Οι Εορτές της Εκκλησίας στη δίνη της σύγχρονης εκκοσμίκευσης

 

ΟΙ ΕΟΡΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗΣ 

Ἡ Ἐκκλησία καί οἱ ἑορτές της 

Οἱ ἑορτές εἶναι κάτι ἀπαραίτητο στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου. «Βίος ἀνεόρταστος μακρά ὁδός ἀπανδόκευτος», εἶχε πεῖ στήν ἀρχαιότητα ὁ Δημόκριτος, δηλαδή «ζωή χωρίς ἑορτή εἶναι μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχεῖο», χωρίς σταθμό γιά ξεκούραση! Ὅλες οἱ θρησκεῖες ἔχουν τίς ἑορτές τους. Ἀλλά καί οἱ λεγόμενοι «κοσμικοί» ἄνθρωποι (ὅσοι δέν πιστεύουν σέ κάτι ἤ, τουλάχιστον, ὅσοι δέν πιστεύουν ἀρκετά) ἔχουν τίς ἑορτές τους. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τήν Ἐκκλησία μας. Ἔχει κι αὐτή τίς δικές της ἑορτές, κατανεμημένες κατάλληλα στή διάρκεια τοῦ ἔτους. Τό ζητούμενο, ὅμως, εἶναι, τί ἑορτάζουμε, γιατί τό ἑορτάζουμε καί πῶς τό ἑορτάζουμε. Γιά τούς πολλούς, γιά τούς ἀνθρώπους τοῦ κόσμου τούτου, οἱ ἑορτές εἶναι εὐκαιρίες διασκέδασης καί ἀπόδρασης ἀπό τήν καθημερινότητα. Οἱ διάφορες θρησκεῖες ἑορτάζουν γιά τούς δικούς τους λόγους. Κάποιοι ἑορτάζουν χωρίς λόγο καί νόημα, δηλαδή ἑορτάζουν χωρίς νά ὑπάρχει αἰτία, ὅπως συμβαίνει στίς νεοφανεῖς «ἑορτές» τοῦ σκόρδου, τῆς ντομάτας, τῆς μελιτζάνας καί διάφορων ἄλλων φρούτων καί λαχανικῶν, «ἑορτές» πού προωθοῦνται δυναμικά μέ τήν πρόφαση τῆς προβολῆς καί τῆς διάθεσης τῶν ἀγροτικῶν προϊόντων!

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 104, Οκτ. - Δεκ. 2024

 

ΤΕΥΧΟΣ 104       ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2024 

Ὁ νέος Μητροπολίτης Μαντινείας καί Κυνουρίας κ.κ. ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ 

Κορυφαῖο γεγονός γιά τήν τοπική μας Ἐκκλησία κατά τό προηγούμενο διάστημα ἦταν ἡ ἐκλογή καί ἡ Ἐνθρόνιση στήν Τρίπολη τοῦ νέου Μητροπολίτου Μαντινείας καί Κυνουρίας κ.κ. Ἐπιφανίου. Ἡ Μητρόπολή μας ἀπέκτησε πλέον τόν Ποιμενάρχη της καί ἡ τοπική μας Ἐκκλησία τήν Κεφαλή της! Ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε, μετά τήν κοίμηση τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Ἀλεξάνδρου στίς 19/12/2023, ἡ Ἱ. Μητρόπολη Μαντινείας καί Κυνουρίας τελοῦσε «ἐν χηρείᾳ». Τοποτηρητής ὁρίστηκε ἀπό τήν Ἱ. Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ὁ πολυσέβαστος ὅμορος Μητροπολίτης Μονεμβασίας καί Σπάρτης κ. Εὐστάθιος, ὁ ὁποῖος χειρίστηκε μέ σοφία καί σύνεση τά τρέχοντα θέματα κατά τό μακρό διάστημα τῆς χηρείας. Ὡστόσο, ὅλοι ἀναμέναμε τήν ἐκλογή τοῦ Κανονικοῦ, τοῦ «δικοῦ μας» Ποιμενάρχη.

Ἔτσι, ἡ Ἱ. Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, στήν τακτική Συνεδρία της στίς 4/10/2024, ἐκπλήρωσε τόν πόθο τοῦ Κλήρου καί τοῦ Λαοῦ τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ἐκλέγοντας στή θέση αὐτή Κληρικό γνωστό στήν περιοχή, σεμνό, εὐλαβή καί πανθομολουμένως ΑΞΙΟ τῆς ὑψηλῆς ἀποστολῆς του. Διαβάζουμε τά σχετικά μέ τή διαδικασία τῆς ἐκλογῆς στά παρακάτω ἀποσπάσματα ἀπό τό Δελτίο Τύπου τῆς Ἱ. Συνόδου τῆς 4ης/10/2024:

«Συνῆλθε σήμερα Παρασκευή, 4 Ὀκτωβρίου 2024, στήν τρίτη Τακτική Συνεδρία της, ἡ Ἱ. Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὑπό τήν Προεδρία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου (...).

Μέγας Βασίλειος και Γρηγόριος Νύσσης κατά Ευνομίου

 

ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΙ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ ΚΑΤΑ ΕΥΝΟΜΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΙΝΑ ΚΑΙ ΑΚΟΙΝΩΝΗΤΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ[1] 

ΠΡΩΤ. ΙΩΑΝΝΟΥ Σ. ΡΩΜΑΝΙΔΟΥ 

Ι. Εἰς τό Μέρος Ι τῆς ἐκθέσεως ταύτης θά μᾶς ἀπασχολήσῃ ἡ προσπάθεια τοῦ Καθηγητοῦ τοῦ Τμήματος Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ[2] κ. Γ. Μαρτζέλου νά ἀνατρέψῃ τήν παραδοσιακήν, δηλαδή τήν Πατερικήν ἀντίληψιν περί τῆς διαμάχης μεταξύ τοῦ αἱρετικοῦ Εὐνομίου καί κυρίως τῶν Πατέρων Μεγάλου Βασιλείου καί τοῦ Γρηγορίου Νύσσης ἐπάνω εἰς τήν διάκρισιν μεταξύ τῆς θείας οὐσίας καί τῶν θείων «ἐνεργειῶν». 

ΙΙ. Εἰς τό Μέρος ΙΙ θά μᾶς ἀπασχολήσῃ ἡ κατάργησις τοῦ δόγματος περί τῶν κοινῶν καί τῶν ἀκοινωνήτων τῆς Ἁγίας Τριάδος ἀπό ὁλόκληρον τό Τμῆμα Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ. Δηλαδή κατήργησε τήν ἀποκάλυψιν τοῦ Θεοῦ εἰς τήν ἀνθρωπότητα μέσῳ τοῦ δοξασμοῦ τῶν θεουμένων ὅτι «ἅπαν, ὅ θεωρεῖται καί λέγεται ἐν τῇ παναγίᾳ καί ὁμοφυεῖ καί ὁμοουσίῳ Τριάδι, ἤ κοινόν ἐστι πάντων, ἤ ἑνός καί μόνου τῶν τριῶν». Μάλιστα τήν τελικήν μορφήν τῆς ὁρολογίας περί αὐτῶν τῶν κοινῶν καί τῶν ἀκοινωνήτων τῆς Ἁγίας Τριάδος ἐτελειοποίησαν κυρίως οἱ ἐν λόγῳ ἀδελφοί Μέγας Βασίλειος καί Γρηγόριος Νύσσης καί ὁ φίλος τους Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί ἡ ὁποία ἦτο τό βασικόν θεμέλιον ὅλων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, κυρίως τῆς Β΄ τό 381 καί τῆς Η΄ τό 879. 

ΙΙΙ. Συμπεράσματα καί Θεολογική Μέθοδος 

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: Ο πρόωρος θάνατος των Δικαίων (Γ΄ Ανάγνωσμα 6ης Δεκεμβρίου)

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΓ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά: Σέ Ἀκολουθίες πολλῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχουν προφητικά Ἀναγνώσματα, πού ἀναφέρονται στήν κατάσταση τοῦ Δικαίου καί, εἰδικότερα, στή θέση του α) μέσα στόν κόσμο καί β) ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. «Δίκαιος» στήν προκειμένη περίπτωση (στήν Παλαιά Διαθήκη), εἶναι ὁ Ἅγιος: «Δίκαιοι» ἀποκαλοῦνται οἱ Ἅγιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης - Λόγος περί Δικαίου, σημαίνει λόγος περί Ἁγίου. Ἕνα ἀπό τά Ἀναγνώσματα αὐτά, πού ὑπάρχει σέ μνῆμες Ἱεραρχῶν, ὅπως τοῦ ἁγίου Νικολάου, τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος κ.ἄ., προέρχεται ἀπό τό βιβλίο τῆς Σοφίας Σολομῶντος (4, 7-15). Ὅπως προκύπτει ἀπό τόν τίτλο του, τό βιβλίο ἀποδίδεται στόν βασιλέα Σολομῶντα (π. 965-926 π.Χ.) καί περιλαμβάνει μέρος ἀπό σοφή διδασκαλία του, πού κατεγράφη, μέ σκοπό τή διατήρησή της. Τό βιβλίο ἀνήκει στή λεγόμενη Σοφιολογική Γραμματεία (κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μέ κεντρικό θέμα τή «σοφία»), ὅπως καί τά βιβλία Σοφία Σειράχ καί Παροιμίαι. Τό συγκεκριμένο Ἀνάγνωσμα ἀναφέρεται στό διαχρονικό ἐρώτημα, γιατί πεθαίνουν οἱ Δίκαιοι πρόωρα, γιατί πεθαίνουν νέοι. Τό ἐρώτημα συνδέεται μέ τό ἐπίσης διαχρονικό ἐρώτημα: «τί ὅτι ὁδὸς ἀσεβῶν εὐοδοῦται;» («γιατί στούς ἁμαρτωλούς ὅλα πηγαίνουν καλά;», Ἱερ. 12,1). Τό παράδοξο τῶν ἐρωτημάτων αὐτῶν αἵρεται, ὅταν θεωρηθοῦν α) ἀπό τήν ἄποψη τῆς αἰωνιότητας, ἀντί τῆς προσωρινότητας τῆς παρούσας ζωῆς καί β) ἀπό τήν ἄποψη τοῦ πραγματικοῦ συμφέροντος τοῦ Δικαίου. Ὁ κοσμικός ἄνθρωπος, ἐγλωβισμένος στά στενά ὅρια τοῦ κόσμου τούτου, δέν μπορεῖ νά ἔχει ὀρθή ἀντίληψη τῶν πραγμάτων. Γι’ αὐτόν, ἤ ἀκόμη καί γιά τόν πιστό, πού δέν ἔχει ἀπαλλαγεῖ ἀπό τήν κοσμική νοοτροπία, ὁ Δίκαιος πρέπει νά ἀνταμείβεται μέ τό νά ζεῖ πολλά χρόνια, νά ἔχει πλοῦτο, ὑγεία καί εὐημερία. Αὐτή ἀκριβῶς ἡ νοοτροπία κυριαρχοῦσε στους Ἰουδαίους τήν ἐποχή τοῦ Κυρίου, ἀλλά καί ὁ ἴδιος ὁ Θεός πολλές φορές συγκαταβαίνει καί ἐνεργεῖ μέ αὐτό τόν τρόπο, γιά παιδαγωγικούς λόγους, γιά νά ὁδηγήσει πολλούς στή «δικαιοσύνη» καί τήν ἁγιότητα. Ὅμως, ἡ θεώρηση αὐτή δέν εἶναι ἡ προοπτική τῆς αἰωνιότητας. Τό Ἀνάγνωσμα μᾶς καλεῖ νά θεωρήσουμε τά πράγματα ἀπό ἄλλη προοπτική, ἀπό τήν προοπτική τῆς αἰωνιότητος καί ἡ προοπτική αὐτή εἶναι ἡ αὐθεντική προοπτική τῶν πραγμάτων.

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: Εγκώμιο στον θείο Νόμο (Ο Άμωμος - Ψαλμός 118)

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΒ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά: Μεταξύ τῶν Ψαλμῶν ὁ μεγαλύτερος σέ ἔκταση εἶναι ὁ Ψαλμός 118. Ἀποκαλεῖται «Ἄμωμος», ἀπό τήν ἀρχική φράση του («Μακάριοι οἱ ἄμωμοι ἐν ὁδῷ»), καί περιεχόμενό του εἶναι ὁ νόμος ἤ οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Θεωρεῖται ἐγκώμιο ἤ ὕμνος στόν νόμο τοῦ Θεοῦ καί ἔχει χαρακτηριστεῖ «ἐπιτομή (σύνοψη - περίληψη) τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς» (ἅγ. Ἀμβρόσιος). Οἱ Ραββῖνοι τῶν Ἑβραίων τόν ἔχουν ὀνομάσει «μέγα ἀλφαβητάριον». Ὁ συγγραφέας του εἶναι ἄγνωστος, ὅπως καί ὁ χρόνος συγγραφῆς του. Πιθανώτατα προέρχεται ἀπό τούς χρόνους τῆς βαβυλώνειας αἰχμαλωσίας τῶν Ἰουδαίων (587-538 π.Χ.). Ἡ ἀναφορά στόν νόμο ἤ στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ γίνεται μέ ποικίλα ὀνόματα, ὅπως; α) «νόμος», β) «ἐντολαί», γ) «δικαιώματα», δ) «κρίματα», ε) «ὁδός», στ) «μαρτυρία» ἤ «μαρτύρια», ζ) «ἀλήθεια», η) «λόγιον» ἤ «λόγος» ἤ «λόγοι» τοῦ «στόματος» τοῦ Θεοῦ κ.ἄ. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει τοποθετήσει τόν Ἄμωμο στό Μεσονυκτικό γιά καθημερινή ἀνάγνωση. Ἡ ἀνάγνωσή του προβλέπεται καί γιά τόν Ὄρθρο τοῦ Σαββάτου καί τῆς Κυριακῆς, ἐνῶ τμῆμα τοῦ Ἀμώμου ψάλλεται καί στή Νεκρώσιμη Ἀκολουθία. Ἀποτελεῖται ἀπό 176 στίχους, οἱ ὁποῖοι διαιροῦνται σέ 22 τμήματα ἤ «στροφές». Κάθε στροφή περιλαμβάνει 8 στίχους. Στή λειτουργική του χρήση διαιρεῖται σέ τρεῖς «στάσεις» καί περιλαμβάνει ἕνα ὁλόκληρο «Κάθισμα» τοῦ Ψαλτηρίου (τό 17ο). Λόγῳ τοῦ μεγέθους του καί τοῦ κοινοῦ περιεχομένου του, ἑρμηνεύουμε τίς δύο πρῶτες στροφές.

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: Η οδός των εντολών του Θεού (Β΄ Ανάγνωσμα 1ης Σεπτεμβίου)

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΑ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά: Τήν 1η Σεπτεμβρίου ἀρχίζει τό ἐκκλησιαστικό ἔτος (ἀρχή Ἰνδίκτου = ἐκκλησιαστική Πρωτοχρονιά). Στόν Ἑσπερινό τῆς ἑορτῆς τό β΄ Ἀνάγνωσμα ἀναφέρεται στό πῶς πρέπει νά πορεύεται ὁ ἄνθρωπος στό νέο ἔτος, ἀλλά καί πάντοτε. Προέρχεται ἀπό τό Λευϊτικό, ἕνα ἀπό τά πέντε πρῶτα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τήν «Πεντάτευχο» ἤ τόν «Νόμο» κατά τήν ἑβραϊκή ὀνομασία. Τό περιεχόμενό της ἀνάγεται στόν προφήτη Μωϋσῆ (π. 1300-1200 π.Χ.). Εἰδικά τό Λευϊτικό περιέχει κυρίως τελετουργικές διατάξεις τῆς ἰουδαϊκῆς λατρείας, ἀλλά καί διάφορες ὁδηγίες γιά τήν πνευματική καθαρότητα τοῦ Λαοῦ. Ὅπως κάθε κείμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἐκφράζει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο. Τό δέ συγκεκριμένο Ἀνάγνωσμα ἀναφέρεται εἰδικότερα στά ὀφέλη ἀπό τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν ἤ τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καί στίς ἐπιπτώσεις (βλαβερές συνέπειες) ἀπό τήν παράβαση τῶν ἐντολῶν ἤ τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Τό κείμενο πρέπει νά κατανοηθεῖ στό πλαίσιο τῆς ἐποχῆς του, δηλ. τῆς τότε ἀγροτοποιμενικῆς κοινωνίας, κατά τήν ὁποία πλοῦτος ἦταν κυρίως ἡ καρποφορία τῆς γῆς, καί νά ἑρμηνευθεῖ στά δεδομένα τῆς σύγχρονης βιομηχανικῆς καί μεταβιομηχανικῆς (ἠλεκτρονικῆς) κοινωνίας. Ἐπίσης, πρέπει νά κατανοηθεῖ στό πλαίσιο τῆς «διαθήκης» (συμφωνίας) μεταξύ τοῦ Θεοῦ καί τοῦ Λαοῦ Του στό ὄρος Σινά (Παλαιά Διαθήκη), τῆς ὁποίας ἀντίστοιχο εἶναι ἡ «διαθήκη» (Καινή Διαθήκη), πού συνάπτει κάθε πιστός μέ τόν Θεό (τόν Χριστό) κατά τό Βάπτισμά του.

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: Η Σοφία του Θεού - Η αληθινή Σοφία (Α΄ Ανάγνωσμα 25ης Ιανουαρίου)

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ι' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά: Στίς μνῆμες τῶν μεγάλων Πατέρων ὑπάρχουν συνήθως προφητικά Ἀναγνώσματα στόν Ἑσπερινό, πού ἀναφέρονται στή δικαιοσύνη (ἁγιότητα) καί στή σοφία τῶν τιμωμένων Ἁγίων. Τό πρῶτο Ἀνάγνωσμα τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου (328-390) προέρχεται ἀπό τό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν. Δέν εἶναι ἑνιαῖο ἀπόσπασμα, ἀλλά «ἐκλογή», δηλ. ἐπιλογή χωρίων, πού συνδέονται νοηματικά μεταξύ τους. Τό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν ἀποδίδεται στόν βασιλέα Σολομῶντα (π. 965-926 π.Χ.) καί περιλαμβάνει γνωμικά (σοφές ρήσεις) του. Αὐτές κυκλοφοροῦσαν σέ διάφορες συλλογές, μέ σκοπό τή διατήρηση τῆς σοφίας τοῦ Βασιλέως. Προφανῶς, ἡ συνένωσή τους στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν ἔγινε πολύ ἀργότερα. Οἱ Παροιμίες ἀνήκουν στή λεγόμενη Σοφιολογική Γραμματεία: κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μέ κεντρικό θέμα τή «σοφία». Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας στήν προκειμένη περίπτωση προβάλλονται ἤ ἐγκωμιάζονται ὡς σοφοί. Ὁμως, τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ σοφία; Στήν Καινή Διαθήκη γίνεται λόγος γιά δύο εἴδη σοφίας: α) τήν «ἐπίγειον» καί β) τήν «ἄνωθεν κατερχομένην» (Ἰακ. 3,15). Ἡ πρώτη εἷναι οἱ γνώσεις, πού ἀποκτοῦμε μέ τίς δικές μας προσπάθειες καί ἀναφέρεται στά πράγματα πού μᾶς περιβάλλουν (στά κτιστά, στά δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ), καθώς καί ἡ ἱκανότητα νά τίς χρησιμοποιοῦμε. Αὐτή ἡ σοφία χαρακτηρίζεται «ψυχική» καί «δαιμονιώδης» (ὅ.π.), γιατί, παρά τήν ἀναμφισβήτητη χρησιμότητά της, στίς περισσότερες περιπτώσεις «φυσιοῖ» (Α' Κορ. 8,2), δηλ. προκαλεῖ ὑπερηφάνεια, ἔπαρση, ἀλαζονεία, αὐτοπεποίθηση. Ἀποκαλεῖται «ψυχική», γιατί διακρίνεται σαφῶς ἀπό τήν «πνευματική» γνώση καί ἀπό κάθε «πνευματική» κατάσταση. «Ψυχική» εἶναι ἡ αὐτόνομη καί ἐπαναστατημένη ἔναντι τοῦ Θεοῦ (ἀνθρώπινη ἤ δαιμονική) γνώση: «ψυχικός ἄνθρωπος οὐ δέχεται τά τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ· μωρία γάρ αὐτῷ ἐστι» (Α' Κορ. 2,14). Ἡ δεύτερη, ἡ «ἄνωθεν» σοφία δέν ἀποκτᾶται μέ δικές μας προσπάθειες, ἀλλά παρέχεται ἀπό τόν Θεό σέ ὅσους εἶναι ἑνωμένοι μαζί Του. Ὅσοι τήν κατέχουν εἶναι θεοδίδακτοι! Εἶναι γνώση κυρίως γιά τά ἄκτιστα (γιά τόν Θεό), καθώς καί γιά τίς σχέσεις τῶν ἀκτίστων μέ τά κτιστά. Δέν εἶναι «ἀνακάλυψη» τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά «ἀποκάλυψη» τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Τό παρόν Ἀνάγνωσμα ὁμιλεῖ γι’ αὐτήν ἀκριβῶς τή σοφία, τήν «ἄνωθεν». Ὅπως εἶναι γνωστό, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας διέπρεψαν καί στήν ἀνθρώπινη σοφία. Ὅμως, δέν τούς τιμοῦμε γι’ αὐτό. Τούς τιμοῦμε, ἐπειδή παράλληλα ἀπέκτησαν τήν «ἄνωθεν κατερχομένην σοφία» καί ἔγιναν θεοδίδακτοι καί θεοφώτιστοι. Στό κείμενο ἡ Σοφία ἐμφανίζεται προσωποποιημένη: δέν εἶναι ἀφηρημένη ἔννοια, ἀλλά ὁμιλεῖ σάν συγκεκριμένο Πρόσωπο, τό ὁποῖο δέν κατέχει ἁπλῶς τήν σοφία, ἀλλά ταυτίζεται μέ αὐτήν. Τοῦτο δέν εἶναι σχῆμα λόγου. Ἡ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας σταθερά καί ἀμετάκλητα ταυτίζει τήν Σοφία, πού ὁμιλεῖ ἐδῶ, μέ τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ.