Εκκλησία, αιρέσεις και αυτοκτονία

ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΑΙΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ

ΠΡΩΤ.

ΣΩΤΗΡΙΟΥ Ο. ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ

(Ὁμιλία σέ ἐκδήλωση τῆς Ζ΄ Ἐφορείας Προϊστορικῶν καί Κλασικῶν Ἀρχαιοτήτων στόν ἀρχαιολογικό χῶρο τῆς ἀρχαίας Ὀλυμπίας, τό Σάββατο 13 Ἀπριλίου 2013). 

Σεβαστοί πατέρες, κύριε Βουλευτά, ἀγαπητοί φίλοι,

Νά μοῦ ἐπιτρέψετε πρίν ἀναφερθῶ στό θέμα μέ τό ὁποῖο θά ἀσχοληθοῦμε, νά εὐχαριστήσω θερμά τούς διοργανωτές αὐτῆς τῆς ἐκδήλωσης, τήν Ζ' Ἐφορεία Προϊστορικῶν καί Κλασικῶν Ἀρχαιοτήτων, τήν Διευθύντρια κ. Γεωργία Χατζῆ - Σπηλιοπούλου καί, γενικά, ὅσους εἶχαν τήν ἰδέα νά ἀσχοληθοῦμε μέ ἕνα τόσο σημαντικό πρόβλημα τῶν ἡμερῶν μας. Ἐπίσης, θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω τόν Σεβ. Μητροπολίτη Ἠλείας καί Ὠλένης κ. Γερμανό καί τούς συνεργάτες του στήν Ἱερά Μητρόπολη, πού πρόθυμα ἔδωσαν τήν εὐλογία σέ ἕναν κληρικό ἀπό κοντινή ἐπαρχία νά σᾶς ἀπευθύνει τόν λόγο ἀπό αὐτό ἐδῶ τό βῆμα. Σᾶς διαβεβαιῶ ὅτι εἶναι γιά μένα μεγάλη τιμή νά βρίσκομαι σέ αὐτό τόν χῶρο, ἀνάμεσά σας καί μπροστά σέ τόσο ἐκλεκτό ἀκροατήριο. Χαίρομαι ἰδιαίτερα γι’ αὐτό, καί σᾶς εὐχαριστῶ καί πάλι θερμά.

Λυποῦμαι, βέβαια, γιατί τό θέμα μέ τό ὁποῖο θά ἀσχοληθοῦμε δέν εἶναι καθόλου εὐχάριστο. Κατ’ ἐξοχήν ἔργο τῶν κληρικῶν δέν εἶναι νά ἀναφέρονται σέ δυσάρεστα, ἀλλά νά εὐαγγελίζονται τά χαρμόσυνα, δηλαδή νά μεταφέρουν στόν κόσμο μηνύματα χαρᾶς καί ἐλπίδας, πού πηγάζουν ἀπό τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀπό ἀνάγκη ἀναφερόμεθα καί σέ τέτοια δυσάρεστα θέματα, ἀφοῦ ὑπάρχουν στόν κόσμο μεγάλα προβλήματα καί καταστάσεις, πού ἀπειλοῦν τή σωτηρία συνανθρώπων μας, «ὑπέρ ὧν Χριστός ἀπέθανε»[1]. Ἕνα τέτοιο ἕνα μεγάλο κοινωνικό, ἀλλά καί πνευματικό πρόβλημα τῶν ἡμερῶν μας εἶναι ἡ αὐτοκτονία. Ὅπως εἶναι γνωστό, παλαιότερα ἀκόμη καί τό ἄκουσμα αὐτῆς τῆς λέξης προκαλοῦσε τρόμο καί παρέπεμπε σέ ἕνα φοβερό καί ἀποτρόπαιο ἔγκλημα, ἔστω καί ἄν αὐτό δέν στρεφόταν ἐναντίον κάποιου ἄλλου, ἀλλά ἐναντίον αὐτοῦ τοῦ ἴδιου πού τό διέπραξε. Σήμερα, βέβαια, τά πράγματα ἔχουν ἀλλάξει ἀρκετά, μέ ἀποτελέσμα νά ἀκοῦμε καθημερινά γιά τέτοιες περιπτώσεις καί νά μή μᾶς προκαλεῖ τήν ἴδια αἴσθηση, σύμπτωμα καί αὐτό τῆς γενικότερης ἐξοικείωσης μέ τό κακό, πού καλλιεργεῖται ἀπό μέσα ἐνημερώσεως, ἔντυπα, ὁμάδες, ὀργανώσεις, σκοτεινά κέντρα κ.λπ.

Θά προσπαθήσω νά σᾶς μεταφέρω κάποια στοιχεῖα ἀπό τήν ἐμπειρία τῆς διακονίας μου στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καί ἰδιαίτερα στόν εὐαίσθητο τομέα τῆς ἀντιμετωπίσεως τῶν αἱρέσεων καί τῶν προβλημάτων πού αὐτές δημιουργοῦν στίς σύγχρονες κοινωνίες. Ἀφορμή γιά τήν ἐπιλογή τοῦ σημερινοῦ θέματος ἦταν ἕνα κείμενο, πού εἴχαμε δημοσιεύσει σέ κάποιο ἀντιαιρετικό ἔντυπο, μέ τίτλο «Ἡ αὐτοκτονία στίς σύγχρονες αἱρέσεις καί στήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας»[2] καί τό ὁποῖο θά σᾶς διανεμηθεῖ, γιά νά τό ἔχετε. Ἡ παρουσίαση τοῦ θέματος περιλαμβάνει δύο μέρη. Στό πρῶτο θά δοῦμε πῶς ἐμφανίζεται τό πρόβλημα τῆς αὐτοκτονίας στίς σύγχρονες αἱρέσεις, δηλαδή θά ἐξετάσουμε τό φαινόμενο αὐτό σάν ἕναν ἀπό τούς μεγάλους καί πολύ πιθανούς κινδύνους πού ἐπιφέρει ἡ ἐμπλοκή ἑνός ἀτόμου σέ κάποια ἀπό τίς αἱρετικές ἤ παραθρησκευτικές ὁμάδες καί ὀργανώσεις τῶν ἡμερῶν μας καί ταυτόχρονα θά προσπαθήσουμε νά ἀνιχνεύσουμε τούς μηχανισμούς, πού ὁδηγοῦν σέ ἕνα τέτοιο ἀκραῖο φαινόμενο. Στο δεύτερο μέρος θά ἐξετάσουμε τό πῶς ἐμφανίζεται τό φαινόμενο αὐτό σέ ὅλες τίς ἄλλες περιπτώσεις, ἐκτός τῶν αἱρέσεων, καί ἰδιαίτερα τό πῶς ἀντιμετωπίζεται ἀπό τήν Ἐκκλησία μας, δηλαδή ποιά εἶναι ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τῆς αὐτοκτονίας καί τῶν αὐτοκτονούντων. Ἡ διάκριση αὐτή εἶναι ἀναγκαία, ἐπειδή οἱ λόγοι πού ὁδηγοῦν στήν πράξη τῆς αὐτοκτονίας εἶναι ἐντελῶς διαφορετικοί σέ κάθε περίπτωση. Στήν πρώτη περίπτωση αἰτία τοῦ φαινομένου εἶναι ἡ «πλύση ἐγκεφάλου» (ἡ ἔκφραση, ὅπως θά δοῦμε, δέν εἶναι καθόλου ὑπερβολική), πού ὑφίστανται τά μέλη μέσα στίς σύγχρονες αἱρέσεις, ἐνῶ σέ ὅλες τίς ἄλλες περιπτώσεις αἰτία τῆς αὐτοκτονίας εἶναι συνήθως ἡ ἀπελπισία. Διαφορετικοί, λοιπόν, εἶναι οἱ λόγοι πού ὁδηγοῦν στό ἴδιο γεγονός σέ κάθε περίπτωση, ἄρα καί διαφορετική πρέπει νά εἶναι ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος.

Ἡ ἔξαρση τοῦ φαινομένου στήν ἐποχή μας εἶναι, βέβαια, γεγονός ἀδιαμφισβήτητο, πού τό διαπιστώνουμε ὅλοι μας καθημερινά. Συνεχῶς ἀκοῦμε ἀπό τά μέσα ἐνημερώσεως περιπτώσεις συνανθρώπων μας, πού ἔφτασαν στά ἔσχατα ὅρια τῆς ἀπελπισίας καί ἀποφάσισαν νά τερματίσουν τή ζωή τους! Φτάσαμε σέ σημεῖο νά μήν ὑπάρχει μέρα, χωρίς νά συμβεῖ ἕνα τέτοιο περιστατικό: «Ἡ αὐτοκτονία τῆς ἡμέρας», σχολιάζουν πολλές φορές τά μέσα ἐνημερώσεως! Ἡ τραγική αὐτή κατάσταση ὀφείλεται, βέβαια, κατά μέγα μέρος στήν πρόσφατη οἰκονομική κρίση, πού μαστίζει τή χώρα μας καί στά προβλήματα πού αὐτή δημιουργεῖ σέ πρόσωπα, οἰκογένειες καί κοινωνίες. Ὅμως, τό φαινόμενο ἔχει προσλάβει εὐρύτερες καί παγκόσμιες διαστάσεις καί δέν περιορίζεται ἀποκλειστικά στόν ἑλλαδικό χῶρο. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι, ἀπό εἴδηση πού δημοσιεύθηκε πρόσφατα στό διαδίκτυο πληροφορούμεθα ὅτι στή γειτονική Βουλγαρία προγραμματίστηκαν δεήσεις γιά τήν περασμένη Παρασκευή καί Κυριακή 5 καί 7 Ἀπριλίου σέ ὅλους τούς χώρους λατρείας τῶν μεγάλων θρησκειῶν γιά νά τερματιστεῖ τό κύμα τῶν αὐτοκτονιῶν, πού ἔχουν πολλαπλασιαστεῖ τούς τελευταίους μῆνες στή χώρα. Ὅπως ἀνακοίνωσε ὁ Βούλγαρος πρόεδρος, «προσευχόμαστε γιά νά δοθεῖ τέλος στόν ἐξτρεμισμό καί στίς αὐτοκτονίες»[3]. Βέβαια, καί ἐκεῖ ἡ κατάσταση ὀφείλεται περισσότερο στήν οἰκονομική κρίση, πού ἐμφανίζεται πλέον μέ παγκόσμιες διαστάσεις. Ὅμως, ἡ οἰκονομική κρίση δέν εἶναι ἡ μόνη αἰτία τοῦ φαινομένου. Ὑπάρχουν καί ἄλλοι λόγοι, πού συμβάλλουν στήν ἔξαρσή του, ὅπως ἡ ἀπιστία στόν Θεό, ἡ ὀλιγοπιστία, ἡ ἀπουσία ἐλπίδος πού χαρακτηρίζει τήν ἐποχή μας, ἡ κατάρρευση τῶν παραδοσιακῶν ἀξιῶν, ἡ ἀπουσία νοήματος ζωῆς, ἡ πνευματική χαλαρότητα καί ἡ ἔλλειψη ψυχικοῦ σθένους, καθώς καί διάφοροι ἄλλοι παράγοντες, περισσότερο ἤ λιγότερο ἀντιληπτοί. Γενικά, ὅλα τά συμπτώματα τῆς πνευματικῆς κρίσης, πού μαστίζει τήν ἐποχή μας, μποροῦν κάλλιστα νά ἐνταχθοῦν στίς εὐρύτερες, ἴσως καί στίς βαθύτερες, αἰτίες τοῦ ἀκραίου αὐτοῦ φαινομένου. Ἴσως, ὅμως, λίγοι γνωρίζουν ὅτι ἕνας ἀπό τούς λόγους, πού ὁδηγοῦν πολλούς συνανθρώπους μας, ἰδιαίτερα νέους, στήν πράξη τῆς αὐτοκτονίας εἶναι ἡ ἐμπλοκή τους σέ σύγχρονες αἱρετικές ἤ παραθρησκευτικές ὁμάδες καί ὀργανώσεις, πού δροῦν στήν Ἑλλάδα καί στό ἐξωτερικό, κάποιες ἀπό τίς ὁποῖες εἶναι ἰδιαίτερα ἐπικίνδυνες.

*     *     *

Γενικά, ὡς πρός τό φαινόμενο τῶν αἱρέσεων πρέπει νά ὑπενθυμίσουμε ὅτι, ἡ Ἐκκλησία μας ἀνέκαθεν ἐπεσήμαινε, καί ἐξακολουθεῖ νά ἐπισημαίνει συνεχῶς, τούς κινδύνους, πού ἐνέχει ἡ κάθε εἴδους ἐμπλοκή μέ τό φαινόμενο αὐτό. Οἱ κίνδυνοι ἀπό τίς αἱρέσεις εἶναι δύο εἰδῶν: πνευματικοί καί φυσικοί. Πνευματικοί κίνδυνοι εἶναι ὅσοι ἀναφέρονται στό αἰώνιο μέλλον τοῦ ἀνθρώπου καί στή σωτηρία του. Ἡ αἵρεση εἶναι κατάσταση πού ὁδηγεῖ μακριά ἀπό τόν Θεό, μακριά ἀπό τήν ἀλήθεια καί ἀποκλείει ἀπό τή σωτηρία, γι’ αὐτό καί οἱ σοβαρότεροι κίνδυνοι ἀπό τήν παρουσία τους εἶναι οἱ πνευματικοί κίνδυνοι, παρά τό γεγονός ὅτι αὐτοί δέν γίνονται ἄμεσα αἰσθητοί. Ὑπάρχουν, ὅμως, καί οἱ φυσικοί κίνδυνοι, αὐτοί πού ἀναφέρονται στήν παροῦσα κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου καί εἶναι πιό εὔκολα αἰσθητοί, δηλαδή καί μποροῦν νά τούς ἀντιληφθοῦν σχεδόν ὅλοι. Πρόκειται γιά ἀλλοιώσεις στήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα καί γιά διάφορες ἄλλες ἀρνητικές ἐπιπτώσεις στόν ἄνθρωπο, ἀφοῦ ἔχει διαπιστωθεῖ ἐπίσημα ὅτι πολλές ἀπό τίς σύγχρονες αἱρέσεις «ἐπιδίδονται σέ παράνομες ἤ ἐγκληματικές δραστηριότητες καί σέ παραβιάσεις τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως σέ κακομεταχείριση, σεξουαλική βία, ἐγκλεισμούς, σωματεμπόριο, ἐνθάρρυνση ἐπιθετικῆς συμπεριφορᾶς, μέχρι καί σέ προπαγάνδα ρατσιστικῶν ἰδεολογιῶν, σέ φορολογικές ἀπά­τες, μεταφορές κεφαλαίων, ἐμπόριο ὅπλων, δια­κίνηση ναρκωτικῶν, παραβίαση τοῦ δικαιώματος τῆς ἐργασίας ἤ σέ παράνομη ἄσκηση τῆς ἰα­τρικῆς κ.λπ.». Οἱ παραπάνω περιπτώσεις ἀναφέρονται σέ Ψήφισμα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου γιά τίς σέκτες (αἱρέσεις) στήν Εὐρώπη τῆς 29/2/1996. Ἡ ἔξαρση τῶν φυσικῶν αὐτῶν κινδύνων στήν ἐποχή μας ὁδήγησε κορυφαῖα ὄργανα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, ὅπως τό Εὐρωπαϊκό Κοινοβούλιο, νά λάβουν ἀποφάσεις γιά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος καί νά ἐκδώσουν συγκεκριμένες ὁδηγίες πρός τά κράτη - μέλη. Δυστυχῶς, καμμία ἀπό τίς ὁδηγίες αὐτές δέν ἔχει ἐφαρμοστεῖ στή χώρα μας, ἐνῶ ἐφαρμόζονται πιστά στά σύγχρονα εὐρωπαϊκά κράτη. Στίς ἀκραῖες ἐπιπτώσεις τοῦ φαινομένου τῶν αἱρέσεων ἀνήκει καί ἡ πράξη αὐτοκαταστροφῆς τοῦ προσώπου, δηλαδή ἡ αὐτοκτονία. Ἄς σημειωθεῖ ὅτι πολλές φορές τά αἴτια αὐτῆς τῆς πράξης της δέν γίνονται γνωστά, οὔτε στό εὐρύ κοινό οὔτε, στό στενό περιβάλλον τοῦ δράστη, δηλαδή ὅταν αὐτοκτονεῖ κάποιος, ἡ πράξη του ἀποδίδεται συνήθως σέ διάφορες ἄλλες αἰτίες καί διαφεύγει τό ὅτι μπορεῖ νά ὀφείλεται στήν ἐμπλοκή του σέ κάποια αἱρετική ἤ παραθρησκευτική ὁμάδα.

*     *     *

Πῶς ἐμφανίζεται, ὅμως, τό φαινόμενο στίς σύγχρονες αἱρέσεις; Εἰδικοί ἐπιστήμονες, πού ἐρευνοῦν τόν χῶρο, προσπάθησαν νά ἐξηγήσουν πού ὀφείλεται τό πλῆθος τῶν αὐτοκτονιῶν, πού προέρχεται ἀπό τόν χῶρο τῶν σύγχρονων αἱρέσεων καί παραθρησκευτικῶν ὁμάδων, καθώς ἐπίσης νά ἐξηγήσουν τί ὠθεῖ τό μέλος μιᾶς αἵρεσης σέ μιά τέτοια ἀκραία πράξη, ὅπως ἡ αὐτοκτονία. Γενικά, ὑπάρχουν δύο κατηγορίες αὐτοκτονιῶν, πού ἔχουν τήν αἰτία τους στόν συγκεκριμένο χῶρο: εἶναι α) οἱ ἀτομικές καί β) οἱ ὁμαδικές αὐτοκτονίες. Διαπιστώθηκε ἀπό τίς σχετικές ἔρευνες ὅτι καί οἱ δύο περιπτώσεις ὀφείλονται στίς τραγικές ἀλλοιώσεις τῆς προσωπικότητας, πού ὑφίσταται τό μέλος μέσα σέ μιά σύγχρονη καταστροφική αἵρεση. Οἱ ἀτομικές αὐτοκτονίες, δηλ. οἱ περιπτώσεις πού τό μέλος βρίσκεται σέ ἀδιέξοδο καί αὐτοκτονεῖ, ὀφείλονται συνήθως σέ προβλήματα καί ἐμπλοκές, πού ἀκολουθοῦν αὐτές τίς ἀλλοιώσεις, ἐνῶ οἱ ὁμαδικές αὐτοκτονίες, δηλ. ὅσες γίνονται μετά ἀπό ἐντολή τοῦ ἀρχηγοῦ πρός κάποια μέλη ἤ πρός ὅλα τά μέλη τῆς αἵρεσης, ὀφείλονται στό ὅτι τά μέλη αὐτά ἔχουν ὁδηγηθεῖ σέ τέτοια κατάσταση, ὥστε νά ὑπακούουν τυφλά σέ κάθε ἐντολή τοῦ ἀρχηγοῦ, τοῦ «μεσσία» ἤ τῆς ἡγεσίας τῆς αἵρεσης.

Εἰδικότερα, ἔχει διαπιστωθεῖ ὅτι ἡ ἀλλοίωση τῆς προσωπικότητας γίνεται σταδιακά καί ἀκολουθεῖ κάποια συγκεκριμένα βήματα, τά ὁποῖα περιγράφονται στό βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ πατρός Ἀντωνίου Ἀλεβιζοπούλου, μέ τίτλο «Νεοφανεῖς αἱρέσεις - Καταστροφικές λατρεῖες στό φῶς τῆς Ὀρθοδοξίας»[4], ὅπου ὁ συγγραφέας μεταφέρει τά συμπεράσματα μακροχρόνιων ἐρευνῶν εἰδικῶν ἐπιστημόνων, ἀλλά καί προσωπικῶν του. Τά στάδια αὐτά εἶναι τά ἑξῆς:

α) Τό πρῶτο στάδιο εἰναι ἡ δημιουργία ἐμπιστοσύνης. Σ’ αὐτό ἡ αἵρεση προβάλλει ἀποκλειστικά τή «θετική» εἰκόνα της, κάνοντας τό μέλος νά αἰσθανθεῖ εὐχάριστα. Δίνει τήν ἐντύπωση μιᾶς κοινότητας, στήν ὁποία κυριαρχεῖ ἡ ἁπλότητα, ἡ εἰλικρίνεια καί ἡ γνήσια ἐλευθερία. Ὅλα μέσα στήν ὁμάδα λειτουργοῦν τέλεια. Δέν ὑπάρχουν ἀδυναμίες, δέν ὑπάρχουν ἐλαττώματα, δέν ὑπάρχουν προβλήματα, δέν ὑπάρχει κάτι κακό ἤ μεμπτό· αὐτή ἡ ἐντύπωση καλλιεργεῖται ἀπό τήν ὁμάδα. Τό μέλος πρέπει νά πιστέψει πῶς ἐκεῖ θά βρεῖ ὅ,τι μάταια ἀναζητοῦσε ὡς τώρα. Ἡ ὁμάδα «ξέρει» τί ἀκριβῶς τοῦ λείπει καί μπορεῖ νά τοῦ τό προσφέρει. Ἡ ἴδια δίνει τήν ἐντύπωση ὅτι δέν κινεῖται στό περιθώριο, ἀλλά ἀποτελεῖ τήν ἐλίτ τῆς κοινωνίας, ἀφοῦ ἀπευθύνεται συνήθως σέ ἰδεαλιστές νέους ἀπό καλό περιβάλλον, μέ οἰκονομική εὐχέρεια, κοινωνική καταξίωση, ἀνώτερες σπουδές κ.λπ. Ταυτόχρονα, στό στάδιο αὐτό ἀρχίζει ὁ χειρισμός, δηλαδή ἡ ἀλλοίωση, τῆς προσωπικότητας. Στήν ἀρχή δέν καταβάλλεται προσπάθεια νά μεταδοθοῦν κάποιες νέες ἰδέες, ἀλλά ἐπιχειρεῖται ἡ «κάθαρση» τοῦ ἐγκεφάλου ἀπό κάθε στοιχεῖο ἐνοχλητικό ἤ ἀσυμβίβαστο μέ τήν ἰδεολογία της. Ἀκόμη καί οἱ συναισθηματικές ροπές πρέπει νά ἀποβληθοῦν, ὥστε ὁ ὅλος ἄνθρωπος νά «ἐλευθερωθεῖ» ἀπό κάθε προηγούμενη δέσμευσή του, γιά μπορεῖ νά δεχθεῖ τίς «σωτήριες ἰδέες» τῆς αἵρεσης, δηλαδή ἐπιχειρεῖται, κατά κάποιον τρόπο, ἡ ἐκρίζωση τῶν συναισθημάτων. Πράγματι, οἱ ἰδιαίτερες συναισθηματικές ροπές καί, γενικά, κάθε ἰδιαίτερο καί προσωπικό στοιχεῖο τοῦ προσηλυτιζόμενου εἶναι ἐνοχλητικό· ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στούς στόχους τῆς ὁμάδας καί πρέπει νά ἐξαληφθεῖ. Αὐτό, ὅμως, σημαίνει ἰσοπέδωση καί κατάλυση τῆς προσωπικότητας, γιατί ἡ προσωπικότητα συνίσταται ἀκριβῶς στά ἰδιαίτερα, στά μοναδικά στοιχεῖα κάθε ἀνθρώπου, σ’ αὐτά πού μᾶς ξεχωρίζουν ἀπό τούς ἄλλους. Γιά νά ἐπιτευχθεῖ αὐτή ἡ ὁμογενοποίηση, εἶναι ἀναγκαία ἡ ἀποδέσμευση τῆς προσωπικότητας ἀπό τίς μέχρι τότε σχέσεις της, δηλ. ἀπό τούς γονεῖς, τούς φίλους καί, ἐν μέρει, ἀπό τό σχολεῖο, τίς σπουδές καί τήν ἐργασία. Στή διαδικασία αὐτή συμβάλλουν καί κάποιες πρακτικές τεχνικές, πού ἐπιβάλλουν οἱ διάφορες ὁμάδες στά μέλη τους, ὅπως ἡ ψαλμωδία, οἱ ἐντατικές προσευχές, τά σεμινάρια, οἱ συνεχεῖς καί ἀτέρμονες συζητήσεις καί ὁμιλίες κ.ἄ. Οἱ τεχνικές αὐτές ἀποσκοποῦν μεταξύ ἄλλων καί στό νά ἐξαντλεῖται τό μέλος ψυχικά καί σωματικά καί νά μήν ἔχει τήν εὐκαιρία ἤ τόν χρόνο νά σκέπτεται.

β) Τό δεύτερο στάδιο εἶναι ὁ ἐνδογματισμός. Ἀφοῦ ἔχει προηγηθεῖ ἡ κατάλληλη προεργασία στό προηγούμενο στάδιο μέ τήν «κάθαρση» τοῦ νοῦ καί τήν ἐξουδετέρωση κάθε ἀντίδρασης, τό μέλος εἶναι πλέον ἔτοιμο νά δεχθεῖ τή νέα ἰδεολογία, δηλαδή τή διδασκαλία τῆς αἵρεσης. Πρόκειται γιά μιά ἐντατική διεργασία μεταστροφῆς, στήν ὁποία ἀφομοιώνεται ὁλόκληρη ἡ διδαχή τῆς ὁμάδας βῆμα πρός βῆμα. Ἡ διαδικασία αὐτή συνδυάζεται μέ τή στενή παρακολούθηση καί τόν συστηματικό ἔλεγχο τοῦ μέλους, ἀκόμη καί μέ τή χρήση μή διατυπωμένων ἤ ἐκφρασμένων ἀπειλῶν. Οἱ νέες «πολύτιμες» πληροφορίες φαντάζουν στό ἀποπροσανατολισμένο μέλος ὡς ἡ μόνη διέξοδος στά προσωπικά του προβλήματα καί στά γενικότερα προβλήματα τοῦ κόσμου καί τῆς κοινωνίας. Ἡ νέα διδασκαλία εἶναι συνήθως ὑπεραπλουστευμένη καί φαίνεται νά ἐξηγεῖ ἐπαρκῶς κάθε πρόβλημα. Ἐμφανίζεται σάν μοναδική αὐθεντία, σάν αἰώνια καί ἀληθινή γνώση, πού ὑπερέχει τῆς ἐπιστήμης καί τῆς ὀρθολογικῆς σκέψης. Στό στάδιο αὐτό παρατηρεῖται μιά σοβαρή ἀλλοίωση τῆς γλώσσας. Τό λεξιλόγιο τοῦ μέλους γίνεται πτωχότερο, νέοι ὅροι προσδιορίζουν τή γλώσσα του, ὁ δέ προσωπικός της χαρακτῆρας ἐξαλείφεται καί ἀντικαθίσταται ἀπό τόν στερεότυπο τρόπο ἔκφρασης τῆς ὁμάδας. Παράλληλα, μειώνεται ἤ ἐξαφανίζεται ἡ δυνατότητα ἐπικοινωνίας μέ ὅσους σκέπτονται ἤ πιστεύουν διαφορετικά. Ἀλλοίωση τῆς γλώσσας σημαίνει ὁπωσδήποτε καί ἀλλοίωση τῆς σκέψης. Τά θύματα παρουσιάζουν πλέον δυσκολίες στόν ἀφηρημένο τρόπο σκέψης καί ἐπιχειρηματολογίας καί ἡ σκέψη τους καθίσταται στερότυπη.

γ) Τό τρίτο στάδιο εἶναι ἡ σταθεροποίηση τῶν νέων δομῶν. Στό στάδιο αὐτό τό μέλος, ἔχοντας χάσει κάθε ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό του, παραδίδεται ἀπόλυτα σέ ἐκείνους, πού προορίζονται νά τό καθοδηγήσουν, δηλαδή στόν ἀρχηγό ἤ στήν ἡγεσία ἤ στούς ὑπεύθυνους τῆς ὁμάδας, ἀνάλογα μέ τή δομή της. Σ’ αὐτούς ἐμπιστεύεται τά πάντα, ἀκόμη καί τά μεγαλύτερα μυστικά του, ἀκόμη καί τά πιό προσωπικά του στοιχεῖα. Ἡ ὁμάδα πλέον ἐλέγχει κάθε πτυχή τῆς ἰδιωτικῆς του σφαίρας. Ἡ ἐλάχιστη παρέκκλιση ἀπό τή «δέουσα» συμπεριφορά στιγματίζεται, ἐλέγχεται καί ἐξουδετερώνεται. Ἡ ὁμάδα ἀπαιτεῖ νά ἀκολουθεῖ ἐπακριβῶς τούς κανόνες συμπεριφορᾶς, πού αὐτή ἐπιβάλλει, καθώς καί τόν «μοναδικό τρόπο σωτηρίας», πού προσφέρει, τό δέ μέλος ὀφείλει ἀπόλυτη ὑποταγή στήν κορυφή της, ὅπου ὑπάρχει ὁ ἀρχηγός, ὁ «προφήτης», ὁ γκουρού ἤ ὁ «διδάσκαλος», ὁ ὁποῖος κατέχει, ὑποτίθεται, ὅλη τήν «ἀλήθεια», καθώς καί τή μοναδική συνταγή γιά τή «σωτηρία» τῆς ἀνθρωπότητας. Ἡ ἀντίδραση ἐναντίον τῆς αὐθεντίας του εἶναι σχεδόν ἀδύνατη: κανείς δέν τολμᾶ νά τόν ἀμφισβητήσει. Ἡ ὑποταγή στήν ὁμάδα ἔχει καί ἄμεσες πρακτικές ἐπιπτώσεις. Σημαίνει στράτευση στήν ὑπηρεσία τοῦ «μεγάλου ἰδανικοῦ», πού αὐτή ὑπηρετεῖ, μέ συνέπεια τήν ἄμισθη ἐργασία καί τήν κάθε εἴδους προσφορά ἐκ μέρους τοῦ μέλους. Σημαίνει νά στατεύεσαι π.χ. στό ἔργο «ἀπό σπίτι σέ σπίτι», δηλαδή νά χτυπᾶς τίς πόρτες τῶν σπιτιῶν γιά νά μεταδώσεις τό «σωτήριο μήνυμα» τῆς ὁμάδας. Σημαίνει νά στέκεσαι στίς γωνίες τῶν δρόμων καί νά πουλᾶς ἤ νά μοιράζεις ἔντυπα τῆς αἵρεσης, καί αὐτό εἶναι ἴσως τό λιγότερο. Σημαίνει, ἀκόμη, νά προσφέρεις μεγάλα χρηματικά ποσά ἤ καί ὁλόκληρη τήν περιουσία σου στήν ὁμάδα. 

δ) Τό τέταρτο καί τελευταῖο στάδιο εἶναι ἡ ἰσχυροποίηση τῶν νέων δομῶν. Πρόκειται γιά τό ἔσχατο στάδιο τῆς «πλύσης τοῦ ἐγκεφάλου». Ἐδῶ ἔχει ὁλοκληρωθεῖ πλέον ἡ ἀλλαγή τῆς προσωπικότητας, πού χαρακτηρίζεται ἀπό τήν ψυχιατρική ἐπιστήμη ὡς «ἀποπροσωποποίηση», δηλαδή ἀπώλεια τῆς προσωπικότητας ἤ τῆς συνείδησης. Πρόκειται γιά μόνιμη ἐγκατάσταση μιᾶς νέας συνείδησης, ἡ ὁποία διατηρεῖ κάποια στοιχεῖα τῆς παλιᾶς, ἄτακτα, ὅμως, συναρμολογημένα. Στό στάδιο αὐτό ἡ λήψη προσωπικῶν ἀποφάσεων καθίσταται πλέον ἀδύνατη καί τό μόνο πού μπορεῖ νά κάνει τό μέλος εἶναι νά ὑπακούει τυφλά σέ ἐντολές. Ἔτσι ἐξηγοῦνται οἱ περιπτώσεις τῶν ὁμαδικῶν αὐτοκτονιῶν μετά ἀπό ἐντολή τοῦ ἀρχηγοῦ καί πολλές ἄλλες ἀκραῖες ἐνέργειες στόν χῶρο τῶν σύγχρονων αἱρέσεων.

*     *     *

Εἶναι φανερό, ὅτι μέ τέτοιες σοβαρές ἀλλοιώσεις τό νά καταλήγουν κάποια μέλη αἱρέσεων στήν αὐτοκτονία εἶναι ἀπό τά πιό πιθανά ἐνδεχόμενα. Σέ πολλές περιπτώσεις αὐτό τό γνωρίζουν καί οἱ ἴδιες οἱ ὁμάδες καί λαμβάνουν «μέτρα». Ἡ Σαηεντολογία, γιά παράδειγμα, μιά ἀπό τίς σύγχρονες καί ἐπικίνδυνες αἱρέσεις, ὑποχρεώνει τά μέλη της νά ὑπογράψουν μιά δήλωση ὅτι σέ περίπτωση αὐτοκτονίας τους ἡ ὀργάνωση δέν φέρει καμμία εὐθύνη![5]. Αὐτό συμβαίνει ἐπειδή ἡ διαδικασία τοῦ προσηλυτισμοῦ δέν ἐξελίσσεται πάντοτε ὁμαλά καί ὅπως τήν σχεδιάζουν οἱ ὁμάδες. Ὑπάρχουν περιπτώσεις ἐμπλοκῆς καί κρίσεως στά μέλη, ὅπως ὑπάρχουν καί περίοδοι δοκιμασίας ἀπό ἀμφισβητήσεις καί ἀμφιβολίες. Τότε τά μέλη βρίσκονται σέ μπροστά σέ ἕνα τρομερό ἀδιέξοδο. Μέ δεδομένες τίς ἀλλοιώσεις, πού ἔχουν ἤδη ὑποστεῖ, δέν μποροῦν νά ἐνταχθοῦν πάλι στήν κοινωνία, δηλαδή δέν μποροῦν νά ζήσουν μέσα στόν κόσμο καί ἔχουν ἀνάγκη ἐξάρτησης. Ἔτσι, ἤ πρέπει νά παραμείνουν μέσα στήν ὁμάδα, μέ ὅλες τίς ἐπιπτώσεις αὐτῆς τῆς ἐπιλογῆς, ἤ, ἄν φύγουν, καταλήγουν συνήθως σέ μιά ἄλλη ὁμάδα μέ παρόμοια δομή. Στίς περιπτώσεις αὐτές τό ἐνδεχόμενο τῆς αὐτοκτονίας προβάλλει ὡς διέξοδος διαφυγῆς.

Αὐτά συμβαίνουν, βέβαια, στήν περίπτωση τῶν ἀτομικῶν αὐτοκτονιῶν. Πιό ἐλεγχόμενα εἶναι τά πράγματα, ὅταν ἡ αὐτοκτονία γίνεται μετά ἀπό ἐντολή ἤ ὤθηση τοῦ ἀρχηγοῦ, ὅπως στήν περίπτωση τῶν ὁμαδικῶν αὐτοκτονιῶν. Ἐλεγχόμενα, ὅμως, εἶναι τά πράγματα ὄχι ἀπό τά ἴδια τά μέλη - θύματα, ἀλλά ἀπό τόν ἀρχηγό ἤ ἀπό τήν ἡγεσία, ἡ ὁποία δίνει τήν ἐντολή! Ἐδῶ τά πράγματα εἶναι πιό τραγικά. Ὑπάρχει ἕνας μακρύς κατάλογος ὁμαδικῶν αὐτοκτονιῶν ἀπό τόν χῶρο τῶν σύγχρονων αἱρέσεων καί παραθρησκευτικῶν ὁμάδων, τόν ὁποῖο ἀξίζει νά δοῦμε γιά νά διαπιστώσουμε τίς διαστάσεις τοῦ προβλήματος[6].

*     *     *

α) Στή Γουϊάνα τῆς Νότιας Ἀμερικῆς στίς 8 Νοεμβρίου 1978, συνέβη ἡ φοβερότερη καί πιό πολύνεκρη ὁμαδική αὐτοκτονία ἀπό τόν χῶρο τῶν σύγχρονων αἱρέσεων καί παραθρησκευτικῶν ὁμάδων, στήν ὁποία 914, δηλαδή περίπου 1.000 ὁπαδοί τοῦ παρανοϊκοῦ πάστορα Jim Jones αὐτοκτόνησαν ὁμαδικά. Τά μέλη τῆς αἵρεσης ἀναγκάστηκαν νά πιοῦν ἀναψυκτικό πού περιεῖχε κυάνιο, ὑπακούοντας στήν ἐντολή τοῦ ἀρχηγοῦ. Κάποιοι πού ἀρνήθηκαν νά ὑπακούσουν, ἐκτελέστηκαν ἀμέσως μέ ὅπλο. Στό διαδίκτυο κυκλοφοροῦν φοβερές εἰκόνες μέ τά στρωμένα στή γῆ πτώματα ἀπό τό τραγικό ἐκεῖνο περιστατικό!

β) Στό Μεξικό στίς 13 Δεκεμβρίου 1990, θυσιάστηκαν 12 ἄνθρωποι σέ θρησκευτική τελετή στήν Τυχουάνα. Πέθαναν, πίνοντας χυμό φρούτων μέ δηλητήριο.

γ) Ἐπίσης στό Μεξικό τόν Δεκέμβριο τοῦ 1991, θανατώθηκαν 29 μέλη τῆς αἵρεσης τοῦ Μεξικανοῦ Ramon Morales Almaran. Οἱ ὁπαδοί του πέθαναν ἀπό ἀσφυξία, ὅταν ξαφνικά ἡ αἴθουσα τῆς «προσευχῆς» γέμισε μέ τοξικά ἀέρια. Δέν ἐπιχείρησαν νά διαφύγουν, γιατί ὁ ἀρχηγός ἔδωσε ἐντολή νά προσεύχονται μέχρι τέλους.

δ) Στό Τέξας στίς 19 Ἀπριλίου 1993, 70 ὁπαδοί - θύματα τοῦ «μεσσία» David Korech ὁδηγήθηκαν στόν θάνατο στό κρυσφύγετό τους στό Waco τοῦ Τέξας. Πυροβολήθηκαν μέσα ἀπ’ αὐτό ἤ κάηκαν στήν πυρκαγιά πού ἀκολούθησε μετά τήν ἔφοδο τοῦ FBI, πού πολυορκοῦσε τό κρυσφύγετο τῆς αἵρεσης γιά 50 μέρες.

ε) Στήν Ἐλβετία τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1994, ἡ αἵρεση «Ναός τοῦ Ἡλίου» τοῦ Ὁμοιοπαθητικοῦ «ἰατροῦ» Λίκ Ζουρέ ὁδήγησε 53 ὁπαδούς της σέ ὁμαδική αὐτοκτονία μέ αὐτοπυρπόληση. Τά μέλη βρέθηκαν ἀπανθρακωμένα σέ σαλέ – «ναό» τῆς παραθρησκευτικῆς ὀργάνωσης.

στ) Στόν Καναδά τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1994, πέντε ὁπαδοί τῆς ἴδιας αἵρεσης (μεταξύ τῶν ὁποίων καί ἕνα βρέφος!) αὐτοκτόνησαν στήν πόλη τοῦ Μόντρεαλ.

ζ) Στό Τόκυο τῆς Ἰαπωνίας στίς 20 Μαρτίου 1995, ἡ αἵρεση τῆς «Ὑπέρτατης Ἀλήθειας» τοῦ «μεσσία» Shoko Asahara ἐπιχείρησε τρομοκρατική ἐπίθεση ἐναντίον ἀθώων πολιτῶν μέ τό τοξικό ἀέριο σαρίν σέ σταθμό τοῦ μετρό τῆς Ἰαπωνικῆς πρωτεύουσας. Δώδεκα ἄνθρωποι πέθαναν καί ἄλλοι 6.000 ὑπέστησαν σοβαρά ἀναπνευστικά προβλήματα.

η) Στή Γαλλία τόν Δεκέμβριο τοῦ 1995, ἡ αἵρεση «Ναός τοῦ Ἡλίου» τοῦ Ὁμοιοπαθητικοῦ Λίκ Ζουρέ, πού προαναφέραμε, ὁδήγησε στόν ἴδιο ἀποτρόπαιο θάνατο, δηλ. σέ αὐτοκτονία μέ αὐτοπυρπόληση, 16 ὁπαδούς της στή Γκρενόμπλ τῶν Γαλλικῶν Ἄλπεων.

θ) Στόν Καναδά στίς 23 Μαρτίου 1997, συνέβη μία ἀκόμη ὁμαδική αὐτοκτονία μέ αὐτοπυρπόληση 5 ὁπαδῶν τῆς ἴδιας αἵρεσης στό Κεμπέκ (Σέν Καζιμίρ) τοῦ Καναδᾶ. Πρόκειται γιά τή τέταρτη ὁμαδική αὐτοκτονία ἀπό τήν ἴδια αἵρεση. Οἱ ὁπαδοί της πίστευαν, σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ ἀρχηγοῦ τους, ὅτι ἡ αὐτοκτονία θά τούς ὁδηγοῦσε αὐτόματα σέ ἕνα νέο κόσμο στόν πλανήτη Σείριο.

ι) Στό Σάν Ντιέγκο Καλλιφόρνιας στίς 27 Μαρτίου 1997, ἡ αἵρεση «Οὐράνια Πύλη» ὁδήγησε σέ ὁμαδική αὐτοκτονία 39 ὁπαδούς της. Ὁ ἀρχηγός τους τούς εἶχε πείσει ὅτι μέ τήν αὐτοκτονία τους θά γίνονταν μέλη τῆς οὐράνιας κοινότητας, πού δῆθεν βρισκόταν πίσω ἀπό τόν κομήτη Hale-Bopp, πού περνοῦσε ἐκεῖνες τίς μέρες κοντά στή γῆ.

Αὐτός εἶναι ὁ μέχρι σήμερα τραγικός κατάλογος τῶν ὁμαδικῶν αὐτοκτονιῶν ἀπό σύγχρονες αἱρέσεις. Ἄν τά τελευταῖα χρόνια, ἀπό τό 1997 μέχρι σήμερα, δέν ἔχει συμβεῖ, παρόμοια τουλάχιστον, πολύνεκρη ὁμαδική αὐτοκτονία, αὐτό ὀφείλεται ἴσως στά μέτρα πού λαμβάνουν οἱ κυβερνήσεις καί οἱ κρατικοί φορεῖς στό ἐξωτερικό γιά τήν πρόληψη καί τήν ἀντιμετώπιση τοῦ φαινομένου. Εὐτυχῶς, πρός τό παρόν τουλάχιστον, τέτοια περιστατικά ὁμαδικῶν αὐτοκτονιῶν δέν ἔχουν συμβεῖ στήν Ἑλλάδα. Ἔχουν συμβεῖ, ὅμως, πάμπολλα περιστατικά ἀτομικῶν αὐτοκτονιῶν, καθώς καί περιστατικά ἀνθρωποθυσιῶν ἀπό ἀκραῖες σατανιστικές ὀργανώσεις! Ποιός δέν θυμᾶται, γιά παράδειγμα, τά θύματα τῶν σατανιστῶν τῆς Παλλήνης τό 1992; Ἴσως λίγοι γνωρίζουν ὅτι ἡ Σαηεντολογία, ἡ παραθρησκευτική ὀργάνωση πού προαναφέραμε, ἡ ὁποία δρᾶ ἔντονα καί στήν Ἑλλάδα, ἀκόμη καί ἐδῶ στήν ἐπαρχία, εὐθύνεται γιά πάμπολλα περιστατικά ἀτομικῶν αὐτοκτονιῶν σέ ὅλο τόν κόσμο. Μεταξύ τῶν μελῶν της πού αὐτοκτόνησαν, εἶναι καί γιός τοῦ Ρόν Χάμπαρντ (1911-1986), τοῦ «μεσσία» καί ἀρχηγοῦ τῆς αἵρεσης, ὁ Quentin Hubbard, ὁ ὁποῖος αὐτοκτόνησε τό 1977, ἐνῶ εἶχε φτάσει, ὑποτίθεται, σέ ζηλευτά γιά κάθε σαηεντολόγο «ἐπίπεδα ἐξέλιξης»[7].

*     *     *

Ἄς δοῦμε τώρα πῶς βλέπει ἡ Ἐκκλησία μας τό πρόβλημα τῆς αὐτοκτονίας γενικότερα, εἴτε αὐτό ἀφορᾶ σέ περιπτώσεις αἱρέσεων, εἴτε ἀφορᾶ σέ ἄλλες περιπτώσεις αὐτοκτονιῶν, πού δέν σχετίζονται μέ αἱρέσεις. Στίς πρῶτες περιπτώσεις ἡ Ἐκκλησία ἐνεργεῖ συνήθως προληπτικά, δηλαδή κάνει ὅ,τι κάνουμε αὐτή τή στιγμή: ἐνημερώνει γιά τούς κινδύνους πού ἐνέχει ἡ ἐμπλοκή σέ κάποια αἵρεση καί ἀποκαλύπτει τό πραγματικό πρόσωπο τῶν αἱρετικῶν ὁμάδων. Ἐνεργεῖ, ἐπίσης, θεραπευτικά, στίς περιπτώσεις πού κάποια μέλη τῶν ὁμάδων αὐτῶν ἐπιστρέφουν στούς κόλπους της. Γενικότερα εἶναι γνωστό ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καταδικάζει τήν αὐτοκτονία ὡς πράξη ἔσχατης ἀπελπισίας καί ἔλλειψης ἐμπιστοσύνης στόν Θεό (δηλαδή ἀπιστίας), ἀλλά καί ὡς φόνο χωρίς δυνατότητα μετάνοιας.

Ὅμως, ἡ ἀπελπισία εἶναι μιά δαιμονική κατάσταση, καί ἀποτελεῖ ὄργανο, μέ τό ὁποῖο ὁ διάβολος αἰχμαλωτίζει τόν ἄνθρωπο, ὥστε, φεύγοντας ἀπό τόν κόσμο, νά μήν ἔχει δυνατότητα μετάνοιας καί σωτηρίας. Αὐτό σημαίνει ὅτι καί ἡ αὐτοκτονία εἶναι μιά κατ’ ἐξοχήν δαιμονική κατάσταση. Στόν ἀντίποδα ἀκριβῶς τῆς δαιμονικῆς ἀπελπισίας βρίσκεται ἡ χριστιανική ἐλπίδα. Ὁ Θεός πού πιστεύουμε, εἶναι «Θεός τῆς ἐλπίδος»[8] καί ἀποκαλεῖται «ἐλπίς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς»[9], ἐνῶ ἀληθινοί Χριστιανοί εἶναι οἱ «τῇ ἐλπίδι χαίροντες»[10] καί οἱ ἔχοντες τήν ἀπόλυτη βεβαιότητα ὅτι «ἡ ἐλπίς οὐ καταισχύνει»[11]. Πηγή τῆς ἀπελπισίας εἶναι, συνήθως, ὁ ἀνθρώπινος ἐγωϊσμός, δηλαδή ἡ ὑπερβολική ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό μας. Ὅταν ἡ ἐμπιστοσύνη αὐτή καταρρέει ὑπό τό βάρος τῶν περιστάσεων, ὁ ἄνθρωπος δέν ἀνέχεται τήν ταπείνωση καί γίνεται πολλές φορές φονευτής τοῦ ἑαυτοῦ του.

Ἀκοῦμε συνήθως νά λέγεται ὅτι ἡ θεραπεία τέτοιων φαινομένων εἶναι νά τό ἀποκτήσει ὁ ἄνθρωπος «ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό του» ἤ «νά πιστέψει στόν ἑαυτό του». «Πίστεψε στόν ἑαυτό σου» εἶναι τό σύνθημα πού προβάλλεται σήμερα ἀπό πολλές πλευρές. Ὅμως, αὐτή ἀκριβῶς ἡ στάση ζωῆς ἀποτελεῖ τήν αἰτία καί ὄχι τή θεραπεία τοῦ προβλήματος στήν προκειμένη περίπτωση. Ὅσο περισσότερο καλλιεργεῖ κανείς τήν ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό του, τόσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ ἀπογοήτευση ὅταν ἐπέρχονται δεινά καί συμφορές. Τά προβλήματα τίς περισσότερες φορές μᾶς ὑπερβαίνουν, ξεπερνοῦν κατά πολύ τίς δυνάμεις μας. Μέ ἄλλα λόγια, ὅσο ὑψώνει κανείς τόν ἑαυτό του, τόσο πιό θορυβώδης καί ἐνυπωσιακή εἶναι ἡ πτώση καί τόσο πιό μεγάλος εἶναι ὁ κίνδυνος τῆς συντριβῆς! Παράλληλα, εἶναι γεγονός ὅτι ὅσο αὐξάνεται ἡ ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό μας, τόσο ἐλαττώνεται ἤ ἐκλείπει ἡ ἐμπιστοσύνη στόν Θεό καί τότε ὁ ἄνθρωπος γίνεται κυριολεκτικά ἕρμαιο τῆς ἀπιστίας. Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία δέν συνιστᾶ πίστη στόν ἑαυτό μας, ἀλλά πίστη στόν Θεό. Αὐτή ἡ πίστη εἶναι ἡ δύναμη ἐκείνη, πού προλαμβάνει καί περιορίζει φαινόμενα ὅπως ἡ αὐτοκτονία. Μέ αὐτή τήν πίστη, ὅταν ἐπέρχονται τά δεινά, μπορεῖ νά αἰσθανόμεθα ὅτι αὐτά εἶναι μεγάλα καί ἐμεῖς ἀνίσχυροι καί ἀδύναμοι νά τά ἀντιμετωπίσουμε, ἔχουμε ὅμως τή βεβαιότητα ὅτι ὁ Θεός στόν Ὁποῖο πιστεύουμε εἶναι Ἰσχυρός καί  ὅτι Ἐκεῖνος θά λύσει τά προβλήματα πού δέν μποροῦμε νά λύσουμε ἐμεῖς. 

Ἐπιστρέφοντας στόν χαρακτῆρα τῆς αὐτοκτονίας, παρατηροῦμε ὅτι ἡ πράξη αὐτή ἀποτελεῖ φόνο τοῦ ἑαυτοῦ μας καί ὁ φόνος ἀνήκει, βέβαια, στά μεγάλα ἁμαρτήματα, σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας. Στήν οὐσία, ὅμως, ἡ αὐτοκτονία ἀποτελεῖ ἁμαρτία μεγαλύτερη ἀπό τόν συνήθη φόνο καί ἀσυγχώρητη, γιατί στίς ἄλλες περιπτώσεις φόνου μπορεῖ ὁ δράστης νά μετανοήσει, νά συγχωρηθεῖ καί νά σωθεῖ. Στήν αὐτοκτονία, ἀντίθετα, δέν ὑπάρχουν περιθώρια μετάνοιας καί ἔτσι τό ἁμάρτημα μένει ἀσυγχώρητο.

Κάποιοι ἐπικαλοῦνται τό δικαίωμα τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου, τό ὁποῖο, μάλιστα, εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε. Λένε δηλαδή, ὅτι, ἀφοῦ πρόκειται γιά τή δική μας ζωή καί ὄχι γιά τή ζωή κάποιου ἄλλου, εἴμαστε ἐλεύθεροι νά τήν χειριζόμεθα, ὅπως θέλουμε. Ὅμως, κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία δέν εἶναι ἀπόλυτη, ὅπως ἡ ἐλευθερία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά σχετική καί περιορισμένη. Περιορίζεται ἀπό τά ἴδια τά ὅρια τῆς κτιστῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, πού εἶναι ἡ γέννηση καί ὁ θάνατος. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας διακρίνουν τά ἀνθρώπινα πράγματα στά «ἐφ’ ἡμῖν» (ὅσα ἀνήκουν στήν ἐξουσία μας καί εἶναι ἀντικείμενο τῶν ἐπιλογῶν μας) καί στά «οὐκ ἐφ’ ἡμῖν» (ὅσα δέν ἀνήκουν στή δικαιοδοσία μας καί δέν ἐξαρτῶνται ἀπό μᾶς). Ἡ ζωή καί ὁ θάνατος ἀνήκουν στά «οὐκ ἐφ’ ἡμῖν», δηλαδή σέ ὅσα δέν ἀνήκουν στήν ἐξουσία μας. Κανείς δέν μᾶς ρώτησε ἄν θέλαμε νά ἔρθουμε στόν κόσμο καί κανείς δέν θά μᾶς ρωτήσει γιά τό πότε θά φύγουμε! Ὁ Θεός εἶναι ὁ μόνος Κύριος τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου. Μόνο ὅποιος παρέχει τή ζωή, ἔχει τό ἀποκλειστικό δικαίωμα νά τήν ἀφαιρεῖ ὅποτε θέλει καί, προφανῶς, ἐμεῖς δέν εἴμαστε ἐκεῖνοι πού χορηγήσαμε τή ζωή στόν ἑαυτό μας.

Ὡστόσο, ὁ θάνατος δέν εἶναι κατάσταση πού τήν θέλει ὁ Θεός, ἀλλά συνέπεια καί ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας. Ἡ Ἁγία Γραφή μαρτυρεῖ σαφῶς ὅτι «ὁ Θεός θάνατον οὐκ ἐποίησεν»[12] καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος διαβεβαιώνει ὅτι ὁ διάβολος εἶναι «ὁ ἔχων τό κράτος τοῦ θανάτου»[13]. Σέ κάποιες αἱρέσεις συναντᾶμε τήν παράδοξη ἀντίληψη ὅτι ὁ θάνατος εἶναι κάτι καλό, ἕνα μέσο πού ὁδηγεῖ σέ ἄλλους πλανῆτες καί σέ καλύτερους κόσμους, καί ὄχι τό ὕψιστο κακό, ὅπως πιστεύει ἡ Ἐκκλησία μας. Εἶναι φανερό, ὅτι ἡ ἀντίληψη αὐτή καταργεῖ τόν πυρήνα τοῦ Εὐαγγελίου, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο ὁ Χριστός ἦλθε στόν κόσμο ἀκριβῶς γιά νά καταργήσει τόν θάνατο: «ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἔστι τόν διάβολον»[14].

Ἔχοντας ὑπ’ ὄψιν ὅλα τά παραπάνω, μποροῦμε νά κατανοήσουμε γιατί ἡ Ἐκκλησία, δέν κηδεύει τούς αὐτόχειρες. Μπορεῖ ἡ πράξη αὐτή νά φαίνεται σκληρή καί ἀπάνθρωπη, στήν οὐσία ὅμως ἀποτελεῖ πράξη φιλανθρωπίας. Ἡ Ἐκκλησία, ὅπως ἄλλωστε καί ὁ ἴδιος ὁ Θεός, δέν μισεῖ κανέναν, ἀλλά ἐνεργεῖ πάντα πρός τό συμφέρον τῶν ἀνθρώπων, τό πνευματικό συμφέρον. Μέ τή στάση αὐτή θέλει νά τονίσει μεταξύ ἄλλων τά ἑξῆς:

α) Θέλει νά τονίσει τήν καίρια σημασία τῆς μετάνοιας γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Μετάνοια εἶναι ἡ κατάσταση ἐκείνη πού μᾶς εἰσάγει στόν Παράδεισο. Δέν ὑπάρχουν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ δίκαιοι καί ἁμαρτωλοί, ἀλλά μόνο μετανοοῦντες ἁμαρτωλοί καί ἀμετανόητοι ἁμαρτωλοί. Δίκαιοι εἶναι, ἀκριβῶς, οἱ μετανοοῦντες. Παράδεισος εἶναι ἡ κατάσταση τῶν μετανοούντων ἁμαρτωλῶν καί Κόλαση εἶναι ἡ κατάσταση τῶν ἀμετανοήτων ἁμαρτωλῶν.

β) Θέλει νά ἀποτρέψει ἄλλα μέλη της ἀπό μιά τόσο μεγάλη ἁμαρτία, ὅπως ἡ αὐτοκτονία, ἀλλά καί ἀπό ἕναν τρόπο ζωῆς, πού ὁδηγεῖ σέ τέτοιες πράξεις.

γ) Πιστεύει ὅτι μέ τή στέρηση τῶν συνηθισμένων τιμῶν πρός τό ἀνθρώπινο σῶμα, δηλαδή μέ τήν κοινωνική περιφρόνηση τοῦ νεκροῦ (ἡ κηδεία εἶναι μεταξύ ἄλλων μιά τιμητική ἐκδήλωση πρός τό νεκρό σῶμα), ἕλκεται σιωπηρά τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, γιά ἕναν ἄνθρωπο πού ἁμάρτησε, ἀλλά δέν εἶχε τήν εὐκαιρία νά μετανοήσει. Στήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καταγράφονται περιπτώσεις ἁγίων Ἀσκητῶν, πού εἶχαν δώσει ἐντολή στά πνευματικά τους τέκνα νά ἀφήσουν τό σῶμα τους ἄταφο μετά θάνατον ἤ νά τό ρίξουν στά θηρία, γιά νά ἔχουν μεγαλύτερο ἔλεος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

δ) Μᾶς διδάσκει νά βλέπουμε τήν οὐσία τῶν πραγμάτων καί ὄχι τήν ἐπιφάνεια. Τά Μυστήρια καί οἱ Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι κοινωνικές ἐκδηλώσεις. Ἡ κηδεία δέν γίνεται «γιά νά τήν δεῖ ὁ κόσμος». Οἱ ἐκκλησιαστικές αὐτές πράξεις εἶναι δραστικά μέσα σωτηρίας, τά ὁποῖα ἄλλοτε ὀφελοῦν καί ἄλλοτε βλάπτουν, ὅταν δέν χρησιμοποιοῦνται σωστά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εἶναι ἡ βλαπτική ἐπίδραση τῆς Θείας Εὐχαριστίας σέ ὅσους κοινωνοῦν ἀναξίως!

Ἐξαίρεση στήν ἀντιμετώπιση τῶν αὐτοκτονούντων ἀποτελεῖ ἡ περίπτωση τῶν ψυχασθενῶν. Στήν περίπτωση αὐτή, ὅπως ἐπιτάσσει ὁ ιδ' κανόνας τοῦ ἁγ. Τιμόθεου Ἀλεξανδρείας, πού ἔχει ἐπικυρωθεῖ ἀπό τήν ΣΤ' Οἰκουμενική Σύνοδο, ἐπιτρέπεται ἡ ταφή καί ἡ μνημόνευση τοῦ ὀνόματος στή Θεία Λειτουργία, ἀφοῦ πρῶτα ὁ κληρικός ἐξετάσει ἐπακριβῶς ἄν ὄντως ὁ αὐτόχειρας ἦταν πραγματικά ἐκτός τοῦ ἑαυτοῦ του, ὅταν διέπραξε αὐτή τήν πράξη.

Πρίν ὁλοκληρώσουμε τήν ἀναφορά μας στό σοβαρό αὐτό πνευματικό καί κοινωνικό πρόβλημα, θά πρέπει νά ἀπαντήσουμε στό ἐρώτημα: «ὑπάρχει ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος τῆς αὐτοκτονίας»; Ἀπό τήν ἄποψη τοῦ αὐτοκτονοῦντος δέν ὑπάρχει, βέβαια, ἀντιμετώπιση: ἡ πράξη εἶναι ὁριστική καί ἀμετάκλητη. Ὑπάρχουν ἐνέργειες πού μποροῦν νά βοηθήσουν τήν ψυχή του, ὅπως ἡ προσευχή καί ἡ φιλανθρωπία. Ὑπάρχει, ἐπίσης, δυνατότητα πρόληψης τοῦ φαινομένου καί ἐκεῖ πρέπει νά στρέφεται ὅλη ἡ προσοχή μας. Ἰδανική πρόληψη εἶναι ἡ πλήρης ἔνταξη στήν πνευματική καί ἐκκλησιαστική ζωή, δηλαδή ἡ καλλιέργεια τῆς πίστης στόν Θεό, τῆς ἐλπίδας καί τῆς ἀγάπης, ἡ ἄσκηση γιά τήν ἀποφυγή τῆς ἁμαρτίας, ἡ προσευχή καί ἡ μετοχή στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτά τά πνευματικά ὅπλα θωρακίζουν τόν ἄνθρωπο καί τόν καθιστοῦν ἀπρόσβλητο ἀπό τήν ἀπελπισία καί ἀπό κάθε ἄλλη ἐπίθεση τοῦ πονηροῦ.

Ὁλοκληρώνουμε τήν ἀναφορά μας στό θέμα μέ τήν ἄποψη ἑνός σύγχρονου Γέροντος, τοῦ π. Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, ἡ ὁποία περιέχει καί κάποια ἐλπιδοφόρα μηνύματα. Εἶχε πεῖ κάποτε ὁ π. Παΐσιος, ὅταν ρωτήθηκε σχετικά:

«Γι’ αὐτούς πού αὐτοκτονοῦν χωρίς νά εἶναι ψυχοπαθεῖς, καθώς καί γιά τούς αἱρετικούς, δέν εὔχεται ἡ Ἐκκλησία, ἀλλά τούς ἀφήνει στήν κρίση καί στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἱερέας δέν μνημονεύει τά ὀνόματά τους στήν Προσκομιδή, οὔτε τούς βγάζει μερίδα, γιατί μέ τήν αὐτοκτονία ἀρνοῦνται, περιφρονοῦν τήν ζωή, πού εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ. Εἶναι σάν νά τά πετοῦν ὅλα στό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἐμεῖς πρέπει νά κάνουμε πολλή προσευχή γιά ὅσους αὐτοκτονοῦν, γιά νά κάνει κάτι ὁ καλός Θεός καί γι’ αὐτούς, γιατί δέν ξέρουμε πῶς ἔγινε καί αὐτοκτόνησαν, οὔτε σέ τί κατάσταση βρέθηκαν τήν τελευταία στιγμή. Μπορεῖ, τήν ὥρα πού ξεψυχοῦσαν, νά μετάνοιωσαν, νά ζήτησαν συγχώρηση ἀπό τόν Θεό καί νά ἔγινε δεκτή ἡ μετάνοιά τους, ὁπότε τήν ψυχή τους νά τήν παρέλαβε Ἄγγελος Κυρίου»[15].

π. Σωτήριος Ἀθανασούλιας

13/4/2013

---

[1] Ρωμ. 14,15.

[2] Ἔντυπο Ὀρθοδοξία καί αἵρεσις. Περιοδική ἔκδοσις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, Τρίπολις, τεῦχ. 82 (Ἰαν. - Μάρτ. 2013).

[3] http://www.romfea.gr/diafora-ekklisiastika/16318-deiseis-gia-na-stamatisoun-oi-af toktonies

[4] π. Ἀντ. Ἀλεβιζοπούλου, Νεοφανεῖς αἱρέσεις - Καταστροφικές λατρεῖες στό φῶς τῆς Ὀρθοδοξίας, Ἀθήνα 1995, σ. 25-30.

[5] π. Β. Γεωργοπούλου, «Σαηεντολογία», ἐφ. Ὀρθόδοξος Τύπος, 12/5/2006.

[6] Περιοδικό Διάλογος, τ. 10 (1997), σ. 21.

[7] Περιοδικό Διάλογος, τ. 4 (1995), σ. 28.

[8] Ρωμ. 15,13.

[9] Ἐκκλησιαστική εὐχή.

[10] Ρωμ. 12,12.

[11] Ρωμ. 5,35.

[12] Σ. Σολ. 1,13.

[13] Ἑβρ. 2,14.

[14] Ἑβρ. 2,14.

[15] http://www.psyche.gr/churchpaisios3.htm

�~ ��u pan>