«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Χαρακτηριστικά του Αοράτου Πολέμου

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ε' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021.

 Εἰσαγωγικά: Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό βιβλίο του «Ἀόρατος Πόλεμος» περιγράφει τή διαδικασία τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν ἀρνητική πλευρά της, ὡς πόλεμο ἐναντίον τοῦ διαβόλου. Ὄντως, μέ τήν πτώση τῶν πρώτων ἀνθρώπων ὁ διάβολος κυριάρχησε στήν ἀνθρώπινη φύση καί, διά τοῦ ἀνθρώπου, στόν φυσικό κόσμο. Ἔκτοτε, ἡ φύση ὁλόκληρη στενάζει ὑπό τήν ἐξουσία του καί κάθε ἄνθρωπος, πού ἔρχεται στόν κόσμο, γεννιέται σέ κατάσταση δουλείας σ’ αὐτόν. Τό ὄργανο, μέ τό ὁποῖο ὁ διάβολος κυριαρχεῖ στήν ἀνθρώπινη φύση, εἶναι ὁ θάνατος (ὁ διάβολος εἶναι «ὁ ἔχων τό κράτος τοῦ θανάτου», Ἑβρ. 2,14, καί ὁ «ἀνθρωποκτόνος», Ἰω. 8,44), τό δέ ὄργανο, μέ τό ὁποῖο κυριαρχεῖ στόν φυσικό κόσμο, εἶναι φθορά. Φθορά εἶναι ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ θανάτου: ὅ,τι γεννιέται, φθείρεται, καί ἡ κίνηση τῶν πάντων εἶναι κίνηση ἀπό τή γέννηση στή φθορά. Κατά συνέπειαν, ὁ πόλεμος ἐναντίον τοῦ διαβόλου εἶναι καί πόλεμος ἐναντίον τοῦ «κόσμου», ἀλλά καί ἐναντίον τῆς διεφθαρμένης φύσης μας. Ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά κάθε ἐμπλεκόμενο σέ πόλεμο εἶναι νά γνωρίζει καλά τίς συνθῆκες καί τά χαρακτηριστικά τοῦ πολέμου, τό σημαντικότερο ἀπό τά ὁποῖα εἶναι ὁ ἐχθρός. Ὡστόσο, ἐξ ἴσου ἀπαραίτητη εἶναι ἡ γνώση καί τῶν λοιπῶν συνθηκῶν τοῦ πολέμου, ὅπως τοῦ χρόνου, τοῦ τρόπου, τῶν μέσων (ὅπλων) κ.ἄ.

Ὁ χρόνος τοῦ πολέμου: Ἀπαντώντας στό εὔλογο ἐρώτημα, «πότε ἀρχίζει ὁ πόλεμος;», ὁ ἅγιος Νικόδημος ἀπαντᾶ κατηγορηματικά: «μέ τό Βάπτισμα». Αὐτό σημαίνει ὅτι: α) Ἡ διεξαγωγή τοῦ πολέμου συνδέεται ἄμεσα μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. β) Ἡ ἐπιτυχία ἐξαρτᾶται κατά πολύ ἀπό τήν ὀρθή περί Βαπτίσματος ἀντίληψη. Τό Βάπτισμα, ὡς πρῶτο Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας: α) Ἀπελευθερώνει ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ σατανᾶ: Ἡ Ἀκολουθία του ἀρχίζει ἀκριβῶς μέ τούς ἐξορκισμούς ἐναντίον τοῦ διαβόλου. β) Ἐγκαθιστᾶ τή θεία Χάρη, ἐντός τοῦ ἀνθρώπου. Μάλιστα, ἡ Χάρη πού λαμβάνουμε, ὅταν ἐργαζόμεθα τό καλό, ὅταν καλλιεργοῦμε τίς ἀρετές, ὅταν μετανοοῦμε, ὅταν προσευχόμεθα κ.λπ. δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπό ἐνεργοποίηση τῆς βαπτισματικῆς Χάρης. γ) Εἶναι ἡ «θύρα» τῆς Ἐκκλησίας. Καθιστᾶ τόν ἄνθρωπο μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ (τῆς Ἐκκλησίας), καί φορέα τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου: «Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε»! δ) Τελεῖται «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν». Ἀπαλλάσσει ἀπό κάθε ἁμαρτία, ἀπονεκρώνει τόν «παλαιό ἄνθρωπο» καί γεννᾶ τόν «νέο ἄνθρωπο», τόν ἄνθρωπο τοῦ Χριστοῦ (εἶναι «ἀναγέννησς», «ἐξ ὕδατος καί Πνεύματος»). Ὁ ἅγ. Διάδοχος Φωτικῆς περί Βαπτίσματος: «Πρό μέν τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος, ἔξωθεν ἡ Χάρις πρός τά καλά προτρέπεται τήν ψυχήν, ὁ δέ σατανᾶς ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐμφωλεύει βάθεσιν, ὅλας τάς τοῦ νοῦ ἀποφράττειν δεξιάς πειρώμενος διεξόδους. Ἀπό δέ αὐτῆς τῆς ὥρας ἐν ᾗπερ ἀναγεννώμεθα, ἔξωθεν μέν ὁ δαίμων γίνεται, ἔσωθεν δέ ἡ Χάρις». Μέ τό Βάπτισμα ἡ Χάρη ἐγκαθίσταται στό κέντρο τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας (στή «βαθεία καρδία»!) καί παραμένει ἐκεῖ ἀνεξάλειπτη. Τό Βάπτισμα σώζει ὀντολογικά - κυριολεκτικά: «ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται» (Μάρκ. 16, 16). Δέν σώζει, ὅμως, μαγικά, διότι ἀπαιτεῖται ἡ προσωπική μας συμβολή γιά τήν ἐνεργοποίηση τῆς Χάρης τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος: «Ὁ ἀκούων λόγον (Θεοῦ) ἔρχεται εἰς κατάνυξιν, καί μετά τοῦτο, ὑποστελλούσης τῆς Χάριτος κατ’ οἰκονομίαν πρός τό συμφέρον τῷ ἀνθρώπῳ, εἰσέρχεται εἰς γυμνασίαν καί παιδείαν πολέμου καί ποιεῖ πάλην καί ἀγῶνα πρός τόν σατανᾶν, καί μετά πολλοῦ δρόμου καί ἀγῶνος ἀποφέρεται τά νικητήρια καί γίνεται Χριστιανός» (ἁγ. Μακάριος). Μετά τό Βάπτισμα ὁ διάβολος συνεχίζει νά ἐνεργεῖ, ἀλλά «ἔξωθεν», δηλ. μέ σαφῶς περιορισμένη δύναμη.. Ἄν ἡ βαπτισματική Χάρη εἶναι ἀνεξάλειπτη, μπορεῖ κάποιος νά γίνει πάλι αἰχμάλωτος τοῦ διαβόλου καί κατοικητήριο δαιμόνων; Μπορεῖ, ἀφοῦ, ἄλλωστε, δέν σώζονται ὅλοι οἱ βαπτισμένοι. Ἐνδέχεται στόν ἴδιο χῶρο (στήν ἀνθρώπινη «καρδία») νά συνυπάρχουν ἡ θεία Χάρη καί οἱ μιαροί δαίμονες; Ὄχι ἀκριβῶς, γιατί ἡ Χάρη παραμένει στό κέντρο (στή «βαθεία καρδία»), ἐνῶ οἱ δαίμονες καταλαμβάνουν «τάς ἐπιπολάς» (τήν περιφέρεια) τῆς «καρδίας», ἐγκλωβίζοντας κατά κάποιο τρόπο τή Χάρη, ὥστε νά μήν ἐνεργεῖ στίς διάφορες δυνάμεις τῆς ψυχῆς, οὔτε, βέβαια, στό σῶμα. Στήν κατάσταση αὐτή ὁ ἄνθρωπος εἶναι πνευματικά νεκρός, μέ τή δυνατότητα, ὅμως, νά ζωοποιηθεῖ ἀνά πᾶσα στιγμή διά τῆς μετανοίας. Γιατί, λοιπόν, ὁ ἀόρατος πόλεμος δέν γίνεται καί πρίν τό Βάπτισμα; Ἐπειδή τότε ὁ ἄνθρωπος εἶναι κυριολεκτικά αἰχμάλωτος καί, ὡς αἰχμάλωτος, δέν εἶναι σέ θέση νά πολεμᾶ. Ὁ πόλεμος ἀρχίζει ἀκριβῶς ἀπό τή στιγμή πού ἀπελευθερώνεται κάποιος ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ διαβόλου. Ὁ ἅγιος Νικόδημος συνδέει τόν ἀόρατο αὐτό πολέμο μέ τίς ὑποσχέσεις μας στό ἅγιο Βάπτισμα. Ὄντως, ἐκεῖ ὑποσχεθήκαμε (αὐτοπροσώπως ἤ διά τοῦ Ἀναδόχου μας) ὅτι ἀποτασσόμεθα «τῷ σατανᾷ καί πάντα τά ἔργα αὐτοῦ καί πάσῃ τῇ λατρείᾳ αὐτοῦ καί πάσῃ τῇ πομπῇ αὐτοῦ» καί ὅτι συντασσόμεθα «τῷ Χριστῷ», ὡς μάχιμοι «ὁπλῖται παρατάξεως Κυρίου». «Ἔργα», «λατρεία» καί «πομπή» τοῦ σατανᾶ εἶναι «ἡ φιληδονία, ἡ φιλοδοξία, ἡ φιλαργυρία καί τά λοιπά πάθη». Ὁ πόλεμος αὐτός γίνεται «ἕως θανάτου». «Καιρός τοῦ πολέμου εἶναι ὅλη μας ἡ ζωή»! Μάλιστα, στά ἔσχατα τοῦ ἀνθρώπου, στό τέλος τῆς ζωῆς μας, ὁ πόλεμος ἐντείνεται καί κορυφώνεται, μέ τόν σατανᾶ νά ἐπιχειρεῖ «ὡς λέων ὀρυόμενος» (Α΄ Πέτρ. 5,8) νά κατασπαράξει τόν ἀγωνιστή τοῦ Χριστοῦ.

Ἄλλα χαρακτηριστικά: Ἄν ὁ πόλεμος ἀρχίζει μέ τό Βάπτισμα, τότε στρατιῶτες του εἶναι ὅλοι οἱ βαπτισμένοι Χριστιανοί. Κανείς σ’ αὐτόν δεν ἀγωνίζεται μόνος του, ἀλλά μαζί μέ τούς ἐν Χριστῷ ἀδελφούς του. Ἐπικεφαλῆς καί Ἀρχιστράτηγος εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ὁ πόλεμος αὐτός δέν εἶναι κοινός καί συνηθισμένος, εἶναι ἱερός πόλεμος, εἶναι «πόλεμος Κυρίου» (Ἀρ. 21,14). Ὁ Κύριος, βέβαια, δέν ἀγωνίζεται ἐδῶ γιά τόν ἑαυτό Του. Ὁ Ἴδιος ἔχει ἤδη νικήσει καί κατατροπώσει τόν ἐχθρό. Μάχεται καί ἀγωνίζεται ὑπέρ ἡμῶν. «Συνεκπολεμεῖ» ὑπέρ ἡμῶν, μόνο ὑπέρ ἡμῶν. Ἔτσι μπορεῖ ὁ μαχητής τοῦ Χριστοῦ νά καυχᾶται: «Κύριος φωτισμός μου καί σωτήρ μου· τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος ὑπερασπιστής τῆς ζωῆς μου· ἀπό τίνος δειλιάσω; (Ψαλμ. 26,1). Ἀξιωματικοί («χιλίαρχοι καί ἑκατόνταρχοι») εἶναι οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι «ὅλα τά Τάγματα τῶν Ἀγγέλων καί τῶν Ἁγίων». Κι αὐτοί ἔχουν ἤδη νικήσει καί «συνεκπολεμοῦν» μόνο γιά χάρη μας. Ἀνήκουν πλέον στήν οὐράνια καί «θριαμβεύουσα Ἐκκλησία», ἐνῶ ἐμεῖς εἴμαστε ἀκόμη στήν ἐπίγεια, ὁρατή καί «στρατευομένη Ἐκκλησία», σ’ αὐτήν πού ἐμπλέκεται δυναμικά στόν ἀόρατο πόλεμο. Ἐδῶ μαίνεται ὁ πόλεμος, ἐκεῖ ἔχει πλέον καταπαύσει. Ἐκεῖ ἐπικρατεῖ ἡ εἰρήνη, ἡ γαλήνη, ἡ χαρά, ἡ ἀπόλαυση τῶν τροπαίων τῆς νίκης. Τά ὅπλα τοῦ πολέμου (τά «ἅρματα») εἶναι πολλά: Περικεφαλαία εἶναι ἡ τέλεια ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης στόν ἑαυτό μας. Θώρακας («σιδηροπουκάμισον») εἶναι τό θάρρος καί ἡ σταθερή ἐλπίδα στόν Θεό. Περιστήθιον, ἡ μελέτη τῶν παθῶν τοῦ Κυρίου. Ζώνη, ἡ ἀποχή ἀπό τά σαρκικά πάθη. Ὑποδήματα, ἡ ταπείνωση καί ἡ ἐπίγνωση τῆς ἀσθένειάς μας. Ἀσπίδες ὑποδημάτων, ἡ ὑπομονή στούς πειρασμούς καί ἡ ἐκδίωξη τῆς ἀμέλειας. Μάχαιρα, ἡ προσευχή: ἡ νοερά, οἱ κάθε εἴδους προσευχές, ἀλλά καί ἡ πνευματική μελέτη. Ἀκόντιο, ἡ ὀργή καί τό μίσος ἐναντίον τῶν προσωπικῶν παθῶν μας. Ὡστόσο, ὁ στρατός χρειάζεται καί τροφή («σιτηρέσιον»): Αὐτή εἶναι ὁ οὐράνιος Ἄρτος, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ πόλεμος ἑδράζεται, τρέφεται καί ἐνισχύεται ἀπό τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Γίνεται ἐντός τῆς Ἐκκλησίας καί διά τῆς Ἐκκλησίας. Χρειάζεται, ἐπίσης, κατάλληλες συνθῆκες: ἀέρας καθαρός καί φωτεινός εἶναι ἡ ἄσκηση τοῦ νοῦ καί τῆς θελήσεως, γιά νά βλέπουν ἀπό μακρυά τούς ἐχθρούς, καθώς ἐπίσης ἡ ἡσυχία καί ἡ εἰρήνη τῆς καρδίας. Τέλος, ὁ ἅγιος Νικόδημος τονίζει ὅτι τό στάδιο τοῦ πολέμου εἶναι «ἡ ἰδία μας ἡ καρδία καί ὅλος ὁ ἐσωτερικός ἄνθρωπος». Ὁ πόλεμος εἶναι περισσότερο ἐσωτερικός, παρά ἐξωτερικός. Οἱ ἐξωτερικιές ἐκδηλώσεις του εἶναι μόνο ὁ ἀπόηχος ἑνός ἰσχυρότερου πολέμου, πού συντελεῖται μέσα μας.

Τά τρόπαια τοῦ πολέμου: Ὡστόσο, δέν πρέπει νά μᾶς διαφεύγει ὁ σκοπός τοῦ πολέμου. Πολλοί ἀγωνίζονται γιά φθαρτά καί πρόσκαιρα ἔπαθλα. Ἐμᾶς, ὅμως, ἀναμένουν ἄφθαρτα καί αἰώνια τρόπαια. Εἶναι ἡ Δόξα τοῦ Χριστοῦ καί τά ἀγαθά τῆς Βασιλεία Του. Πολλά ἐξ αὐτῶν ἀναφέρει τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως: Ὁ νικητής θά ἀπολαμβάνει τούς καρπούς τοῦ «ξύλου τῆς ζωῆς», θά εἶναι ἐνδεδυμένος μέ λευκά ἐνδύματα δόξης, χαρᾶς καί εὐφροσύνης, δέν θά τόν ἐγγίζει ὁ «δεύτερος θάνατος» (ὁ πνευματικός), θά ἔχει ἐξουσία μεγάλη πάνω σέ λαούς καί ἔθνη, τό ὄνομά του θά εἶναι ἔνδοξο ἐνώπιον τῶν Ἀγγέλων, θά κάθεται μαζί μέ τόν Κύριο τῆς Δόξης πάνω στόν Θρόνο Του, θά εἶναι υἱός τοῦ Θεοῦ καί κληρονόμος ὅλων τῶν ἀγαθῶν Του. Καί τότε θά εὐχαριστεῖ, ψάλλοντας: Κύριε, «παρά σοῦ ἡ νίκη ... καί σοῦ ἡ δόξα· καί ἐγώ, σός οἰκέτης» (Β΄ Ἐσδρ. 59). «Σοί, Κύριε, ἡ μεγαλωσύνη, καί ἡ δύναμις, καί τό καύχημα, καί ἡ νίκη, καί ἡ ἐξομολόγησις, καί ἡ ἰσχύς» (Α΄ Παρ. 29,11) εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

 

Δεῖτε βιντεοσκοπημένο τό Θέμα στόν παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.youtube.com/watch?v=CvfRjm6xQ7U