«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Χαρακτηριστικά της θείας Αποκαλύψεως

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Δ' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Εἰσαγωγικά: Θέμα μας, «τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ». Γιατί ὁ Χριστός εἶναι «μυστήριο»; Ἐπειδή ὅλα τά περί αὐτοῦ εἶναι μυστήριο, ἰδιαίτερα ἡ Σάρκωσή Του (θεία Οἰκονομία), ὅπως μαρτυρεῖ σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή (Κολ. 4,2 κ.ἄ.). Γιατί διακρίνουμε τό Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ἀπό τά ἄλλα θεῖα Πρόσωπα; Ἐπειδή μόνο διά τοῦ Χριστοῦ γνωρίζουμε τόν Πατέρα καί λαμβάνουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα. Πῶς προσεγγίζεται τό «μυστήριο τοῦ Χριστοῦ» ἤ, γενικά, πῶς γνωρίζουμε τόν Θεό; Ὄχι ὡς ἀποτέλεσμα ἀνθρώπινης ἀναζητήσεως, ἀλλά μόνο διά τῆς Ἀποκαλύψεώς Του. Ἡ Ἀποκάλυψη ἔχει διάφορα στάδια. Κατ’ ἀρχήν ὁ Θεός ἀποκαλύπτεται στή φύση καί γίνεται γνωστός μέσῳ τῆς δημιουργίας Του. Ὅμως, αὐτή ἡ Ἀποκάλυψη, ὡς ἔμμεση καί ἀτελής, δέν παρέχει πραγματική γνώση, ἀλλά μόνο πληροφορίες περί Θεοῦ. Ἄμεσα ὁ Θεός ἀποκαλύπτεται στούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, στούς Ἀποστόλους τῆς Καινῆς καί στούς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτοί βλέπουν καί μετέχουν στήν ἄκτιστη Δόξα ἤ Ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, «θεοῦνται», γίνονται «θεοί κατά χάριν». Αὐτοί εἶναι οἱ αὐθεντικοί Θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας, ἐπειδή μόνο αὐτοί γνωρίζουν πραγματικά τόν Θεό. Ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία εἶναι ἐμπειρική καί ὄχι θεωρητική - διανοητική. Δέν προκύπτει ἀπό συλλογισμούς περί Θεοῦ καί δέν βασίζεται στόν θεολογικό στοχασμό. Βασική ἀλήθεια τῆς Ἁγ. Γραφῆς εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος σώζεται «διά πίστεως» καί ὄχι «διά γνώσεως» (θεωρητικῆς). Πίστη σημαίνει ἐμπιστοσύνη στήν περί Θεοῦ μαρτυρία τῶν «θεοπτῶν» Προφητῶν, Ἀποστόλων καί Ἁγίων. Βέβαια, στήν κατάσταση τῶν Ἁγίων ἡ πίστη μεταβάλλεται σέ γνώση, γνώση, ὅμως, ἐμπειρική τοῦ Θεοῦ. 

«Πηγές» ἤ μάρτυρες τῆς Ἀποκαλύψεως: Ἡ δυτική Θεολογία, καί μέ ἐπίδρασή της κάποιοι Ὀρθόδοξοι Θεολόγοι, κάνουν λόγο γιά «πηγές» τῆς Ἀποκαλύψεως, ἐννοῶντας κυρίως τήν Ἁγ. Γραφή. Ἀπό Ὀρθόδοξη ἄποψη, «πηγές» τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι τά ἴδια τά πρόσωπα τῶν Προφητῶν, Ἀποστόλων καί Ἁγίων, πού γνώρισαν τόν Θεό (Χριστό). Ἀπό αὐτά «πηγάζει» ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι τό ἴδιο τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Μάρτυρες τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι τά ἔργα αὐτῶν τῶν θεοπτῶν, μέ πρώτη τήν Ἁγία Γραφή. Ἔργο τῶν Προφητῶν εἶναι ἡ Παλαιά Διαθήκη, ἔργο τῶν Ἀποστόλων εἶναι ἡ Καινή καί ἔργο τῶν Ἁγίων εἶναι ὅ,τι ἀποκαλοῦμε συνήθως «Ἱερά Παράδοση». Γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ Ἱερά Παράδοση ἔχει τό ἴδιο κύρος μέ τήν Ἁγία Γραφή. Ὡστόσο, τά κείμενα αὐτά δέν ταυτίζονται μέ τήν ἴδια τή θεία Ἀποκάλυψη, ἀλλά μαρτυροῦν περί αὐτῆς, εἶναι λόγος περί Ἀποκαλύψεως. Ἀκόμη καί ἡ Ἁγία Γραφή δέν ταυτίζεται μέ τήν Ἀποκάλυψη, οὔτε μέ τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι λόγος περί τοῦ Θεοῦ ἤ λόγος περί τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι μόνο ὁ Χριστός. Ὁ λόγος τῶν ἱερῶν κειμένων εἶναι λόγος κτιστός καί «ἐκ τῶν καθ’ ἡμᾶς», εἶναι «ρητά ρήματα», ἐνῶ Ἀποκάλυψη εἶναι γιά τήν ἀκρίβεια ἡ ἄκτιστη Δόξα τοῦ Θεοῦ, πού ἀποκαλύπεται ἐν Χριστῷ, ἤ τά «ἄρρητα ρήματα» τῆς θεοπτικῆς ἐμπειρίας τῶν Ἁγίων. Ὡστόσο, τά κείμενα αὐτά εἶναι ὁδηγητικά πρός τήν Ἀλήθεια. Ἡ ἀξία τους ἔγκειται στό ὅτι ὁδηγοῦν μέ ἀπόλυτη ἀσφάλεια στήν ἴδια τήν Ἀλήθεια, στόν Χριστό, τόν μόνο ἀληθινό Θεό.

Τό πλήρωμα τῆς Ἀποκαλύψεως: Πλήρωμα τῆς θείας Ἀποκαλύψεως εἶναι ὁ Χριστός. Ἡ Σάρκωση τοῦ Λόγου («τό μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον») εἶναι ἡ κορύφωση τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἡ Σάρκωση τέμνει τήν ἱστορία τοῦ κόσμου σέ πρό Χριστοῦ καί μετά Χριστόν ἐποχή, καθιστῶντας τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ κέντρο τοῦ κόσμου. Ἡ Σάρκωση περιλαμβάνει στάδια καί φάσεις, ἀρχίζοντας ἀπό τή Σύλληψη (Εὐαγγελισμός) καί φτάνοντας μέχρι τήν Πεντηκοστή. Ὅμως, τό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας δέν περιορίζεται στή Σάρκωση. Ἀρχίζει πολύ πρίν τή Σάρκωση καί συνεχίζεται μετά τήν Πεντηκοστή. Ἔτσι, μετά τήν Πεντηκοστή συνεχίζεται ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο. Ἡ ἴδια ἡ Πεντηκοστή εἶναι ἐπάνοδος τοῦ Χριστοῦ ἐν Δόξῃ καί διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σύμφωνα μέ τήν ὑπόσχεσή Του: «μικρόν καί οὐ θεωρεῖτέ με καί πάλιν μικρόν καί ὄψεσθέ με» (Ἰω. 16,16) «καί ἰδού ἐγώ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τάς ἡμέρας ἕως τῆς συντέλειας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. 28,20). Ὁ Χριστός εἶναι παρών στόν κόσμο εἰδικότερα στή Θεία Εὐχαριστία καί στίς θεοπτικές ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων. Ἐπίσης, θά εἶναι παρών μέχρι τό τέλος τῆς ἱστορίας καί στό τέλος τῆς ἱστορίας (Δευτέρα Παρουσία Του), ὡς ἔσχατος Κριτής τοῦ κόσμου. Ἀλλά καί στόν «μέλλοντα αἰῶνα» (στήν κατάσταση ζωῆς, πού ἀρχίζει μετά τή Δευτέρα Παρουσία Του) θά εἶναι πάλι ἐπίκεντρο ὁ Χριστός, ὡς «Πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Ὑπάρχει, ὅμως, παρουσία τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο πρό τῆς Σαρκώσεώς Του; Ποιά εἶναι ἡ σχέση τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη; Ἴσως κάποιοι πιστεύουν ὅτι δέν ὑπάρχει καμία τέτοια σχέση. Ἄλλοι πιστεύουν ὅτι ἡ σχέση Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης ὡς πρός τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ εἶναι μόνο σχέση ἐπαγγελίας καί ἐκπλήρωσης: στήν Παλαιά Διαθήκη ὑπάρχουν οἱ ὑποσχέσεις γιά τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο, στή δέ Καινή οἱ ὑποσχέσεις αὐτές πραγματοποιοῦνται - ἐκπληρώνονται. Στόν Προτεσταντισμό συναντᾶται συχνότατα αὐτό τό σχῆμα, τό ὁποῖο, βέβαια, ἰσχύει, ἀλλά ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη δέν ἐξαντλεῖται σ’ αὐτό. Ἡ θέση τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης, ὡς πρός αὐτό τό θέμα, μπορεῖ νά συνοψιστεῖ σέ δυό σημεῖα: α) Ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ αὐτουργός τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου καί β) Ὅλες οἱ ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι ἐμφανίσεις τοῦ Ἀσάρκου Λόγου Του. 

(«Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», Πρόγραμμα Ὀρθόδοξης Κατήχησης, Τρίπολη, Πνευματικό Κέντρο Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως, πλατεία Ἐθνάρχου Μακαρίου. Ὑπεύθυνος π. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας. Περίοδος Α', ἔτος 2023-2024).