«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Τα μέλη της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΑ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἐκκλησία συνδέεται στενά τόσο μέ τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ὅσο καί μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀφοῦ α) εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί β) «ψυχή» της εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα. Στήν ἐποχή μας τέθηκε ἔντονα τό θέμα τῆς προτεραιότητας μεταξύ τῶν δύο θείων προσώπων: τί προηγεῖται στήν Ἐκκλησία, ὁ Χριστός ἤ τό Ἅγιο Πνεῦμα; Τό θέμα τῆς προτεραιότητας συνδέεται στενά καί μέ τό θέμα τῶν δύο ὄψεων τῆς Ἐκκλησίας: τῆς ὁρατῆς καί τῆς ἀόρατης. Γενικά, ὁ Ρωμαιοκαθολικισμός δέχεται τήν προτεραιότητα τοῦ Χριστοῦ καί τονίζει τήν ὁρατή ὄψη τῆς Ἐκκλησίας, ὁ δέ Προτεσταντισμός δέχεται τήν προτεραιότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τονίζει τήν ἀόρατη ὄψη τῆς Ἐκκλησίας. Ὄντως, ἡ Ἐκκλησία ἔχει τίς δύο αὐτές ὄψεις: τήν ὁρατή καί τήν ἀόρατη, πού εἶναι ὄψεις τοῦ ἴδιου «νομίσματος» (τῆς ἴδιας Ἐκκλησίας), δηλ. εἶναι ἀδιαχώριστες, συνδέονται ἄρηκτα μεταξύ τους. Ἡ ὁρατή εἶναι ἡ ἐπίγεια ἤ «στρατευομένη Ἐκκλησία» καί ἡ ἀόρατη εἶναι ἡ οὐράνια ἤ «θριαμβεύουσα Ἐκκλησία». Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι πρῶτα ὁρατή, σημαίνει ὅτι ἔχει συγκεκριμένα ὅρια, συγκεκριμένα καί ὁρατά μέλη καί συγκεκριμένες διαδικασίες, μέ τίς ὁποῖες κάποιος πολιτογραφεῖται σ’ αὐτήν (γίνεται μέλος της). Τά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας τά θέτουν τά Μυστήριά της, ἀλλά καί τά ἴδια τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας προκύπτουν ἀπό τά Μυστήριά της. Ποιά εἶναι< ὅμως, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, καί πῶς γίνεται κάποιος μέλος της;

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Χριστολογική και Πνευματολογική θεώρηση της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ι΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἤ ὁ «παρατεινόμενος Χριστός». Ὡστόσο, «ψυχή» τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό Ὁποῖο «ὅλον συγκροτεῖ τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας». Πράγματι, ἡ παρουσία καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἔντονα ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Χωρίς τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν ὑπάρχει Ἱερωσύνη, δέν ὑπάρχουν Μυστήρια (Βάπτισμα, Θεία Εὐχαριστία κ.ἄ.), δέν ὑπάρχει προσωπικός ἁγιασμός, δέν ὑπάρχει δυνατότητα κοινωνίας μέ τόν Θεό, δέν ὑπάρχει σωτηρία, δέν ὑπάρχει θέωση. Τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργοποιεῖ τά ἀποτελέσματα τῆς θείας Οἰκονομίας (τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ) σέ κάθε πιστό. Ἀλλά καί τό ἴδιο τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας πραγματοποιήθηκε διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Ἐκκλησία, λοιπόν, δέν συνδέεται μόνο μέ τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά καί μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μέ αὐτά τά δεδομένα, τέθηκε ἔντονα τά τελευταῖα χρόνια τό ζήτημα τῆς προτεραιότητας σέ πανορθόδοξο καί σέ πανχριστιανικό ἐπίπεδο: τί προηγεῖται στήν Ἐκκλησία, ὁ Χριστός ἤ τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ Χριστολογία ἤ ἡ Πνευματολογία; Ὁ ὑπερτονισμός τοῦ προσώπου καί τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ ὡς πρός τήν Ἐκκλησία καί ἡ παράλληλη ὑποτίμηση τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὀνομάζεται στή σύγχρονη θεολογική γλώσσα Χριστομονισμός, ὁ δέ ὑπερτονισμός τοῦ προσώπου καί τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἡ παράλληλη ὑποτίμηση τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ ὀνομάζεται Πνευματομονισμός. Τό ζήτημα τῆς προτεραιότητας συνδέθηκε μέ τίς συνεχιζόμενες διαμάχες μεταξύ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ καί Προτεσταντισμοῦ στή Δύση καί ἐξαρτᾶται κατά πολύ ἀπό τήν ἀφετηρία, ἀπό τήν ὁποία κατανοεῖται τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Το έργο του Αγίου Πνεύματος και η Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Θ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Οἱ μεγάλες ἑορτές τῶν Χριστουγέννων καί τῶν Θεοφανείων, ὡς σταθμοί τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου Του. Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι «ὁ παρατεινόμενος Χριστός», τότε οἱ ἑορτές αὐτές εἶναι καί καίριοι σταθμοί τῆς Ἐκκλησίας. Ὡστόσο, ὁ ὑπερτονισμός τῆς σχέσης Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας ἐνέχει ἕναν κίνδυνο: τήν ὑποτίμηση τοῦ ἔργου τῶν δύο ἄλλων προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος στό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, ἀλλά καί στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Τό φαινόμενο αὐτό ἀποκαλεῖται στή σύγχρονη θεολογική γλώσσα «Χριστομονισμός». Ὁ Χριστομονισμός ἔχει δυσμενεῖς πρακτικές συνέπειες, ὅπως θά δοῦμε στή συνέχεια. 

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Το έργο του Χριστού και η Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Η΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ ἐγγίζουσα ἑορτή τῶν Χριστουγέννων καί τό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας: τά Χριστούγεννα «μητρόπολις τῶν ἑορτῶν», ἑορτή τῆς Ἐκκλησίας, καίριος σταθμός τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἔργου Του γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου (καίριος σταθμός τῆς θείας Οἰκονομίας). Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός, τότε ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι καί σταθμός τῆς Ἐκκλησίας. Κέντρο τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Χριστός, καί κέντρο τῆς θείας Οἰκονομίας, ὁ Χριστός. «Θεία Οἰκονομία» ὀνομάζονται ὅλες οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, μέ κέντο τή Σάρκωση, τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ὡστόσο, ἡ ἀνέλιξη τῆς θείας Οἰκονομίας ἀρχίζει μέ τή Δημιουργία τοῦ κόσμου καί ἡ ὁλοκλήρωσή της θά συντελεσθεῖ μέ τήν ἔσχατη Κρίση. Ἡ θεία Οἰκονομία εἶναι, βέβαια, τριαδική, ὡστόσο ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ «αὐτουργός» της. Κατά τούς ἁγίους Πατέρες, στή θεία Οἰκονομία ὁ Πατήρ «εὐδοκεῖ», ὁ Υἱός «αὐτουργεῖ» καί τό Ἅγιο Πνεῦμα «συνεργεῖ». Μέ τή Σάρκωση τοῦ Λόγου (Χριστούγεννα), ἡ Ἐκκλησία «γεννᾶται» στόν κόσμο, φανερώνεται στόν κόσμο: ὁ Κύριος μέ τήν Ἐνανθρώπησή Του «Ἐκκλησίας σάρκα ἀνέλαβε» (ἅγ. Χρυσοστομος). «Γενέθλιος ἡμέρα» τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι ἡ Πεντηκοστή, ἀλλά ἡ Σάρκωση. Ἡ Πεντηκοστή εἶναι ἡ ἐπίσημη ἔναρξη τοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας στόν κόσμο.