Η «Βασιλεία του Θεού» στην Ορθόδοξη Παράδοση

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Ε' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου ΙΑ', ἔτους 2016-2017.

Εἰσαγωγή. Ἡ ἔννοια τῆς Βασιλείας: Ἡ (μέχρι ταυτότητος σύνδεση) Ἐσχάτων καί Βασιλείας τοῦ Θεοῦ: Στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση τά Ἔσχατα νοοῦνται ὡς ἔλευση ἤ ἀποκατάσταση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός, ὡς Κύριος καί Βασιλεύς στήν Παλαιά Διαθήκη: «Ὅτι Θεός μέγας Κύριος καί Βασιλεύς μέγας ἐπί πᾶσαν τήν γῆν» (Ψαλμ. 94,3 κ.ἄ.). Τό «βασίλειον ἱεράτευμα» (ὁ Λαός τοῦ Θεοῦ) καί ὁ ἐπίγειος βασιλεύς, ὡς τύπος ἤ τοποτηρητής ἤ ἐκπρόσωπος τοῦ οὐρανίου Βασιλέως. Ἡ κατάλυση τοῦ (ἐπίγειου) βασιλείου τῶν Ἰουδαίων (587 π.Χ.) καί ἡ ἀναμονή τοῦ Μεσσία. Ὁ Χριστός ὡς «Κύριος κυρίων» καί «Βασιλεύς βασιλέων» (Ἀποκ. 17,14). Τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ Βασιλεία; Ἡ ἔννοια τῆς «βασιλείας» στήν ἐποχή μας δέν οἰκεία, γιατί ἔχει ἐκλείψει ἡ εἰκόνα τοῦ ἐπίγειου βασιλέως.

Ἐσφαλμένες θεωρήσεις τῆς Βασιλείας: α) Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι «ἐκ τοῦ κόσμου τούτου»: ἡ Ἰουδαϊκή ἀντίληψη τῆς Βασιλείας. β) Ἡ Βασιλεία ταυτίζεται μέ τήν Ἐκκλησία. γ) Ἡ Βασιλεία εἶναι παροῦσα, ἀλλά «πνευματική» πραγματικότης. δ) Ἡ Βασιλεία εἶναι μιά μελλοντική ἐλπίς. Τό κοινό σφάλμα τῶν παραπάνω ἀντιλήψεων: Ἡ Βασιλεία εἶναι κάτι, τό ὁποῖο ὁ Χριστός ἱδρύει ἤ ἐγκαθιστᾶ «ἐν χρόνῳ». Ἡ διάκριση μεταξύ: α) ἀποκαταστάσεως τοῦ «Λαοῦ τοῦ Θεοῦ» καί β) δυνάμεως, ἡ ὁποία ἐνεργεῖ αὐτή τήν ἀποκατάσταση.

Ἡ Καινή Διαθήκη περί Βασιλείας: Χαρακτηριστικές ἀναφορές: «Ἐλθέτω ἡ Βασιλεία σου» (Ματθ. 6,10). «Μετανοεῖτε, ἤγγικεν γάρ ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 4,17). «Εἰ ἐν πνεύματι Θεοῦ ἐγώ ἐκβάλλω τά δαιμόνια, ἄρα ἔφθασεν ἐφ’ ὑμᾶς ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ» (Ματθ. 12,28). «Εἰσί τινες τῶν ὧδε ἑστηκότων, οἵτινες οὐ μή γεύσωνται θανάτου ἕως ἄν ἴδωσι τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει» (Μαρκ. 9,1). «Ἡ Βασιλεία ἡ ἐμή οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου» (Ἰω. 18,36). «Οὐκ ἔρχεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μετά παρατηρήσεως» (Λουκ. 17,20). «Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ὑμῶν ἐστιν» (Λουκ. 17,21). «Καί τῆς Βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος» (Μάρκ. 1,33). Οἱ «παραβολές τῆς Βασιλείας»: α) τῆς ζύμης (Ματθ. 13, 33), β) τοῦ σινάπεως (13,31), γ) τοῦ θησαυροῦ (13,44), δ) τοῦ πολύτιμου μαργαρίτη (13,45), ε) τῆς σαγήνης (13,47), τῶν ζιζανίων (13,24).

Οἱ Ὀρθόδοξες προϋποθέσεις κατανοήσεως τῆς Βασιλείας: Ἡ δυνατότητα θέας τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν παροῦσα ζωή στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση: ἡ ἐμπειρία τῆς θεοπτίας καί οἱ θεόπτες. Ὡστόσο, ἡ θεοπτία (ἡ ἐν Δόξῃ θέα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἤ ἡ θέα τοῦ «Κυρίου τῆς Δόξης») δέν εἶναι ἁπλῶς καί μόνο θέα - ὅρασις, ἀλλά εἶναι ἐπίσης: α) «αἴσθησις» (τέρψις, τρυφή, «ἡδονή ἀπέραντος»), β) μετοχή Θεοῦ, γ) ἕνωσις μέ τόν Θεό («θέωσις»), δ) «ἀλλοίωσις» τοῦ ἀνθρώπου καί ε) γνῶσις (ἐν Χριστῷ «εἰσίν πάντες οἱ θησαυροί τῆς σοφίας καί γνώσεως ἀπόκρυφοι», Κολ. 2,3). Ἡ ἐν τῇ θεοπτίᾳ πεῖρα - ἐμπειρία ὁρισμένων διακρίσεων, ὅπως: α) ἡ θεμελιώδης θεολογική διάκρισις μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου, β), ἡ διάκρισις μεταξύ «Οὐσίας» καί «Ὑποστάσεων» καί γ) ἡ διάκρισις μεταξύ «Οὐσίας» καί «Ἐνεργειῶν» τοῦ Θεοῦ. Τό «ἄκτιστον», ἀλλά «μεθεκτόν» τῶν θείων Ἐνεργειῶν. Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὡς ἄκτιστος θεία Ἐνέργεια ἤ Δόξα τοῦ Θεοῦ: στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση οἱ ὅροι Ἐνέργεια, Δόξα, Βασιλεία, Μεγαλοπρέπεια, Φῶς ἄκτιστον, Φῶς ἀπρόσιτον κ.λπ. ταυτίζονται. Ὁ αἰώνιος (ἄκτιστος) χαρακτῆρας τῆς Βασιλείας: «ἀπό καταβολῆς κόσμου» - «οὐκ ἔσται τέλος». Ἡ ἐκπλήρωση τοῦ Μαρκ. 9,1 στή Μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου, κατά τόν ἅγ. Γρηγόριο Παλαμᾶ: τό Φῶς τῆς Μεταμορφώσεως ταυτίζεται μέ τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐπανάληψη τῆς Μεταμορφώσεως στίς θεοπτικές ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων (κατά Πεντηκοστή καί μετά τήν Πεντηκοστή). Ἡ Βασιλεία, ὡς κοινή Ἐνέργεια τῆς Ἁγ. Τριάδος. Κατά συνέπειαν, Βασιλεία εἶναι ἡ ἄκτιστη Ἐνέργεια ἤ Δόξα τοῦ Θεοῦ, διά τῆς ὁποίας ὁ Θεός βασιλεύει τοῦ σύμπαντος κόσμου καί διά τῆς ὁποίας ὁ μετέχων αὐτῆς (τῆς Βασιλείας) θεούμενος ἤ θεόπτης συμβασιλεύει μετά τοῦ Χριστοῦ καί καθίσταται «βασίλειον ἱεράτευμα» (Α' Πέτρ. 2,9).