μεθόδους ἑρμηνείας ἤ χρησιμοποιοῦν τίς ἴδιες μεθόδους μέ ἐσφαλμένο τρόπο. Οἱ πιό γνωστές ἑρμηνευτικές μέθοδοι εἶναι: α) ἡ γραμματική - ἱστορική ἑρμηνεία καί β) ἡ ἀλληγορική ἑρμηνεία, πού ἀντιστοιχοῦν στίς δύο ἀντιλήψεις περί θεοπνευστίας τῆς Ἁγ. Γραφῆς, στήν «κατά γράμμα» καί στήν «κατά πνεῦμα» θεοπνευστία. Ἡ πρώτη μέθοδος στήν ἀκραία μορφή της ἐξαρτᾶ ἀπόλυτα τήν ἑρμηνεία τῆς Ἁγ. Γραφῆς ἀπό τό γράμμα της: Ὅσα λέγονται ἐκεῖ, ἰσχύουν καί πρέπει νά ἑρμηνεύονται κατά λέξη. Ἡ διατύπωση τῆς Γραφῆς ἔχει ἀπόλυτη καί δεσμευτική σημασία. Τό ποῦ ἀκριβῶς τίθεται τό κόμμα ἔχει, ἐπίσης, σημασία. Ἄν π.χ. ἡ Ἁγ. Γραφή λέει ὅτι ὁ Θεός ἔχει χέρια καί πόδια, σημαίνει ὅτι ἔχει ὄντως χέρια καί πόδια. Ἄν λέει ὅτι κάθεται σέ θρόνο, σημαίνει ὅτι ὁ θρόνος αὐτός ὑπάρχει σέ συγκεκριμένο τόπο! Τέτοιες ἀντιλήψεις συναντᾶμε σέ πολύ γνωστές αἱρέσεις τῆς ἐποχῆς μας, ὅπως οἱ Πεντηκοστιανοί. Γενικά, οἱ αἱρέσεις ἀρέσκονται στή γραμματική ἑρμηνεία. Κατά τή δεύτερη μέθοδο, ὅσα λέει ἡ Ἁγ. Γραφή εἶναι σημαντικά ἄλλων, ἀνώτερων καί πνευματικότερων πραγμάτων: Ἡ Γραφή «ἄλλα λέει καί ἄλλα ἐννοεῖ». Ἀκραία ἐφαρμογή τῆς μεθόδου αὐτῆς συναντᾶμε στόν ἀποκρυφιστικό χῶρο (ἀπόπειρες ἀποκρυφιστικῆς ἑρμηνείας τῆς Ἁγ. Γραφῆς). Χρήση αὐτῆς τῆς μεθόδου γίνεται ἀπό τήν ἴδια τήν Ἁγ. Γραφή: χρησιμοποιεῖται ὁ παραβολικός λόγος, ὁ Κύριος μίλησε μέ παραβολές, ὁ Ἴδιος ἑρμήνευσε παραβολές Του, ὁ ἀπ. Παῦλος ἑρμηνεύει γεγονότα τῆς Π. Διαθήκης ὡς «ἀλληγορούμενα» (Γαλ. 4,24) κ.ἄ. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας χρησιμοποίησαν μέ προσοχή καί τίς δύο μεθόδους, χωρίς νά ἀπολυτοποιήσουν καμμία, ἀφοῦ ἡ ἀπολυτοποίηση τῶν μεθόδων ὁδηγεῖ σέ αἱρέσεις καί πλάνες: ἡ ἀκραία γραμματική ἑρμηνεία ἀποκλείει τήν πρόσβαση στό βαθύτερο νόημα τῶν Γραφῶν, ἡ δέ ἀκραία ἀλληγορία ἀνοίγει τήν πύλες γιά τήν εἴσοδο κάθε φανταστικοῦ καί ξένου στοιχείου. Ἐπιπλέον, ἡ ἀλληγορία καθίσταται ἐπικίνδυνη ὅταν ἀρνεῖται τήν ἱστορική βάση τῶν ἱερῶν κειμένων. Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία οἱ Κατηχητικές Σχολές Ἀντιοχείας καί Ἀλεξανδρείας χρησιμοποιοῦσαν τή γραμματική καί τήν ἀλληγορική ἑρμηνεία ἀντίστοιχα. Χαρακτηριστικοί ἐκπρόσωποι τῆς πρώτης εἶναι ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καί τῆς δευτέρης οἱ ἅγ. Ἀθανάσιος καί Κύριλλος Ἀλεξανδρείας. Αἱρετικοί ἐκπρόσωποι τῆς πρώτης εἶναι οἱ Ἀρειανοί καί οἱ Νεστοριανοί καί τῆς δεύτερης οἱ Μονοφυσίτες. Ὡστόσο, ὑπάρχουν καί ἄλλες ἑρμηνευτικές μέθοδοι. Οἱ Πατέρες χρησιμοποίησαν ἀρκετά τήν τυπολογική μέθοδο (τυπολογία), κατά τήν ὁποία πρόσωπα ἤ γεγονότα τοῦ παρελθόντος (Π. Διαθήκη), ἀποτελοῦν τύπους, εἰκόνες, προτυπώσεις μελλοντικῶν γεγονότων (Κ. Διαθήκη). Στήν ἐποχή μας ἐμφανίστηκαν νέες ἑρμηνευτικές μέθοδοι. Μία ἀπ’ αὐτές, ἡ μέθοδος τῆς «ἀπομυθεύσεως» τῶν Γραφῶν τοῦ Rudolf Bultmann (1884-1976) ἐπέφερε ἐπανάσταση στίς Βιβλικές σπουδές, ἡ δέ ἐφαρμογή ἀκυρώνει οὐσιαστικά τό περιεχόμενο τῆς Βίβλου.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Όψεις της θεοπνευστίας της Αγίας Γραφής

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Γ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά στό θέμα τῆς θεοπνευστίας: Ἡ Ἁγία Γραφή θεωρεῖται πρωταρχική «πηγή» τῆς πίστεως ἤ τῆς θείας Ἀποκαλύψεως ἀπό ὅλες τίς χριστιανικές ὁμάδες καί αἱρέσεις. Ἀπό κάποιες, μάλιστα, τίς προτεσταντικές, θεωρεῖται «μοναδική» (ἀποκλειστική) πηγή: «Sola Sriptura» («μόνο ἡ Γραφή»!). Ἐπιπλέον, ὅλες σχεδόν οἱ χριστιανικές ὁμάδες χρησιμοποιοῦν τό ἴδιο ἀκριβῶς κείμενο. Γιατί τότε καταλήγουν σέ διαφορετικά συμπεράσματα, σέ διαφορετικές «ἀλήθειες» περί Θεοῦ; Προφανῶς, ἐπειδή: α) σέ κάθε μία ἀπό αὐτές ὑπόκειται διαφορετική ἀντίληψη περί θεοπνευστίας τῆς Γραφῆς, β) χρησιμοποιεῖται διαφορετική μέθοδος ἑρμηνείας καί γ) ἐκλείπει τό ἑρμηνευτικό «κλειδί» γιά τήν κατανόηση τῶν Γραφῶν. Ὅ,τι ἰσχύει στήν προκειμένη περίπτωση γιά τό «ὅλον» (Ἁγία Γραφή), ἰσχύει καί γιά τό «μέρος» (Παλαιά Διαθήκη). Συνήθως λέμε ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι θεόπνευστη: «Πᾶσα Γραφή θεόπνευστος» (Β' Τιμ. 3,16). Ὡστόσο, ὑπάρχουν διάφορες ἐκδοχές τῆς θεοπνευστίας. Οἱ πιό γνωστές εἶναι: α) ἡ «κατά γράμμα» καί β) ἡ «κατά πνεῦμα» θεοπνευστία.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Εισαγωγικά στοιχεία στήν Παλαιά Διαθήκη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Β΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικές προσεγγίσεις: Ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι ἡ πρώτη καί βασική «πηγή» τῆς χριστιανικῆς πίστεως ἤ τῆς θείας Ἀποκαλύψεως, καί ἡ Παλαιά Διαθήκη τό πρῶτο μέρος τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἡ Ἁγία Γραφή ἀποτελεῖ ἀδιάσπαστο σύνολο: δέν μπορεῖ νά χωριστεῖ ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀπό τήν Καινή καί δέν μπορεῖ νά κατανοηθεῖ ἡ Καινή Διαθήκη χωρίς τήν Παλαιά, οὔτε ἡ Παλαιά χωρίς τήν Καινή. Ἡ πολεμική ἐναντίον τῆς Π. Διαθήκης (ἀπό ἀρχαιολάτρες, ἐθνοφυλετιστές ἤ αἱρετικούς) εἶναι πολεμική ἐναντίον τῆς Καινῆς, ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, ἐναντίον τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἁγία Γραφή, ὡς συλλογή ἱερῶν κειμένων: 27 ἡ Καινή + 49 ἡ Παλαιά = 76 βιβλία. Ἡ συλλογή τῆς Π. Διαθήκης εἶναι τά ἱερά κείμενα, πού ἔγραψαν Προφῆτες καί Δίκαιοι τῆς πρό Χριστοῦ ἐποχῆς, δηλ. θεόπτες τῆς ἐποχῆς. Ἡ Π. Διαθήκη μαρτυρεῖ ἀκριβῶς γιά τήν ὕπαρξη θεοπτίας τήν ἐποχή ἐκείνη, γιά ἐμφανίσεις, παρουσίες, ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ τήν πρό τοῦ Χριστοῦ ἐποχή. Οἱ ἐμφανίσεις αὐτές συνδέονται στενά μεταξύ τους καί ὁδηγοῦν στό γεγονός πού τέμνει τήν ἱστορία τοῦ κόσμου, δηλ. στήν ἔλευση (Σάρκωση) τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ σύνδεση ἐκείνων τῶν ἐμφανίσεων τοῦ Θεοῦ δημιουργεῖ μιά ἄλλη ἱστορία, «ἱερά ἱστορία», παράλληλη μέ τήν ἱστορία τοῦ κόσμου, τήν «ἱστορία τῆς Θείας Οἰκονομίας». Ἀρχή αὐτῆς τῆς ἱστορίας εἶναι ὁ Χριστός (Δημιουργία), κέντρο ὁ Χριστός (Ἐνανθρώπηση) καί τέλος, ἐπίσης, ὁ Χριστός (Κρίση). Ἡ Παλαιά Διαθήκη δέν ὁμιλεῖ γιά τήν ἱστορία τοῦ κόσμου, οὔτε γιά τήν ἱστορία ἑνός λαοῦ (τῶν Ἑβραίων). Γι’ αὐτά ὁμιλεῖ μόνο περιστασιακά καί κατ’ ἀνάγκην. Ὁμιλεῖ γιά τήν ἱστορία (τούς σταθμούς) τῆς θείας Οἰκονομίας. Τό κύρος τῶν βιβλίων της ἔγκειται στό γεγονός ὅτι αὐτά ἐγράφησαν ἀπό θεόπτες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης (Προφῆτες καί Δικαίους).

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Εισαγωγή στη νέα θεματική ενότητα

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Α΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Τό δέκατο ἕβδομο ἔτος λειτουργίας τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή», στό πλαίσιο τοῦ κατηχητικοῦ καί κηρυκτικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας. Μιά προσφορά τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας στόν σύγχρονο ἄνθρωπο. Κατήχηση καί Κήρυγμα: δύο ὄψεις τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Κατήχηση: τό Εὐαγγέλιο, ἀπευθυνόμενο στούς ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας, στούς μή γνωρίζοντας τά τοῦ Χριστοῦ καί τόν Χριστό. Τό Κήρυγμα: τό Εὐαγγέλιο, ἀπευθυνόμενο στούς ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, στούς ἤδη γνωρίζοντας τόν Χριστό. Τό Κήρυγμα, ὡς συνεχῶς ἐπικαιροποιούμενο, ἀναπτυσσόμενο καί «ἐνσαρκούμενο» Εὐαγγέλιο. Κάθε Κήρυγμα εἶναι (πρέπει νά εἶναι) Εὐαγγέλιο. Ἄν δέν εἶναι Εὐαγγέλιο, τότε εἶναι ἀνθρώπινος λόγος, ἁπλή θεωρία, ἡ ὁποία οὔτε σώζει, οὔτε κἄν ὀφελεῖ. Τό Εὐαγγέλιο εἶναι ὁ ὁδηγός τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ὁ ὁδηγός κάθε μέλους στή σωτηρία. Κέντρο τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ὁ Χριστός. Διά τοῦ Εὐαγγελίου ἐνεργεῖ καί σώζει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. «Ζωντανό Εὐαγγέλιο» (κατ’ ἐξοχήν «ἐνσάρκωση» τοῦ Εὐαγγελίου) εἶναι καί οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας, οἱ συμπαραστάτες καί ἐνισχυτές μας στήν ὁδό τῆς σωτηρίας. Ἡ ἐποχή μας πάσχει καί ἀπό ἄποψη Κατηχήσεως καί ἀπό ἄποψη Κηρύγματος, ὄχι τόσο λόγῳ ἀπουσίας τους, ὅσο λόγῳ τῆς περιφρονήσεως τῶν περισσοτέρων πρός τούς θεσμούς αὐτούς τῆς Ἐκκλησίας. Τό Εὐαγγέλιο, ἀκόμη καί ὅταν δέν ἀγνοεῖται, σχετικοποιεῖται. Ἀμφισβητεῖται ἡ ἀπόλυτη ἀξία του, ἡ ἀποτελεσματικότητά του, ἡ ἀποκλειστικότητά του. Ἡ ἐποχή μας σχετικοποιεῖ τά πάντα – δέν ἀποδέχεται σταθερές καί ἀμετάβλητες ἀξίες. Γενικά, πάσχει ἀπό ἀπουσία Χριστοῦ. Ὁ Χριστός ἔχει ἐξοβελιστεῖ ἀπό τίς σύγχρονες κοινωνίες (τίς λεγόμενες «ἐκκοσμικευμένες» ἤ ἀκόμη «μεταχριστιανικές»), μέ πολύ τραγικά ἀποτελέσματα: ἄν ὁ Χριστός εἶναι ἡ Ζωή (Ἰω. 14,6), τότε ἡ ἀπουσία Του εἶναι ὁ θάνατος! Σέ αὐτές τίς συνθῆκες ἡ Ἐκκλησία ἐπιχειρεῖ, ἀφ’ ἑνός μέν τόν ἐπιστηριγμό (τήν «οἰκοδομή») τοῦ μικροῦ «λείματος», τῶν πιστῶν μελῶν της, ἀφ’ ἑτέρου δέ τόν ἐπανευαγγελισμό τοῦ σύγχρονου κόσμου (ἱεραποστολή). Πρός τήν κατεύθυση αὐτή ἐπιχειρεῖ νά συμβάλλει καί αὐτό τό Πρόγραμμα: στήν οἰκοδομή τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας, στόν εὐαγγελισμό τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου, στήν «ἐπίγνωση» Χριστοῦ, στήν κοινωνία μέ τόν Χριστό.