Ο φυσικός (σωματικός) θάνατος

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Θ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Ι', ἔτους 2015-2016.

Ἡ ἔξοδος τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα: Ὁ «φυσικώτατος δεσμός» ψυχῆς καί σώματος καί ἡ διάλυσή του. Ἡ πρός τό «ἴδιον» σῶμα ἀγάπη τῆς ψυχῆς. Ἡ μονιμότητα τοῦ δεσμοῦ καί ἡ προσωρινότητα τῆς διάλυσής του. Ἡ ἐνώπιον τοῦ θανάτου ἀγωνία («οἷον ἀγῶνα ἔχει ἡ ψυχή, χωριζομένη ἐκ τοῦ σώματος»), τήν ὁποία ἐβίωσε καί ὁ Κύριος. Ἡ ἀγωνία καθαρίζει τήν ψυχή ἀπό μικρά ἁμαρτήματα. Ἡ ὀδυνηρότητα τοῦ θανάτου: «Βιαίως χωρίζεται ἐκ τῆς ἁρμονίας», «θείῳ βουλήματι ἀποτέμνεται». Ἡ θέα τῶν δαιμόνων. Ἡ ἀνάγκη συμπραράστασης τῶν οἰκείων. Ἡ ἔξοδος τῆς ψυχῆς. Ἡ πρός τό σῶμα φροντίδα («κηδεία») καί τιμή (θυμιάματα, ἀσπασμοί κ.λπ). Ἡ πομπή πρός τόν Ναό («ἐν ψαλμοῖς καί ὕμνοις»). Ἡ ἐξόδιος Ἀκολουθία: ἡ προσευχή τῆς Ἐκκλησίας γιά τόν κεκοιμημένο. Ἡ στάση τῶν οἰκείων καί συγγενῶν: ἀνάγκη (συμ)προσευχῆς καί συμμετοχῆς στά τελούμενα. Ἡ ταφή: στό ὀρθόδοξο «Κοιμητήριον». Ἀπόπειρες εἰσαγωγῆς «νέων ἠθῶν»: ἡ καύση τῶν νεκρῶν. Ἀπαράδεκτες συνήθειες, πού ἐπηρεάζουν ἀρνητικά τήν κατάσταση τῆς ψυχῆς: ἡ πολυτέλεια, ἡ κοσμικοποίηση, ἡ ἐμπορευματοποίηση, ὁ ἀποπροσανατολισμός ἀπό τήν οὐσία τοῦ γεγονότος, ἡ ἀσέβεια κ.ἄ. Ὁ «κλαυθμός» (θρῆνος) γιά τούς κεκοιμημένους: φυσικό γεγονός, ὅταν δέν συνοδεύεται ἀπό ἀπελπισία («μή λυπῆσθε καθώς καί οἱ λοιποί οἱ μή ἔχοντες ἐλπίδα», Α' Θεσ. 4,13).

Ὁ τελωνισμός τῶν ψυχῶν: Οἱ Ἄγγελοι παραλαμβάνουν τίς ψυχές τῶν Δικαίων. Οἱ περιπτώσεις τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων. Οἱ δαίμονες παραλαμβάνουν τίς ψυχές τῶν βαρέως ἁμαρτωλῶν. Ὁ τελωνισμός τῶν ψυχῶν: μιά πρώτη «κρίσις». Τί εἶναι τά «τελώνια»: «τάγματα» (ὁμάδες) δαιμόνων, πού ζητοῦν νά παραλάβουν τήν ψυχή γιά τίς ἁμαρτίες της. Οἱ διηγήσεις τοῦ ἁγ. Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου καί τῆς ὁσίας Θεοδώρας. Ὁ «ἀέρας», ὡς χῶρος κατοικίας τῶν δαιμόνων. Ἡ θεία Κοινωνία ἀπομακρύνει τούς δαίμονες. Ἡ ὑποδοχή τῆς ψυχῆς καί ἡ (πρώτη) προσκύνηση τοῦ Κυρίου τήν τρίτη ἡμέρα. Ἡ «ξενάγηση» μέχρι τήν τεσσαρακοστή ἡμέρα: στίς «μονές» τῶν Ἁγίων, στούς ἐπίγειους τόπους πού ἔζησε καί στίς κολάσεις τῶν ἁμαρτωλῶν. Ἡ δεύτερη προσκύνηση (τήν ἐνάτη ἡμέρα). Ἡ τρίτη προσκύνηση (τήν τεσσαρακοστή ἡμέρα) καί ἡ (μερική) κρίσις. Ἡ κατάσταση τῶν ψυχῶν μετά θάνατον: Ὅλες οἱ ψυχές βλέπουν, ἀκούουν, ὀμιλοῦν, ἐνθυμοῦνται, αἰσθάνονται, ἀναγνωρίζουν κ.λπ. Οἱ ψυχές τῶν κολασμένων δέν ἔχουν πλήρη ἐπικοινωνία καί δέν ἀναγνωρίζονται μεταξύ τους.

Οἱ λεγόμενες μεταθανάτιες ἤ ἐπιθανάτιες ἐμπειρίες: Στήν ἐποχή μας καταγράφεται πλῆθος περιστατικῶν μέ «μεταθανάτιες» ἤ «ἐπιθανάτιες» ἐμπειρίες. Αἴτια τῶν ἐμπειριῶν αὐτῶν εἶναι: α) ἡ ἐγγύτητα τοῦ θανάτου, β) ἡ προσέγγιση τῶν πονηρῶν πνευμάτων καί γ) ἡ βίωση τῆς κατάστασης τοῦ «κλινικά νεκροῦ», μέ τή συνδρομή τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης. Κοινά στοιχεῖα τῶν ἐμπειριῶν αὐτῶν εἶναι: α) Ἡ ἐξωσωματική ἐμπειρία. β) Ἡ συνάντηση μέ ἄλλους. γ) Ἡ φωτεινή ὕπαρξη. Οἱ σύγχρονες «μεταθανάτιες» ἐμπειρίες κατά κανόνα διαφέρουν ριζικά ἀπό τίς καταγραφόμενες στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἄρα πρόκειται γιά περιπτώσεις δαιμονικῆς πλάνης. «Λιδία λίθος» γιά τή διαπίστωση τῆς γνησιότητας τῶν σύγχρονων «μεταθανάτιων» ἐμπειριῶν εἶναι ὁ τελωνισμός τῆς ψυχῆς.

Οἱ ὑπέρ τῶν κεκοιμημένων ἐνέργειες: Ἡ ψυχή μετά θάνατον δέν μπορεῖ νά ὀφελήσει τόν ἑαυτό της. Μπορεῖ νά ὀφεληθεῖ, ὅμως, ἀπό τίς ἐνέργειες τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν ζώντων. Οἱ Πατέρες ὁμιλοῦν γιά πραγματική «ὄνησιν» (ὀφέλεια) τῆς ψυχῆς μετά θάνατον: μετακίνηση σέ καλύτερη «θέση» ἤ κατάσταση (ὡστόσο, ὑπάρχει καί μετακίνηση σέ χειρότερη θέση). Ὑπάρχουν καί σπανιώτατες περιπτώσεις ἐξόδου ἀπό τήν κόλαση: τά παραδείγματα τῶν ἀσεβῶν αὐτοκρατόρων Τραϊανοῦ (98-117) καί Θεοφίλου (829-842). Τί ὀφελεῖ τίς ψυχές: Ἡ Θ. Λειτουργία καί τά μνημόσυνα. Ποιά εἶναι τά καθιερωμένα μνημόσυνα: τῆς τρίτης καί ἐνάτης ἡμέρας, τῶν σαράντα ἡμερῶν, τῶν τριῶν, ἕξι καί ἐνέα μηνῶν καί τοῦ ἑνός ἔτους. Τά προαιρετικά μνημόσυνα κατά βούληση τῶν οἰκείων. Ἐπίσης, ὀφελοῦν τίς ψυχές οἱ ἰδιωτικές προσευχές τῶν ζώντων, οἱ νηστεῖες, οἱ ἀγαθοεργίες, οἱ ἐλεημοσύνες, ἡ εὐλαβής στάση, τά εἰδικῶς προσφερόμενα δῶρα, ὅπως πρόσφορα, κόλλυβα, λάδι σέ καντήλι (μόνο ἐλαιόλαδο), κερί (καθαρό), λιβάνι. Τί βλάπτει τίς ψυχές: Ἡ ἀρνητική στάση τῶν οἰκείων (ἡ ἁμαρτία, ἡ ἀσέβεια, ἡ ἀπιστία, ἡ ἀπελπισία, ἡ ἀδιαφορία κ.λπ.). Ἐπίσης, ἡ μνησικακία καί ἡ κατάκριση ἐκ μέρους τυχόν ἀδικηθέντων ἀπό τόν μεταστάντα, οἱ ὑπερβολές στήν κηδεία, ἡ πολυτέλεια, ἡ ἐπίδειξη κ.ἄ.