Έκθεσις επί του Διαλόγου μετά των Παλαιοκαθολικών (15/9/1966)

ΕΚΘΕΣΙΣ

ΔΙΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΕΠΙ

ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΩΝ

(ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΝ 1-15/9/1966)

Ἡ συνῳδὰ τῇ σχετικῇ ἀποφάσει τῆς Γ΄ ἐν Ῥόδῳ Πανορθοδόξου Διασκέψεως, προτάσει δὲ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐξ ἀντιπροσώπων τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν συστᾶσα Διορθόδοξος Θεολογικὴ Ἐπιτροπὴ ἐπὶ τοῦ Διαλόγου μετὰ τῶν Παλαιοκαθολικῶν, φιλοξενοῦντος τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου τῶν Σέρβων κυρίου Γερμανοῦ καὶ τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας, συνελθοῦσα ἐν Βελιγραδίῳ, ἐν τῷ Πατριαρχικῷ μεγάρῳ, ἀπὸ τῆς α΄ μέχρι τῆς ιε΄ Σεπτεμβρίου τοῦ 1966, καὶ ἐν ἐπανειλημμέναις συνεδριάσεσι μελετήσασα, κατὰ τὴν δοθεῖσαν αὐτῇ ἐντολήν, τὰ θέματα περὶ ἃ δέον ἵνα ἐφεξῆς διατρίψῃ ὁ μεταξὺ Παλαιοκαθολικῶν καὶ Ὀρθοδόξων διάλογος, διατυποῖ ὧδε τὸ πόρισμα τῶν ἐργασιῶν αὐτῆς, ἵνα τοῦτο, ὑποβαλλόμενον τῇ Αὐτοῦ Θειοτάτῃ Παναγιότητι τῷ Οἰκουμενικῷ Πατριάρχῃ, δι’ Αὐτοῦ δὲ τοῖς Μακαριωτάτοις Πατριάρχαις καὶ Προέδροις τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκ­κλησιῶν, μελετηθῇ καὶ τύχῃ τῆς ἐγκρίσεως αὐτῶν καὶ τῶν περὶ αὐτοὺς Ἱερῶν Συνόδων, διὰ τὰ περαιτέρω.

I. Ἐν τῇ Ἐπιτροπῇ ἡμῶν πρωτίστως διεπιστώθη, ὅτι ἡ δογματικὴ διδασκαλία τῆς Παλαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας εἰσέτι δὲν εἶναι πλήρως διατετυπωμένη, οὐδὲ καὶ ἐπαρκῶς γνωστὴ ταῖς ἡμετέραις Ἐκκλησίαις. Ἀπὸ τῶν ἑνωτικῶν Συνε­δρίων τῆς Βόννης τῶν ἐτῶν 1874 καὶ 1875 μέχρι καὶ τῆς Συνδιασκέψεως τῆς Βόννης τοῦ 1931 κατὰ τὰς γενομένας θεολογικὰς συζητήσεις μεταξὺ Παλαιοκαθολικῶν καὶ Ὀρθοδόξων, οἱ Παλαιοκαθολικοὶ ἐν τῇ διατυπώσει τῆς διδασκαλίας αὐτῶν ἐπὶ τῶν ἐξετασθέντων σημείων τῆς πίστεως, τῆς λατρείας καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς πειθαρχίας καὶ τάξεως αὐτῶν δὲν ἐνεφάνισαν ἔν τισι σταθερὰν διδα­σκαλίαν, οὐδ’ ἐπληροφόρησαν πλήρως τοὺς Ὀρθοδόξους ἐπὶ τοῦ συνόλου τῆς διδασκαλίας αὐτῶν. Διὰ τὸν λόγον τοῦτον ὑπὸ τῆς ἡμετέρας Ἐπιτροπῆς ἐκρίθη ἀναγκαῖον, ὅπως παρακληθῶσιν οἱ Παλαιοκαθολικοὶ ἵνα ἀποστείλωσιν ἢ ὑποδείξωσι ταῖς ἡμετέραις Ἐκκλησίαις τὰ δογματικοσυμβολικοῦ χαρακτῆρος κείμενα αὐτῶν, ἐξ ὧν θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ διαπιστωθῇ ἡ ἐπίσημος διδασκαλία καὶ πρᾶξις τῆς Παλαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἐπὶ πλέον δὲ συντάξωσιν, εἰ δυνατόν, καὶ πρὸς ἀποφυγὴν ἐνδεχομένων παρανοήσεων, καὶ «σαφῆ τινα καὶ ἀκριβῆ καὶ ἐπίσημον ὁμολογίαν τῆς πίστεως αὐτῶν, ἐν συνόδῳ ὑπὸ τῶν ἐπισκόπων καὶ ποιμένων αὐτῶν ἐκδιδομένην καὶ ὑπογραφομένην», ἧς ἡ ἔκδοσις εἶχεν ἄλλως τε ὑποδειχθῇ ὡς ἀναγκαία καὶ ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν τῇ πρὸς τὰς Ὀρθοδό­ξους Αὐτοκεφάλους Ἐκκλησίας ἐπὶ τοῦ θέματος τῶν Παλαιοκαθολικῶν Ἀνταποκρίσει αὐτοῦ τῷ 1904.

II. Ἐν τῇ Δηλώσει τῆς Οὐτρέχτης (1889) οἱ Παλαιοκαθολικοί, ἐκφράσαντες τὴν ἐπιθυμίαν καὶ ἀπόφασιν αὐτῶν ὅπως ἐμμείνωσιν ἐν τῇ πίστει τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ὡς αὕτη διετυπώθη ἐν ταῖς Οἰκουμενικαῖς Συνόδοις καὶ ἐν τοῖς γενικῶς ἀνεγνωρισμένοις δογματικοῖς Ὅροις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων τῆς ἀδιαιρέτου Ἐκκλησίας τῆς πρώτης χιλιετηρίδος, καὶ ἐν τῇ Ἱερᾷ Παραδόσει, ὑφ’ ἣν ἔννοιαν διετύπωσεν αὐτὴν Βικέντιος ὁ ἐκ Λειρίνου ἐν τῇ γνωστῇ προτάσει «... ὅ,τι πανταχοῦ, ὅ,τι πάντοτε, ὅ,τι ὑπὸ πάντων ἐπιστεύθη» (quod ubique, quod semper, quod ab omnibus crediturn est), κατὰ τὰς μεταξὺ αὐτῶν καὶ τῶν Ὀρθο­δόξων ἄχρι τοῦδε γενομένας θεολογικὰς συζητήσεις φέρονται ὡς συμφωνήσαντες μετὰ τῶν Ὀρθοδόξων ἐν ὅλῳ ἢ ἐν μέρει ἐν τοῖς ἑπομένοις:

1. Ἐπὶ τῆς ἀπορρίψεως τῶν καινοφανῶν δογμάτων τῆς Ῥωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ ἀλάθητου καὶ τοῦ πρωτείου τοῦ ἐπισκόπου τῆς Ῥώμης.

2. Ἐπὶ τῆς ἐπιβαλλομένης ἀφαιρέσεως ἐκ τοῦ ἱεροῦ Συμβόλου τῆς πίστεως τῆς          ἀντικανονικῶς καὶ παρανόμως γενομένης εἰς αὐτὸ προσθήκης «καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ» (Filioque).

3. Ἐπὶ τῆς ἀπορρίψεως τῆς δηλώσεως Πίου τοῦ Θ΄, τῆς γενομένης τῷ 1854 «περὶ τῆς ἀσπίλου συλλήψεως τῆς Θεοτόκου», ὡς μὴ ἐρειδομένης ἐπὶ τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς ἀρχαίας Ἱερᾶς Παραδόσεως.

4. Ἐπὶ τῆς ἀπορρίψεως τῆς διδασκαλίας τῆς Ῥωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας περὶ «ὑπερτάκτων ἔργων» (opera supererogationis), περὶ τοῦ θησαυροῦ τῶν περισσευουσῶν ἀξιομισθιῶν τῶν Ἁγίων, περὶ τῶν ἀφέσεων καὶ περὶ τοῦ καθαρτηρίου πυρός.

5. Κατὰ τῆς γενικῆς καταναγκαστικῆς ἀγαμίας τοῦ Ἱερατείου, ὡς καὶ κατὰ τῆς χρήσεως ἐν τῇ θείᾳ Λατρείᾳ γλώσσης ἀγνώστου καὶ ἀκαταλήπτου τοῖς πιστοῖς.

6. Ἐπὶ τῆς ἀπορρίψεως τῶν μετὰ τὸ 1054 Λατινικῶν Συνόδων καὶ τῶν κανόνων αὐτῶν.

III. Πρὸς τούτοις οἱ Παλαιοκαθολικοὶ φέρονται ὡς δεχόμενοι:

1. Τὴν Ἁγίαν Γραφὴν καὶ τὴν Ἱερὰν Παράδοσιν ὡς τὰς δύο πηγὰς τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ὁρίζοντες τὴν Ἱερὰν Παράδοσιν ὡς «διασάφησιν καὶ συμπλήρωσιν τῆς Ἁγίας Γραφῆς διὰ τῆς ὁμοφώνου ἐγγράφου παραδόσεως τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας».

2. Τὸν Κανόνα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὡς ἀποτελούμενον ἐκ τῶν θεοπνεύστων βιβλίων τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης, καὶ ἐκ τῶν δευτεροκανονικῶν ἢ ἀναγινωσκομένων βιβλίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τὰ τελευταῖα ταῦτα δεχόμενοι ὡς μὴ ἀπόκρυφα, ὡς ἔχοντα ἀξίαν ἐποικοδομητικὴν καὶ καλὰ πρὸς ἀνάγνωσιν, εὐνοήτου πάντοτε ὄντος, ὅτι οὐδεμία μετάφρασις τῆς Ἁγίας Γραφῆς δύναται νὰ ἀντιποιῆται αὐθεντίαν μείζονα τῆς τοῦ πρωτοτύπου.

3. Τὸ Σύμβολον τῆς Νίκαιας - Κωνσταντινουπόλεως (ἄνευ τῆς προσθήκης τοῦ Filioque) ὡς ἐπίσημον σύμβολον τῆς πίστεως, ἀναγνωρίζοντες ἅμα καὶ τὸ οὕτω καλούμενον Ἀποστολικὸν Σύμβολον ὡς σύμβολον βαπτίσματος.

4. Τὰς δογματικὰς ἀποφάσεις τῶν ἑπτὰ Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τῶν ὑπὸ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων κυρωθεισῶν Τοπικῶν Συνόδων.

5. Τὴν ἀναγκαιότητα τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, θεωρητικῶς τουλάχιστον.

6. Τὴν διδασκαλίαν τῆς Ἁγίας Τριάδος γενικῶς, χαρακτηρίζοντες ταύτην ὡς τὸ μέγα ἀγαθὸν τῆς χριστιανικῆς πίστεως, πρὸς καθορισμὸν τῆς ὁποίας ἡ Ἐκκλησία κατέβαλε προσπαθείας ἐπὶ πέντε ὅλους αἰῶνας, καὶ ἀποδεχόμενοι τὴν ὀρθόδοξον πίστιν εἰς τὸν «ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Χριστόν, Υἱόν, Κύριον, Μονογενῆ, ἐν δυσὶ φύσεσιν ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαίρετως καὶ ἀχωρίστως», μοναδικὴν κεφαλὴν τῆς Ἐκκλησίας.

7. Ἐκ τῆς περὶ Ἐκκλησίας διδασκαλίας, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἱδρύθη ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Πεντηκοστῆς, ὅτι αὕτη εἶναι φρουρὸς τῆς πίστεως καὶ τοῦ ἤθους, καὶ διὰ τοῦτο ἔχει κῦρος διὰ τοὺς πιστούς, ὅτι αὕτη εὕρηται ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ ὑπὲρ τὴν Γραφήν, καὶ οὐχὶ ἡ Γραφὴ ὑπὲρ αὐτήν, ὅτι αὕτη ὀφείλει νὰ διδάσκῃ ἐπὶ τῇ βάσει τῆς Γραφῆς καὶ τῆς Παραδόσεως «ὅ,τι πανταχοῦ, ὅ,τι πάντοτε, ὅ,τι ὑπὸ πάντων ἐπιστεύθη», καὶ ὅτι ἡ Ἐκκλησία διὰ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀπο­φασίζει αὐθεντικῶς περὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς διδασκαλίας, ἀλλὰ δὲν δικαιοῦται νὰ ἐξαγγέλλῃ νέας διδασκαλίας, μὴ στηριζομένας ἐπὶ τῆς Γραφῆς καὶ τῆς Παραδόσεως.

8. Ὡς ὅρον τῆς δικαιώσεως τὴν «δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένην πίστιν, καὶ οὐχὶ τὴν πιστὴν ἄνευ τῆς ἀγάπης».

9. Τὸ ἑπτάριθμον τῶν Μυστηρίων, ἐξαίροντες ἰδιαιτέρως τὸ Βάπτισμα καὶ τὴν θείαν Εὐχαριστίαν, ἐκεῖνο μὲν ὡς μυστήριον δι’ οὗ εἰσερχόμεθα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, ταύτην δὲ ὡς κέντρον καὶ χάριν, συνδέουσαν πάντας τοὺς χρι­στιανούς.

10. Τὴν τιμὴν καὶ προσκύνησιν τῆς Θεοτόκου καὶ τῶν Ἁγίων, ἀναγνωρίζοντες τὴν προσκύνησιν αὐτῶν, καὶ δὴ τὴν τιμὴν τῆς Θεοτόκου, ἥτις καὶ ἐν τῇ Λειτουργίᾳ ἰδιαζόντως ἐξαίρεται, καὶ ἀπορρίπτοντες μόνον τὰς καταχρήσεις ἐν τῇ τιμῇ τῶν Ἁγίων, τὰς παρουσιαζομένας ἐν τῇ Ῥωμαιοκαθολικῇ Ἐκκλησίᾳ.

11. Τὴν εἰς τὰς ἱερὰς Εἰκόνας καὶ τὰ ἱερὰ Λείψανα ἀποδιδομένην τιμήν, ἐφ’ ὅσον ἡ τιμὴ αὕτη ἀναφέρεται οὐχὶ εἰς τὴν ὕλην, ἀλλ’ εἰς τὸ δι’ αὐτῆς εἰκονιζόμενον πρόσωπον.

12. Τὴν Νηστείαν, περιορίζοντες ὅμως αὐτὴν εἰς τὴν Παρασκευὴν καὶ τὴν πρὸ τοῦ ἁγίου Πάσχα Μεγάλην Τεσσαρακοστήν.

13. Τὰ Μνημόσυνα, λέγοντες ὅτι προσευχόμενοι ἐπικαλούμεθα τὴν εὐσπλαγχνίαν τοῦ Θεοῦ ὑπὲρ τῶν τεθνεώτων καὶ τὰ ἄλλα θεωροῦντες ὡς παραμένοντα μυστήριον.

IV. Πέραν τούτων ἡ Ἐπιτροπὴ ἡμῶν διεπίστωσε διαφωνίας τῶν Παλαιοκαθολικῶν πρὸς τὴν Ὀρθόδοξον διδασκαλίαν ἢ ἀσάφειαν ἐν τῇ ἐκθέσει τῆς διδα­σκαλίας αὐτῶν ἐπὶ τῶν ἀκολούθων σημείων:

1. Ἐπί του Filioque. Ἐν Βόννῃ τῷ 1874 καὶ μετὰ ταῦτα οἱ Παλαιοκαθολικοί, ἀποδεξάμενοι ὅτι ἡ προσθήκη τοῦ Filioque εἰς τὸν ἱερὸν τῆς πίστεως Σύμβολον ἐγένετο ἀντικανονικῶς καὶ παρανόμως, καὶ συμφωνήσαντες ὅπως ἐκβάλωσιν αὐτὴν ἐκ τοῦ ἱεροῦ Συμβόλου, ταὐτοχρόνως ἐδήλωσαν, ὅτι ποιήσουσι τοῦτο «ἄνευ θυσίας οἱασδήποτε διδασκαλίας, ἐκφραζομένης ἐν τῷ παρόντι δυτικῷ τύπῳ». Δῆλον ἐντεῦθεν, ὅτι οἱ Παλαιοκαθολικοὶ κατέκριναν μὲν ὡς παρανόμως γενομένην τὴν προσθήκην «καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ» εἰς τὸ Σύμβολον τῆς πίστεως καὶ ἐδέχθησαν νὰ ἀποβάλωσι ταύτην ἐκ τοῦ Συμβόλου, δὲν ἐδέχθησαν ὅμως νὰ ἀποδοκιμάσωσι καὶ κατὰ τὴν οὐσίαν αὐτῆς τὴν περὶ ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνευ­ματος «καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ», ὡς ἐμμέσου ἢ δευτέρου αἰτίου ἢ συναιτίου, διδασκα­λίαν, ἣν ἐθεώρησαν ὡς δυναμένην νὰ ὑφίσταται καὶ ἐφεξῆς ἐν τῷ πεδίῳ τῆς θεολογικῆς γνώμης, πρὸς στήριξιν τοῦ δικαιώματος ὑπάρξεως τῆς γνώμης ταύτης παραπέμψαντες «εἰς τὸν παρά τισι τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἀπαντῶντα τύ­πον «δι’ Υἱοῦ», ὃν ὅμως οἱ Ἀνατολικοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐννοοῦσιν ὡς σημαίνοντα οὐχὶ ὡς «καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ», ἀλλ’ ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ ἐννοίᾳ, ἣν καὶ σήμερον ἀποδίδωσιν αὐτῷ ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία.

2. Ἐπὶ τοῦ περὶ Ἐκκλησίας δόγματος. Αἱ μέχρι τοῦδε ἐπὶ τοῦ δόγματος τούτου ὑπὸ τῶν Παλαιοκαθολικῶν δοθεῖσαι διατυπώσεις καὶ ἐξηγήσεις εἰσὶν ἀνε­παρκεῖς, διότι ἀσαφῶς οὗτοι ἐκφράζονται περὶ τῆς ἐννοίας καὶ περὶ τῆς φύσεως τῆς Ἐκκλησίας καὶ περὶ τοῦ ἀλαθήτου αὐτῆς, ὡς καὶ περὶ τῆς θέσεως τῶν κλη­ρικῶν καὶ τῶν λαϊκῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ τῆς καθόλου ὀργανώσεως καὶ διοικήσεως αὐτῆς. Ὑπάρχουσι δὲ καί τινες Παλαιοκαθολικοὶ θεολόγοι, οἵτινες ὁμιλοῦσι περὶ ἀοράτου Ἐκκλησίας ὑπὸ προτεσταντικὴν ἐπίδρασιν, ὅπως ἐξ ἄλλου καὶ ἄλλοι, ὡς ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Οὐτρέχτης Δρ. Α. Rinkel (ἐν τῇ ὑπ’ αὐτοῦ διατυπωθείσῃ «Παλαιοκαθολικῇ Ὁμολογίᾳ), οἵτινες δὲν φαίνονται συμμεριζόμενοι τὴν ἄποψιν ταύτην. Δεδομένης τῆς ὅλως ἰδιαιτέρας σπουδαιότητος τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ δόγματος, καὶ ἅμα τῆς ῥοπῆς, ἣν τοῦτο ἀσκεῖ ἐπὶ τῆς διαμορφώσεως τοῦ ὅλου δογματικοῦ συστήματος τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀνάγκη ὅπως ζητηθῶσι παρὰ τῶν Παλαιοκαθολικῶν σαφεῖς διευκρίνησεις ἐπὶ πάντων τῶν συναφῶν πρὸς τὸ δόγμα τοῦτο σημείων, ὡς καὶ ἐπὶ τῆς ἀπὸ μέρους τούτων ἀποδεκτῆς γενομένης, καὶ πρὸς τὴν ἡμετέραν διδασκαλίαν περὶ τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἀποτελούσης τὴν ὑπὸ τοῦ Κυρίου ἐπὶ τῆς γῆς ἱδρυθεῖσαν μίαν ἀληθῆ Ἐκκλησίαν, ἀντιφερομένης, καὶ διὰ τοῦτο ἀπορριπτομένης ὑπὸ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, γνωστῆς προτεσταντικῆς καὶ εἰδικώτερον ἀγγλικανικῆς «θεωρίας περὶ κλάδων» (Branch Theory).

Ἐπί     πλέον, καίτοι ἐμφανίζεται ὑπάρχουοα ὁμοφωνία μεταξὺ Παλαιοκαθολικῶν καὶ Ὀρθοδόξων ἐν τῷ ζητήματι τῆς ἀναγκαιότητος τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς, ὅμως ἐν τῇ πράξει ἡ κανονικότης τῆς Ἱεραρχίας τῆς Οὐτρέχτης, «εἰς ἣν ἀνάγει τὴν ἀρχὴν αὐτῆς ἡ Ἱεραρχία τῆς Παλαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀποτελεῖ θέμα σοβαρὸν καὶ ἀμφισβητούμενον, ἐκφεῦγον τῆς ἁρμοδιότητος τῆς ἡμετέρας Ἐπιτροπῆς, ὅπερ αὕτη, ἔχουσα ὑπ’ ὄψει καὶ τὴν σχετικὴν πρότασιν τῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Πετρουπόλεως, παραπέμπει εἰς τὰς κατὰ τόπους Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας, ἵνα, ἐὰν αὗται ἤθελον κρίνει ἀναγκαῖον καὶ σκόπιμον, ἐφαρμόσωσιν ἐν καιρῷ καὶ ἐπὶ τοῦ προκειμένου τὴν ὀρθόδοξον ἀρχὴν τῆς «οἰκονομίας». Πάντως, ἐπειδὴ ἐν τῇ τελευταίως ἐκδοθείσῃ Κατηχήσει τῆς ἐν Γερμανίᾳ Παλαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας (1965) ὁρίζεται, ὅτι «ἡ χειροτονία τοῦ ἐπισκόπου τελεῖται διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν ἑνὸς ἐπισκόπου» μόνον, ἀντὶ τῶν ὑπὸ τοῦ α΄ κανόνος τῶν ἁγίων Ἀποστόλων ὁριζομένων «δύο ἢ τριῶν ἐπισκόπων», παρακαλοῦνται οἱ Παλαιοκαθολικοί, ὅπως γνωρίσωσιν ἡμῖν τὴν ἀκριβῆ ἐπ’ αὐτοῦ θέσιν αὐτῶν.

3. Ἐπὶ τῶν Μυστηρίων. Οἱ Παλαιοκαθολικοί, καίπερ συμφωνοῦντες μετὰ τῶν Ὀρθοδόξων ὡς πρὸς τὸ ἑπτάριθμον τῶν Μυστηρίων, ἐμφανίζουσιν ὅμως καὶ διαφοράς τινας, ἀναφερομένας εἴς τε τὴν ἔννοιαν καὶ εἰς τὴν ἀναγκαιότητα Μυστηρίων τινῶν, ὡς καὶ εἰς τὸν τρόπον τῆς τελέσεως αὐτῶν. Οὕτως οἱ Παλαιοκαθολικοί:

α) Τὸ Βάπτισμα τελοῦσι δι’ ἐπιχύσεως, παρὰ τὸν ν΄ κανόνα τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἐντελλόμενον τὴν διὰ τριττῆς καταδύσεως τέλεσιν αὐτοῦ, καὶ παρὰ τὴν σχετικὴν πρᾶξιν τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ἐν ᾗ ἡ ἐπίχυσις ἀποτελεῖ πρᾶξιν ἀνάγκης (Βάπτισμα κλινικῶν).

β) Τὸ Χρῖσμα θεωροῦσιν οὐχὶ ἀναγκαῖον διὰ τὴν μακαριότητα (Κατήχησις Παλαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας ἐν Γερμανίᾳ, 1965, ἄρθρ. 227), τελοῦσι δὲ τοῦτο οὐχὶ ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα, ἀλλ’ ἀργότερον, κατόπιν διδαχῆς, θεωροῦντες τοῦτο ἀναγκαῖον ὅρον πρὸ τῆς χειροτονίας, οὐχὶ δὲ καὶ διὰ τὴν μετάληψιν τῆς θείας Κοινωνίας

γ) Ἰδιαιτέρας προσοχῆς ἄξια εἶναι ὅσα οἱ Παλαιοκαθολικοὶ δοξάζουσι περὶ τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας, ὁμολογοῦντες μὲν ὅτι ἐν αὐτῷ οἱ πιστοὶ εἰσδέχονται τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, μὴ ὁρίζοντες δὲ σαφῶς ὅτι ὁ ἄρ­τος καὶ ὁ οἶνος ἐν τῇ Εὐχαριστίᾳ μεταβάλλονται καὶ εἶναι αὐτὸ τὸ σῶμα καὶ αὐτὸ τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, συνεπείᾳ «μεταβολῆς» ἢ «μεταποιήσεως» ἢ «μεταστοιχειώσεως», ἀντὶ τῶν Πατερικῶν τούτων ὅρων προτιμῶντες νῦν ἑτέρους ὅρους, καὶ δὴ τὸν ἀκαθορίστου δογματικοῦ περιεχομένου ὅρον «Transvaluatio», ὃν οἱ Ὀρθοδο­ξοι δὲν δυνάμεθα νὰ ἀποδεχθῶμεν, ὡς ἐξαίροντα οὐχὶ τὴν ἀντικειμενικῶς γινομένην μεταβολὴν τῶν τιμίων δώρων, ἀλλ’ ἐκφράζοντα ὑποκειμενικὴν τούτων ἐκτίμησιν. Ἐπακριβῶς καθωρισμένη δὲν εἶναι καὶ ἡ διδασκαλία τῶν Παλαιοκα­θολικῶν περὶ τῆς θείας Εὐχαριστίας ὡς θυσίας, καὶ δὴ θυσίας ἱλαστικῆς, προσφερομένης ἀναιμάκτως πρὸς τὸν Θεὸν «διὰ πάντα», ὑπὲρ ζώντων τε καὶ κεκοιμημένων ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου, ὡς καὶ πρότερον εἶχε διαπιστωθῇ ὑπὸ ὀρθοδόξων θεολόγων. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ παρὰ τοῖς Παλαιοκαθολικοῖς θέσις τῆς «ἐπικλήσεως» πρὸ τῶν λόγων τῆς συστάσεως τοῦ μυστηρίου, καίπερ ἐκ πρώτης ὄψεως ἐμφανιζομένη ὡς ἐπουσιώδης, δὲν εἶναι ἀξία παραθεωρήσεως καὶ ἄλλως καὶ ὡς διαταράσσουσα τὴν ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ ἀκολουθίᾳ τῆς τελέσεως τοῦ μυστη­ρίου μεγαλειώδη ἀναπαράστασιν τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου. Περαιτέρω οἱ Παλαιοκαθολικοὶ ἐν τῇ τελέσει τοῦ μυστηρίου χρῶνται ἀζύμῳ ἄρτῳ, μεταλαμβάνουσι δὲ ὑπὸ τὸ ἓν εἶδος, τῆς ὑπ’ ἀμφότερα τὰ εἴδη μεταλήψεως ἐφαρμοζομένης μόνον εἰς περίπτωσιν ἐκφράσεως σχετικῆς ἐπιθυμίας ἀπὸ μέρους τοῦ εἰς κοινωνίαν προσερχομένου.

δ) Ἐν τῷ μυστηρίῳ τῆς ἱερᾶς Μετανοίας οἱ Παλαιοκαθολικοὶ ἐφαομόζουσι    τὴν κοινὴν ἐξομολόγησιν, μὴ θεωροῦντες δὲ τὴν κατ’ ἰδίαν ὡς ὑποχρεωτικήν, ἐπαφίενται αὐτὴν εἰς τὴν προαίρεσιν ἑκάστου τῶν πιστῶν, εἰ καὶ ἐν τῇ τελευταίᾳ Κατηχήσει τῶν ἐν Γερμανίᾳ Παλαιοκαθολικῶν τὸ μυστήριον τοῦτο χαρακτηρίζεται ὡς ἀναγκαῖον διὰ τὴν προσέλευσιν εἰς τὴν θείαν Κοινωνίαν.

ε) Οἱ Παλαιοκαθολικοὶ δέχονται τὴν Ἱερωσύνην ὡς μυστήριον, ἀπορρίπτοντες δὲ τὴν γενικὴν καταναγκαστικὴν ἀγαμίαν τοῦ Κλήρου, ἧς ἔχεται ἡ Ῥωμαιο­καθολικὴ Ἐκκλησία, ἔχουσιν εἰσαγάγει τὸν γάμον τῶν Κληρικῶν μετὰ τὴν χειροτονίαν, στηριζόμενοι, προφανῶς, ἐπὶ τοῦ ι΄ κανόνος τῆς ἐν Ἀγκύρᾳ Τοπικῆς Συνόδου, ὅστις ὅμως, ἀφορῶν μόνον εἰς τοὺς διακόνους ὑπὸ ὡρισμένας συνθήκας, ἀντικατεστάθη ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας διὰ τοῦ ς΄ κανόνος τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ὁ α΄ κανὼν τῆς ἐν Νεοκαισαρείᾳ Συνόδου ἐντέλλεται, ἵνα    καθαίρωνται οἱ ἱερεῖς οἱ ἐρχόμενοι εἰς γάμου κοινωνίαν μετὰ τὴν χειροτονίαν, καὶ τοῦ κανόνος τούτου ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἔχεται μέχρι τῆς σήμερον. Κατὰ παράβασιν δὲ τοῦ ιβ΄ κανόνος τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου οἱ Παλαιοκαθολικοὶ δέχονται καὶ τὸν γάμον τῶν ἐπισκόπων.

ς) Οἱ Παλαιοκαθολικοὶ δέχονται τὸν Γάμον ὡς μυστήριον, ἀλλ’ ἡ περαιτέρῳ διδασκαλία αὐτῶν περὶ τοῦ μυστηρίου τούτου, ὡς καὶ αἱ παρουσιαζόμεναι ἐν τῇ τελέσει αὐτοῦ διαφοραί, χρήζουσι διευκρινήσεως.

ζ) Τὸ μυστήριον τοῦ Εὐχελαίου οἱ Παλαιοκαθολικοὶ ἐκδέχονται κατὰ τρόπον προσεγγίζοντα τὴν ῥωμαιοκαθολικὴν περὶ αὐτοῦ ἀντίληψιν.

Ἐπὶ τῶν ἀνωτέρω, καὶ εἴ τινων ἄλλων ὑφιστάμενων δογματικῶν ἢ κανονικῶν διαφορῶν, ὡς καὶ τῶν λειτουργικῶν καὶ τῶν περὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴν διοίκησιν καὶ πειθαρχίαν καὶ τάξιν καὶ τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τοιούτων, δέον ἵνα ἀπαραιτήτως διεξαχθῇ ὁ ἐπικείμενος διάλογος, εὐνοήτου ὄντος, ὅτι αἱ μὲν δογμα­τικαὶ διαφοραὶ δέον νὰ ἐξετασθῶσι μετὰ πάσης ἀκριβείας, καὶ δὴ οὐχὶ μεμονω­μένως, ἀλλ’ ἐν ταῖς γενικωτέραις συναφείαις αὐτῶν τῆς τε Θεολογίας καὶ τῆς Χριστολογίας καὶ τῆς Σωτηριολογίας καὶ τῆς Ἐκκλησιολογίας καὶ τῆς Μυστηριο­λογίας καὶ τῆς Ἐσχατολογίας, αἱ δὲ λειτουργικαὶ καὶ αἱ περὶ τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα, ἐν αἷς, κατὰ τὸν ἱερὸν Φώτιον, «οὐκ ἔστι πίστις τὸ ἀθετούμενον, οὐδὲ κοινοῦ τε καὶ καθολικοῦ ψηφίσματος ἔκπτωσις», ἐν πνεύματι ἐπιεικείας καὶ ἀγά­πης χριστιανικῆς, ὡς ἀναγόμεναι εἰς ἀντικείμενα, ἐφ’ ὧν ἑκάστη τῶν κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν δύναται ἔχειν τὸ ἴδιον σεβαστὸν ἔθος.

V. Πρὸς τούτοις μέγα καὶ δυσχερὲς θέμα διὰ τοὺς Ὀρθοδόξους ἀποτελεῖ καὶ ἡ ἐν ἔτει 1931 μεταξὺ τῆς Παλαιοκαθολικῆς καὶ τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλη­σίας συναφθεῖσα συμφωνία περὶ μυστηριακῆς κοινωνίας, ὡς καὶ ἡ ἐπέκτασις τῆς κοινωνίας ταύτης τῆς Παλαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὴν αὐτόνομον Ἐκκλη­σίαν τῶν Φιλιππίνων καὶ τὰς μετερρυθμισμένας Ἐκκλησίας τῆς Πορτογαλίας καὶ τῆς Ἰσπανίας, αἵτινες ὅμως εὑρίσκονται ἐν κοινωνίᾳ μετὰ διαφόρων ἄλλων Προτεσταντικῶν Ἐκκλησιῶν καὶ κοινοτήτων, ὧν τινες ἀπορρίπτουσι καὶ θεμελιώδη εἰσέτι δόγματα τῆς χριστιανικῆς πίστεως. Ἐν τῷ προσεχεῖ μετὰ τῶν Παλαιοκα­θολικῶν διαλόγῳ δέον ὅπως ὑποδειχθῇ αὐτοῖς, ὅτι ἡ βάσις, ἐφ’ ἧς ἐστηρίχθη ἡ μυστηριακὴ κοινωνία αὐτῶν μετὰ τῶν εἰρήμενων Ἐκκλησιῶν, εἶναι ἀπαράδεκτος ὑπὸ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἥτις διδάσκει, ὅτι ἀπαραίτητος προϋπόθεσις τῆς μυστηριακῆς κοινωνίας εἶναι ἡ πλήρης καὶ ἀπόλυτος ἑνότης καὶ ταυτότης ἐν τῇ δογματικῇ διδασκαλίᾳ. Ἡ τυχὸν ἐμμονὴ τῶν Παλαιοκαθολικῶν ἐν τῇ μυστηριακῇ κοινωνίᾳ μετὰ τῶν διαληφθεισῶν Ἐκκλησιῶν αὐτονόητον εἶναι, ὅτι ἀποτελεῖ μέγα ἐμπόδιον εἰς τὸν διάλογον αὐτῶν μετὰ τῶν Ὀρθοδόξων.

VI. Ἐν τέλει ἡ ἡμέτερα Διορθόδοξος Ἐπιτροπή, διασκεψαμένη καὶ ἐπὶ τοῦ τρόπου τῆς περαιτέρω προωθήσεως τοῦ μεταξὺ τῶν Παλαιοκαθολικῶν καὶ τῶν Ὀρθοδόξων διαλόγου, ὡς συντελεστικὰ ἐπὶ τοῦ προκειμένου ἔκρινε τὰ ἀκό­λουθα:

1. Ὅπως παρακληθῇ τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, ἵνα αἰτήσηται παρὰ τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Οὐτρέχτης τὰ ἐν ἀρχῇ τῆς παρούσης ἐκθέσεως ἀναφερόμενα στοιχεῖα, ἅτινα δέον ἵνα ἀκολούθως ὑπὸ τούτου κοινοποιηθῶσι ταῖς κατὰ τόπους Ὀρθοδόξοις Ἐκκλησίαις, πρὸς μελέτην ὑπὸ τῶν οἰκείων παρ’ αὐταῖς Ἐπιτροπῶν.

2. Ὅπως παρακληθῶσιν αἱ Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι, ἐν ταῖς περιοχαῖς τῶν ὁποίων εὑρίσκονται Παλαιοκαθολικαὶ Κοινότητες, ἵνα συγκεντρώσωσι μεθ’ ἁπάσης ἀκριβείας πᾶσαν περὶ τῆς διδασκαλίας, τῆς λατρείας, τῆς ὀργανώσεως καὶ τῆς διοικήσεως αὐτῶν πληροφορίαν, καὶ ἀκολούθως ὑποβάλωσι τὰς πληροφορίας ταύτας ὑπὸ μορφὴν λεπτομεροῦς ἐκθέσεως τῷ Οἰκουμενικῷ Πατριαρχείῳ, ἵνα τοῦτο κοινοποίησῃ καὶ τὰ στοιχεῖα ταῦτα ταῖς κατὰ τόπους Ὀρθοδόξοις Ἐκκλησίαις, πρὸς μελέτην ὑπὸ τῶν οἰκείων παρ αὐταῖς Ἐπιτροπῶν.

3. Πρὸς πραγματοποίησιν τῶν ἀνωτέρω καὶ παρακολούθησιν ἅμα καὶ συντονισμὸν τοῦ ὅλου ἔργου τοῦ μετὰ τῶν Παλαιοκαθολικῶν διαλόγου, προτείνεται ἡ σύστασις παρὰ τῷ Οἰκουμενικῷ Πατριαρχείῳ εἰδικοῦ Γραφείου ἐπὶ τοῦ διαλό­γου μετὰ τῶν Παλαιοκαθολικῶν.

4. Διὰ τὴν συνέχισιν καὶ ἐπιτυχίαν τοῦ ἔργου τῆς ἡμετέρας Διορθοδόξου Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τοῦ διαλόγου μετὰ τῶν Παλαιοκαθολικῶν κρίνεται ὡς ἐπιβεβλημένον, ὅπως προσλάβῃ αὕτη μόνιμον χαρακτῆρα, ἐφ’ ᾧ καὶ ἀνατίθησιν ἡ ἡμέτερα Ἐπιτροπὴ εἰς μέλη αὐτῆς τὰ εἰρημένα θέματα τοῦ διαλόγου μετὰ τῶν Πα­λαιοκαθολικῶν πρὸς διαπραγμάτευσιν καὶ ὑποβολὴν τῶν συνταχθησομένων εἰσηγήσεων εἰς τὰς κατὰ τόπους Ἐκκλησίας πρὸς μελέτην καὶ ἔγκρισιν, δι’ αὐτῶν δὲ καὶ τῷ Οἰκουμενικῷ Πατριαρχείῳ, ὅπερ διὰ τοῦ παρ’ αὐτῷ εἰδικοῦ Γραφείου ἐπὶ τοῦ διαλόγου μετὰ τῶν Παλαιοκαθολικῶν θέλει κοινοποιήσει ταύτας πρὸς πάσας τὰς Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας.

Περαίνουσα ἡ Διορθόδοξος Θεολογικὴ Ἐπιτροπὴ τὴν παροῦσαν ὁμόφωνον ἔκθεσιν αὐτῆς, ἐκφράζει τὴν βαθεῖαν αὐτῆς πίστιν, ὅτι ὁ Ἅγιος Θεὸς θέλει εὐλογήσει τὸν μετ’ ἀδελφικῆς ἀγάπης καὶ εἰλικρινοῦς διαθέσεως πρὸς εὕρεσιν τῆς ἀληθείας διεξαγόμενον μεταξὺ Παλαιοκαθολικῶν καὶ Ὀρθοδόξων διάλογον, καὶ ἀποδέχεται τὰς εὐχὰς καὶ ὁδηγίας τῆς τε Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κυρίου Ἀθηναγόρου καὶ τῶν Μακαριωτάτων Πατρι­αρχῶν καὶ Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, πρὸς συνέχισιν περαιτέρω τοῦ ἀνατεθειμένου αὐτῇ θεαρέστου ἔργου.

ΠΗΓΗ:

Ἰω. Καρμίρη, Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας,

τ. ΙΙ, ἔκδ. β΄, Graz Austria 1968, σ. 1036-1043.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

Στή θέση αὐτή («Οἰκουμενική Κίνησις») ἀναρτῶνται πρός ἐνημέρωσιν τῶν ἐνδιαφερομένων ἐπίσημα κείμενα, ἀναφερόμενα στόν Διάλογο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ διάφορες Χριστιανικές Ὁμολογίες, ἀκόμη καί ἄν δέν ἐκφράζουν ἀκριβῶς ἤ ὀρθῶς τό φρόνημα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.