Εισαγωγή στη νέα θεματική ενότητα

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Α' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Εἰσαγωγικά: Γενική εἰσαγωγή στή νέα θεματική ἑνότητα. Ἡ νέα (ὄγδοη) περίοδος τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή». Ὁ σκοπός τοῦ Προγράμματος: Νά ἀπαντήσει σέ διαχρονικά καί αἰώνια προβλήματα, ὅπως, α) Τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος; («Τίνες ἦμεν»;), β) Ἀπό ποῦ προέρχεται; («Τί γεγόναμεν»;), γ) Ποιός εἶναι ὁ σκοπός καί ὁ προορισμός μας; («Ποῦ σπεύδομεν»;). Ἄλλα παραπλήσια ἐρωτήματα: α) Εἶναι ὁ ἄνθρωπος μόνο βιολογική ὕπαρξη; δηλαδή ὁ ἄνθρωπος εἶναι κατά πάντα ὅμοιος μέ τά ζῶα; β) Ὁ θάνατος εἶναι τό ἔσχατο ὅριο τοῦ ἀνθρώπου; γ) Ἄν ἰσχύει αὐτό, τότε τί νόημα ἔχει ἡ ζωή; Τί νόημα ἔχει τό νά ἀγωνίζομαι γιά κάτι; Τί νόημα ἔχει τό νά προσπαθῶ νά εἶμαι καλύτερος; Τί νόημα ἔχει τό νά ἐργάζομαι, τό νά σπουδάζω, νά ἀποκτῶ περιουσία κ.λ.π; Στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος παρακολουθοῦμε τήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά ἀπαντήσει στά παραπάνω ἐρωτήματα. Στά ἐρωτήματα αὐτά δέν μπορεῖ νά ἀπαντήσει οὔτε ἡ λογική, οὔτε ἡ ἐπιστήμη. Ἐτσι, ἐπιστρατεύεται ἡ φαντασία. Οἱ λύσεις πού συνήθως ἐφευρίσκει ὁ ἄνθρωπος γιά τά λεγόμενα «ὑπαρξιακά» προβλήματά του στηρίζεται κατά κανόνα στή φαντασία. Τό Θεολογικό μας Πρόγραμμα δέν προσφέρει λύσεις τῆς φαντασίας, ἀλλά λύσεις θεολογικές. Ἀντλεῖ τίς λύσεις ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, δηλαδή ἀπό τήν Ἁγία Γραφή καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖ ὑπάρχει ὅ,τι ἀποκαλύπτει ὁ ἴδιος ὁ Θεός γιά τόν ἄνθρωπο, γιά τήν οὐσία του καί τόν προορισμό του. Θεολογικές λύσεις εἶναι οἱ λύσεις πού θεμελιώνονται στήν Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ.

Θεός καί ἄνθρωπος: Μεταξύ τῶν μεγάλων ἐρωτημάτων πού ἀπασχολοῦν τόν ἄνθρωπο ἀναδύεται καί τό ἐρώτημα γιά τόν Θεό. Σέ προηγούμενες θεματικές ἑνότητες εἴχαμε ἀσχοληθεῖ μέ αὐτό τό ἐρώτημα καί μέ ἐπιμέρους πτυχές του, ὅπως: -Ἡ ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ καί τό πῶς αὐτή προσεγγίζεται α) στίς θρησκεῖες, β) στή φιλοσοφία καί γ) στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. -Ἡ πίστη, ὡς μέσο προσέγγισης τοῦ Θεοῦ, καί ἡ γνώση. -Τί εἶναι ὁ Θεός (ἡ ἀλήθεια γιά τήν Ἁγία Τριάδα). -Ὁ κόσμος καί ὁ ἄνθρωπος ὡς «ἔργα» (δημιουργήματα) τοῦ Θεοῦ. -Ὁ ἄνθρωπος καί ἡ σχέση του μέ τά ἄλλα κτίσματα. -Τό «κατ’ εἰκόνα» καί τό «καθ’ ὁμοίωσιν», ὡς στοιχεῖα τῆς οὐσίας τοῦ ἀνθρώπου. -Τό «ἐν Θεῷ εἶναι» (τό νά εἶναι μαζί - σέ κοινωνία μέ τόν Θεό), ὡς φυσική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. -Ἡ πτώση καί οἱ ἀνθρωπολογικές συνέπειές της. -Ἡ εἴσοδος τοῦ «Πρωτοτόκου εἰς τήν οἰκουμένην» (τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ).

Τά πάθη στήν ἀνθρώπινη ζωή: Χαρακτηριστικό τοῦ ἀνθρώπου στήν παροῦσα κατάστασή του εἶναι παρουσία ἤ μᾶλλον κυριαρχία σ’ αὐτόν τῶν παθῶν. Στήν προηγούμενη θεματική ἑνότητα εἴχαμε ἀσχοληθεῖ μέ τά πάθη καί τή θεραπεία τους. Ὁ ἄνθρωπος στή μεταπτωτική κατάσταση εἶναι ἀποξενωμένος ἀπό τόν Θεό. Γι’ αὐτό, εἶναι δυστυχής. Μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου ἔχει ὑψωθεῖ τό «μεσότειχον» τῶν παθῶν. Τά πάθη ἐμποδίζουν τόν ἄνθρωπο: α) νά βλέπει τόν Θεό, β) νά αἰσθάνεται τόν Θεό καί γ) νά χαίρεται ἀπό τήν παρουσία Του. Τά πάθη εἶναι ἡ αἰτία τῆς δυστυχίας μας. Ἡ ἀποκατάσταση τῆς σχέσης μας μέ τόν Θεοῦ διέρχεται ἀπό τή θεραπεία τῶν παθῶν. Γιά νά γίνει ὁ ἄνθρωπος ὄντως εὐτυχισμένος, πρέπει νά ἀναιρέσει τίς αἰτίες τῆς δυστυχίας του, πού εἶναι τά πάθη. Τά πάθη εἶναι ἀσθένειες τοῦ ὅλου ἀνθρώπου (σώματος καί ψυχῆς). Τά πάθη εἶναι σοβαρότερες ἀσθένειες ἀπό τήν ἁμαρτία. Πάθος εἶναι ἡ ἐπαναλαμβανόμενη ἁμαρτία. Τό ζήτημα τῶν παθῶν ἔχει καίρια σημασία γιά τόν ἄνθρωπο, τόσο γιά τήν παροῦσα κατάστασή του, ὅσο καί γιά τή μέλλουσα.

Ἡ νέα (Η') θεματική ἑνότητα: Τό ζήτημα τῶν παθῶν εἶναι εὐρύ καί ἀνεξάντλητο. Σχετίζεται μέ τήν ὅλη «ἐπιστήμη» τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Στήν παροῦσα θεματική ἑνότητα θά ἀσχοληθοῦμε μέ τό ἴδιο θέμα, μέ ὁδηγό ἕναν μεγάλο ἅγιο καί ἀσκητή τῆς Ἐκκλησίας καί μέ ἕνα χαρακτηριστικό ἔργο του: τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Σιναΐτη (6ος μ.Χ. αἰ.) καί τό ἔργο του, πού ὀνομάζεται «Κλῖμαξ» (Σκάλα). Σ’ αὐτό, μέ μορφή βαθμίδων (σκαλοπατιῶν), περιγράφεται ἡ πορεία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν πτώση στήν ἀνάσταση, ἀπό τήν ἁμαρτία στήν ἁγιότητα, ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό. Πρόκειται γιά κείμενο μεγάλου πνευματικοῦ ὕψους, πού ἀναλύει τόν ἄνθρωπο μέχρι τά βάθη τῆς ὑπάρξεώς του: στήν αὐθεντικότητά του, στήν ἀλλοτρίωσή του καί στήν ἀποκατάστασή του.