Χριστιανός και κόσμος

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Ε' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Ἡ γενική εἰσαγωγή τῆς Κλίμακας: Τό πρῶτο μέρος τῆς Κλίμακας (λόγοι 1-3) ἀποτελεῖ οὐσιαστικότατη γενική εἰσαγωγή στό ζήτημα τῆς θεραπείας τῶν παθῶν καί ἀναφέρεται στή σχέση Μοναχοῦ (Χριστιανοῦ) καί κόσμου. Περιλαμβάνει τρεῖς λόγους: α)  Περί ἀποταγῆς, β) Περί ἀπροσπαθείας καί γ) Περί ξενιτείας.

«Ἐν τῷ κόσμῳ», ἀλλ’ «οὐκ ἐκ τοῦ κόσμου»: Ὁ Χριστιανός καί ἡ σχέση του μέ τόν «κόσμο». «Κόσμος» = τό κοσμικό φρόνημα = τό φρόνημα τῆς ἁμαρτίας. «Ὁ κόσμος ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α' Ἰω. 5,19). Ὁ διάβολος ὡς «ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου» (Ἰω. 12,31) ἤ ὡς «κοσμοκράτωρ τοῦ αἰῶνος τούτου» (Ἐφεσ. 6,12). Ὁ «κόσμος» ὅπως ἐμίσησε τόν Χριστό, ἔτσι καί μισεῖ τούς μαθητές Του (τούς Χριστιανούς κάθε ἐποχῆς). Γιά τόν αὐθεντικό Χριστιανό εἶναι ἀναπόφευκτη ἡ ρήξη - σύγκρουση μέ τόν «κόσμο». Ὁ αὐθεντικός Χριστιανός ἵσταται «ἔξω σαρκός καί κόσμου καί κοσμοκράτορος» (ἅγ. Γρηγόριος Παλαμᾶς) καί δέν «συσχηματίζεται τῷ αἰῶνι τούτῳ» (Ρωμ. 12,2). Ὡστόσο, κατά κανόνα, ὁ Χριστιανός ὀφείλει νά ζεῖ μέσα στόν κόσμο: εἶναι «ἐν τῷ κόσμῳ», ἀλλ’ «οὐκ ἐκ τοῦ κόσμου»: «Οὐν ἐρωτῶ ἵνα ἄρῃς αὐτοῦ ἐκ τοῦ κόσμου, ἀλλ’ ἵνα τηρήςῃς ἐκ τοῦ πονηροῦ» (Ἰω. 17,15)

Ὁ «Περί ἀποταγῆς» λόγος: «Ἀποταγή» εἶναι ἡ ἀποκήρυξη - ἀπομάκρυνση ἀπό τόν «κόσμο». Ἡ ἀπομάκρυνση εἶναι περισσότερο τροπική (τρόπος ζωῆς) καί λιγότερο τοπική (φυγή ἀπό τόν κόσμο). Οἱ καταστάσεις τῶν ἀνθρώπων: «φίλοι», «γνήσιοι δοῦλοι», «ἀχρεῖοι δούλοι», «ξένοι» («πάντη ἀποξενωμένοι»), «ἐχθροί». Οἱ διακρίσεις αὐτές ἰσχύουν μόνο ἀπό τήν πλευρά τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ἀπουσία προσωποληψίας στόν Θεό. Ὁ Χριστιανός ὡς «ἀπομίμησις Χριστοῦ». Ἡ ἀναγκαίοτητα πνευματικοῦ ὁδηγοῦ γιά τή θεραπεία τῶν παθῶν. Ἡ ὁδός σωτηρίας τῶν μοναχῶν καί ἡ ὁδός σωτηρίας τῶν «κοσμικῶν».

Ὁ «Περί ἀπροσπαθείας» λόγος: «Προσπάθεια» εἶναι ἡ ἐμπαθής προσκόληση σέ πράγματα καί πρόσωπα τοῦ κοσμοῦ. «Ἀ-προσπάθεια» εἶναι ἡ ἔλλειψη «προσπαθείας». Ἡ «ἀπροσπάθεια» ὡς ἀπελευθέρωση ἀπό τή μέριμνα γιά χρήματα, κτήματα, δόξα, γονεῖς, φίλους κ.λ.π. καί γιά τόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας. «Προσπάθεια» = πρόξενος λύπης. «Ἀπροσπάθεια» = ἀλυπία (ἀπουσία λύπης). Ὁ κίνδυνος τῆς ἐπιστροφῆς πρός τά πίσω στήν πνευματική ζωή. Οἱ ἀρέτες μέσα στόν «κόσμο» καί οἱ ἀρετές στήν «ἔρημο». Οἱ τρεῖς ἀποταγές (ἀρνήσεις): α) προσώπων καί πραγμάτων, β) τοῦ ἰδίου θελήματος καί γ) τῆς κενοδοξίας.

Ὁ περί ξενιτείας λόγος: Ἡ «ξενιτεία» ὡς μορφή «ἀποταγῆς» καί «ἀπροσπαθείας». Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἔζησε στόν κόσμο ὡς «Ξένος»: «Ξένος ἤμην» (Ματθ. 25,43), «Δός μοι τοῦτον τόν Ξένον» (Ἀκολουθία Ἐπιταφίου). Ἡ αἴσθηση τῆς «ξενιτείας» εἶναι ἀναπόφευτο ἀποτέλεσμα τῆς πνευματικῆς ζωῆς. «Ξενιτεία» δέν σημαίνει μίσος πρός τόν κόσμο, ἀλλά ἀποφυγή τῆς βλάβης πού προέρχεται ἀπ’ αὐτόν. Ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό σβήνει τήν ἀγάπη πρός τόν «κόσμο».

Τά «ὄνειρα τῶν ἀρχαρίων»: Ὁ διάβολος πολεμᾶ κάθε Χριστιανό μεταξύ ἄλλων καί μέσῳ ὀνείρων. Τά ὄνειρα εἶναι κίνηση τοῦ νοῦ, ὅταν τό σῶμα κοιμᾶται. Οἱ δαίμονες «προφητεύουν» μέσω ὀνείρων. Πῶς «προφητεύουν» οἱ δαίμονες: ἀπό ὑπολογισμούς. Συνήθως, ἐμφανίζονται μέ μορφές Ἀγγέλων ἤ Ἁγίων. Πῶς διακρίνεται ἡ πλάνη στά ὄνειρα. Συμπερασματικά: «Ἐκεῖνος πού πιστεύει στά ὄνειρα εἶναι ἐντελῶς ἄσοφος καί ἄπειρος, ἐνῶ αὐτός πού δέν πιστεύει τίποτε εἶναι πραγματικά συνετός καί σοφός!