«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η έναρξη του κηρύγματος του Ιησού

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Θ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν. 13 Καὶ καταλιπὼν τὴν Ναζαρὲτ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καπερναοὺμ τὴν παραθαλασσίαν ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλίμ· 14 ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· 15 Γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλίμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, 16 ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα, καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς. 17 Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· Μετανοεῖτε, ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 4, 12-17).

Μετάφραση Εὐαγγελίου: «Ὅταν ἄκουσε ὁ Ἰησοῦς ὅτι ὁ Ἰωάννης παραδόθηκε, ἔφυγε γιά τή Γαλιλαία. 13 Καί ἀφήνοντας τή Ναζαρέτ, ᾖλθε καί ἔμεινε στήν Καπερναούμ, πού εἶναι κοντά στή θάλασσα, στά σύνορα πού κατοικοῦσαν οἱ φυλές Ζαβουλών καί Νεφθαλείμ, 14 γιά νά πραγματοποιηθεῖ ὁ λόγος πού εἶπε ὁ Θεός μέ τό στόμα τοῦ προφήτη Ἡσαΐα· 15 Ἡ γῆ τοῦ Ζαβουλών καί ἡ γῆ τοῦ Νεφθαλείμ, στόν δρόμο πρός τή θάλασσα πέρα ἀπό τόν Ἰορδάνη, ἡ Γαλιλαία, πού κατοικεῖται ἀπό τά εἰδωλολατρικά ἔθνη, 16 ὁ λαός, πού κάθεται στό σκοτάδι, εἶδε μεγάλο Φῶς, καί σέ κείνους πού κάθονται στή χώρα καί στή σκιά τοῦ θανάτου φανερώθηκε Φῶς σ’ αὐτούς. 17 Ἀπό τότε ἄρχισε ὁ Ἰησοῦς νά κηρύττει καί νά λέγει· Μετανοεῖτε, γιατί ἔφτασε ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν».

Κυριακή μετά τά Φῶτα: Ἡ εὐαγγελική περικοπή στόν ἀπόηχο τῆς ἑορτῆς τῆς Βαπτίσεως. Ὁ Κύριος, μετά τό Βάπτισμα, ἀποσύρρεται στήν ἔρημο καί πειράζεται ἀπό τόν δαίμονα, ἀποκρούοντας τούς τρεῖς πειρασμούς: α) τῆς πείνας (βιολογικῆς ἀνάγκης), β) τῆς πνευματικῆς ἐπάρκειας καί γ) τῆς ἐξουσίας. Ἔπειτα συλλαμβάνεται ὁ Ἰωάννης καί τότε ἀρχίζει τό ἐπί γῆς ἔργο τοῦ Ἰησοῦ: ὁλοκλήρωση τῆς ἀποστολῆς τοῦ Ἰωάννου - ἔναρξη τοῦ ἔργου τοῦ Ἰησοῦ. Ὡστόσο, ὁ Ἰησοῦς δέν κηρύττει στήν ἴδια περιοχή, ἀλλά φεύγει στή «Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν», σέ μιά περιοχή, ὅπου κατοικοῦσαν διάφοροι λαοί καί πολιτισμοί («ἔθνη»). Τό ἀνάγνωσμα ἀναφέρεται στήν ἐκπλήρωση μιᾶς προφητείας, πού ἀποκαλεῖ τά «ἔθνη» αὐτά «λαό καθήμενο ἐν σκότει». Ἡ ἐκεῖ παρουσία τοῦ Χριστοῦ χαρακτηρίζεται παρουσία «φωτός μεγάλου».

Ὁ Χριστός, ὡς Φῶς τοῦ κόσμου: Ὁ Χριστός (καί, γενικά, ὁ Θεός) ἀποκαλεῖται συνήθως Φῶς στά ἱερά κείμενα: «Ὁ Θεός φῶς ἐστι» (Α΄ Ἰω. 1,5) καί «ὁ φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον» (Α΄ Τιμ. 6,16). «Ἐγώ εἰμί τό φῶς τοῦ κόσμου» (Ἰω. 9,5), «ἐγώ φῶς εἰς τόν κόσμον ἐλήλυθα» (Ἰω. 12,46). Ὁ Χριστός εἶναι «τό φῶς τό ἀληθινόν» (Ἰω. 1,9), τό «Φῶς ἐκ φωτός» (Σύμβ. Πίστεως). «Φῶς ὁ Πατήρ, Φῶς ὁ Λόγος, Φῶς καί τό Ἅγιον Πνεῦμα» (ὕμνος Ἁγ. Τριάδος). Βέβαια, ὑπάρχουν καί ἄλλα φῶτα, ὅπως τό αἰσθητό φῶς (τοῦ ἥλιου), τό τεχνητό (τοῦ ἠλεκτρισμοῦ) κ.ἄ. «Φῶς» ἀποκαλεῖται καί ἡ γνώση ἤ γίνεται λόγος γιά τό «φῶς τῆς γνώσεως». Ὅμως, στήν περίπτωση αὐτή ὁ ὅρος «φῶς», χρησιμοποιεῖται μόνο μεταφορικά. Κυριολεκτικά, ἡ γνώση, ἰδιαίτερα ἡ γνώση τῶν κτιστῶν πραγμάτων (ἡ ἐπιστημονική καί ἡ φιλοσοφική γνώση) δέν εἶναι φῶς, ἤ εἶναι «ψευδώνυμο φῶς». Ἕνα ὁλόκληρο θεωρητικοφιλοσοφικό κίνημα, πού ἀπολυτοποίησε (θεοποίησε) τήν ἀνθρώπινη γνώση, ὀφείλει τό ὄνομά του σέ ἕνα σχῆμα λόγου (σέ μιά μεταφορά). Πρόκειται γιά τόν «Διαφωτισμό» (ὁ ὅρος εἶναι παραπλανητικός). Σέ σχέση μέ ὅλα τά ἄλλα φῶτα, ὁ Θεός ἀποκαλεῖται «Φῶς μέγα», «Φῶς ἀληθινόν», «Φῶς ἀνέσπερον», «τό Φῶς» κ.ἄ., ἐπειδή ἀκριβῶς ὁ Θεός εἶναι Φῶς ἄκτιστο, ἐνῶ ὅλο τά ἄλλα φῶτα εἶναι κτιστά. Ἄκτιστο σημαίνει κατ’ ἀρχήν, ὅτι δέν ἔχει ἀρχή, οὔτε τέλος, δέν ἀνάβει, οὔτε σβήνει. Ὡστόσο τό Φῶς αὐτό εἶναι μεθεκτό, καί ὅσοι μετέχουν σ’ αὐτό γίνονται ἐπίσης «φῶς», «φῶς τοῦ κόσμου», «τέκνα φωτός», «υἱοί φωτός», «δεύτερα φῶτα», «φωστῆρες», «ἐκλάμπουσιν ὡς φωστῆρες», «ἐν φωτί περιπατοῦντες» κ.λπ. Αὐτοί εἶναι οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας καί, δυνητικά, κάθε Χριστιανός: «Ὑμεῖς ἐστε τό φῶς τοῦ κόσμου» (Ματθ. 5,14). «Πάντες ὑμεῖς υἱοί φωτός ἐστε καί υἱοί ἡμέρας. Οὐκ ἐσμέν νυκτός οὐδέ σκότους» (Α΄ Θεσ. 5,4). «Ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δέ φῶς ἐν Κυρίῳ· ὡς τέκνα φωτός περιπατεῖτε» (Ἐφεσ. 5,8). Ἔτσι, οἱ λαμβάνοντες τόν Χριστό, τόν λαμβάνουν πάντοτε ὡς φῶς (ἅγ. Συμεών Νέος Θεολόγος). Ὅπου ἀπουσιάζει τό φῶς, ἐκεῖ κυριαρχεῖ «χώρα καί σκιά θανάτου»! Ὡστόσο, οἱ ἄνθρωποι ἀγαποῦν «μᾶλλον τό σκότος ἤ τό φῶς», καί τοῦτο λόγῳ τῶν «πονηρῶν ἔργων» τους (βλ. Ἰω. 1, 4-9)!

Τό κήρυγμα τῆς μετανοίας: Πῶς μπορεῖ κάποιος νά γίνει «φῶς» καί «υἱός φωτός»; Μόνο διά μετανοίας! Μετάνοια σημαίνει κατ’ ἀρχήν ἄρνηση τῶν «πονηρῶν ἔργων» καί τῶν «φαύλων πράξεων». Ἀλλά σημαίνει, κυρίως, μεταστροφή τοῦ ὅλου ἀνθρώπου, μεταβολή τρόπου ζωῆς καί νοοτροπίας, ἀπό τό σκότος τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου πρός τό φῶς τῆς Ζωῆς. Τό σκότος καί ὁ θάνατος εἶναι προϊόντα τῆς ἁμαρτίας, ἡ δέ μετάνοια εἶναι συνεχής ἀγώνας κατά τῆς ἁμαρτίας. Καί ἐπειδή ἡ ἁμαρτία εἶναι διαρκής ἀπειλή γιά τόν ἄνθρωπο, ἡ μετάνοια εἶναι, ἐπίσης, μιά διαρκής κατάσταση γιά ὅσους ἐπιζητοῦν τή σωτηρία τους: ὄχι «μετανοήσατε» (μία μόνο φορά), ἀλλά «μετανοεῖτε» (συνεχῶς). Ἔτσι, ὁ Κύριος ἀρχίζει τό κήρυγμά Του διά τοῦ «μετανοεῖτε», ὅπως ἀκριβῶς καί ὁ Τίμιος Πρόδρομος: τό περιεχόμενο τοῦ κηρύγματος τοῦ Προδρόμου καί τοῦ Ἰησοῦ εἶναι κοινό, εἶναι τό «μετανοεῖτε». Μετανοια σημαίνει «συντριβή» τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας (τοῦ «παλαιοῦ ἀνθρώπου»), γιά νά οἰκοδομηθεῖ μέ τά ἴδια στοιχεῖα ὁ «νέος ἄνθρωπος», ὁ ἄνθρωπος τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ ἔλευση τῆς Βασιλείας: Ἡ μετάνοια εἶναι ἡ θύρα τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ἡ Βασιλεία ἔφθασε ἤ φθάνει (εἶναι «ἤδη» καί «οὕπω»), καί σ’ αὐτήν θά εἰσέλθουν οἱ μετανοοῦντες καί ὄχι οἱ ἀνάμαρτητοι. Ἀναμάρτητοι δέν ὑπάρχουν! Ὑπάρχουν μετανοοῦντες ἁμαρτωλοί, πού ἀπολαμβάνουν τή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν ὡς Παράδεισο, καί μή μετανοοῦντες ἁμαρτωλοί, πού θά βιώσουν τή Βασιλεία ὡς «Κόλασιν αἰώνιον». Τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ Βασιλεία; Δέν εἶναι μιά κτιστή πραγματικότητα, ὅπως πιστεύεται συνήθως, ἀλλά ἡ ἴδια ἡ ἄκτιστη Ἐνέργεια ἡ Δόξα τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ὁποία ὁ Θεός βασιλεύει τοῦ σύμπαντος κόσμου καί καθιστᾶ «βασιλεῖς» καί «συμβασιλεῖς» Του, ὅσους μετέχουν σ’ Αὐτήν. Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι τό ἴδιο τό θεῖο καί ἄκτιστο Φῶς, τό ὁποῖο βλέπουν καί στό ὁποῖο μετέχουν οἱ Ἅγιοι. Βασιλεία εἶναι ἡ ἴδια ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ: ὅπου ὁ Βασιλεύς, ἐκεῖ καί ἡ Βασιλεία, ὅπου ὁ Χριστός, ἐκεῖ καί ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. «Τί ἐστιν, ἡ Βασιλεία; Ἡ παρουσία ἡ ἐμή». «Βασιλείαν δέ ἐταῦθα τήν παρουσίαν Αὐτοῦ τήν προτέραν καί τήν ἐσχάτην φησί» (ἅγ. Χρυσόστομος).

 

(«Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», Πρόγραμμα Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Ὑπεύθυνος π. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας. Περίοδος Α΄, ἔτος 2023-2024).