Η γαστριμαργία και η θεραπεία της

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος ΙΒ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Ζ΄, ἔτους 2012-2013.

Εἰσαγωγικά: Σύμφωνα μέ τή παθολογία τῶν Πατέρων, ἡ Φιλαυτία, ὡς πηγή καί ρίζα ὅλων τῶν παθῶν, γεννᾶ τά γιγαντιαῖα πάθη τῆς Φιληδονίας, τῆς Φιλαργυρίας καί τῆς Φιλοδοξίας. Τό πρῶτο ἀπό αὐτά (ἡ Φιληδονία) γεννᾶ τά πάθη τῆς πορνείας καί τῆς γαστριμαργίας. Τά δύο τελευταῖα πάθη συνδέονται στενά μεταξύ τους (ὅπως, ἄλλωστε, ὅλα τά πάθη συνδέονται μεταξύ τους, κατά τό παράδειγμα τῶν συγκοινωνούντων δοχείων). Ἡ γαστριμαργία τρέφει τήν πορνεία: «Κόρος βρωμάτων, πορνείας πατήρ· θλίψις δέ κοιλίας, ἁγνείας πρόξενος» (Κλίμαξ). Ἡ γαστριμαργία ἀνήκει στά θανάσιμα ἁμαρτήματα καί πάθη, δηλ. σέ ἐκεῖνα πού ἐπιφέρουν τόν πνευματικό θάνατο.

Τί εἶναι ἡ γαστριμαργία: Εἶναι ἡ ἡδονή πού προέρχεται ἀπό τόν κορεσμό τῆς κοιλίας, εἶναι ἡ ἀναζήτηση τῆς «ἡδονῆς τοῦ ἐσθίειν» ἤ τό «ἐσθίειν διά τήν ἡδονήν». Ἡ γαστριμαργία δέν προέχεται ἀπό πραγματικές ἀνάγκες (βουλημία): «Γαστριμαργία ἐστί κοιλίας ὑπόκρισις· κεκορεσμένη γάρ οὖσα, ἔνδειαν ἀναβοᾶ· καί πεφορημένη καί ρηγνύμενη πεινᾶν ἀνακράζει ... Γαστριμαργία ἐστίν, ὀφθαλμῶν ἀπάτη· μέτρια δεχομένη, τά δέ σύμπαντα καταπιεῖν ὑφ’ ἕν ὑποτιθεμένη» (Κλίμαξ). Αὐτά σημαίνουν ὅτι ἡ γαστριμαργία δέν εἶναι πάθος ἀποκλειστικά σωματικό, ἀλλά καί ψυχικό. Ἡ τροφή δέν εἶναι ἀπό τή φύση της κακή («οὐ τό εἰσερχόμενον εἰς τό στόμα κοινοῖ τόν ἄνθρωπον», Ματθ. 15,11), ἀλλά ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο λαμβάνουμε τήν τροφή εἶναι καλός ἤ κακός: «Πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καί οὐδέν ἀπόβλητον μετ’ εὐχαριστίας λαμβανόμενον» (Α' Τιμ. 4,4) Ἡ γαστριμαργία εἶναι πρόξενος πολλῶν ἄλλων παθῶν. «Ἄρχων δαιμόνων, ὁ πεσών Ἑωσφόρος· καί ἄρχων παθῶν, ὁ λαιμός τῆς κοιλίας» (Κλίμαξ). Εἶναι τό πάθος πού βαρύνει καί σκοτίζει τό νοῦ: «Ὑπό πλήθους βρωμάτων βαρούμενον τό σῶμα δειλόν τινά καί δυσκίνητον τόν νοῦν ἀπεργάζεται (ἅγ. Διάδοχος Φωτικῆς). «Νοῦς νηστευτοῦ προσεύχεται νηφόντος· ὁ δέ ἀκρατοῦς εἰδώλων ἀκαθάρτων πεπλήρωται» (Κλίμαξ). Πρωτότοκοι τῆς γαστριμαργίας εἶναι: α) ἡ πορνεία, β) ἡ σκληροκαρδία, γ) ὁ ὕπνος (ὑπνηλία). Δευτερότοκοι εἶναι οἱ πονηροί καί αἰσχροί λογισμοί, ἡ ὀκνηρία, ἡ πολυλογία, ἡ παρρησία, ἡ ἀντιλογία, ἡ ἀνυπακοή, ἡ ἀναισθησία, ἡ καύχηση, ἡ θρασύτητα κ.ἄ. Ἡ θεραπεία τῆς γαστριμαργίας εἶναι ἀπαραίτητη γιά τή σωτηρία μας: «Ἵνα πάντα συνελών εἴπω, εἰ κρατήσεις γαστρός, οἰκήσεις παράδεισον· εἰ δέ οὐ κρατήσεις, γέγονας θανάτου παρανάλωμα» (Μ. Βασίλειος).

Ἡ θεραπεία τῆς γαστριμαργίας καί ἡ νηστεία: Δραστικό φάρμακο κατά τῆς γαστριμαργίας εἶναι ἡ νηστεία. Νηστεία εἶναι ἡ ἀποχή ἀπό κάποια εἴδη τροφῶν. Ἡ Βιβλική καί Πατερική Παράδοση προβάλλει ἰδιαίτερα τή νηστεία. Εἶναι ἡ πρώτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ στόν Παράδεισο. Ἐπίσης, δίδεται ὡς ἐντολή στόν Λαό τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη καί εἶναι ἡ μέθοδος μέ τήν ὁποία ἁγίασαν μεγάλοι Προφῆτες, ὅπως ὁ Ἠλίας καί ὁ Πρόδρομος, πού ἀποτελοῦν χαρακτηριστικά ὑποδείγματα νηστείας. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος νήστεψε 40 ἡμέρες καί ἔδωσε ὁδηγίες γιά τή σωστή ἄσκηση τῆς νηστείας. Ἀποτελέσματα τῆς νηστείας: α) Καθαρίζει τίς αἰσθήσεις τοῦ σώματος, β) Νεκρώνει τά πάθη («δέν εἶναι σωματοκτόνος, ἀλλά παθοκτόνος»), γ) Καθαρίζει τόν νοῦ ἀπό πονηρούς καί αἰσχρούς λογισμούς, δ) Ἀποτελεῖ ἰσχυρό ὅπλο κατά τοῦ διαβόλου, ἰδιαίτερα ὅταν συνδυάζεται μέ τήν προσευχή: «Τοῦτο δέ τό γένος (τῶν δαιμόνων) οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστεία» (Ματθ. 17,21). ε) Ἐνισχύει καί τρέφει τίς ἀρετές. Ὑπάρχει «ἀληθής» καί «ψευδής νηστεία». Ὑπάρχει, ἐπίσης, «σωματική» (ἀποχή τροφῶν) καί «πνευματική νηστεία» (ἀποχή ἁμαρτιῶν): «Νηστεύσωμεν, ἀδελφοί, σωματικῶς, νηστεύσωμεν καί πνευματικῶς». «Ψευδής νηστεία» εἶναι ἐκείνη πού γίνεται «πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις» «Ἀληθής νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους, καί ἐπιορκίας, ἡ τούτων ἔνδεια, νηστεία ἐστίν, ἀληθής καὶ εὐπρόσδεκτος».

Οἱ νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας: Ἡ Ἐκκλησία ἔχει θεσμοθετήσει ἡμέρες καί περιόδους νηστείας γιά τόν καθαρισμό καί τόν ἁγιασμό τῶν μελῶν της. Αὐτές εἶναι: α) Κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή. β) Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή καί ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα πρίν τό Πάσχα. γ) Ἡ νηστεία Χριστουγέννων (15-24 Δεκεμβρίου). δ) Ἡ νηστεία τῆς Θεοτόκου (1-14 Αὐγούστου. ε) Ἡ νηστεία τῶν ἁγίων Ἀποστόλων (ἀπό τή Δευτέρα τῶν ἁγίων Πάντων μέχρι τήν 28η Ἰουνίου). στ) Μεμονωμένες ἡμέρες νηστείας, ὅπως ἡ 5η Ἰανουαρίου, ἡ 29η Αὐγούστου καί ἡ 14η Σεπτεμβρίου.