Από την παρούσα στη μετά θάνατον κατάσταση

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Β' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου ΙΑ', ἔτους 2016-2017.

Εἰσαγωγικά: «Καί πάλιν ἐρχόμενον μετά δόξης»: τό θέμα τῆς παρούσης ἑνότητος. Ἡ Ἐσχατολογία, ὡς θέαση τοῦ μέλλοντος ἤ τῶν μελλόντων. Ἡ Ἐσχατολογία, ὡς ὑπέρβαση τῆς αὐτοθέασης (ἐγωκεντρικότητας) τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ ἐγωκεντρικότητα, ὡς ἐγκλωβισμός στό ἐντεῦθεν καί ὡς πηγή ἀπιστίας γενικά καί ἀπιστίας στή μετά θάνατον ζωή εἰδικότερα. Ὁ θεραπευτικός (σωτηριολογικός) χαρακτῆρας τῆς ἐνασχόλησης μέ τήν Ἐσχατολογία: «γρηγορεῖτε», «ἔσεσθε ἕτοιμοι». Ἡ συμβατική διάκριση σέ «προσωπική» καί «γενική» Ἐσχατολογία.

Μιά χαρακτηριστική παραβολή: Ἡ παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου (Λουκ. 16, 19-31) καί τά μηνύματά της («προσωπική ἐσχατολογία»): - Ἡ διάκριση μεταξύ «σώματος» καί «ψυχῆς». - Ἡ («κατά χάριν») ἀθανασία τῆς ψυχῆς. - Ἡ διάκριση σέ «παροῦσα» καί «μετά θάνατον» κατάσταση. - Ὁ θάνατος, ὡς μεταίχμιο τῶν δύο καταστάσεων καί ὡς μέγιστο κακό («ἔσχατος ἐχθρός» - διχοτήμηση τοῦ ἀνθρώπου). - Ἡ ἐμφάνιση τῶν Ἀγγέλων κατά τόν σωματικό θάνατο. - Ἡ διάκριση τῆς μετά θάνατον κατάστασης σέ α) «κόλπον τοῦ Ἀβραάμ» καί β) «τόπον τῆς βασσάνου». Ὁ «ἅδης», ὡς τόπος αἰχμαλωσίας Δικαίων καί ἁμαρτωλῶν μέχρι τήν Ἀνάσταση («φυλακή», Α' Πετρ. 3,19). Ἡ διά τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ συντριβή τῶν «πυλῶν τοῦ ἅδου» καί ἡ ὁριστική κατάλυση τοῦ ἅδου καί τοῦ θανάτου στά Ἔσχατα («ὁ θάνατος καί ὁ ἅδης ἐβλήθησαν εἰς τήν λίμνην τοῦ πυρός», Ἀποκ. 20,14). - Τό «μέγα χάσμα» μεταξύ τῶν δύο καταστάσεων: ἡ δυνατότητα ὑπέρβασής του καί ἡ διάκριση μεταξύ «παρακαλουμένων» καί «ὀδυνομένων». - Ἡ μεταξύ τῶν δύο καταστάσεων ἐπικοινωνία - Ἡ μνήμη τῆς παρούσης καταστάσεως καί ἡ μέριμνα γιά τούς οἰκείους (ἡ κοινωνία μεταξύ «θριαμβευούσης» καί «στρατευομένης» Ἐκκλησίας).

Ἡ Ὀρθόδοξη διδασκαλία περί Ἀγγέλων: Οἱ σύγχρονες «μεταθανάτιες» (ἐπιθανάτιες) ἐμπειρίες καί ἡ «φωτεινή ὕπαρξη». Ἄλλα χαρακτηριστικά τῶν ἐμπειριῶν αὐτῶν: α) Ἡ «ἐξωσωματική» ἐμπειρία. β) Ἡ συνάντηση μέ ἄλλους. γ) Ἡ εὐχάριστη αἴσθηση. Τί εἶναι οἱ Ἄγγελοι. «Ἄγγελος ἐστίν οὐσία νοερά, ἀεικίνητος, αὐτεξούσιος, ἀσώματος» (Ἰω. Δαμασκηνός). Οἱ Ἄγγελοι ὡς δημιουργήματα «κατ’ εἰκόνα» Θεοῦ. Οἱ Ἄγγελοι, ὡς φωτεινοί «νόες» («φῶτα δεύτερα»). Ἡ «κατά χάριν» ἀθανασία τῶν Ἀγγέλων. Οἱ Ἄγγελοι, ὡς «περιγραπτοί» («ὑλικότητα» καί «σωματικότητα» - τοπικοί καί χρονικοί περιορισμοί - εὐκινησία τῶν Ἀγγέλων). Ἡ διάκριση τῶν ὄντων, κατά τόν Rene Descartes (1596-1650) σέ «σώματα» καί «πνεύματα», μέ χαρακτηριστικές ἰδιότητες τήν «ἔκταση» καί τή «σκέψη» ἤ «νόηση» ἀντίστοιχα («res extensae» καί «res cogitantes»). Οἱ κίνδυνοι ἀπό τήν κατάταξη τῶν Ἀγγέλων στόν χῶρο τοῦ «καθαροῦ πνεύματος». Οἱ Θεολογικές διακρίσεις μεταξύ, α) «ἀκτίστου» καί «κτιστοῦ» καί β) «ὁρατοῦ» καί «ἀοράτου». Ἡ ἔννοια τοῦ «πνευματικοῦ» στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση καί ἡ συνήθης σύγχυσή του μέ τό «ψυχικό». Ἡ διάκριση μεταξύ «σαρκικοῦ», «ψυχικοῦ» καί «πνευματικοῦ» ἀνθρώπου κατά τόν ἀπ. Παῦλο (Α' Κορ. 2,14 - 3,23). Ἡ «ἐν μετασχηματισμῷ» ἐμφάνιση τῶν Ἀγγέλων. Οἱ Ἄγγελοι ἐμφανίζονται πάντοτε μέ ἀνθρώπινη μορφή (ὡς ἐξαστράπτοντες νεανίσκοι μέ λευκή στολή). Τό ἔργο τῶν Ἀγγέλων: α) Ἡ δοξολογία τοῦ Θεοῦ. β) Ἡ διακονία τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων («λειτουργικά πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διά τούς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν», Ἑβρ. 1,14). γ) Ἡ προστασία ἀνθρώπων («φύλακες Ἄγγελοι» τῶν βαπτισμένων) καί τόπων («φυλάττοντες τά μέρη τῆς γῆς, καί ἐθνῶν καί τόπων προϊστάμενοι», Ἰω. Δαμασκηνός). Ἡ παρουσία τῶν Ἀγγέλων στήν ἔξοδο τῆς ψυχῆς: Οἱ Ἄγγελοι παραλαμβάνουν τήν ψυχή κατά τήν ἔξοδό της. Οἱ Ἄγγελοι παραλαμβάνουν, ἰδιαίτερα, τίς ψυχές τῶν Δικαίων. Οἱ εἰδικές περιπτώσεις τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων. Ἡ ψυχή, ἀπαλλαγμένη ἀπό τήν παχύτητα τοῦ σώματος (καί ἀπό τήν ἐξασθένηση τῶν σωματικῶν αἰσθητηρίων μετά τήν πτώση), βλέπει πλέον καθαρά τούς Ἀγγέλους. Παράλληλα, ὅμως, ἀποκτᾶ ἄμεση καί ὀδυνηρή ἐμπειρία τοῦ ὑπόλοιπου ἀοράτου κόσμου, δηλαδή βλέπει καί «τάς σκοτεινάς ὄψεις τῶν πονηρῶν δαιμόνων».