Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Γ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022.
Εἰσαγωγικά: Ὁ ὅρος «ἐκκλησία» κατ’ ἀρχήν σήμαινε συνέλευση ἀνθρώπων γιά ἀπό κοινοῦ διαβούλευση, γιά λήψη σοβαρῶν ἀποφάσεων. Στήν Παλαιά Διαθήκη σημαίνει συνέλευση - σύναξη τοῦ «Λαοῦ τοῦ Θεοῦ», δηλαδή σύναξη μέ σαφῶς «θρησκευτικό» χαρακτῆρα. Στήν Καινή Διαθήκη ὁ ὅρος εἶναι ἀποκλειστικά συνδεδεμένος μέ τόν Θεό καί, εἰδικότερα, μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὡς «ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ» (Πράξ. 20,28, Α΄ Κορ. 1,2, 10,32, 11,16, 11,22, Β΄ Κορ. 1,1, Γαλ. 1,13 κ.ἄ.) ἤ «ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ» (Ρωμ. 16,16). Ἡ σύναξη αὐτή ἀποτελεῖ ἕνα ὀργανικό Σῶμα, τό δέ Σῶμα αὐτό εἶναι τό «Σῶμα τοῦ Χριστοῦ» (Ἐφ. 1,23, Κολ. 1,24).
Ὁρισμοί καί ὅρια: Ἡ ἔννοια τῆς «ἐκκλησίας», ὡς συνάξεως,
διατηρεῖται καί στήν Πατερική Παράδοση. Ὡστόσο, καί ἐκεῖ παρατηρεῖται ἡ
παντελής ἀπουσία ὁρισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας, ἐπειδή: α) Ἡ Ἐκκλησία, ὡς
πραγματικότητα, ὑπερβαίνει κάθε ὁρισμό: «ὁρισμός» = περιορισμός ἑνός πράγματος.
Ὁ ὁρισμός εἶναι προσπάθεια ὑποτάξεως τοῦ ὁριζομένου στά σχήματα τῆς ἀνθρώπινης
λογικῆς, εἶναι ἀπόπειρα τοῦ ἀνθρώπου νά κυριαρχήσει στά πράγματα μέσω τῆς
λογικῆς του, νά ἐκλογικεύσει τά πάντα, ὅμως «οὐ φέρει τό μυστήριον ἔρευναν»! β)
Οἱ Πατέρες ζοῦν τήν Ἐκκλησία ὡς πραγματικότητα, ὡς ζῶσα καί αὐτονόητη
πραγματικότητα, θεωροῦν δέ τήν πραγματικότητα αὐτή δεδομένη γιά τά μέλη της,
δηλ. πιστεύουν ὅτι ὅλοι οἱ ἀνήκοντες στήν Ἐκκλησία ἔχουν ἐκκλησιαστικό φρόνημα
καί ἐκκλησιαστική συνείδηση. Αὐτό, προφανῶς, ἴσχυε στήν ἐποχή τους. Οἱ
σύγχρονοι «ὁρισμοί» τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἀπόπειρες τῆς λεγόμενης «ἀκαδημαϊκῆς» ἤ
σχολαστικῆς θεολογίας νά ἐκλογικεύσουν καί νά καθυποτάξουν τήν πραγματικότητα
τῆς Ἐκκλησίας στά ἀνθρώπινα σχήματα. Ὡστόσο, ἡ ἀπουσία ὁρισμῶν δέν σημαίνει
ἀνυπαρξία ὁρίων τῆς Ἐκκλησίας. Τό ἐρώτημα· Ἔχει ὅρια ἡ Ἐκκλησία; Κατά τούς
Πατέρες, τά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τά ὅρια τῶν Μυστηρίων της, εἰδικότερα δέ τοῦ
Βαπτίσματος καί τῆς Θείας Εὐχαριστίας: «σημαίνεται ἡ Ἐκκλησία ἐν τοῖς Μυστηρίοις»
(ἅγ. Νικόλαος Καβάσιλας, 1322-1395). Αὐτό σημαίνει ὅτι, στήν Ἐκκλησία ἀνήκουν:
α) οἱ βεβαπτισμένοι μέ τό ἕνα καί ἔγκυρο (Ὀρθόδοξο) Βάπτισμα τῆς Ἐκκλησίας
(βαπτίζονται δέ οἱ πιστεύοντες εἰς Χριστόν, μέ τήν εὐρύτερη ἔννοια) καί β) ὅσοι
διατηροῦν τό δικαίωμά τους νά κοινωνοῦν ἀπό τή Θεία Εὐχαριστία τῆς Ἐκκλησίας
καί νά μνημονεύεται τό ὄνομά τους στή Θεία Λειτουργία της.
Οἱ πρῶτοι χριστιανικοί αἰῶνες: Ἡ ἀπουσία ὁρισμῶν δέν
σημαίνει καί ἀπουσία λόγου περί Ἐκκλησίας στήν Πατερική Παράδοση. Πλούσιες
ἐκκλησιολογικές ἀναφορές ὑπάρχουν σέ Πατέρες τῶν τριῶν πρώτων αἰώνων. Στήν
περιόδο αὐτή ἀπαντᾶται συχνά ἡ ἔκφραση «Καθολική Ἐκκλησία», ἀναφερόμενη εἴτε
στήν «κατά τήν οἰκουμένην» Ἐκκλησία, εἴτε σέ κάθε τοπική Ἐκκλησία. Χαρακτηριστικές
περιπτώσεις ἐκκλησιολογικῶν ἀναφορῶν: α) Ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας (50-113). Ὁμιλεῖ
μέ ἀφορμή τό κύρος καί τή θέση τῶν διαδόχων τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί,
εἰδικότερα, περί τοῦ κύρους τοῦ Ἐπισκόπου. Κατά τόν ἅγ. Ἰγνάτιο, ὁ Ἐπίσκοπος
εἶναι ζῶσα εἰκών τοῦ Χριστοῦ καί ἵσταται «εἰς τύπον καί τόπον Χριστοῦ». «Ὅπου ὁ
Ἐπίσκοπος ἐκεῖ καί ἡ Καθολική Ἐκκλησία». Εἶναι συνηνωμένος μέ τό ὑπ’ αὐτόν
«πρεσβυτέριον» «ὡς χορδαί κιθάρα», ἀλλά καί μέ τήν ὑπ’ αὐτόν τοπική Ἐκκλησία. Ἄνευ
τοῦ Ἐπισκόπου δέν τελεῖται Γάμος, οὔτε Θεία Εὐχαριστία, οὔτε ἄλλα Μυστήρια. «Ὁ
λάθρα τοῦ Ἐπισκόπου τι πράσσων τῷ διαβόλῳ λατρεύει»! β) Ὁ ἅγ. Εἰρηναῖος Λυών (140-202).
Ὁμιλεῖ περί τῆς Παραδόσεως καί τῆς σχέσεώς της μέ τήν Ἐκκλησία. γ) Ὁ ἅγ. Κυπριανός
Καρθαγένης (200-258π.). Διατύπωσε χαρακτηριστικές θέσεις περί Ἐκκλησίας, ὅπως: «Extra
Ecclesiam nulla salus» («ἐκτός Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει σωτηρία»). «Δέν μπορεῖς νά
ἔχεις τόν Θεό γιά Πατέρα σου, ἄν δέν ἔχεις τήν Ἐκκλησία γιά Μητέρα σου». «Ὁ Ἐπίσκοπος
εἶναι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί ἡ Ἐκκλησία ἐν τῷ Ἐπισκόπῳ, καί ὁ μή ὤν μετά τοῦ Ἐπισκόπου
δέν εἶναι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ». Ὅλα τά Μυστήρια τῶν αἱρετικῶν καί τῶν σχισματικῶν
εἶναι ἄκυρα κ.ἄ.
Ἡ μετά τήν Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδο ἐποχή: Προφανῶς, ἔντονος λόγος περί Ἐκκλησίας ἔγινε ἀπό τούς Πατέρες τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (381), τῆς ὁποίας τά Πρακτικά, δυστυχῶς, δέν σώζονται. Ἡ Σύνοδος συμπεριέλαβε στό Σύμβολό της τό γνωστό ἄρθρο περί Ἐκκλησίας («εἰς μίαν ἁγίαν καθολικήν καί ἀποστολικήν ἐκκλησίαν»), ὅπου δίδονται οἱ τέσσερις βασικές «ἰδιότητες» τῆς Ἐκκλησίας. Τό Σύμβολο Πίστεως, ὡς Βαπτιστήριο Σύμβολο (πρωταρχική χρήση του στό ἅγιο Βάπτισμα). Ἡ πίστη στήν Ἐκκλησία, καθίσταται πλέον προϋπόθεση τοῦ Βαπτίσματος (μέ τίς τέσσερις ἰδιότητές της!). Ἡ μετέπειτα εἴσοδος τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως στή Θεία Λειτουργία: Ἡ πίστη στήν Ἐκκλησία καθίσταται προϋπόθεση τῆς συμμετοχῆς στή Θεία Εὐχαριστία. Ἔκτοτε ὁ περί Ἐκκλησίας λόγος στήν Πατερική Παράδοση εἶναι περιστασιακός, ἄν καί στούς ἑπόμενους Πατέρες ὑπάρχουν τόσο ἐκκλησιολογικές ἀναφορές, ὅσο καί ἰσχυρό ἐκκλησιολογικό ὑπόβαθρο. Ἐπειδή ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει ἐντός τοῦ συνεχῶς ἐξελισσόμενου καί μεταβαλλόμενου κόσμου, προσαρμόζεται στίς ἑκάστοτε ἀνάγκες του, διατηρώντας ἀκέραια τήν οὐσία της (εἶναι «ἐν τῷ κόσμῳ», «ἀλλ’ οὐκ ἐκ τοῦ κόσμου»), ἐπιλύει δέ τά ἑκάστοτε ἀνακύπτοντα προβλήματα διά τοῦ συνοδικοῦ θεσμοῦ καί διά τῶν συνοδικῶν Κανόνων της (διαμόρφωση τῆς Κανονικῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας). Γενικά, ἡ Βιβλική καί ἡ Πατερική Πράδοση ὁμιλοῦν περί Ἐκκλησίας περισσότερο μέ εἰκόνες, παρά μέ ἔννοιες. Ὅ,τι δέν ἐπιτυγχάνουν οἱ ὁρισμοί καί οἱ ἔννοιες, ἐπιτυγχάνουν συνήθως οἱ εἰκόνες: «μιά εἰκόνα, χίλιες λέξεις»!
Δεῖτε βιντεοσκοπημένο
τό Θέμα στόν παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.youtube.com/watch?v=IqyfDrO0mlw
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου