Σύγχρονες αιρέσεις και οικονομία

Κείμενο δημοσιευμένο στό περιοδικό

«Ἐφημέριος»,

μηνιαία ἔκδοση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος,

ἔτος 62, τεῦχ. 4, Ἀπρ. 2013. 

Στήν ἐποχή μας, πού μαστίζεται ἔντονα ἀπό τή γνωστή οἰκονομική (καί πνευματική) κρίση, ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ἀποκτᾶ ἡ σχέση τῶν αἱρέσεων μέ τήν οἰκονομία. Μιά προσεκτική ματιά στόν χῶρο τῶν σύγχρονων αἱρέσεων ἀποδεικνύει ὅτι αὐτές λειτουργοῦν συνήθως ὡς καλοστημένες οἰκονομικές ἐπιχειρήσεις, μέ σκοπό τήν ἐκμετάλλευση τῶν ὁπαδῶν τους. Δέν πλησιάζουν τά ὑποψήφια μέλη γιά τά σώσουν ἤ νά τά βοηθήσουν ἤ νά τούς λύσουν τά προβλήματα, ἀλλά γιά νά τά ἐκμεταλλευθοῦν. Ἡ οἰκονομική ἐκμετάλλευση φθάνει τίς περισσότερες φορές μέχρι τήν πλήρη οἰκονομική ἐξουθένωση, δηλ. τήν ἁρπαγή ὁλόκληρης τῆς περιουσίας. Τότε τό μέλος, στερούμενο κάθε οἰκονομικοῦ μέσου καί κατατραυματισμένο ἀπό τίς μεθόδους τῆς ὀργάνωσης, πού ἐμπιστεύθηκε, δυσκολεύεται ἀφάνταστα νά ζήσει στήν κοινωνία. Σάν μόνη διέξοδο ἐπιλέγει τό νά παραμείνει στήν αἱρετική ὁμάδα, ἐργαζόμενο γι' αὐτήν (χωρίς ἀμοιβή φυσικά), συνήθως μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του.

Τά κυριότερα μέσα, μέ τά ὁποῖα ἀσκεῖται ἡ οἰκονομική ἐκμετάλλευση καί τά ὁποῖα συνήθως ποικίλουν ἀνά ὀργάνωση, εἶναι τά ἑξῆς: α) Πωλήσεις βιβλίων, ἐντύπων καί ἄλλων προϊόντων, τά ὁποῖα ὑποχρεωτικά ἀγοράζουν τά μέλη καί διαθέτουν σέ ἄλλους. β) Σεμινάρια ἐκμάθησης τῆς διδασκαλίας τῆς αἵρεσης, πού προσφέρονται ἔναντι ἁδρᾶς ἀμοιβῆς. Αὐτά συνήθως δέν τελειώνουν ποτέ: τό ἕνα διαδέχεται τό ἄλλο καί γίνονται συνεχῶς ἀκριβότερα. γ) Ἄμισθη ἤ μερικῶς ἀμοιβόμενη «ἐθελοντική» ἐργασία. Στά πρῶτα στάδια τῆς μύησης τό μέλος καλεῖται νά θυσιάσει ἕνα μέρος τοῦ χρόνου του, ἐργαζόμενο γιά τούς «ὑψηλούς σκοπούς» τῆς ὀργάνωσης. Στό τέλος καλεῖται νά προσφέρει ὁλόκληρο τόν χρόνο του, ἐργαζόμενο, μέ μόνο ἀντάλλαγμα τή συντήρησή του. δ) Εἰσφορές, συνδρομές καί δωρεές ἐκ μέρους τῶν μελῶν. Ἡ διαδικασία καί ἐδῶ εἶναι παρόμοια: στήν ἀρχή τό μέλος θά προσφέρει λίγα, ἀργότερα πολλά καί στό τέλος ὅλα. ε) Ἐπιχειρηματική δραστηριότητα μέσω ἑταιρειῶν ἐκμετάλλευσης, πού ἱδρύονται ἀπό αἱρέσεις. Κάποιες αἱρέσεις ἐπιδιώκουν τήν κατάληψη ἑταιρειῶν ἤ ἐπιχειρήσεων ποή ἤδη ὑπάρχουν, μέ σκοπό τήν ἐκμετάλλευσή τους. στ) Ἄλλες αἱρέσεις βαρύνονται μέ κατηγορίες γιά παράνομες δραστηριότητες πλουτισμοῦ (λαθρεμπόριο, διακίνηση ναρκωτικῶν, ἐμπόριο ὅπλων κ.ἄ.), ὅπως ἐπανειλημμένα ἔχουν διαπιστώσει εἰσαγγελικές καί ἀνακριτικές ἀρχές στήν Ἑλλάδα καί στό ἐξωτερικό. ζ) Τέλος, ὑπάρχουν αἱρέσεις πού πλουτίζουν ἐξαναγκάζοντας τά μέλη τους σέ ἐκτεταμένη ἐπαιτεία. Ἄς δοῦμε, ὅμως, κάποια παραδείγματα ἀπό γνωστές αἱρέσεις στή χώρα μας.

Ἡ αἵρεση τῶν Μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ, ξεκίνησε σάν ἰδιωτική ἐπιχείρηση τοῦ ἱδρυτῆ της Κάρολου Ρῶσσελ (1881). Σύντομα (1884) ἔγινε μετοχική ἀνώνυμη ἑταιρεία, πού ἐξακολουθεῖ νά λειτουργεῖ ὡς ἐπιχείρηση μέ ἐμπορικούς σκοπούς, τούς ὁποίους, μάλιστα, δέν ἀπέκρυπτε ὁ ἴδιος ὁ ἱδρυτής της. Τά ἔσοδά της προέρχονται ἀπό ἐκδόσεις, ἐμπόριο κασετῶν, ἄμισθη ἐργασία σέ ἀγροκτήματα τῆς ἑταιρείας, εἰσφορές μελῶν («δεκάτη» κ.ἄ), «δωρεές ὑπό ὅρους», διαθῆκες καί πολλές ἄλλες πηγές. Ἡ κύρια οἰκονομική δραστηριότητα εἶναι, βέβαια, ἡ ἐκδοτική. Τά ὑπερσύγχρονα περιστροφικά πιεστήρια, πού λειτουργοῦν σέ διάφορες χῶρες, ἐκδίδουν αὐτόματα τετραχρωμία καί ἀποδίδουν 1.000 περιοδικά ἀνά λεπτό! Μέ βάση στοιχεῖα τῆς ἴδιας τῆς ἑταιρείας γιά τό ἔτος 1986, τά ἔσοδα ἀπό βιβλία γιά τό ἔτος ἐκεῖνο ὑπολογίζονται σέ 13.187.490.900 δρχ. καί ἀπό περιοδικά σέ 19.257.575.925 δρχ., δηλ. σύνολο 32.445.066. 825 δρχ. μέ τίς τότε ἀξίες! Ἀπό αὐτά τό συνολικό κόστος παραγωγῆς φθάνει μόνο στό 10% τῶν ἐσόδων καί ὅλο τό ὑπόλοιπο ἀποτελεῖ καθαρό κέρδος! (βλ. π. Ἀντ. Ἀλεβιζοπούλου, Μιά δικτατορία στό Μπρούκλιν, Ἀθῆναι 1994, σ. 402 - 403). Τά ἔσοδα αὐτά προέρχονται ἀπό μία μόνο οἰκονομική δραστηριότητα τῆς αἵρεσης.

Ἡ Σαηεντολογία εἶναι μιά σύγχρονη αἵρεση, γνωστή σήμερα ὡς «Ἐκκλησία τῆς Σαηεντολογίας». Ὁ ἱδρυτής της Ρόν Χάμπαρντ ἰσχυριζόταν ὅτι «ἄν κάποιος θέλει νά γίνει ἑκατομμυριοῦχος, πρέπει νά ξεκινήσει τή δική του θρησκεία» (Θεός καί Θρησκεία, τ. 12, 2000, σ. 111). Ἔτσι, ἵδρυσε μιά νέα αἵρεση, προτρέποντας: «Κάνε χρήματα. Κάνε πιό πολλά χρήματα. Κάνε τούς ἄλλους νά παράγουν, νά κάνουν χρήματα» (Ἀντ. Ἀλεβιζοπούλου, Νεοφανεῖς αἱρέσεις, Ἀθήνα 1995, σ. 183). Χαρακτηριστικό εἶναι τό ἀφιέρωμα τῆς ἐφημερίδας «Munchener Merkur» τοῦ Μονάχου (14/4/1983) μέ τίτλο «Σαηεντολογία. Ὁ ὑπέρτατος Θεός τῆς αἵρεσης λέγεται χρῆμα». Ἡ αἵρεση πλουτίζει προσφέροντας σειρές «ψυχοθεραπευτικῶν» σεμιναρίων, ὅπως Σεμινάρια ἐπικοινωνίας, Διαδικασία ἀποκάθαρσης, Πρόγραμμα ἀπεξάρτησης ἀπό τά ναρκωτικά κ.ἄ., ὅπου γίνεται ἡ οἰκονομική ἀφαίμαξη τῶν μελῶν ἡ ἐμπέδωση τῆς διδασκαλία της. Κατά τό περιοδικό Θεός καί Θρησκεία (τ. 12, σ. 112), τό 1991 ἕνα προκαταρκτικό μάθημα στοίχιζε στίς Η.Π.Α. 50 δολάρια. Οἱ μυστικές διδασκαλίες τῆς αἵρεσης γιά τόν σύμπαν καί τήν καταγωγή τῶν ἀνθρώπινων ἀσθενειῶν στοίχιζαν 13.000 δολάρια, ἐνῶ γιά τήν ὁλοκλήρωση ὅλων τῶν μαθημάτων χρειάζονταν περίπου 400.000 δολάρια! Κι ἐδῶ τά σεμινάρια δέν εἶναι ἡ μόνη, ἀλλά μία ἀπό τίς πολλές οἰκονομικές δραστηριότητες τῆς αἵρεσης.

Ὁ χῶρος δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά ἀναφερθοῦμε ἀναλυτικά στίς οἰκονομικές δραστηριότητες ἄλλων αἱρέσεων, ὅπως ἡ Ἑνωτική Ἐκκλησία τοῦ ψευδομεσσία Σάν Μούν, οἱ πάμπλουτοι γκουρού, πού ἐμφανίζονται στή Δύση ζώντας μέσα στή χλιδή καί στήν πολυτέλεια καί ἐπιβάλλοντας στούς ὀπαδούς του ἐξαντλητική «ἄσκηση» (ἐξαθλίωση), ἡ τεράστια ἀποκρυφιστική ἀγορά κ.ἄ. Συμπερασματικά ἀναφέρουμε ὅτι στίς περισσότερες περιπτώσεις ἡ θρησκεία μεταβάλλεται σέ οἰκονομική ἐπιχείρηση, μέ στόχο τόν πλουτισμό καί τήν ἐκμετάλλευση, καί οἱ σύγχρονες αἱρέσεις εἶναι κατά κανόνα κερδοσκοπικές ἑταιρεῖες μέ θρησκευτικό προσωπεῖο. Κάθε ἐμπλοκή σ’ αὐτές συνεπάγεται πολλούς κινδύνους. Ὁ πιό ἄμεσος καί ὁ πιό ὁρατός εἶναι, βέβαια, ἡ οἰκονομική ἐκμετάλλευση, ἤ μᾶλλον ἡ οἰκονομική ἐξουθένωση. Δυστυχῶς, ὅμως, αὐτός δέν εἶναι ὁ μόνος κίνδυνος. Ὅσοι ἔχουν μελετήσει τό φαινόμενο τῶν αἱρέσεων γνωρίζουν καλά ὅτι ὑπάρχουν πολύ περισσότεροι καί πολύ μεγαλύτεροι κίνδυνοι!

Πρωτ. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας