«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Εισαγωγή στη νέα θεματική ενότητα

 

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Α' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021.

Εἰσαγωγικά: Τό δέκατο πέμπτο ἔτος λειτουργίας τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή». Στό πλαίσιο τοῦ διδακτικοῦ καί ποιμαντικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας. Ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Σώζεται ὁ ἐπικαλούμενος τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ: «Πᾶς γάρ ὅς ἄν ἐπικαλέσηται τό ὄνομα Κυρίου σωθήσεται. Πῶς οὖν ἐπικαλέσωνται εἰς ὅν οὐκ ἐπίστευσαν; Πῶς δέ πιστεύσωσιν οὗ οὐκ ἤκουσαν; Πῶς δέ ἀκούσωσιν χωρίς κηρύσσοντος; Πῶς δέ κηρύξωσιν ἐάν μή ἀποσταλῶσιν;» (Ρωμ. 10, 13-15). Ὁ Κύριος ὡς κατ’ ἐξοχήν Διδάσκαλος καί Καθηγητής. Ἡ ἀποστολή τῶν Ἀποστόλων στόν εὐαγγελισμό τοῦ κόσμου (Ματθ. 28, 19-20). Τό διδακτικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί οἱ ἐπί μέρους μορφές του: Κήρυγμα, κατήχηση, κατ’ ἰδίαν νουθεσία κ.ἄ. Μιά ἀδυναμία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ κηρύγματος: ἡ ἔλλειψη ἀντιλόγου. Ὡστόσο, ὁ ἀντίλογος, ὁ διάλογος, ἡ διευκρινιστική ἐρώτηση δέν εἶναι ἄγνωστα στήν ἐκκλησιαστική Παράδοση. Παραδείγματα ἀντιλόγου ἤ διαλόγου στήν Ἁγία Γραφή: ἡ συζήτηση τοῦ Κυρίου μέ τόν Νικόδημο (Ἰω. 3,1 ἑξ.), οἱ κατ’ ἰδίαν διάλογοι τοῦ Κυρίου μέ τούς Μαθητές Του (Ματθ. 17,10 κ.ἄ.), ὁ Κύριος ἀπαντᾶ σέ ἐρωτήσεις ἀκροατῶν (Ματθ. 22,23 ἑξ. κ.ἄ.), ἀλλά καί θέτει ὁ Ἴδιος ἐρωτήσεις (Ματθ. 22,41), οἱ κατ’ ἰδίαν νουθεσίες τοῦ ἀπ. Παύλου (Πράξ. 20,31) κ.ἄ. Ἡ δυνατότητα ἀντιλόγου - διαλόγου στό Πρόγραμμά μας. Ἔσχατος σκοπός του, ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας: ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου (ἤ μᾶλνον, ἡ συμβολή στή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου). Ὁ σκοπός τοῦ διαλόγου: α) ἡ «κατανόηση» (συνειδητοποίηση) τῶν λεγομένων, ἡ ἐγκαθίδρυση τῶν «ρημάτων» τῆς πίστεως ἀπό τή νόηση («λόγο») στήν «καρδία», β) ἡ ἀναμέτρηση μέ τά «ἔξω» πιστεύματα, μέ τήν ἑτεροδιδασκαλία ἤ τήν πλάνη: τά «ἔξω» πιστεύματα μᾶς περιβάλλουν καί μᾶς ἐπηρεάζουν ἀπό παντοῦ - τό περιρέον «φρόνημα τοῦ κόσμου» ἀντίκειται σφοδρῶς στό «φρόνημα τοῦ Χριστοῦ». Πρός τήν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ τοῦ Προγράμματός μας. Οἱ δύο ὄψεις τῆς ὁδοῦ τῆς σωτηρίας: ἡ θετική καί ἡ ἀρνητική, ἡ ὁδός τῶν ἀρετῶν καί ἡ ὁδός τοῦ ἀγῶνος κατά τοῦ κακοῦ, ἡ ὁδός τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καί ἡ ὁδός τῶν «μεθοδειῶν» τοῦ διαβόλου, ἡ ὁδός τῆς Ἀληθείας καί ἡ ὁδός τῆς ἀποφυγῆς τῆς πλάνης, ἡ ὁδός τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ καί ὁδός τῶν ἐνεργειῶν τοῦ σατανᾶ.

Ἡ παρελθοῦσα (ΙΔ΄) θεματική ἑνότητα: Θέμα τῆς παρελθούσης ἑνότητος, ἡ «Νέα Ἐποχή»: μιά μορφή τῆς ἀρνητικῆς ὁδοῦ πρός τή σωτηρία, μιά δαιμονική κατάσταση, μιά ὄψη τοῦ ἤδη ἐνεργούμενου «μυστηρίου τῆς ἀνομίας» (Β' Θεσ. 2,7). Ἕνα κίνημα, μέ πολλές ἐπιμέρους ὀργανώσεις καί πρόσωπα, πού ἐμφανίστηκε στά μέσα τοῦ 20οῦ αἰ. Ἀντλεῖ ἀντιλήψεις καί τεχνικές ἀπό τόν Ἀποκυφισμό, τήν Ἀστρολογία καί τίς ἀνατολικές θρησκεῖες (Ἰνδουϊσμό καί Βουδισμό), τείνει δέ νά γίνει κυρίαρχο φρόνημα τῶν ἡμερῶν μας, ἀλλοιώνοντας χώρους, ὅπως τά μέσα ἐνημερώσεως, ἡ παιδεία, ἡ νομοθεσία, τό ἴδιο τό κράτος, οἱ παγκόσμιοι ὀργανισμοί. Συμπλέκεται μέ τό φαινόμενο τῆς Παγκοσμιοποίησης: ἡ Παγκοσμιοποίηση προβάλλει οὐσιαστικά τό φρόνημα τῆς «Νέας Ἐποχῆς». Ἡ «Νέα Ἐποχή», ἐκτός τοῦ θεωρητικοῦ («πνευματικοῦ») σκέλους, ἔχει καί τό στρατιωτικό σκέλος της, τή λεγόμενη «Νέα Τάξη Πραγμάτων». Ἐπίσης, «ἰδίαν» ἀντίληψη περί Θεοῦ, ἀνθρώπου καί κόσμου. Βασικό δόγμα της: «Ὅλα εἶναι ἕνα» («Ἕν τό πᾶν»), ὁ ἀπόλυτος πανθεϊστικός μονισμός. Ἀρνεῖται τήν ἀντίληψη περί προσωπικοῦ Θεοῦ καί δέχεται τόν Θεό σάν ἀπρόσωπη Δύναμη ἤ Ἐνέργεια, ἡ ὁποία «ὑλοποιεῖται» σχηματίζοντας τά πράγματα τοῦ κόσμου. Κατά συνέπειαν, τά πάντα ἔχουν ἕναν θεῖο πυρήνα, τά πάντα εἶναι μέρος τοῦ «θεοῦ», «θεός» καί κόσμος ταυτίζονται. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν ἄνθρωπο. Προορισμός καί «σωτηρία» τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τό νά ἀνακαλύψει τόν θεῖο πυρήνα μέσα του, δηλ. τό νά συνειδητοποιήσει ὅτι εἶναι «θεός», ὅτι δέν ὑπάρχει ἄλλος «θεός» ἔξω ἀπό τόν ἑαυτό του (αὐτοσωτηρία - αὐτολύτρωση). Ἔσχατος προορισμός εἶναι ἡ ταύτιση μέ τήν ἀπρόσωπη θεότητα καί ἡ διάλυση μέσα σ’ αὐτήν, μέσῳ μιᾶς διαδικασίας αὐτοεξελίξεως. Γιά τή διαδικασία αὐτή δέν ἀρκεῖ ἡ διάρκεια μιᾶς ζωῆς, ἀλλά ἀπαιτεῖται ἡ ἐπανέλευση στή ζωή μέ ἄλλο σῶμα (μετενσάρκωση). Στή διαδικασία αὐτή συμβάλλουν οἱ θρησκεῖες, οἱ ὁποῖες εἶναι «δρόμοι» πού ὁδηγοῦν στόν ἴδιο «θεό» καί κατέχουν μέρος τῆς ἀλήθειας (Πανθρησκεία). Ἡ συνένωση θρησκειῶν, πολιτισμῶν καί θεσμῶν, κάτω ἀπό μιά ἰσχυρή προσωπικότητα, κάτω ἀπό ἕναν νέο «μεσσία» μέ θεῖες ἰδιότητες ἀποτελεῖ βασικό αἴτημα τῆς «Νέας Ἐποχῆς».

Ἡ νέα (ΙΕ΄) θεματική ἑνότητα: Τό θέμα τῆς νέας (ΙΕ΄) ἑνότητος: «Σπουδή στό ἔργο καί στή διδασκαλία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου» (1749-1809). Ὁ ἅγιος Νικόδημος, μιά δεσπόζουσα προσωπικότητα τοῦ 18ου αἰ. ἤ μᾶλλον ὁλόκληρης τῆς περιόδου τῆς Τουρκοκρατίας ἤ ἀκόμη καί τῆς λεγόμενης «μεταβυζαντινῆς» ἐποχῆς. Τί ἀκριβῶς εἶναι ὁ ἅγιος Νικόδημος: α) Ἕνας Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας (ἐξ ὅσων ἔλαμψαν στή σκοτεινή περίοδο τῆς δουλείας). β) Ἕνας μεγάλος ἀσκητής. Μοναχός στό Ἅγιο Ὄρος, συνεχιστής τῆς λεγομένης «κολλυβαδικῆς» Παράδοσης καί συντάκτης τῆς ἀσκητικῆς συλλογῆς τῆς «Φιλοκαλίας». γ) Ἕνας λόγιος τῆς ἐποχῆς, μέ πλούσια διανοητικά χαρίσματα (παροιμιώδη μνήμη κ.ἄ.) καί μέ σπάνια ἐκπαίδευση. δ) Ὁ γονιμώτερος συγγραφέας τῶν τελευταίων αἰώνων, μέ πάνω ἀπό 100 ἔργα. ε) Ὁ μέγιστος τῶν Κανονολόγων τῆς Ἐκκλησίας (συντάκτης τῆς κανονικῆς συλλογῆς τοῦ «Πηδαλίου»). στ) Δεινός ὑμνογράφος καί λειτουργιολόγος. ζ) «Ἀλείπτης» Νεομαρτύρων καί Ἁγιολόγος, μέ τεράστια ἐθνική προσφορά. Ἡ σημασία καί ἡ διαχρονικότητα τοῦ ἔργου του: Ὁ ἅγιος Νικόδημος δέν προσέφερε μόνο στήν ἐποχή του, ἀλλά ἔχει νά πεῖ πολλά καί στή δική μας, ἀλλά καί σέ κάθε ἄλλη ἐποχή. Ἐπειδή εἶναι φορέας τῆς μίας, Βιβλικῆς, Πατερικῆς καί Ἀσκητικῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπειδή εἶναι φορέας τοῦ κοινοῦ φρονήματος τῶν Προφητῶν, Ἀποστόλων, Πατέρων, Ἀσκητῶν, Μαρτύρων, Ὁμολογητῶν, Θεολόγων καί λοιπων Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας. Μελετώντας τόν ἅγιο Νικόδημο, προσεγγίζουμε τήν κοινή Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ἀπό μία συγκεκριμένη ὄψη της, ἀπό τήν ὄψη τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Νικοδήμου. Εἰδικότερα θά ἀσχοληθοῦμε (ἀποσπασματικά κατ’ ἀνάγκην) μέ ἕνα ἔργο τοῦ Ἁγίου, τόν «Ἀόρατο πόλεμο» (1796). Πρόκειται γιά μία ἀριστοτεχνική περιγραφή τῆς ἀρνητικῆς ὁδοῦ πρός τή σωτηρία, τοῦ ἀγῶνος κατά τοῦ διαβόλου, τοῦ κακοῦ, τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας.

 

Δεῖτε βιντεοσκοπημένο τό Θέμα στόν παρακάτω

σύνδεσμο:

https://www.facebook.com/100002808355737/videos/2927980030638913