«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: Προτυπώσεις της Αναστάσεως στην Παλαιά Διαθήκη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΘ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου εἶναι ἡ κορυφαία ἑορτή τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ κορυφαία πράξη τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Κυρίου. Ὡς γεγονός, δέν ἀφορᾶ μόνο στό πρόσωπο τοῦ Κυρίου, ἀλλά ἔχει τεράστιες ἀνθρωπολογικές καί κοσμολογικές προεκτάσεις: ἑορτάζουμε τήν Ἀνάσταση, γιά τήν ὀφέλεια, πού πηγάζει ἀπό αὐτήν. Ὄντως, ὁ Χριστός ἀναστήθηκε ὡς «ἀπαρχή τῶν κεκοιμημένων» (Α' Κορ. 15,20), δηλ. ὡς πρῶτος, γιά νά ἀκολουθήσουμε κι ἐμεῖς στήν ἀνάσταση (ἤ συμπαρασύροντας καί ἐμᾶς στήν ἀνάσταση). Ἔτσι, ὅσοι ἀκολουθοῦν τόν Χριστό, μετέχουν ἤδη στήν «πρώτη ἀνάσταση», τήν πνευματική, τήν ἕνωση καί κοινωνία μέ τόν Θεό, ἀναμένοντας τήν «δευτέρα ἀνάσταση», τήν ἀνάσταση τοῦ σώματος στή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Τότε, μέ τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, ὁλοκληρώνεται τό ἔργο τῆς Ἀναστάσεως. Οἱ δύο ἀναστάσεις συνδέονται στενά μεταξύ τους: ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Καί οἱ δύο, ὡς κορυφαῖα γεγονότα τῆς ἱστορίας, προφητεύονται, προτυπώνονται καί προεικονίζονται στήν Παλαιά Διαθήκη. Χαρακτηριστική προτύπωση τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου εἶναι «τό σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου» (Ματθ. 12,39) καί χαρακτηριστική προφητεία γιά τήν ἔσχατη καί προσδοκόμενη ἀνάσταση τῶν νεκρῶν εἶναι ἡ προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ γιά τά ξηρά ὀστᾶ (Ἰεζ. 37, 1-14).

Τό «σημεῖον» τοῦ Ἰωνᾶ (Ἰων. 1,1 - 4,11): Στή Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Σαββάτου διαβάζεται ὡς Ἀνάγνωσμα, μεταξύ ἄλλων, ὁλόκληρο τό βιβλίο τοῦ Ἰωνᾶ. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος συνέδεσε τήν περίπτωση τοῦ Ἰωνᾶ μέ τήν τριήμερη Ταφή καί τήν Ἀνάστασή Του (Ματθ. 12, 38-41), τῶν ὁποίων ἀποτελεῖ σαφή προτύπωση. Ὁ Ἰωνᾶς ἦταν προφήτης τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἄγνωστο πότε ἔζησε καί ποῦ ἀκριβῶς ἔδρασε. Ἔλαβε θεία ἐντολή νά κηρύξει μετάνοια στή Νινευή, πρωτεύουσα τότε τοῦ βασιλείου τῶν Ἀσσυρίων, τεράστια πόλη, ἄνω τῶν 120.000 κατοίκων, κοντά στή σημερινή Μοσούλη. Ὅμως, ὁ Ἰωνᾶς θέλησε νά ἀποφύγει τήν ἀποστολή του. Μπῆκε σέ πλοῖο καί ταξίδευε σέ ἄλλη κατεύθυνση. Στήν πορεία προέκυψε μεγάλη τρικυμία. Ὅλοι θεώρησαν ὅτι ὁ κίνδυνος πήγαζε ἀπό ἕνα πρόσωπο τοῦ πλοίου καί διαπιστώθηκε ὅτι αὐτό ἦταν ὁ Ἰωνᾶς. Ὁ ἴδιος πρότεινε τή λύση: γιά νά ἐκλείψει ὁ κίνδυνος ἔπρεπε νά τόν ρίξουν στή θάλασσα, ὅπως καί ἔγινε. Τά παράδοξα πού ἀκολουθοῦν, ἔγιναν ὅλα μέ τήν παρέμβαση τοῦ Θεοῦ καί τίποτε δέν ἦταν προϊὀν τύχης. Ὁ Θεός ἀποστέλλει κῆτος νά καταπιεῖ τόν Ἰωνᾶ ζωντανό. Μέ τήν παρέμβαση τοῦ Θεοῦ διατηρεῖται ζωντανός, ἀλλά φτάνει στό ἔσχατο σημεῖο κινδύνου, πού μπορεῖ νά φτάσει ἄνθρωπος: εἶναι σάν νά κατέβηκε «στά βάθη τοῦ ἄδη», στά ἔσχατα τῆς ἀββύσου, στό ἀπόλυτο σκοτάδι! Ὡστόσο, ὁ Ἰωνᾶς δέν ἀπελπίζεται. Καταφεύγει στήν προσευχή, διεκτραγωδεῖ τήν κατάσταση του καί ζητᾶ τό θεῖο ἔλεος. Καί ὁ Θεός προστάσσει τό κῆτος νά βγάλει τόν Ἰωνᾶ στήν ξηρά, καί τοῦ ἀναθέτει τήν ἴδια ἀκριβῶς ἀποστολή. Ἔτσι, ὁ Ἰωνᾶς πηγαίνει στή Νινευή, προαναγγέλει τήν καταστροφή της σέ τρεῖς μέρες, κηρύσσει μετάνοια καί τό κήρυγμά του βρίσκει ἀνταπόκριση. Οἱ κάτοικοι μετανοοῦν, ἀπό τοῦ βασιλέως μέχρι τοῦ τελευταίου, καί ἐπιδίδονται σέ ἔργα μετανοίας, ὁ δέ Θεός «μετανοεῖ» γιά τίς ἀποφάσεις Του καί δέν καταστρέφει τήν πόλη. Αὐτό, ὅμως, λυπεῖ βαθύτατα τόν Ἰωνᾶ, γιατί δέν ἐπαληθεύτηκε ἡ προφητεία του, γιατί ἐκτέθηκε ὡς ψευδοπροφήτης ἐνώπιον χιλιάδων λαοῦ. Ὁ Ἰωνᾶς, ὡς προφήτης, ἔχει ἀποκτήσει αὐτό πού ὁ ἀπ. Παῦλος ἀποκαλεῖ «νοῦν Χριστοῦ» (Α΄ Κορ. 2,16) ἤ «νοῦν Θεοῦ». Ἔχει διεισδύσει στή «νοοτροπία» τοῦ Θεοῦ, γνωρίζει πῶς σκέπτεται καί πῶς ἐνεργεῖ ὁ Θεός, γνωρίζει ὅτι πολλές φορές ὁ Θεός «μετανοεῖ» γιά τίς ἀποφάσεις Του καί ὅτι εἶναι «ἐλεήμων καί οἰκτίρμων, μακρόθυμος καί πολυέλεος καί μετανοῶν ἐπί ταῖς κακίαις» (4,2). Ὅμως, ἐντός του ὑπάρχουν ἀκόμη στοιχεῖα τοῦ «κόσμου», ἐπιζοῦν κατάλοιπα τοῦ «κοσμικοῦ φρονήματος», δηλ. τοῦ ἰδιοτελοῦς φρονήματος. Καί ὁ Θεός τοῦ τά διορθώνει, τόν ἀπαλάσσει ἀπό αὐτά, μέ ἐμπειρικό τρόπο, μέ ἕνα γεγονός: ἐνῶ ὁ Ἰωνᾶς κατασκηνώνει ἀπέναντι ἀπό τήν πόλη γιά νά παρακολουθεῖ τίς ἐξελίξεις καί ταυτόχρονα προσεύχεται, ὁ Θεός τοῦ κάνει ἕνα δῶρο, ἕνα φυτό, νά τόν προστατεύει ἀπό τόν καύσωνα καί νά τοῦ παρέχει δροσιά. Ὁ Ἰωνᾶς χαίρεται ἰδιαίτερα γιά τήν παρουσία τοῦ φυτοῦ, τῆς «κολοκύνθης», ὅμως, τό ἄλλο πρωΐ, πάλι μέ ἐντολή τοῦ Θεοῦ, ἕνα σκουλίκι ἔφαγε τή ρίζα τοῦ φυτοῦ καί, μέ τήν ἔλευση τοῦ πρώτου καύσωνα, ξεράθηκε τό φυτό καί ὁ Ἰωνᾶς ἀπελπίστηκε καί λυπήθηκε «σφόδρα» καί «ἕως θανάτου». Ἡ παρέμβαση τοῦ Θεοῦ τόν διδάσκει ὅτι, ἄν αὐτός λυπήθηκε γιά ἕνα ἁπλό φυτό, ὁ Θεός δέν ἔπρεπε νά λυπηθεῖ καί νά προστατεύσει μιά μεγάλη πόλη ἄνω τῶν 120.000 χιλιάδων κατοίκων; Ἡ περίπτωση τοῦ Ἰωνᾶ περιέχει πλούσια διδάγματα γιά τό πῶς ἐνεργεῖ ὁ Θεός, γιά τίς σχέσεις Θεοῦ καί ἀνθρώπου, γιά τήν ἁμαρτία καί τή μετάνοια κ.ἄ. Ἰδιαίτερα, ὅμως, εἶναι χαρακτηριστική εἰκόνα (προεικόνισμα) τῆς Ταφῆς καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἡ Παλαιά Διαθήκη εἶναι «παιδαγωγός εἰς Χριστόν» (Γαλ. 3,24): ὁ Λαός ἔπρεπε νά προετοιμαστεῖ γιά τά μεγάλα αὐτά γεγονότα μέ χαρακτηριστικές εἰκόνες καί παραδείγματα. Καί ὁ Κύριος ἑρμηνεύει ὁ Ἴδιος τέτοια παραδείγματα, ὅπως τό «σημεῖον» τοῦ Ἰωνᾶ, γιά νά μήν ὑπάρχει καμία ἀμφιβολία γιά τή σημασία τους.

Ἡ προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ (Ἰεζ. 37, 1-14 ): Ἡ ἔσχατη ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, ἀποτέλεσμα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἐπίσης γεγονός θαυμαστό καί «ἀπίστευτο» στούς πολλούς. Ὁ Θεός μᾶς δίδει μιά γενική εἰκόνα τοῦ πῶς περίπου θά γίνει μέ τήν προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ. «Χέρι Θεοῦ» (ἄκτιστη Ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ) ἁρπάζει τόν Προφήτη καί τόν μεταφέρει «ἐν πνεύματι» (μέ πνευματικό τρόπο) σέ μιά πεδιάδα γεμάτη ξηρά ὀστᾶ, δηλ. ὀστᾶ ὄχι πρόσφατων, ἀλλά ἀρχαίων νεκρῶν. Ἐκεῖ ὁ Θεός «προκαλεῖ» τόν προφήτη νά μεταβάλλει τά ὀστᾶ αὐτά σέ ζωντανούς ἀνθρώπους. Ὁ Ἰεζεκιήλ «προφητεύει» πάνω στά ὀστᾶ, δηλ. ἐπικαλεῖται τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ, καί μέ τόν «λόγον Κυρίου» γίνεται σεισμός, ἑνώνονται τά ὀστᾶ μεταξύ τους, ἀρχίζουν νά φυτρώνουν σάρκες, καί νεῦρα, καί δέρμα, καί σχηματίζονται (ἀναπλάθονται) τά σώματα τῶν ἀνθρώπων. Ὅμως, εἶναι ἀκόμη σώματα νεκρῶν. Καί ὁ Θεός «προκαλεῖ» πάλι τόν προφήτη νά δώσει ζωή στούς νεκρούς. Ἐκεῖνος πάλι «προφητεύει», μέ ἐντολή τοῦ Θεοῦ, καί ἦλθε τό «πνεῦμα» τῶν νεκρῶν (ἐπέστρεψαν οἱ ψυχές τους) ἀπό κάθε σημεῖο τοῦ κόσμου καί ἔγιναν ζωντανοί ἄνθρωποι, πλῆθος ἀμέτρητο λαοῦ! Μετά τό φοβερό αὐτό ὅραμα, ὁ Θεός ἑρμηνεύει στόν προφήτη καί ἐξηγεῖ τή σημασία του: Τά ξηρά ὀστᾶ εἶναι ὁλόκληρος ὁ Ἰσραήλ καί, κατ’ ἐπέκτασιν, ὁλόκληρος ὁ κόσμος, ὁ ὁποῖος, ἀπογοητευμένος καί ἀπελπισμένος, ζεῖ ὑπό τό κράτος τοῦ θανάτου, ἔχοντας τήν αἴσθηση τῆς ἔσχατης ἀπώλειας. Ἔτσι, ὁ Προφήτης λαμβάνει νέα ἐντολή νά προφητεύσει, ὄχι πλέον σέ ὅραμα ἤ στά ξηρά ὀστᾶ ἤ στούς νεκρούς, ἀλλά στόν πραγματικό κόσμο καί στούς ζωντανούς ἀνθρώπους, μεταφέροντας τό μήνυμα τοῦ Θεοῦ. Καί ποιό εἶναι τό μήνυμα αὐτό; «Τάδε λέγει Κύριος», ὁ Κύριος λέει τά ἑξῆς: Ἐγώ ἀνοίγω τούς τάφους σας, καί θά σᾶς βγάλω ἀπό τούς τάφους σας, καί θά σᾶς φέρω στόν τόπο σας. Ὅταν θά ἀνοίξω τούς τάφους σας, καί θά βγάλω τόν λαό μου ἀπό τούς τάφους του, τότε θά γνωρίσετε ὅτι ἐγώ εἶμαι ὁ Κύριος καί Θεός! Θά σᾶς δώσω τό Πνεῦμα μου, καί θά ἀποκτήσετε ξανά ζωή. Θά σᾶς ἐγκαταστήσω στή χώρα σας, κι ἔτσι θά μάθετε ὅτι ἐγώ εἶμαι ὁ Κύριος καί ὁ Θεός. Τό εἶπα καί θά τό κάνω, λέει ὁ Κύριος! 

(«Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», Πρόγραμμα Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Ὑπεύθυνος π. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας. Περίοδος Β΄, ἔτος 2024-2025).