Η περί Θεού αντίληψη της «Νέας Εποχής»

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Δ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου ΙΔ', ἔτους 2019-2020.

Κριτική στή θρησκεία καί «Νέα Ἐποχή»: Οἱ ρίζες τῆς «Νέας Ἐποχῆς» στίς ἀντιλήψεις τῶν Ἕλενας Μπλαβάτσκυ (1831-1891) καί Ἀλίκης Μπέϊλη (1880-1949) καί οἱ ἔρευνες τῶν παραπάνω ἀποκρυφιστριῶν στό φαινόμενο τῆς θρησκείας. Ἡ «νέα» κατανόηση τῶν θρησκειῶν ἐπέφερε μιά «νέα» ἀντίληψη περί Θεοῦ στό κίνημα τῆς «Νέας Ἐποχῆς». Εἶχε ἤδη προηγηθεῖ μιά σφοδρή κριτική κατά τῆς θρησκείας καί τοῦ Θεοῦ ἐκ μέρους τῆς εὐρωπαϊκῆς φιλοσοφίας. Εἰδικότερα, ἐμφανίστηκαν τά ἔργα τῶν Ludwig Feuerbach (1804-1872), «Ἡ οὐσία τοῦ Χριστιανισμοῦ» (1841), Karl Marx (1818-1883), «Ἡ κριτική τῆς Ἐγελιανῆς Φιλοσοφίας καί τό κράτος τοῦ δικαίου» (1844, ὅπου ἡ γνωστή φράση, «Ἡ θρησκεία εἶναι τό ὄπιο τοῦ λαοῦ»), Friedrich Nietzsche (1844-1900), «Ὁ τρελλός» (στό «Χαρούμενη ἐπιστήμη», 1882, ὅπου ἡ διακήρυξη τοῦ ὑποτιθεμένου «θανάτου τοῦ Θεοῦ»), Sigmund Freud (1856-1939), «Τό μέλλον μιᾶς αὐταπάτης» (1927, ὅπου ὡς «αὐταπάτη» χαρακτηρίζεται ἡ θρησκεία) κ.ἄ. Ἀφετηρία τῆς φιλοσοφικῆς κριτικῆς στή θρησκεία ἦταν ὁ Χριστιανισμός, εἰδικότερα δέ ὁ Δυτικός (Παπικός καί Προτεσταντικός) Χριστιανισμός, καί ἀφετηρία τῆς κριτικῆς στήν περί Θεοῦ ἀντίληψη ἦταν ἡ χριστιανική περί Θεοῦ ἀντίληψη. Ἡ κριτική αὐτή, ἰδιαίτερα μέ τήν διακήρυξη τοῦ «θανάτου τοῦ Θεοῦ» ἀπό τόν Fr. Nietzsche, ἐπηρέασε καθοριστικά τήν πορεία τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ: οἱ μετέπειτα φιλόσοφοι ἤ ἐκφραστές του εἶναι κατά κανόνα ἄθεοι, ὁ δέ δυτικός πολιτισμός κατέστη ἀθεϊστικός ἤ τουλάχιστον θεολογικά ἀγνωστικιστικός καί βαθύτατα ἐκκοσμικευμένος. Αὐτό ἀποτελεῖ καίρια στροφή στήν πορεία τοῦ παγκόσμιου πολιτισμοῦ: μέχρι τότε τό «ὅτι ἐστιν» (ἡ ὕπαρξη) τοῦ Θεοῦ δέν ἀπασχολοῦσε σοβαρά κανένα σχεδόν πολιτισμό, ὁ δέ ἀρνούμενος τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ ἐθεωρεῖτο «ἄφρων» (πρβλ. Ψαλμ. 13, 1). Τό «τί ἐστιν» τοῦ Θεοῦ ἀπασχολοῦσε συνήθως τόν ἄνθρωπο.

Ὁ «θεός» τῆς «Νέας Ἐποχῆς»: Πρώτη καί βασική πίστη τῆς «Νέας Ἐποχῆς» εἶναι τό ἀξίωμα: «Δέν ὑπάρχει προσωπικός Θεός». Ὁ «θεός» τῆς «Νέας Ἐποχῆς» εἶναι μιά ἀπρόσωπη «ζῶσα» ἐνέργεια, πού διαχέεται στό Σύμπαν, γνωστή μέ διάφορα ὀνόματα στίς ἐπιμέρους ὁμάδες της, ὅπως «Παγκόσμια Ἐνέργεια», «Συμπαντική Ἐνέργεια», «Αἰθερική Ἐνέργεια», «Ζῶσα Ἐνέργεια», «Βιοενέργεια», «Ζωτική ἤ Ζωϊκή Δύναμη», «Παγκόσμιο Πνεῦμα», «Παγκόσμια Ὑπερσυνειδητότητα», «Ὑπέρτατη Ψυχή», «Ψυχή τοῦ Παντός», «Ζωϊκός Μαγνητισμός», «Ἀστρικό Φῶς», «Πράνα», «Ὀργόνη», «Ρέϊκι» κ.ἄ. Ἡ ἐνέργεια αὐτή, προσλαμβάνει διάφορες μορφές, σχηματίζοντας τά πράγματα τοῦ κόσμου, ἀλλά καί «εἰσρέει» ἐντός τοῦ ἀνθρώπου ἀπό κάποια «κανάλια» ἤ «ἐνεργειακά κέντρα» («τσάκρα», κατά τήν ἰνδουϊστική ὁρολογία). Σέ ἔσχατη ἀνάλυση, ὁ Θεός ταυτίζεται μέ τόν κόσμο (Πανθεϊσμός), ὅλα εἶναι ἕνα («Ἕν τό Πᾶν»). Τό Σύμπαν εἶναι «ἕν Ὅλον», ἕνα ἑνιαῖο ἀπρόσωπο σύστημα («Ὁλιστική θεώρηση τοῦ Κόσμου»). Κατά συνέπειαν, δέν ἰσχύει ἡ διάκριση μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου, ἡ θεμελιώδης διάκριση τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας. Βέβαια, οἱ ἀντιλήψεις αὐτές περί ἀπροσώπου Θεοῦ δέν εἶναι καθόλου νέες. Εἶναι οἱ γνωστές περί Θεοῦ ἀντιλήψεις τῶν Ἀνατολικῶν θρησκειῶν (Ἰνδουϊσμοῦ καί Βουδισμοῦ). Ἀλλά καί ὁ Πανθεϊσμός (ταύτιση Θεοῦ καί κόσμου) εἶναι γνωστό φιλοσοφικό σύστημα, μέ ἐκπρόσωπο στή νεότερη ἐποχή τόν Βaruch Spinoza (1632-1677) κ.ἄ. Τό ἀπρόσωπο θεῖο ἀσκεῖ ἕνα εἶδος γοητείας σέ ἀνθρώπους τῆς Δύσεως, ἐξοικειωμένους ἀποκλειστικά μέ τήν θεϊστική περί Θεοῦ ἀντίληψη («Θεϊσμός», εἶναι ἡ ἄποψη ὅτι ὑπάρχει ἕνας προσωπικός Θεός, δημιουργός καί προνοητής τοῦ Σύμπαντος). Ἡ ἀντίληψη αὐτή περί ἀπροσώπου Θεοῦ προϋποτίθεται σέ ὅλες τίς λεγόμενες «ἐναλλακτικές θεραπεῖες» τῆς «Νέας Ἐποχῆς» (Ὁμοιοπαθητική, Βελονισμός, Ρεφλεξολογία, Ρέϊκι, Ἀγιουρβέντα, Ἰριδολογία, Κρυσταλλοθεραπεία, Σιάτσου, Σαμανισμός, Τάι τσι, Φενγκ σούι κ.ἄ.).

Ὀρθόδοξη κριτική καί θεώρηση: Κατά τή χριστιανική πίστη, εἶναι μέγιστη πλάνη ἡ ἀντίληψη περί ἀπροσώπου Θεοῦ τῶν Ἀνατολικῶν θρησκειῶν καί τῆς «Νέας Ἐποχῆς»: ἀπρόσωπος Θεός σημαίνει ἀνύπαρκτος Θεός. Ὁ Θεός τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας ἀποκαλύπτεται πάντοτε ὡς πρόσωπο ἤ μᾶλλον ὡς τρία θεῖα πρόσωπα (Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα). Σέ κάθε πεπλανημένη περί Θεοῦ ἀντίληψη ὁδηγεῖ, συνήθως, μιά πεπλανημένη «ὁδός» (μέθοδος) γνώσεως τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία στήν προκειμένη περίπτωση εἶναι ἡ «ὁδός» τῆς φαντασίας: ἡ περί Θεοῦ ἀντίληψη τῆς «Νέας Ἐποχῆς» εἶναι προϊόν φαντασίας.