Ορθόδοξη Θεραπευτική των παθών

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Δ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Εἰσαγωγικά: Ἡ περιγραφή καί κατάταξη τῶν παθῶν (ἤ τοῦ ἀσθενοῦντος ἀνθρώπου, γενικότερα) εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τή θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ὀρθή διάγνωση (Ὀρθόδοξη παθολογία) εἶναι τό πρῶτο βῆμα τῆς θεραπευτικῆς διαδικασίας (Ὀρθόδοξης θεραπευτικῆς). Πῶς θεραπεύονται τά πάθη; Ἡ θεραπεία τῶν παθῶν ἔχει τίς ἑξῆς βασικές προϋποθέσεις:

Ὁ Θεραπευτής καί τό ἔργο Του: Πολλές φορές τό μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου θεωρεῖται καί περιγράφεται ἀπό τούς Πατέρες μέ ὅρους ἰατρικούς ἤ θεραπευτικούς. Σέ κάθε περίπτωση, τό πρῶτο στοιχεῖο τῆς θεραπείας εἶναι ἡ παρουσία τοῦ ἰατροῦ. Στήν περίπτωση τῶν παθῶν δέν ὑπάρχει θεραπεία ἐκτός τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἔργου Του. Ὁ Χριστός εἶναι (ὁ μόνος) «ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν». Ἦλθε στόν κόσμο «ἵνα ἡμᾶς ἐλευθερώσῃ τῶν παθῶν». Διά τῶν παθῶν ὁ ἄνθρωπος καθίστασται δοῦλος, ὄχι μόνο τῶν ἴδιων τῶν παθῶν, ἀλλά καί τοῦ διαβόλου, καί στενάζει ὑπό τό κράτος τοῦ θανάτου. Ὁ Χριστός ἦλθε «ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἔστι τόν διάβολον» (Ἑβρ. 2,14). «Τό μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον» (Α' Τιμ. 3,16): ὁ Χριστός ἔγινε ἄνθρωπος! Ὁ Χριστός ἀνέλαβε τά (φυσικά καί ἀδιάβλητα) πάθη, μέ σκοπό νά τά καταργήσει, ὅπως ἀνέλαβε καί τόν θάνατο, μέ σκοπό νά τόν καταργήσει. Στό πρόσωπό Του ἔχουν καταργηθεῖ τά πάθη. Κατά τόν ἴδιο τρόπο, καταργοῦνται τά πάθη σέ ὅσους ἐνσωματώνονται ὀργανικά στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.

Τό Θεραπευτήριο: Τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ συνεχίζεται ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό (πραγματικό) Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός «παρατεινόμενος», ἤ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός «ἐντός ἡμῶν» (ἀνάμεσά μας). Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Θεραπευτήριο παθῶν (πνευματικό Νοσοκομεῖο). Ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει θεραπεία - σωτηρία. Ἡ ἔνταξη στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας (τῆς μίας καί αὐθεντικῆς Ἐκκλησίας) ἀποτελεῖ ἀπαραίτητη προϋπόθεση θεραπείας: «extra ecclesia nula salus» («ἐκτός Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει σωτηρία»).

Οἱ βοηθοί - νοσοκόμοι: Στά νοσοκομεῖα ὑπάρχουν, ἐπίσης, βοηθοί ἰατροί καί νοσοκόμοι. Στήν Ἐκκλησία αὐτόν τόν ρόλο ἀσκοῦν οἱ κληρικοί (Ἐπίσκοποι, Πρεσβύτεροι καί Διάκονοι). Αὐτοί εἶναι ἀπαραίτητα στοιχεῖα γιά τή συγκρότηση τῆς Ἐκκλησίας: «χωρίς τούτων Ἐκκλησία οὐ καλεῖται» (ἅγ. Ἰγνάτιος). Αὐτοί ἐξατομικεύουν τήν προσφερόμενη ἀπό τόν Χριστό θεραπεία. Εἶναι οἱ μόνοι πού κατέχουν καί χορηγοῦν τά δραστικά φάρμακα τῆς θεραπείας. Δέν ὑπάρχει θεραπεία παθῶν (σωτηρία) ἔξω ἀπό τό Μυστήριο τῆς Ἱερωσύνης. Πέρα τά φάρμακα οἱ κληρικοί, ὡς πνευματικοί ὁδηγοί, προσφέρουν στή διαδικασία τῆς θεραπείας καί τήν προσωπική ἐμπειρία τους. Ἡ θεραπεία τῶν παθῶν προϋποθέτει τήν παρουσία ἔμπειρου πνευματικοῦ ὁδηγοῦ, ὁ ὁποῖος, ὡς ἄλλος Μωϋσῆς, ὁδηγεῖ τά πνευματικά του τέκνα ἀπό τή δουλεία τῆς Αἰγύπτου (κατάσταση τῶν παθῶν) στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας (στήν «ἐλευθερία τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ», Ρωμ. 8,21).

Τά δραστικά φάρμακα: «Δραστικά φάρμακα» (ἀπολύτως ἀπαραίτητα γιά τή θεραπεία) εἶναι τά Μυστήρια. Μέ τά Μυστήρια ὁ ἴδιος ὁ Χριστός «κοινωνεῖται» (ἑνώνεται) μέ τά μέλη τοῦ Σώματός Του, δηλ. μέ ὅσους ἔχουν πιστέψει καί βαπτιστεῖ στό Ὄνομά Του. Οἱ Πατέρες τονίζουν τήν ἀπόλυτη ἀναγκαιότητα τριῶν μεγάλων Μυστήριων, τά ὁποῖα εἶναι: α) Τό Βάπτισμα, μέ τό ὁποῖο γίνεται κάποιος μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ (τῆς Ἐκκλησίας). Τό Βάπτισμα προϋποθέτει τήν πίστη ὅτι ὁ Χριστός εἶναι «ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 16,16). β) Ἡ Θεία Εὐχαριστία, μέ τήν ὁποία ὁ βαπτισμένος ἑνώνεται μέ τόν Χριστό φυσικά (πραγματικά) «εἰς ζωήν αἰώνιον». Ἡ Θ. Εὐχαριστία: «φάρμακον ἀθανασίας, ἀντίδοτος τοῦ μή ἀποθανεῖν» (ἅγ. Ἰγνάτιος). γ) Ἡ Ἐξομολόγηση, ἡ ὁποία, διά τοῦ Χριστοῦ, συγχωρεῖ τά μετά τό Βάπτισμα ἁμαρτήματα. Τό πρῶτο βῆμα γιά τήν κάθαρση (θεραπεία) τῶν παθῶν εἶναι, ἀκριβῶς, ἡ προσφυγή στό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως. Προσπάθεια ἀπαλλαγῆς ἀπό τά πάθη, ἔχοντας τό βάρος ἀσυγχώρητων ἁμαρτιῶν εἶναι παντελῶς ἀνώφελη.

Ἡ θεραπευτική ἀγωγή: Ἡ προσωπική ἄσκηση γιά τήν κάθαρση τῶν παθῶν εἶναι ἡ δική μας συμβολή στή διαδικασία τῆς θεραπείας. Ὅλα τά προηγούμενα ἀφοροῦν στήν ἀπό τόν Χριστό προσφερόμενη θεραπεία. Ἡ ἄσκηση ἀποσκοπεῖ καί στήν καταπολέμηση τῶν παθῶν μέ ἀντιστοιχες ἀρετές. Ὁ ἀγῶνας γιά τίς ἀρετές δέν ἀποσκοπεῖ στήν ἀπόκτηση ξένων στοιχείων, ἀλλά στήν φανέρωση τοῦ φυσικοῦ, πού ἐπικαλύπτεται ἀπό τά πάθη.