Εγκύκλιος Κατά Διαμαρτυρομένων (1836 μ.Χ.)

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

ΤΗΣ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ ΣΥΝΟΔΟΥ

ΚΑΤΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΕΝΩΝ

1836 μ.Χ.

Ἐγκύκλιος ἐκκλησιαστικὴ καὶ συνοδικὴ ἐπιστολή,

παραινετικὴ πρὸς τοὺς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξους, εἰς ἀποφυγὴν τῶν ἐπιπολαζουσῶν ἑτεροδιδασκαλιῶν.

† Γρηγόριος

ἐλέῳ Θεοῦ ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, νέας Ῥώμης,

καὶ οἰκουμενικὸς Πατριάρχης.

Ὁ πολυέλεος καὶ πανοικτίρμων Θεός, μὴ φέρων νὰ βλέπῃ εἰς τέλος τυραννούμενον ὑπὸ τοῦ διαβόλου τὸ πλάσμα τῶν ἰδίων αὐτοῦ χειρῶν, σπλάγχνοις ἀφάτοις οἰκτιρμῶν κινηθείς, ηὐδόκησεν ἐπ’ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν νὰ ἐξαποστείλῃ τὸν μονογενῆ αὐτοῦ Υἱόν, διὰ νὰ λύτρωσῃ τὸν κατατυραννούμενον ἄνθρωπον. Ὅς, κλίνας οὐρανοὺς καὶ ἐνοίκησας ἐν τῇ καθαρωτάτῃ νηδύϊ τῆς ἀειπαρθένου καὶ Θεοτόκου Μαρίας, ἐγένετο ἄνθρωπος καθ’ ἡμᾶς τέλειος, τέλειος ὢν Θεός. Διὸ καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἡμῖν συναναστρεφόμενος, οὐκ ἐπαύσατο πολυειδῶς καὶ πολυτρόπως τὸ ἀνθρώπινον γένος εὐεργετῶν, καὶ τὴν ἀληθινὴν λατρείαν καὶ ἀμώμητον περὶ τὸν Θεὸν πίστιν ἐκδιδάσκων καὶ νομοθετῶν. Ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν αὐτοῦ τριήμερον ἐξανάστασιν ἐνετείλατο τοῖς ἱεροῖς αὐτοῦ μαθηταῖς πορευθῆναι καὶ μαθητεῦσαι πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καὶ διδάσκειν αὐτοὺς τηρεῖν πάντα, ὅσα ἐνετείλατο αὐτοῖς ὁ ἴδιος. Μετὰ δὲ τὴν εἰς οὐρανοὺς αὐτοῦ ἀνάληψιν, ἐνισχύσας αὐτοὺς τῇ ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν ἐπιφοίτησει τοῦ παναγίου Πνεύματος, θερμοτέρους αὐτοὺς πρὸς τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν ἐντεταλμένων ἀπειργάσατο. Οὕτω λοιπὸν ἐξελθόντες οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα, ἀπηλλάξαντο τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τῆς πλάνης τοῦ διαβόλου, καὶ καθοδηγήσαντες αὐτοὺς εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας, ἀποκατέστησαν τοὺς πιστεύσαντας υἱοὺς καὶ κληρονόμους τῆς οὐρανίου βασιλείας.

Ἀλλ’ ὁ ἀκοίμητος ἐχθρὸς τῆς ἀληθείας διάβολος, ὁ φθόνων πάντοτε τὴν σω­τηρίαν τῶν ἀνθρώπων, οὐδέποτε ἐπαύσατο παντοίοις τρόποις μηχανευόμενος τὴν ἀπώλειαν τῶν πιστῶν, καὶ διεγείρων καθ’ ἡμῶν καὶ κατὰ τῆς ἀσπίλου νύμφης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας πρόσφορα ὄργανα τῆς ἰδίας αὐτοῦ κακίας διαφόρους κακόφρονας αἱρετικούς, ὡς ἀποστόλους τῆς πονηρίας του, διὰ νὰ μολύνωσι καὶ διαφθείρωσι τὰ θεῖα καὶ οὐράνια δόγματα τοῦ θεανθρώπου Σωτῆρος ἡμῶν, καί, εἰ δυνατόν, ν’ ἀποπλανῶσι τοὺς εὐσεβῶς διακρατοῦντας αὐτὰ Ὀρθοδόξους. Καθὼς τοῦτο βλέπομεν ἐξ ἀρχῆς ἐπισυμβαῖνον, μάλιστα δὲ ἐν τοῖς καθ’ ἡμᾶς χρόνοις, ὅτε ἡ διαφθορὰ τῶν ἠθῶν καὶ ἡ ψυχρότης τῆς πίστεως αὐξάνει, ἡ ἀγάπη ἐκλείπει καὶ ὁ τοῦ Θεοῦ φόβος ἐλαττοῦται. Διὰ ταῦτα καὶ οἱ σήμερον ἀναφανέντες αἱρε­τικοὶ εἶναι καὶ οἱ πλέον πολυάριθμοι καὶ οἱ πλέον δόλιοι καὶ οἱ πλέον ἐπιτήδειοι εἰς τὸ νὰ κρύπτωσι τὸν φαρμακερὸν αὐτῶν ἰὸν ὑπὸ τὰ πλέον εὔσχημα σεμνολογήματα καὶ ἐπωφελῆ δῆθεν εὐεργετήματα, ὥστε νὰ ἐξαπατῶσι πολλούς, μάλιστα τῶν ἁπλουστέρων καὶ ἀκάκων.

Ταῦτα βλέποντες καὶ ἡμεῖς, κατ’ ἐκκλησιαστικὴν ἀπαραίτητον ἡμῶν πρό­νοιαν, περὶ τὰ γνήσια τῆς Ὀρθοδοξίας μέλη προσφερόμενοι, καὶ ἀναλαμβάνοντες τὴν ἄγρυπνον φροντίδα τῶν ποιμαντικῶν ἡμῶν χρεῶν, κρίνομεν ἀναγκαῖον τὸ νὰ γνωστοποιήσωμεν πρὸς πάντας τὸν ἐπικείμενον κίνδυνον τῆς Ἐκκλησίας, καὶ συγ­χρόνως ἐν μέρει νὰ σᾶς παραστήσωμεν τὰς αἱρέσεις, τὰς κακοδοξίας καὶ τὰς ἐπι­βουλὰς τῶν σημερινῶν αἱρετικῶν, διὰ νὰ γνωρίσητε πῶς πρέπει νὰ προφυλάττησθε τοὐντεῦθεν ἀπὸ τὰς ἐνέδρας καὶ παγίδας αὐτῶν. Οὕτως ἐποίουν καὶ οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ τῶν Ἀποστόλων διάδοχοι καὶ ἔνδοξοι ἡμῶν προκάτοχοι. Τούτοις καὶ ἡμεῖς ἑπόμενοι, καὶ τοῖς ἱεροῖς αὐτῶν ἴχνεσιν, ὅσον δυνα­τόν, ἐπιθυμοῦντες ν’ ἀκολουθήσωμεν, πρὸς ἐκπλήρωσιν τῶν ἀφεύκτων ποιμαντι­κῶν ἡμῶν καθηκόντων, γνωστοποιοῦμεν πρὸς ὑμᾶς ἅπαντας διὰ τῆς παρούσης ἐκκλησιαστικῆς καὶ συνοδικῆς ἐγκυκλίου ἐπιστολῆς, ὅσα εἶναι ἀνάγκη οἱ ἀποστολικοὶ ποιμένες πρὸς τοὺς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξους σήμερον νὰ κηρύξωσι καὶ οἱ ὀρθόδοξοι λαοὶ ν’ ἀκούσωσιν ὥστε, διὰ τῆς δυνατῆς ἐκπληρώσεως τῶν τοιούτων ἀπαραιτήτων χρεῶν μας, νὰ μείνωμεν ἀπηλλαγμένοι ὁπωσοῦν ἀπὸ τὴν ὁποίαν ὀφείλομεν νὰ δώσωμεν φοβερὰν ἀπολογίαν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν σας, ἐὰν ἀμελήσωμεν ἢ ἀδιαφορήσωμεν εἰς πράγματα τόσον οὐσιώδη καὶ τόσον μεγάλα καὶ ὑψηλά. Εἰς ὑμᾶς λοιπὸν μένει πλέον, τέκνα ἡμῶν ἀγαπητά, νὰ δείξητε τὴν ὀφειλομένην ὑπακοὴν εἰς τὰς ἱερὰς φωνὰς τῆς Ἐκκλησίας, νὰ ἐκτελέσητε προθύμως ὅσα αὐτὴ πρὸς ψυχικήν σας σωτηρίαν διακηρύττει, καὶ νὰ γένησθε εὐπειθεῖς εἰς τὰς διαταγὰς καὶ ἐντάλματα τῶν γνησίων ποιμένων σας, οἵτινες ἀγρυπνοῦσι διὰ τὰ πνευματικὰ ἀληθῆ σας συμφέροντα.

Οἱ σημερινοὶ αἱρετικοί, οἱ ὁποῖοι καταπολεμοῦσι καὶ διαφθείρουσι τὴν ἱερὰν ἡμῶν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν δολερῶς καὶ ὑπούλως, εἶναι μαθηταὶ καὶ ὁπαδοὶ τοῦ Λουθήρου, τοῦ Ζβιγγλίου, τοῦ Καλβίνου, τῶν Σωκίνων καὶ ἄλλων πολ­λῶν τοιούτων αἱρετικῶν. «Ὁ πρόβολος καὶ διδάσκαλος τούτων, ὁ Λούθηρος, κα­θὼς καυχῶνται τῶν Σωκίνων οἱ μαθηταί, κατηδάφισε τὴν στέγην τῆς Βαβυλῶνος ὁ ἀκόλουθος τούτου Καλβῖνος ἔρριψε τὰ τείχη της· ἀλλ’ οἱ Σωκῖνοι ἀνέσκαψαν καὶ αὐτὰ τὰ θεμέλια». Καὶ Βαβυλῶνα ἐνταῦθα ἐννοοῦσι τὴν ἡμετέραν ἀκράδαντον Ἐκκλησίαν καὶ τὰς ἀποστολικὰς αὐτῆς παραδόσεις καὶ ἱεροπραξίας. Τοὺς τοιούτους αἱρεσιάρχας νομίζουσιν ὡς φωστῆρας καὶ πατέρας τῆς Ἐκκλησίας των οἱ σημερινοὶ αἱρετικοί, ἀκολουθοῦντες καὶ πρεσβεύοντες τὰ σαθρὰ αὐτῶν δόγματα καὶ μὴ εὐχαριστούμενοι ἐν ἑαυτοῖς μόνον, ἀγωνίζονται μυριοτρόπως καὶ ὑπούλως νὰ τὰ ἐνσπείρωσι καὶ μεταξὺ ἡμῶν τῶν Ὀρθοδόξων· τὰ ὁποῖα ἤδη συντόμως σᾶς ἐκθέτομεν.

α΄. Περὶ τοῦ Λουθήρου καὶ τῶν αὐτοῦ αἱρέσεων.

Ὁ Λούθηρος, ὅστις ἐκθειάζει τὸν ἑαυτόν του ὡς ἀπόστολον, σταλέντα παρὰ τοῦ Θεοῦ πρὸς διόρθωσιν τῶν καταχρήσεων καὶ πρὸς ἀνανέωσιν τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς εὐαγγελικῆς ἠθικῆς, ἐκ τοῦ ἐναντίου μὲ τὴν ζωήν του καὶ διδασκαλίαν του, ἀποδεικνύει τὰ ἐκ διαμέτρου ἀντικείμενα. Αὐτὸς ἦτο κατ’ ἀρχὰς ὀπαδὸς καὶ τέκνον τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, ἐπαγγελλόμενος τὴν Θεολογίαν, ἱερομόναχος, ἐκ τοῦ τάγματος τῶν Αὐγουστινιανῶν, ἔνθα διῆγε βίον σεμνὸν καὶ ἐνάρετον πρὸ τῆς ἀποστασίας του. Ἀλλ’ ἀφοῦ ὑπὸ πάθους χρηματολογίας καὶ ὀργῆς ἐντεῦθεν κατὰ τῆς αὐλῆς τῆς Ῥώμης ἐλαυνόμενος ἐκήρυξεν αὐτὸς ἑαυτόν, μὲ τὴν πρόφασιν ταύτην, πολέμιον τοῦ θρησκεύματος τῆς Ῥώμης καὶ ἀπόστολον τῆς νέας αὐτοῦ διδασκαλίας, ἀμνημονεῖ τὰς πρὸς Θεὸν αὐτοῦ ὑποσχέσεις, ἐγκαταλείπει τὴν μονα­χικὴν αὐτοῦ πολιτείαν, καὶ δίδεται εἰς αἰσχροὺς ἔρωτας· ἀπατᾶ μίαν μοναχὴν εἰς τοὺς 1525, τοὔνομα Αἰκατερίναν, τὴν ὑποχρεοῖ νὰ ἀθετήσῃ καὶ αὐτὴ τὰς πρὸς Θεὸν αὐτῆς ὑποσχέσεις καὶ τὴν νυμφεύεται δημοσίως. Ἰδοὺ ἡ ἀρχὴ τοῦ νέου εὐαγγελίου καὶ τοῦ καθαροῦ παρ’ αὐτοῖς λόγου!

Ἔκτοτε ἤρχισε νὰ διδάσκῃ, ὅτι πρέπει τις νὰ δουλεύῃ τὰς ἀνάγκας τῆς φύσεως, ὅτι κανεὶς δὲν ἠμπορεῖ νὰ ζήσῃ χωρὶς γυναῖκα, τολμήσας ἀκόμη ὁ παλαμναῖος ἀποστάτης, ἄνευ αἰδοῦς καὶ αἰσχύνης, νὰ διακηρύξῃ ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ ἄμβωνος τὴν τῆς ἀκολασίας καὶ λαγνείας ἐπικύρωσιν διὰ τοῦ ἀνερυθριάστου ἐπιχειρήματος τού­του· «ὥσπερ οὐκ ἐνετέθη ταῖς δυνάμεσί μου τοῦ μὴ εἶναί με ἄνδρα, οὕτω, προσέτι οὐκ ἔστι τῆς ἐμῆς ἐξουσίας, τοῦ μὴ εἶναί με χωρὶς γυναικός». Καὶ ἐπειδὴ ἠθέτησε τὴν μοναχικὴν πολιτείαν καὶ τὴν παρθενίαν τῶν μοναχῶν, καὶ παρεδόθη εἰς τὰ πλέον αἰσχρὰ πάθη, διὰ τοῦτο κηρύττει τὸν πλέον ἄσπονδον πόλεμον ἐναντίον τῶν μοναχῶν καὶ εἰς ὅλα τῶν μοναχῶν τὰ ἔργα· θεατρίζει τὴν παρθενίαν, τὰς νηστείας, τὰς σκληραγωγίας, τὰς ἀπονεκρώσεις καὶ ὅλην τὴν ἄλλην ἐσταυρωμένην ζωὴν τοῦ εὐαγγελίου, ἐμπνέει εἰς τοὺς ὀπαδούς του τὸ πλέον ἄσπονδον μῖσος ἐναντίον τούτου τοῦ ἀγγελικοῦ τάγματος, καὶ ἀγωνίζεται μὲ κάθε τρόπον νὰ τὸ ἐξαλείψῃ, ἂν ἦτο δυνατόν, ἀπὸ τῆς γῆς τὸ πρόσωπον· κηρύττει ὅτι τῶν μοναστηρίων τὰ ὑπάρχοντα ἀνήκουσιν εἰς τοὺς βασιλεῖς καὶ ἡγεμόνας, διὰ νὰ τοὺς ἐφελκύσῃ οὕτως εἰς τὴν φατρίαν του, καὶ ὅτι αἱ ἱεραὶ μοναὶ πρέπει νὰ μεταβληθῶσιν εἰς δημόσια σχολεῖα, πρὸς ἀνατροφὴν καὶ ἐκπαίδευσιν τῆς νεολαίας, οἱ δὲ μοναχοὶ νὰ ἐξαλειφθῶσιν, ὡς ἀνωφελῆ καὶ ἐπιβλαβῆ ἀνθρωπάρια. Οὗτος εἶναι ἐν συντόμῳ ὁ βίος, τὰ φρονήματα καὶ ἡ διδασκαλία τούτου τοῦ νέου διδασκάλου, καὶ τοιοῦτον μᾶς τὸν παριστάνει ἡ ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία. Τοῦτον ἐμιμήθησαν καὶ ἠκολούθησαν ὅλοι οἱ αὐτοῦ ὀπαδοί, καὶ μάλιστα ὅσοι τὴν σήμερον ἀγωνίζονται νὰ καταστρέψωσι τὰ ἱερὰ καταγώγια, νὰ οἰκειοποιηθῶσι τὰ μοναστηριακὰ ὑπάρχοντα τὰ εἰς τὸν Θεὸν ἀφιερωθέντα καὶ νὰ ἐξολοθρεύσωσι τὸ ἀγγελικὸν μοναχικὸν τάγμα.

Πρὸς ταῖς λοιπαῖς ὀλεθριωτάταις διδασκαλίαις, ἐξ ὧν ἐπήγασεν ἡ παροῦσα διαφθορὰ τοῦ αἰῶνος μας, διδάσκει προσέτι ὁ αἱρεσιάρχης οὗτος, ὅτι καὶ τὸ αὐτε­ξούσιον δὲν ὑπάρχει εἰς τὸν ἄνθρωπον, διότι ἀποδίδει τὰ πάντα εἰς τὸν προορισμόν· καὶ οὕτως ἐλευθεροῖ τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ πάντα ζυγὸν καὶ ἀπὸ πᾶσαν ἀπολογίαν, καὶ τῷ δίδει πᾶσαν ἐξουσίαν εἰς τὰ πάθη του καὶ εἰς τὰς ἀκαθάρτους ἐπιθυμίας· καὶ τὸ χείριστον, ἀποδεικνύει τὸν ἴδιον Θεὸν αἴτιον ὅλων τῶν παρανομιῶν τῶν ἀνθρώπων. Τοιαύτη εἶναι ἡ βλάσφημος καὶ θεοστυγὴς καὶ ἡ φθοροποιὰ διδασκαλία τούτου τοῦ νέου διδασκάλου!, ἥτις καθὼς ἐμόλυνε καὶ ἔφθειρε τὴν Δυτικὴν Ἐκκλησίαν, οὕτως ἀγωνίζεται τώρα δολερῶς καὶ πολυτρόπως νὰ μολύνῃ καὶ νὰ φθείρῃ καὶ τὴν ἡμετέραν Ὀρθόδοξον Ἀνατολικὴν Ἐκκλησίαν.

Ὁ Λούθηρος πρὸς τούτοις δὲν ἀπαιτεῖ ἀπὸ τοὺς ὀπαδούς του τὴν ἀρετήν, διότι μόνη ἡ πίστις, λέγει, σῴζει τὸν ἄνθρωπον, ἄνευ τῶν ἀγαθῶν ἔργων· ὥστε ἡ φαινομένη ἀρετὴ τῶν ὀπαδῶν του δὲν εἶναι ἄλλο, παρὰ ὑπόκρισις πρὸς ἀπάτην τῶν ἁπλουστέρων. Λέγει ὅτι, «τότε ἔχει τις ἀληθινὴν πίστιν, ὅταν πιστεύῃ ὅτι ἐπειδὴ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ὑπέφερε τόσα διὰ τὰς ἁμαρτίας μας, δὲν μᾶς μένει πλέον ἄλλο τίποτε νὰ κάμωμεν ἡμεῖς πρὸς ἄφεσιν αὐτῶν»· καὶ ὅστις ἔχει πίστιν, καὶ ἂν θέλῃ, δὲν ἠμπορεῖ νὰ κολασθῇ· καὶ ὅστις δὲν ἔχει πίστιν, καθὼς οἱ εἰδωλολάτραι, ὅ,τι κάμνει εἶναι ἁμαρτία, καὶ αὐταὶ ἀκόμη αἴιδι αἱ ἀρεταί του· ὁ μόνος κανὼν τῆς πίστεως εἶναι ἡ ἱερὰ Γραφή, κατὰ τὴν γνώμην του· καὶ ἑπομένως, ἡ ἱερὰ Παράδοσις εἶναι ἀποβλητέα. Καὶ τόσον αἱ ἀποφάσεις καὶ οἱ κανόνες τῶν οἰκουμενικῶν Συνόδων, ὅσον καὶ τὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων εἶναι ἀξιοκαταφρόνητα. Τὴν ἀγαμίαν τῶν ἱερέων καὶ τὰς ἱερὰς ὑποσχέσεις τῆς μοναχικῆς πολιτείας, τὴν ἐξομολόγησιν τῶν ἁμαρτιῶν, τὰς νηστείας, τὰς γονυκλισίας, τὰς ἀπονεκρώσεις, ταῦτα πάντα ὡς μωρίας νομίζει καὶ δεισιδαιμονίας, ἐφευρημένας παρὰ τοῦ διαβόλου. Ἀπὸ τὰ ἑπτὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας δύο μόνον παραδέχεται, τὸ βάπτισμα δηλαδὴ καὶ τὴν εὐχαριστίαν, καὶ ταῦτα κακῶς· δὲν θέλει νὰ πιστεύῃ τὴν μετουσίωσιν, μήτε τὴν ἱερουργίαν· δὲν προσκυνεῖ τὰς σεπτὰς εἰκόνας, μήτε τὴν πρε­σβείαν καὶ τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν ἁγίων δέχεται καὶ τιμᾷ.

β. Περὶ τῶν ὀλεθρίων ἀποτελεσμάτων τῶν αἱρέσεων τοῦ Λουθήρου.

Ταῦτα εἶναι τὰ κυριώτερα δόγματα τοῦ Λουθήρου, καὶ ἑπομένως ὅλων τῶν ὀπαδῶν του καὶ τῶν σημερινῶν αἱρετικῶν. Πᾶς ὀρθόδοξος καταλαμβάνει πόσον εἶναι ὀλεθρία καὶ φθοροποιὰ αὕτη ἡ διδασκαλία καὶ θρησκευτικῶς καὶ πολιτικῶς· θρησκευτικῶς μὲν ἀνατρέπει τὸ πᾶν τῆς Ὀρθοδοξίας, πολιτικῶς δὲ εἰσάγει τὴν διαφθορὰν τῶν ἠθῶν καὶ τὴν παράβασιν τῶν νόμων· διότι ὅλοι οἱ νόμοι δὲν ἔχουσιν ἄλλον σκοπόν, παρὰ νὰ χαλινώσωσι τὰ πάθη, νὰ ἐμποδίσωσι τὰ ἐγκλήματα καὶ νὰ ἐμψυχώσωσι τὰς ἀρετάς· ἀλλ’ ἡ διδασκαλία τοῦ Λουθήρου δὲν ἔχει ἄλλον σκοπόν, παρὰ νὰ δώσῃ ὅλην τὴν ἐλευθερίαν εἰς τὰ πάθη, νὰ παραβλέψῃ ὅλα τὰ ἐγ­κλήματα καὶ νὰ ἐμποδίσῃ ῥητῶς ὅλους τοὺς ἀγῶνας, τοὺς πρὸς κατόρθωσιν τῆς ἀρετῆς. Ἡ πεῖρα ἀπέδειξε πολυχρονίως, πόσον αὕτη ἡ διδασκαλία ἀποκατεστάθη ὀλεθρία εἰς ὅσους λαοὺς τὴν παρεδέχθησαν, καὶ εἰς ποίαν φθορὰν καὶ ἀσέβειαν κατεβυθίσθησαν. Οἱ αὐτοὶ αἱρεσιάρχαι ἀναγκάζονται νὰ ὁμολογήσωσιν εἰς τὰ συγγράμματά των ταύτην τὴν ἀναντίρρητον ἀλήθειαν. «Ἡμεῖς βλέπομεν, ὁμολο­γεῖ ὁ ἴδιος Λούθηρος, ὅτι διὰ τὴν κακίαν τοῦ διαβόλου οἱ ἄνθρωποι τὴν σήμερον εἶναι πλέον φιλάργυροι, πλέον ἀπάνθρωποι, πλέον ἄσωτοι, πλέον αὐθάδεις, καὶ κατὰ πάντα χειρότεροι ἀπὸ τοὺς Παπιστάς». Ἐπιβεβαιοῖ ταῦτα καὶ ὁ Καλβῖνος. «Οἱ πε­ρισσότεροι τῶν ὀπαδῶν μας, λέγει αὐτός, εἶναι πλήρεις δολιότητος καὶ ἐπιβουλῆς· δεικνύουσι μὲν ἐξωτερικῶς ζῆλον, ἀλλ’ ἐὰν πλησίον προσεκτικῶς τοὺς παρατηρήσῃ τις, θέλει εὕρη αὐτοὺς ὅτι εἶναι κακοποιοί». Ἰδοὺ οἱ εὐεργέται τῆς ἀνθρωπότητος καὶ οἱ φωστῆρες τοῦ κόσμου, ἐζωγραφισμένοι μὲ τὰ φυσικά των χρώματα, ἀπὸ τοὺς ἰδίους αὐτῶν διδασκάλους! Ἰδοὺ ποῦ καταντᾶ ἡ διδασκαλία καὶ ὁ καθαρὸς παρ’ αὐτοῖς λόγος!, τὰ ὁποῖα οὗτοι οἱ ψευδαπόστολοι τὴν σήμερον μᾶς κηρύττουσι. Καὶ ἐνῷ εἶναι πλήρεις κακίας, ὑποκρίσεως καὶ διαφθορᾶς, ἐπιχειροῦσι νὰ διορθώσωσι δῆθεν τὴν Ἐκκλησίαν μας, μὴ βλέποντες τὴν δοκόν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸν ὀφθαλ­μόν των, ἀλλὰ παρατηροῦντες τὸ κάρφος τὸ εἰς τὸν ἡμέτερον ὀφθαλμόν.

Οἱ εὐαγγελικοὶ ἐπαγγελλόμενοι οὗτοι ἀπόστολοι, περιπεσόντες αὐθαιρέτως εἰς τοιαύτην ἀπώλειαν καὶ διαφθοράν, δὲν φροντίζουσι νὰ φυλάξωσι τὴν ἐντο­λὴν τοῦ Κυρίου, «ἰατρέ, θεράπευσον σεαυτόν»[1], ἀλλ’ ἀφήσαντες τὴν στενὴν ὁδὸν τῆς σωτηρίας, τὴν μετάνοιαν, ἄνευ τῆς ὁποίας, κατὰ τοὺς λόγους τοῦ Κυρίου μας, οὐδεὶς δύναται σωθῆναι, τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ εὐαγγελίου, ἤνοιξαν εἰς τοὺς ὀπαδούς των, ἀπ’ ἐναντίας τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ, τὴν πλατεῖαν ὁδὸν τῆς ἀπωλείας, παρεδόθησαν εἰς μίαν ἀχαλίνωτον ἐλευθερίαν, ἀπετίναξαν τὸν χρηστὸν ζυγὸν τοῦ Σωτῆρος, καὶ ἠθέτησαν τὸ οὐ­σιῶδες τοῦ εὐαγγελίου. Καὶ ἐνῷ ἡ πεῖρα ἀπέδειξε τὴν αὐτῶν διαφθορὰν καὶ κακίαν, καὶ οἱ ἴδιοι αἱρεσιάρχαι αὐτῶν τὴν ὁμολογοῦσιν, ἐνῷ ἐχύθησαν ποταμοὶ αἱμάτων πανταχοῦ, φρίκην προξενοῦντες, ἐξ αἰτίας τῆς αἱρέσεως ταύτης, τολμῶσι μ’ ὅλα ταῦτα ἀναισχύντως, πρὸς ἀπάτην τῶν ὀρθοδόξων λαῶν, νὰ κατακαλύπτωσι τὰς παρανομίας των καὶ κακουργίας των μὲ τὰ λαμπρὰ ὀνόματα τῆς μεταρρυθμίσεως, τῶν προλήψεων καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν καταχρήσεων. Τὴν ἀχα­λίνωτον αὐτῶν πρὸς τὰ πάθη ἐλευθερίαν ὠνόμασαν ἐλευθερίαν τῶν υἱῶν τοῦ Θεοῦ· τὰ βλάσφημα αὐτῶν δόγματα, δόγματα ἀποστολικά· τὸ ἐπίβουλον αὐτῶν κήρυγμα, κήρυγμα εὐαγγελικόν. Καὶ οὕτως ἀγωνίζονται νὰ ἀπατήσωσι τοὺς ὀρθδόξους λαοὺς μὲ ταύτας τὰς πομπώδεις λέξεις. Ἐστήριξαν ὅλας τὰς αἱρέσεις των εἰς τὰ ῥητὰ τῆς Γραφῆς, κακῶς ἐξηγημένα καὶ κάκιστα ἐφηρμοσμένα, καὶ εἰς σοφίσματα τόσον τεχνικὰ καὶ εὐλογοφανῆ, ὥστε ἀπατῶσι σχεδὸν καί τοὺς ἐκλεκτούς.

Ἡ διεφθαρμένη αὕτη διδασκαλία τοῦ Λουθήρου, κηρυχθεῖσα κατ’ ἀρχὰς εἰς τὴν Γερμανίαν, προὐξένησε μεγάλην φθοράν, διὰ τὴν ἀμάθειαν καὶ τὰς κα­ταχρήσεις τοῦ ἐκεῖ κλήρου, οὐχ ἧττον δὲ καὶ διὰ τὴν διαφθορὰν τοῦ λαοῦ. Αὕτη ἡ αἵρεσις, ὡς ἐπιδημικὴ ἀσθένεια, ἐκυκλοφόρησεν εἰς ὅλην τὴν Εὐρώπην, καὶ ἔκαμε τόσην μεγάλην θραῦσιν, ὅσην μεγαλυτέραν ἀμάθειαν καὶ διαφθορὰν εὗρεν εἰς τὸν κλῆρον καὶ εἰς τὸν λαόν. Διὰ τοῦτο καὶ τὰς μεγαλυτέρας προόδους ἔκαμεν εἰς τὰ ἀρκτικὰ μέρη, ὅπου ἡ θρησκεία ὀλίγον ἐγνωρίζετο, καὶ ὅπου ὁ λαὸς ἦτο ἀστήρικτος καὶ ἀκόμη ἐβαρβάριζε. Διάφοροι μαθηταὶ ἐξῆλθον ἀπὸ τὸ σχολεῖον τοῦ Λουθήρου, οἵτινες ἔχοντες τὸ ἄστατον καὶ ἀνταρτικὸν πνεῦμα του, τὸ ὁποῖον τοὺς ἐνέπνευσεν, ἐξέμεσαν τὰς φρικτοτέρας βλασφημίας κατὰ τῆς Ὀρθοδοξίας. Αὐτοὶ ἤρχισαν νὰ ἐρευνῶσι καὶ νὰ βασανίζωσιν ὅσα δόγματα καὶ ὁ ἴδιος αὐτῶν διδάσκαλος ἐσεβάσθη, ὥστε νὰ εὑρίσκωσι καὶ εἰς αὐτὰ ἀπορίας. Καὶ καθὼς ὁ Λου­θηρος δὲν ἠθέλησε νὰ πιστεύσῃ δόγματά τινα τῆς Ὀρθοδοξίας, οὕτω καὶ αὐτοὶ δὲν ἠθέλησαν νὰ πιστεύσωσι δόγματά τινα τοῦ διδασκάλου των. Ἐκεῖνος ἔδειξε, τὴν ἀνυποταξίαν πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ οἱ ὀπαδοί του τὸν ἐμιμήθησαν. Ἀπὸ τὸ σχολεῖον τοῦ Λουθήρου ἐξῆλθον, καθὼς λέγουσιν οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἱστορικοί, περισσότεραι ἀπὸ διακοσίας αἱρέσεις καὶ φατρίαι, ὅλαι ἀντιφατικαὶ ἀναμεταξύ των, ὥστε μὲ τὰς ἀπείρους αὐτῶν μεταβολάς, διαιρέσεις καὶ διαφιλονεικήσεις, ἐπροξένησαν εἰς τοὺς φρονιμωτέρους αὐτῶν ὀπαδοὺς ἀποστροφὴν καὶ ψυχρότητα εἰς τὰ θρησκευτικά, ἀδιαφορίαν εἰς πᾶσαν θεολογικὴν δοξασίαν καὶ εἰς πᾶσαν θρησκείαν, καὶ ἐκ τούτου ἐβύθισαν πολλοὺς εἰς παντελῆ ἀσέβειαν.

Ταῦτα ἐχρημάτισαν καὶ εἶναι τὰ ὀλέθρια ἀποτελέσματα ταύτης τῆς αἱρέσεως, τὰ ὁποῖα προὐξένησαν καὶ ὀλεθριώτατα κακὰ εἰς τὴν πολιτικὴν κοινωνίαν· διότι ἀπὸ ταῦτα ἐπήγασαν ἡ διαφθορὰ τῶν ἠθῶν, ἡ ἀνυποταξία εἰς τοὺς νόμους, ἡ παράλογος ἐλευθερία, ἡ ἀνταρσία ἐναντίον τῶν βασιλέων καὶ τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐν ἑνὶ λόγῳ ἡ γενικὴ ἀπώλεια τῶν λαῶν.

Διὰ νὰ σᾶς προφυλάξωμεν λοιπὸν ἀπ’ ὅλα ταῦτα τὰ κακά, τέκνα ἡμῶν ἀγα­πητά, ἀναγκαῖον ἐκρίναμεν νὰ σᾶς δώσωμεν συνοπτικήν τινα ἰδέαν τῶν ἐπισημοτέρων τούτων αἱρεσιαρχῶν καὶ τῶν κυριωτέρων αὐτῶν αἱρέσεων, αἱ ὁποῖαι κηρυττόμεναι ἤδη δολερῶς καὶ ὑπούλως ἀπὸ τοὺς σημερινοὺς αἱρετικούς, ἐμόλυναν καὶ ἔφθειραν μέλη τινὰ τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας· περιττὸν νομίζοντες νὰ σᾶς γράψωμεν λεπτομερῶς ὅλους τοὺς αἱρεσιάρχας ταύτης τῆς αἱρέσεως καὶ ὅλας τὰς αἱρέσεις των καὶ ὅσα κακὰ προὐξένησαν εἰς τὸν ἐκκλησιαστικὸν καὶ πολιτι­κὸν κόσμον.

γ΄. Περὶ τοῦ Ζβιγγλίου καὶ τῶν αὐτοῦ αἱρέσεων.

Εἷς τῶν σημαντικωτέρων μαθητῶν καὶ διαδόχων τοῦ Λουθήρου ἐχρημάτισεν ὁ Ζβίγγλιος, γενόμενος αἱρεσιάρχης καὶ αὐτὸς ἄλλης φατρίας τῶν Λουθηρανῶν. Οὗτος ὢν κατ’ ἀρχὰς στρατιώτης, ἔγινεν ἔπειτα ἱερομόναχος καὶ ἱεροκῆρυξ τοῦ νέου εὐαγγελίου. Ἡ ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία δὲν μᾶς τὸν παριστάνει μήτε ὡς σοφόν, μήτε ὡς μέγαν θεολόγον, μήτε ὡς καλὸν πεπαιδευμένον· τὸ πνεῦμα του ἦτο περιωρισμένον καὶ διεφθαρμένον, πλὴν ἦτο καλὸς στρατιώτης· ἐκήρυξε καὶ ἐστήριξε τὴν διδασκαλίαν του μὲ δύο χιλιάδας στρατιωτῶν ὁπλοφόρων, τῶν ὁποίων ἦτο ὁ ὁδηγὸς καὶ ὁ ἀρχιστράτηγος· εἰς δὲ τοὺς 1531 μὲ τὰ ὅπλα εἰς τὰς χεῖρας, ὡς στρατιώτης ἀνδρεῖος, ἐφονεύθη εἰς ἡλικίαν τριάκοντα τεσσάρων ἐτῶν. Οὕτως ἐπολιτεύοντο οἱ ἔνδοξοι οὗτοι ἀπόστολοι καὶ εὐαγγελισταί! καὶ οὕτως ἐδίδασκον τὸ αὐτῶν εὐαγγέλιον! Καὶ μ’ ὅλον ὅτι ὁ Ζβίγγλιος ἠκολούθει κατὰ πάντα εἰς τὰ καινοφανῆ ἴχνη τοῦ Λουθήρου, ἔπεσεν ὅμως καὶ αὐτὸς εἰς μεγαλύτερα βάραθρα. Διότι ἐνῷ ὁ Λούθηρος ἀπέδιδε τὰ πάντα εἰς τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ καὶ ἠθέτει ὁλοτελῶς τὸ αὐτεξούσιον τοῦ ἀνθρώπου, ὁ Ζβίγγλιος ἐξ ἐναντίας ἀπέδιδε τὰ πάντα εἰς τὸ αὐτεξούσιον, καὶ δὲν ἤθελεν ὁλοτελῶς νὰ γνωρίσῃ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ, φρονῶν ὅτι μόνος ὁ ἄνθρωπος σῴζεται. Ὁ Λούθηρος, ἂν καὶ δὲν ἐπίστευε μετουσίωσιν τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου, πλὴν ἐδόξαζεν ὅτι πραγματικῶς ὑπάρχει ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς τὴν εὐχαριστίαν. Ἀλλ’ ὁ Ζβίγγλιος οὐδόλως ἤθελε νὰ πιστεύσῃ μήτε μετουσίωσιν, μήτε πραγματικὴν ὕπαρξιν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὴν εὐχαριστίαν, ἀλλ’ ἁπλῆν εἰκόνα τοῦ παναχράντου σώματος καὶ αἵματος τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν, τὰ ὁποῖα, κατὰ τὴν βλάσφημον αὐτοῦ γνώμην, κοινωνοῦμεν μόνον πνευματικῶς. Τέλος πάντων αὐτὸς ἐπλάτυνεν ἔτι μᾶλλον τὴν στενὴν καὶ τεθλιμμένην ὁδὸν τοῦ παραδείσου, εἰσάγων εἰς τὸν παράδεισον καὶ αὐτοὺς τοὺς εἰδωλολάτρας, ἐναντίον τῶν φρονημάτων τῆς καθόλου Ἐκκλησίας, καὶ τῶν ἀποφάσεων τοῦ Κυρίου ἡμῶν, ὅστις πολλαχοῦ λέγει ἐν εὐαγγελίοις, ὅστις δὲν γνωρίζει τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, δὲν δύναται νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Γράφει λοιπὸν εἰς τὴν ὁμολο­γίαν τῆς πίστεώς του, τὴν ὁποίαν διευθύνει εἰς τὸν βασιλέα τῆς Γαλλίας Φραγκί­σκον Α΄, ὅτι «ἐκεῖ (εἰς τὸν παράδεισον) θέλεις ἴδει τοὺς δύο Ἀδάμ, τὸν σῳζόμενον καὶ τὸν Σωτῆρα, θέλεις ἴδῃ τὸν Ἄβελ, τὸν Ἐνώχ, τὸν Ἡρακλέα, τὸν Θησέα, τὸν Σωκράτην, τὸν Ἀριστείδην, τὸν Ἀντίοχον κ.τ.λ.».

δ΄. Περὶ τοῦ Καλβίνου καὶ τῶν αὐτοῦ αἱρέσεων.

Διαδέχεται τούτους τοὺς αἱρετικοὺς ὁ Καλβῖνος, ὁ πλέον ἐπικίνδυνος καὶ φθοροποιὸς τούτων ἁπάντων. Ἡ Ἱστορία μᾶς τὸν περιγράφει κεκοσμημένον μ’ ὅλα τὰ ἀπατηλὰ προτερήματα, ἱκανὰ νὰ πλανήσωσιν οὐ μόνον τὸν ἁπλοῦν λαόν, ἀλλὰ καὶ τοὺς μεγάλους καὶ πεπαιδευμένους ἄνδρας. «Οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπων, λέγουσιν οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἱστορικοὶ τοῦ αἰῶνος τούτου, ἠδυνήθη νὰ καλύψῃ ποτὲ πλέον τεχνηέντως ὑπὸ τὸ σχῆμα τῆς ταπεινώσεως ὑψηλοφροσύνην μεγαλυτέραν· κατεφρόνει ὅλα τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς, καὶ ὁ μόνος σκοπός του ἀπέβλεπεν εἰς τὸ νὰ ἀποδείξῃ εἰς τοὺς ἄλλους ὅτι εἶναι ὁ σοφώτερος καὶ ὁ ῥητορικώτερος ἁπάντων». Διὰ τοῦτο ἐγένετο αἱρεσιάρχης καὶ ἀρχηγὸς ἄλλης φατρίας τῶν Λουθηρανῶν, ἥτις ἐκ τοῦ ὀνόματός του ὠνομάσθη Καλβινισμός. Κατὰ πάντα τ’ ἄλλα σύμφωνος ὢν καὶ ὀπαδὸς τοῦ Λουθήρου, πίπτει εἰς ἄλλας βλασφημίας, καὶ ἀναιρεῖ καὶ ἐκεῖνα τὰ δόγματα καὶ ἔθιμα τῆς Ἐκκλησίας, τὰ ὁποῖα ἠκολούθει καὶ ἐπρέσβευε καὶ αὐτὸς ὁ Λούθηρος. Δὲν θέλει νὰ γνωρίσῃ καμμίαν ἐξωτερικὴν λατρείαν, μήτε καμμίαν ἱεραρχικὴν ἐξουσίαν. Δὲν θέλει νὰ γνωρίσῃ μήτε πατριάρχας, μήτε ἀρχιε­ρεῖς, μήτε ἱερεῖς, μήτε ἱερὰ ἄμφια, μήτε εἰκόνας, μήτε ἑορτάς, μήτε εὐλογίαν, μήτε ἄλλην θρησκευτικὴν τελετήν, τὰ ὁποῖα ἐσεβάσθη καὶ αὐτὸς ὁ Λούθηρος.

Τοιοῦτος ἐφάνη καὶ ταῦτα ἐδίδαξεν ὁ Καλβῖνος εἰς τὴν Γενεύην, τῆς ὁποίας ἐχρημάτισεν ἀπόστολος, καὶ ὅπου ὁ Καλβινισμὸς ἐστηρίχθη καὶ διακρατεῖται. Ἀφοῦ δὲ ἐστερέωσε καὶ ἐκράτυνε ταύτην τὴν διεφθαρμένην θρησκείαν καὶ διδασκαλίαν του μεταξὺ τοσούτων λαῶν, ἀπέθανε τέλος πάντων εἰς τὴν Γενεύην κατὰ τοὺς 1564, εἰς ἡλικίαν πεντήκοντα πέντε χρόνων.

ε΄. Περὶ τῶν Σωκίνων καὶ τῶν αὐτῶν αἱρέσεων.

Ἐκ τούτων τῶν αἱρετικῶν καὶ τῶν ψευδοδιδασκαλιῶν αὐτῶν γεννᾶται καὶ ἡ αἵρεσις τῶν Σωκινιανῶν, ἀφ’ ὅλας τὰς ἄλλας αἱρέσεις ὀλεθριωτέρα, διότι ῥιζηδὸν ἀνατρέπει ὅλην τὴν Ὀρθοδοξίαν καὶ τὸν Χριστιανισμόν, καὶ ἐπαγγέλλεται ἀνα­φανδὸν τὴν ἀσέβειαν. Ὁ πρῶτος πρόβολος ταύτης τῆς αἱρέσεως ἐχρημάτισε Μιχαὴλ ὁ Σερβέτος, «ὅστις πρῶτος ἰσχυρῶς ἐπολέμησεν εἰς τοὺς 1531 κατὰ τῆς κυριώτερας βάσεως τοῦ Χριστιανισμοῦ, τοῦ δόγματος δηλαδὴ περὶ ἑνὸς μόνου τρισυποστάτου Θεοῦ». Τὸν διαδέχονται οἱ δύο Σωκῖνοι, οἵτινες ἐκήρυξαν μάλιστα εἰς τὴν Λεχίαν τὰς φρικτὰς αὐτῶν βλασφημίας καὶ ἀλλοκότους αἱρέσεις των. Οὗτοι οἱ αἱρετικοί, ἀνατραφέντες εἰς τὰς βλασφημίας τῶν Λουθηροκαλβίνων, ἔπεσον καὶ αὐτοὶ εἰς βλασφημίας φρικτοτέρας. Δὲν θέλουσι νὰ πιστεύσωσιν οὐ μόνον τοὺς Ἁγίους καὶ τὴν ἐξωτερικὴν λατρείαν, ἀλλὰ μήτε θαύματα, μήτε δόγματα, μήτε ἄλλο τι ἀκατάληπτον εἰς τὸν ἀνθρώπινον νοῦν. Δὲν πιστεύουσι λοιπὸν μήτε τὸ μυστήριον τῆς ἁγίας Τριάδος, μήτε τὴν ἔνσαρκον οἰκονομίαν, μήτε τὴν θεότητα  τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, μήτε κανὲν ἄλλο μυστήριον τῆς πίστεως, καὶ ἑπομένως ἀνατρέπουσιν ἐκ βάθρων τὴν χριστιανικὴν θρησκείαν καὶ καταντῶσιν εἰς παντελῆ ἀσέβειαν. Καὶ τῷ ὄντι οἱ μαθηταὶ καὶ θιασῶται αὐτῶν δὲν ἔχουσι πραγματικῶς καμμίαν θρησκείαν· ἡ ἠθική των, διεφθαρμένη οὖσα καὶ αὐτή, κατὰ τὴν θρη­σκείαν των, ἐπλήρωσεν ὅλην τὴν Εὐρώπην ἀπὸ ἀσέβειαν καὶ διαφθοράν. Καὶ ἐπειδὴ τῶν ἀσεβῶν ἡ ὑπερηφανία αὐξάνει διὰ παντός[2], κατὰ τὸν προφητάνακτα, καὶ ὁμοῦ μὲ αὐτὴν καὶ ὅλα τὰ φθοροποιὰ πάθη, τὰ ὁποῖα εἶναι οἱ πλέον ἄσπον­δοι ἐχθροὶ τῆς θρησκείας, οἱ φθορεῖς πάσης κοινωνίας καὶ πάσης νομίμου εὐτα­ξίας καὶ ἐξουσίας, καὶ οἱ ἀποστάται ὅλων τῶν νόμων. Διὰ τοῦτο ὅσα μέρη ἠκολούθησαν ταῦτα τὰ φθοροποιὰ φρονήματα, εὑρίσκονται εἰς τὴν πλέον ἐλεεινοτέραν πνευματικὴν κατάστασιν, χωρὶς στερεᾶς καὶ βασίμου θρησκείας, χωρὶς χριστιανικῆς ἠθικῆς, χωρὶς ὑποταγῆς καὶ εὐπειθείας πνευματικῆς, κυριευόμενοι ἀφ’ ὅλα τὰ πάθη καὶ ἀφ’ ὅλας τὰς παρανομίας, καὶ γινόμενοι παίγνιον τῶν δαι­μόνων καὶ τῶν παθῶν.

Τούτους τοὺς αἱρετικούς, οἵτινες ἔμελλον νὰ φανῶσιν εἰς τὰς ἐσχάτας ταύτας ἡμέρας, ἐντελέστατα μᾶς τοὺς ζωγραφίζει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μὲ τὸ στόμα τοῦ  Ἀποστόλου, γράφοντος πρὸς Τιμόθεον, «Τοῦτο δὲ γίνωσκε, ὅτι ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται καιροὶ χαλεποί· ἔσονται γὰρ οἱ ἄνθρωποι φίλαυτοι, φιλάρ­γυροι, ἀλαζόνες, ὑπερήφανοι, βλάσφημοι, γονεῦσιν ἀπειθεῖς, ἀχάριστοι, ἀνόσιοι, ἄστοργοι, ἄσπονδοι, διάβολοι, ἀκρατεῖς, ἀνήμεροι, προδόται, προπετεῖς, τετυφωμένοι, φιλήδονοι μᾶλλον ἢ φιλόθεοι, ἔχοντες μόρφωσιν εὐσεβείας, τὴν δὲ δύναμιν αὐτῆς ἠρνημένοι· ἐκ τούτων γάρ εἰσιν οἱ ἐνδύνοντες εἰς τὰς οἰκίας καὶ αἰχμαλωτίζοντες τὰ γυναικάρια, σεσωρευμένα ἁμαρτίαις, ἀγόμενα ἐπιθυμίαις ποικίλαις ... ἄνθρωποι κατεφθαρμένοι περὶ τὸν νοῦν, ἀδόκιμοι περὶ τὴν πίστιν»[3]. Τοιοῦτοι εἶναι, τέκνα ἡμῶν ἀγαπητά, οἱ σημερινοὶ ὀνομαζόμενοι εὐεργέται τῆς ἀνθρωπότητος καὶ νομιζόμενα πεφωτισμένοι! Οὗτοι, ἐπαγγελλόμενοι ὅτι γνωρίζουσι τὸν ἀληθῆ Θεὸν κατὰ τοὺς ἀρχαίους τῶν ἐθνῶν φιλοσόφους, «ἐματαιώθησαν, κατὰ τὸν Ἀπόστολον, ἐν τοῖς διαλογισμοῖς αὐτῶν, καὶ ἐσκοτίσθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία· φάσκοντες εἷναι σοφοί, ἐμωράνθησαν· διὸ καὶ παρέδωκεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις τῶν καρδιῶν αὐτῶν εἰς ἀκαθαρσίας»[4].

Ἰδοὺ ἡ ἀληθὴς εἰκὼν τούτων τῶν βλασφήμων αἱρετικῶν, οἵτινες λέγοντες ἑαυτοὺς σοφοὺς καὶ πεφωτισμένους, κατ’ ἀλήθειαν εἶναι βεβυθισμένοι ἐλεεινῶς εἰς τὰς μεγαλυτέρας μωρίας· «φάσκοντες εἷναι σοφοί, ἐμωράνθησαν». Ἐπεχειρίσθησαν νὰ διδάξωσι καὶ νὰ φωτίσωσι τὸν κόσμον, ἀλλ’ ἐματαιώθησαν εἰς τοὺς διαλογισμούς των. Καυχῶνται ὅτι εὑρίσκονται εἰς τὸ φῶς, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μᾶς βεβαιοῖ, ὅτι «ἐσκοτίσθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία». Βλέπομεν τῷ ὄντι, ὅτι ὁ Θεὸς τοὺς παρέδωκεν ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις τῶν καρδιῶν αὐτῶν εἰς ἀκαθαρσίας. Εἴδομεν τοῦτο σαφέστατα εἰς τὸ παράδειγμα τοῦ Λουθήρου, τοῦ ἀρχηγοῦ πάντων τούτων τῶν αἱρετικῶν, ὅστις ἀπὸ τὴν σεμνότητα καὶ σωφροσύνην ἔπεσεν εἰς τὴν πλέον βδελυρὰν ἀσωτείαν· ἀπὸ τὴν ὑποταγήν, εἰς τὴν πλέον παράνομον ἀνταρσίαν καὶ ἀπὸ τὸ φῶς, εἰς τὸ βαθύτατον σκότος. Εἴδομεν τοῦτο καὶ εἰς τοὺς ὀπαδοὺς αὐτοῦ, οἵτινες ὑπέπεσον εἰς μεγαλυτέρας βλασφημίας [καί] ἀνοσιουργίας, καὶ κατήντησαν τέλος εἰς παντελῆ ἀσέβειαν καὶ διαφθοράν,

ς΄. Περὶ τῶν σημερινῶν αἱρετικῶν καὶ τῶν ἐπιβουλῶν αὐτῶν.

Οἱ σημερινοὶ αἱρετικοί, ὁμόφρονες ὄντες ὀπαδοὶ καὶ ζηλωταὶ κατὰ πάντα τούτων τῶν εἰρημένων αἱρεσιαρχῶν, τῶν ὁποίων καὶ τὸ ὄνομα φέρουσιν, ὀνομαζόμενοι Λουθηροκαλβῖνοι γενικωτέρως, ἐπεχειρίσθησαν τώρα ἐν ἐσχάτοις καιροῖς μὲ ὅλους τοὺς τρόπους καὶ μὲ ὅλα τὰ μέσα νὰ χύσωσι τὸν φαρμακερὸν ἰὸν τῶν διαφόρων τούτων αἱρέσεων εἰς τὰς ἀκοὰς τῶν Ὀρθοδόξων, νὰ μολύνωσι τὴν ἀμώμητον ἡμῶν πίστιν καὶ νὰ κατασπαράξωσι τὸ ποίμνιον τοῦ Χριστοῦ. Καὶ διὰ νὰ ἐκτελέσωσι ταῦτα ῥᾳδίως, λαμβάνουσι διάφορα σχήματα, προσποιοῦνται φιλανθρωπίαν, κηρύττουσι φωτισμόν, ἐπαγγέλλονται σοφίαν καὶ παιδείαν καὶ ὑπόσχονται πανταχοῦ τὰς μεγαλυτέρας εὐεργεσίας. Περιφέρονται ἄλλοτε μὲν ὡς περιηγηταί, ἄλλοτε δὲ ὡς ἔμποροι, ἄλλοτε ὡς ἰατροὶ ἀνάργυροι καὶ ἄλλοτε ὡς ἀπόστολοι καὶ διδάσκαλοι. Ἐξοδεύουσι πολλὰ διὰ ἀσημάντους ἀρχαιότητας, ἰατρεύουσι δωρεάν, διδάσκουσιν ἀμισθί, μὲ μόνον τὸν σκοπὸν νὰ λάβωσι τὴν εὔνοιαν τῶν Ὀρθοδόξων καὶ νὰ μολύνωσι τὰ πάτρια ἡμῶν δόγματα. Δαπανῶσι πολλὰ πρὸς τύπωσιν βιβλιαρίων, πεπληρωμένων ἀπὸ ταύτας τὰς διαφόρους βλασφημίας των, πολεμούντων ποτὲ μὲν πλαγίως, ποτὲ δὲ κατ’ εὐθεῖαν τὰ οὐράνια δόγματα καὶ διδάγματα, παραδόσεις καὶ ἔθιμα τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν ἁγίας Ἐκκλησίας. Χαρίζουσι ταῦτα ἢ τὰ πωλῶσι διὰ σμικροτάτης τιμῆς, λόγῳ μὲν εὐεργεσίας, ἔργῳ δὲ βλάβης, διὰ νὰ ἐμφυτεύσωσιν εἰς τὰς καρδίας τῶν Ὀρθοδόξων, καὶ μάλιστα τῶν  ἁπαλῶν παίδων, τὰς παρανόμους αὐτῶν βλασφημίας. Προσποιοῦνται πᾶσαν ἐπιμέλειαν πρὸς ἐκπαίδευσιν τῆς νεολαίας μας, ὡς πλέον εὐαπάτητου καὶ ἐπιδεκτικῆς, ἐλπίζοντες μὲ τὸν καιρὸν ἀφθόνους καρποὺς παρ’ αὐτῆς. Διὰ τὴν ἀνατρο­φὴν καὶ ἐκπαίδευσιν τῶν ἡμετέρων παίδων συνιστῶσι πολλαχοῦ σχολεῖα, διευθυνόμενα ἢ παρ’ αὐτῶν τῶν ἰδίων, ἡ παρ’ ὁμογενῶν μας ἐξηπατημένων διδασκά­λων, ἢ καὶ ἀργυρωνήτων μὲ μεγάλους μισθούς, πρὸς πλείονα ἡμῶν ἀπάτην, οἵτινες διδάσκουσι τὰς αὐτῶν ψευδοδιδασκαλίας.

Ταῦτα καί ἄλλα πολλὰ μετεχειρίσθησαν καὶ μεταχειρίζονται οἱ σημερινοὶ αἱ­ρετικοὶ διὰ νὰ μολύνωσι τὴν ἡμετέραν θρησκείαν καὶ νὰ διαφθείρωσι τὸ ἡμέτερον ἔθνος, καὶ πρὸς εὔκολον κατόρθωσιν τῶν κακοβούλων αὐτῶν σκοπῶν ἐκχέουσι τὸν ἰὸν τῆς ἰοβόλου αὐτῶν ψυχῆς διὰ τοσούτων φλυαριῶν κατὰ τοῦ ἀτενῶς ἐπαγρυπνοῦντος, φυλάσσοντος τὴν ὀρθόδοξον ποίμνην καὶ μόνου δυναμένου ἀντιστῆναι καί ἀνατρέψαι τὰ τούτων πονηρὰ σχέδια μοναχικοῦ τάγματος, ἐκσφενδονίζοντες μὲ φορὰν δριμυτάτην λόγων ἀλόγων, τὴν παντελῆ καταστροφὴν τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ συστήματος. Ἀλλὰ γνώτωσαν οἱ παραλελογισμένοι Λουθηροκαλβινόφρονες ἀπόστολοι, ὅτι ἐξ αὐτοῦ τοῦ τάγματος καὶ μέχρι τοῦ νῦν εἰσιν οἱ ὀρθοτομοῦντες τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, καὶ ὁδηγοῦντες τὴν ὀρθόδοξον νεολαίαν διὰ τῆς διδασκαλίας αὐτῶν εἰς τὸ ἱερὸν δόγμα καὶ εἰς τὴν ὀρθὴν ἠθικήν. Τὸ τάγμα αὐτὸ οὔτε ἐμόλυνέ ποτε, κατὰ τοὺς παραλογισμοὺς τῶν ἐναντίων αὐ­τῶν κακοφρόνων, τὴν ὁρατὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ’ ἀείποτε ἐλάμπρυνεν, ἐδόξασεν, ἐκράτυνε καὶ ἐστερέωσεν αὐτὴν καὶ διὰ τοῦ πνευματικοῦ βίου καὶ διὰ τῶν δογματικῶν συγγραμμάτων καὶ ἠθικῶν· αὐτὸ συνεκρότησε τὰς κατὰ καιροὺς συστάσας οἰκουμενικὰς καὶ τοπικὰς Συνόδους· αὐτὸ διετήρησεν ἀκριβῶς τοὺς ἱεροὺς κανόνας, οἵτινες καὶ τὸ δόγμα εὐσεβῶς ὀρθοτομοῦσι, καὶ τὰ ἤθη τῶν χριστιανῶν ῥυθμίζουσι, καὶ εἰς τὴν κατὰ Θεὸν πολιτείαν ὁδηγοῦσιν· αὐτὸ ἀπ’ ἀρχῆς ἀντέστη καὶ κατεπολέμησε καὶ τῇ πανσθενεῖ δυνάμει τοῦ Κυρίου κατεπάλαισε τὰ διάφορα συστήματα τῶν ἑλληνιστῶν καί τοὺς κακοδόξους αἱρεσιάρχας· αὐτὸ τέλος πάντων ἤδη πολέμει καὶ σᾶς τοὺς ἐπ’ ἐσχάτων τῶν χρόνων ἐκ τῶν κευθμώνων τοῦ ᾅδου καὶ τοῦ βυθοῦ τοῦ βορείου ὠκεανοῦ ἀναφανέντας σατανικοὺς αἱρεσιάρχας, διὰ νὰ παύσητε διαταράττοντες τὴν Ὀρθόδοξον Ἀνατολικὴν Ἐκκλησίαν, τὴν ὁποίαν αὐτὸ τὸ μοναχικὸν σύστημα ἐφύλαξε μέχρι τοῦδε, καὶ τῇ παναλκεῖ δυνάμει τοῦ παντουργοῦ Θεοῦ θέλει φυλάξῃ μέχρι συντελείας.

Ἡ Ὀρθόδοξος λοιπὸν Ἐκκλησία, βλέπουσα πρὸ πολλοῦ τὰ τοιαῦτα τῶν ἐπιβούλων κινήματα καὶ ῥαδιουργήματα καὶ γνωρίζουσα τὸν κεκρύμμενον αὐτῶν σκοπὸν δὲν ἔπαυσέ ποτε, φειδομένη τοῦ ἑαυτῆς ποιμνίου, ἀπὸ τὸ νὰ στηλιτεύῃ τὰ ἐχθρικὰ αὐτῶν κινήματα, καὶ διὰ τῶν ἱεροκηρύκων αὐτῆς καὶ ἄλλων μέσων ἐδηλοποιοῦσεν ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν καὶ τὰς μηχανουργίας τῶν ἐναντίων καὶ τὴν ἑαυτῆς δι’ αὐτὰ δυσαρέσκειαν, ἐλπίζουσα ὅτι μὲ τὴν εὐαγγελικὴν εἰρήνην θέλει ὑποχρεώσῃ τοὺς ἐπιβούλους της νὰ συναισθανθῶσιν ἐν ἑαυτοῖς τὸ μέγα ἄδικον καὶ τὴν μεγίστην παρανομίαν, τὴν ὁποίαν κατεργάζονται εἰς τοὺς εὐσεβεῖς λαούς της καὶ ἐθνικῶς καὶ πολιτικῶς καὶ θρησκευτικῶς. Ἀλλὰ μὲ ἀθυμίαν της βλέπουσα ἤδη, ὅτι οἱ κακόδοξοι καὶ κακόφρονες οὗτοι καταχρῶνται μᾶλλον ἀναιδῶς τῆς κατὰ Χριστὸν αὐτῆς ἐπιεικείας τε καὶ χρηστότητος, καὶ παρεξηγοῦντες ἴσως τὴν αὐτῆς ἀνεξικακίαν ἐπιμένουσιν εἰς τὴν αὐτῶν κακίστην καὶ ἄδικον ἐργασίαν, ἀναγκάζεται ἐμφαντικώτερον ἤδη νὰ διασαλπίσῃ διὰ τῆς παρούσης ταύ­της ἐγκυκλίου ἐπιστολῆς πρὸς τοὺς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξους καὶ νὰ δηλοποιήσῃ τοῖς πᾶσι τὸν ἐπικείμενον κίνδυνον, ὑπαγορεύουσα ἅμα καὶ τὰ μέτρα, τὰ ὁποῖα πρέ­πει νὰ λάβωσιν οἱ πιστοί, πρὸς ἀπαλλαγὴν τοῦ τοιούτου κινδύνου.

ζ΄. Πρὸς τοὺς ἀποστόλους τῶν σημερινῶν αἱρετικῶν.

Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, καίτοι ἐνεδρευομένη καὶ πολεμουμένη πολυειδῶς καὶ πολυτρόπως ἀπὸ τοὺς ἀποστόλους καὶ ὀπαδοὺς τῶν ξένων αἱρέσεων καὶ θρη­σκειῶν, γνωστοποιεῖ αὐτοῖς ἐπιεικῶς διὰ τῆς παρούσης ἐγκυκλίου ἐκκλησιαστικῆς καὶ συνοδικῆς ἐπιστολῆς, ὅτι ἐπιθυμεῖ νὰ λάβωσι συναίσθησιν τῶν πράξεών των καὶ νὰ ἀφήσωσιν ἐλεύθερα τὰ τέκνα της ἀπὸ τοὺς προσηλυτισμοὺς καὶ ἀπὸ τὰς διδασκαλίας τοῦ Λουθηροκαλβινισμοῦ, τὰς ὁποίας ἀγωνίζονται νὰ ἐμπνεύσωσιν εἰς αὐτά. Ἐπιθυμεῖ νὰ παύσωσι πᾶσαν ἐργασίαν των, ἔχουσαν τοιοῦτον σκοπόν, ἀπὸ τοὺς ὀρθοδόξους λαούς της, καὶ νὰ ἐμποδίσωσι τὴν διανομὴν τῶν ἀπαραδέκτων μεταφρασθεισῶν καὶ τυπωθεισῶν κακοζήλων ἀκανονίστων Γραφῶν καὶ τῶν λοιπῶν αὐτῶν βλασφήμων βιβλιαρίων, καὶ νὰ ἀποκλείσωσι τὰ αὐτῶν κατα­στήματα, συστηθέντα ὄχι πρὸς ἀνατροφὴν καὶ ἐκπαίδευσιν, ἀλλὰ πρὸς λύμην, διαφθορὰν καὶ ἀπάτην τῆς νεολαίας μας, καὶ ἐν ἑνὶ λόγῳ νὰ μᾶς ἀφήσωσιν ἡσύχους νὰ φρονῶμεν καὶ νὰ πιστεύωμεν τὰ τῶν ἁγίων προγόνων μας, καὶ νὰ λατρεύωμεν τὸν Θεὸν εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, εἰς τὴν ὁποίαν αὐτὸς μᾶς ἠξίωσε νὰ γεννηθῶμεν. Ἡμεῖς πιστεύομεν, ὁμολογοῦμεν καὶ οὐδεμίαν ἀμφιβολίαν ἔχομεν, ὅτι ἡ πίστις ἡμῶν εἶναι ἡ μόνη ἀληθινὴ θρησκεία, ἡ μόνη θεάρεστος ἰα­τρεία καὶ ἡ μόνη σωτήριος ὁδός, καὶ τὴν κρατοῦμεν ἀπαραμείωτον, ἀπαραχάρακτον καὶ ἀπαράλλακτον, καθὼς τὴν παρελάβομεν ἀπὸ τὸν ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν αὐτῆς Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, ἀπὸ τοὺς ἱεροὺς Ἀποστόλους καὶ ἀπὸ τοὺς θείους Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας. Μήτε παραδεχόμεθα προσθήκην ἢ ἀφαίρεσιν τῶν σεπτῶν ἑπτὰ μυστηρίων μας καὶ τῶν ἀποστολικῶν ἐγγράφων καὶ ἀγράφων πα­ραδόσεων, τὰς ὁποίας ἐφύλαξεν ἐκ πρώτης ἀρχῆς καὶ φυλάττει ἀπαραμειώτως ἡ ἅγια καὶ ἀμώμητος ἡμῶν Ἐκκλησία, καὶ μήτε δεχόμεθα ἔξωθεν πόθεν διδασκαλίας, ἀντιβαινούσας τοῖς διδάγμασι τῶν θεοφόρων Πατέρων μας· καθότι ἐν κρίσει, ἐν εἰλικρινείᾳ καὶ ἐν βαθυτέροις καὶ ἰσχυροτέροις λόγοις καὶ θαύμασι πιστεύομεν καὶ ἐκπληροῦμεν πάντα ὅσα ἡ Ἀνατολικὴ καὶ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μᾶς δι­δάσκει. Τὸ δὲ νὰ καταπλημμυρῶσι δίκην ῥεύματος οἱ ἑτεροδιδάσκαλοι, οἱ ξένοι καὶ ἀλλοδαπεῖς ἄνθρωποι καὶ ἀλλόγλωσσοι καὶ ἀλλόθρησκοι, καὶ νὰ κατηχῶσι τὸν ἀμαθῆ λαὸν καὶ τοὺς ἀνηλίκους παῖδας, νὰ κάμνωσιν ἀργυρωνήτους ἡμιμαθεῖς τινας καὶ διεφθαρμένους, διὰ νὰ τοὺς μεταχειρίζωνται ἔπειτα ὄργανα τῆς διαφθορᾶς καί διδασκάλους τῆς κακοδοξίας των, τὸ νὰ διαβάλλωσιν ἐν γωνίᾳ καὶ παραβύστῳ τὴν θρησκείαν τῶν πατέρων μας, τὸ νὰ διασπείρωσι βιβλιάρια, τὸ νὰ συνιστῶσιν ἐπί­τηδες σχολεῖα καὶ καταστήματα τῶν παίδων πρὸς μόρφωσιν πάντῃ ἐναντίαν τῆς Ὀρθοδοξίας, τὸ νὰ συκοφαντῶσι τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν καὶ τοὺς αὐτῆς ποι­μένας ἐπιβουλευτικῶς καὶ τὰ κινήματα αὐτῶν τὰ πρὸς ὑπεράσπισιν τῆς προγο­νικῆς θρησκείας, τὸ νὰ ἐγείρωσι τὸ μῖσος τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ πρὸς τὸν Κλῆρόν του καὶ νὰ σπείρωσι πανταχοῦ ζιζάνια, καὶ νὰ θέλωσι νὰ συστήσωσι μὲ τοιούτους δολεροὺς καὶ ἀνηκούστους τρόπους τὴν διδασκαλίαν ἑνὸς Λουθήρου καὶ ἑνὸς Καλβίνου εἰς τὸ κέντρον τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ μεταξὺ ὀρθοδόξων λαῶν, τὸ νὰ θέλωσι νὰ πράξωσι ταῦτα πάντα μὲ τοιαῦτα αὐτοκατάκριτα μέσα εἰς ἕνα δυστυχῆ λαόν, ἄξιον συμπαθείας διὰ τὰς περιστάσεις του, ἐρωτῶμεν αὐτοὺς τοὺς ἰδίους, ἐὰν τοιαῦτα ἔργα εἶναι ἔργα χριστιανικά, ἐὰν εἶναι φιλάνθρωπα καὶ εὐεργετικά, ἐὰν εἶναι σύμφωνα μὲ τὴν παιδείαν, τὴν ὁποίαν ἐπαγγέλλονται, μὲ τὸν αἰῶνα εἰς τὸν ὁποῖον ζῶμεν, μὲ τὸ εὐαγγελικὸν ῥητὸν τὸ ὁποῖον ἐπαγγέλλονται ὅτι κηρύττουσιν, «ὃ σὺ μισεῖς, ἑτέρῳ μὴ ποιήσῃς»[5], καὶ μὲ τὰ δικαιώματα τῶν ἐθνῶν.

Ἂς στοχασθῶσιν οἱ ἑτερόδοξοι ἀπόστολοι οὗτοι, πῶς ἤθελον πολιτευθῶσι μὲ ἡμᾶς, ἐὰν ἠθέλομεν ἐπιχειρισθῇ τοιαῦτα εἰς τὴν πατρίδα των, ἐναντίον τῶν καθεστώτων καὶ ἐναντίον τῆς θρησκείας τῶν προγόνων των. Ἢ ἂς ἐνθυμηθῶσιν, ὅτι ὅλοι οἱ λαοὶ τοῦ κόσμου καὶ πάντα τὰ ἔθνη ποινὴν θανάτου ἢ ἐξορίαν θεσπίζουσιν ἐναντίον εἰς τοὺς ὅσοι τολμῶσι νὰ ἀνατρέψωσιν ἢ νὰ μολύνωσι τὴν θρη­σκείαν ἑτέρου ἔθνους. Ἂς ἀποδώσωσι λοιπὸν καὶ πρὸς ἡμᾶς τὰ αὐτὰ δικαιώματα καὶ προνόμια τῶν ἐθνῶν. Ἂς παύσωσιν ἀπὸ τὸ νὰ μᾶς ταράττωσιν ἀδίκως καὶ ἀναισχύντως μὲ τὸ δικαίωμα τοῦ ἰσχυροῦ. Ἂς αἰδεσθῶσι τὴν αἰωνιότητα τῆς Ἱστορίας, ἥτις θέλει ζωγραφίσῃ αὐτοὺς μὲ τὰ αὐτὰ χρώματα, μὲ τὰ ὁποῖα ἐζωγράφισε καὶ τοὺς αἱρεσιάρχας των. Ἐὰν τῷ ὄντι ἀγαπῶσι τὸν πλησίον καὶ τὴν εἰρήνην μὲ τοὺς ἀνθρώπους, ἐὰν διώκωσι τὴν δικαιοσύνην, ἐὰν θέλωσι νὰ φυλάξωσι τὰ δικαιώματα τῶν ἐθνῶν, ἂς παραιτηθῶσιν ἀπὸ τοιαῦτα τολμήματα. Ἂς μᾶς ἀφήσωσιν ἐλευθέρους νὰ φρονῶμεν τὰ τῶν ἁγίων Πατέρων μας, νὰ ἀποθάνωμεν εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν, τὴν ὁποίαν ὁ πολυεύσπλαγχνος Κύριος μᾶς ἠξίωσε νὰ γνωρίσωμεν. Ἂς ἀφήσωσιν ἡσύχους εἰς τὸ ἑξῆς ὅλους τοὺς ὀρθοδόξους λαούς μας, τὴν προστασίαν τῶν ὁποίων καὶ τὴν ὑπεράσπισιν τῆς θρησκείας ἐνεπιστεύθη ὁ Σωτὴρ ἡμῶν καὶ ἡ Ἐκκλησία εἰς τὴν πατρικὴν ἡμῶν κηδεμονίαν· τῆς ὁποίας ἠθέλομεν φανῇ ἐλλιπεῖς, ἐὰν ἀδιαφοροῦντες ἀμελήσωμεν ταῦτα τὰ οὐσιώδη καὶ ἱερὰ χρέη μας, μισθωτοῦ δίκην βεβαίως ὑφέξοντες, ὡς πάντῃ ἀγνώμονες ἀποδεικνύμενοι πρὸς τοὺς μεγάλους ἡμῶν εὐεργέτας. Ὅθεν, ὡς ἐθνάρχης καὶ ποιμε­νάρχης τοῦ χριστεπωνύμου ὀρθοδόξου λαοῦ, συνοδικῶς ἀναγγέλλομεν ταῦτα, ὅπου καὶ εἰς ὅποιους ἀνήκει. Διακηρύττομεν δὲ κοινοποιοῦντες τὴν ἐγκύκλιον ταύτην ἐπιστολὴν πρὸς τοὺς ἁπανταχοῦ εὐσεβεῖς τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλη­σίας, ὑπαγορεύοντες κυριαρχικῶς τὰ ἐφεξῆς.

η΄. Διαταγαὶ πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς τοῦ πατριαρχικοῦ οἰκουμενικοῦ Θρόνου.

Πρὸς μὲν τοὺς ἀρχιερεῖς τοὺς ὑπὸ τῷ καθ’ ἡμᾶς ἁγιωτάτῳ πατριαρχικῷ, ἀποστολικῷ καὶ οἰκουμενικῷ θρόνῳ ὑποκειμένους, διορίζομεν ἐντόνως. Πρῶτον, νὰ συστήσῃ ἕκαστος ἐν τῇ ἑαυτοῦ παροικίᾳ ἐκκλησιαστικὴν πνευματικὴν Ἐπιτρο­πήν, κατὰ μίμησιν τῆς ἡμετέρας, συγκεκροτήμενην ἀπὸ τοὺς ἐν αὐτῇ εὑρισκομέ­νους πεπαιδευμένους, ἐναρέτους καὶ ζηλωτὰς ἐκκλησιαστικούς, διὰ νὰ ἐπαγρυπνῶσιν εἰς τὰ τῶν χριστιανῶν καὶ νὰ σκέπτωνται μετὰ τοῦ πνευματικοῦ ποιμένος τὰ πνευματικὰ καὶ ποιμαντικὰ καθήκοντα, λαμβάνοντες τὸ σχέδιον ἀπὸ τὴν εἰδοποίησιν τῆς ἡμετέρας πνευματικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς Ἐπιτροπῆς, τὴν πρὸ ὀλί­γου ἐκδοθεῖσαν καὶ πρὸς πάντας διευθυνομένην πρὸς ὁδηγίαν των. Ὥστε ἀνταποκρινόμενοι συγχρόνως τοὐντεῦθεν μὲ τὴν ἡμετέραν ἐνταῦθα ἐκκλησιαστικὴν Ἐπιτροπήν, νὰ λαμβάνωσιν ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν τὰς καταλλήλους ὁδηγίας, καθ’ ἃς πληροφορίας θέλουσιν ἀναγγέλλῃ περὶ τῆς πνευματικῆς καταστάσεως τοῦ ποι­μνίου των, δημοσιεύοντες ταύτην ἐπ’ ἐκκλησίας, πρὸς γνῶσιν καί ὁδηγίαν τῶν Ὀρθοδόξων.

Δεύτερον, διατάττομεν τοὺς ἰδίους πνευματικοὺς ποιμένας ὅλων τῶν παροι­κιῶν νὰ ἐμποδίσωσι σφοδρῶς τοὺς γονεῖς ἀπὸ τὸ νὰ στέλλωσι τὰ τέκνα των εἰς τὰ παρὰ τῶν ἑτεροδόξων ὅπώσποτε συστηθέντα ψυχόλεθρα σχολεῖα καὶ ἀπὸ τὸ νὰ παραδίδωσιν αὐτὰ εἰς χεῖρας ξένων, ἀγνώστων ἢ ἄλλων ὑπόπτων διδασκάλων, ἑτερογενῶν ἢ ὁμογενῶν. Νὰ ἐπαγρυπνῶσιν εἰς τὸ ἑξῆς μὲ ἄκραν ἐπιμέλειαν εἰς τὴν ἀνατροφὴν καὶ διαγωγὴν τῆς νεολαίας. Νὰ παρατηρῶσιν ἀκριβῶς καὶ τοὺς διδασκάλους καὶ τὰ μαθήματα αὐτῶν. Νὰ παραγγέλλωσιν, ὅσον δυνατόν, εἰς αὐ­τούς, τὸ νὰ διδάσκωσι τοὺς μαθητάς των τὴν ἱερὰν θρησκείαν διὰ τῆς κατηχήσεως καὶ ἐξηγήσεως τῶν συγγραμμάτων τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν. Νὰ τοῖς ἐμπνέωσιν ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν εὐσέβειαν, καὶ νὰ τοὺς διδάσκωσιν ἔργῳ καὶ λόγῳ τὴν ἠθικήν, καὶ τὰ ἱερὰ καὶ πολιτικὰ αὐτῶν καθήκοντα. Νὰ φροντίζωσι διὰ τὴν καθ’ αὐτὸ πρόοδον τῆς παιδείας των, καὶ ὄχι νὰ καταδαπανῶσι τὸν καιρὸν εἰς μάτην, χωρίς τινος προόδου, ἀνεμώλια βάζοντες. Διότι ταῦτα εἶναι τὰ ἀληθῆ καὶ μεγάλα μαθήματα καί ὁ κύριος σκοπὸς τῆς ἀληθινῆς παιδείας· «ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου». Ταῦτα ἀποκαθιστῶσι τὸν ἄνθρωπον μακάριον καὶ προσκαίρως καὶ αἰωνίως, τὸν προφυλάττουσιν ἀφ’ ὅλους τοὺς κινδύ­νους καὶ ἀφ’ ὅλας τὰς αἱρέσεις, καὶ τὸν ἀποδεικνύουσιν ὠφέλιμον εἰς τὴν Ἐκ­κλησίαν, εἰς τὸ ἔθνος, εἰς τοὺς γονεῖς, εἰς τὴν πατρίδα, καὶ μορφώνουσιν εἰς αὐ­τὸν τὸν νέον ἄνθρωπον, τὸν μὴ φθειρόμενον ἀπὸ τὰς ἀπάτας καὶ παγίδας τοῦ κόσμου. Νὰ προστατεύωσι καί νὰ περιποιῶνται τοὺς θεοσεβεῖς καὶ ἐναρέτους δι­δασκάλους, νὰ ἐμψυχώνωσι κατὰ πάντα τρόπον τὴν ἀληθινὴν παιδείαν καὶ τὴν πραγματικὴν πρόοδον τῶν μετὰ τῆς εὐσεβείας φώτων, ὄντες βέβαιοι, ὅτι τόσον περισσότερον δοξάζουσι τὸν Θεὸν καὶ τόσον ἐντελέστερα ἐκπληροῦσι τὰ ἱερά των καθήκοντα, ὅσον περισσότερον ἀγωνίζονται νὰ φωτίσωσι τὸ αὐτῶν ποίμνιον. Διότι καθὼς ἀπὸ τὴν ἀμάθειαν πηγάζουσιν ὅλαι αἱ δεισιδαιμονίαι, αἱ προλήψεις, αἱ βαρ­βαρότητες καὶ ὅλα τὰ ἄλλα τῆς ἀνθρωπότητος δεινά, οὕτως ἀπὸ τὴν ἀληθινὴν παιδείαν πηγάζει ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ἡ γνῶσις καὶ ἡ ἐκπλήρωσις τῶν θείων καὶ ἀνθρωπίνων νόμων, ἡ πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλησίον ἀγάπη, ἡ φιλαδελφία, ἡ ἕνωσις, ἡ νίκη τῶν παθῶν, ἡ ἀπόκτησις τῶν ἀρετῶν καὶ ὅλα τὰ ἄλλα ἀγαθά. Εἰς ὅλων τούτων τῶν προλεχθέντων τὴν ἀκριβῆ ἐκπλήρωσιν ἀρκούντως θέλουσι βοηθεῖσθαι οἱ ποιμένες παρὰ τῆς συστηθησομένης ἐκκλησιαστικῆς καὶ πνευματι­κῆς αὐτῶν Ἐπιτροπῆς, καθὼς καὶ εἰς τὰ ἱερὰ καὶ ποιμαντικὰ αὐτῶν χρέη.

Τρίτον, ἐντελλόμεθα σφοδρῶς πᾶσι τοῖς ἐν ταῖς ἐπαρχίαις ἀρχιερατικῶς προϊσταμένοις νὰ συναθροίσωσιν ὅλα τὰ διεφθαρμένα βιβλιάρια, τὰ εὑρισκόμενα εἰς τοὺς λαούς των, διασπαρέντα μέχρι τοῦδε ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς τῆς πίστεως, συν­τεθειμένα ἀπὸ τοὺς Λουθηροκαλβίνους ἀποστόλους, καὶ τετυπωμένα εἰς τὰς τυπογραφίας τῶν ἑταιρειῶν των, τὰς ἐν Μελίτη, Ἀνδοβηρίᾳ, Δονδίνῳ, Σμύρνῃ, Κερκύρᾳ καὶ ἐν ἄλλοις τοιούτοις μέρεσι. Ταῦτα τὰ βιβλιάρια, τὰ ὁποῖα διαφθείρουσι καὶ τὴν θρησκείαν καὶ τὴν διάλεκτον καὶ τὰ γενναῖα πατρῷα ἡμῶν φρονήματα, γεγραμμένα ἀπὸ ἑτεροδόξους ἀλλογενεῖς συγγραφεῖς ἐπ’ αὐτῷ τούτῳ, εἶναι πρέπον νὰ ἀφαιρεθῶσιν ἀπὸ τὰς χεῖρας τῶν Ὀρθοδόξων καὶ ἀπ’ ἐκείνας τῆς νεο­λαίας· μάλιστα ἐνῷ δεν διαπραγματεύονται ἄλλο τι, παρὰ παιδαριώδη καὶ στοιχειώδη μαθήματα, κακόφραστα καὶ κακόδοξα, καὶ μᾶλλον συντείνοντα πρὸς σκο­τισμόν, παρὰ πρὸς φωτισμὸν τοῦ ἔθνους. Θέλουσι τοῖς δίδῃ ἀντ’ αὐτῶν ἄλλα βιβλία ὀρθοδόξων διδασκάλων, διαπραγματευόμενα ὑποθέσεις θρησκευτικάς, ἠθικάς, ἐπιστημονικὰς καὶ ἄλλα τοιαῦτα σωτηριώδη καὶ ἐπωφελῆ, συντείνοντα πρὸς καταρτισμὸν πνευματικόν, πρὸς βελτίωσιν τῶν ἠθῶν καὶ πρὸς γνῶσιν τῶν ἀναγ­καίων μαθημάτων.

Τοιαῦτα βιβλία ὀρθόδοξα οὐ μόνον ἐξ ἀρχῆς εὑρίσκονται ἱκανὰ εἰς τὸ ἔθνος μας, τὰ ὁποῖα παρημελήθησαν, ἀφοῦ ἐπεπόλασαν ταῦτα τὰ διεφθαρμένα καὶ ἔκ­φυλα βιβλιάρια, ἀλλὰ καὶ ἤδη ἐκ νέου τυπώνονται ἐν Σμύρνῃ καὶ ἀλλαχοῦ παρὰ τῶν ἡμετέρων ὀρθοδόξων, ἀδείᾳ ἐκκλησιαστικῇ, πρὸς ἐκπαίδευσιν τῶν ἐν τοῖς κοινοῖς καὶ ἀλληλοδιδακτικοῖς σχολείοις μαθητευόντων εὐσεβῶν παίδων. Πρὸς δὲ τούτοις οἱ ἀρχιερεῖς ὀφείλουσι νὰ προτρέπωσι τοὺς Ὀρθοδόξους εἰς τὸ νὰ μελετῶσιν ἐπιμελῶς ὅσα βιβλία, λόγους ἢ συγγράμματα ἔγιναν καὶ γίνονται καθ’ ἑκά­στην ἀπὸ τοὺς ὀρθοδόξους διδασκάλους, τὰ ὁποῖα στηλιτεύουσι τοὺς νέους τού­τους αἱρετικοὺς καὶ τὰς αἱρέσεις των, ἀνακαλύπτουσι τὰ πονηρὰ αὐτῶν σχέδια, ἀποδεικνύουσι τὸν ὄλεθρον, εἰς τὸν ὁποῖον κατεβυθίσθησαν ὅσα ἔθνη ἐνεκολπώθησαν ταύτας τὰς αἱρέσεις. Ἡ ἀνάγνωσις, ἡ ἐκτύπωσις, ἡ συνδρομὴ καὶ ἡ διάδοσις τοιούτων ὠφελίμων συγγραμμάτων εἶναι τὰ μόνα ἀναγκαῖα καὶ κατάλ­ληλα εἰς τὰς παρούσας τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ ἔθνους περιστάσεις. Ὅθεν καὶ διορίζομεν ἀπαραιτήτως ὅλους τοὺς ὀρθοδόξους ἀρχιερεῖς καὶ χριστωνύμους λαούς, νὰ συντρέχωσι καὶ νὰ προστατεύωσι καὶ νὰ ἀγωνίζωνται εἰς τοιαῦτα, ὡς τῶν λοιπῶν ὅλων καλῶν ὄντα τὰ τιμαλφέστατα. Διότι ἀφ’ ὅλας τὰς πρὸς τὸν πλη­σίον εὐεργεσίας, αὕτη εἶναι ἡ ἐπωφελεστέρα καὶ τὸ μεγαλύτερον σημεῖον τῆς πρὸς Θεὸν καὶ τὸν πλησίον ἀγάπης· ἐπειδὴ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον ἀποδίδει εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν ἐκείνην τὴν δόξαν, τὴν ὁποίαν οὗτοι οἱ λαοπλάνοι μὲ τὰς διδασκα­λίας των ἀγωνίζονται νὰ τοῦ ἀφαιρέσωσι, καὶ σῴζει ἀπὸ τὸν ᾅδην τόσας μυ­ριάδας ψυχὰς τῶν ἀδελφῶν μας.

Τέταρτον, διορίζομεν οἱ ἀρχιερεῖς νὰ συναθροίσωσιν ἀμεταθέτως ὅλας τὰς εἰς τὸ ἁπλοῦν γενομένας μεταφράσεις τῆς ἁγίας Γραφῆς, τὰς εὑρισκομένας εἰς τὰς ἐπαρχίας των, ἀρχομένας ἀπὸ τῆς πρώτης ἐκείνης, τῆς παρά τινος Μαξίμου ἱερομονάχου Καλλιπολίτου, τοῦ ψευδεπιγραφομένου Μαργουνίου, μεταφρασθείσης καὶ τυπωθείσης τῷ αχλη΄ ἔτει, ὅτε εὐθὺς ἐπὶ τοῦ ἀοιδίμου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Παρθενίου, τοῦ Γέροντος ἐπιλεγομένου, παρὰ τοῦ τηνικαῦτα ἱεροκήρυκος τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας Μελετίου τοῦ Συρίγου, ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ ἄμβωνος, ὡς χυδαεστάτης, ἀκανονίστου καὶ ἀθέσμου διακηρυχθείσης, καὶ τὸν μεταφράσαντα ταύτην καὶ τοὺς ἀναγινώσκοντας αὐτὴν ἐπιτιμίοις, ἀδείᾳ ἐκκλησιαστικῇ, καθυποβάλοντος, καὶ καθ’ ἑξῆς πᾶσαι αἱ κατὰ διαφόρους χρόνους γενόμεναι, συνεργείᾳ τῶν Λουθηροκαλβίνων, παρά τινων ὁμογενῶν μισθωτῶν μετατυπώσεις καὶ ἐπιδιορθώσεις ταύτης τῆς κακοφράστου, ἀηδοῦς καὶ ἀκανονί­στου μεταφράσεως τῆς Καινῆς Διαθήκης λογίζονται ἀποφασιστικῶς παρὰ τῆς Ἐκκλησίας ἀπαράδεκτοι. Ὡς καὶ ἡ τῆς παλαιᾶς Γραφῆς νεωστὶ γενομένη παρὰ τῆς Βιβλικῆς Ἑταιρείας μετάφρασις τῶν βιβλίων τῆς Πεντατεύχου, τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ καὶ παντὸς ἄλλου, ἀπὸ τοῦ ἑβραϊκοῦ δῆθεν ὕφους, καὶ ὡς μὴ ὤφελε, τυπωθεῖσα, κρίνεται παρὰ τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας ἀπαράδεκτος ὅλως καὶ ἀπηγορευμένη, διά τε τὸ νεοφανές, ἀδοκίμαστον καὶ ἀκανόνιστον, διὰ τὸ κακόζηλον καὶ κακόφραστον, καὶ τέλος διὰ τὴν τῶν φράσεων αὐτῆς ἀσχημοσύνην. Ἐπὶ δὲ τούτοις ἔτι μᾶλλον, διότι ἡ Ἀνατολικὴ Ἐκκλησία, ἐξ αὐτῆς τῆς ὑπάρξεως καὶ συστάσεώς της παρὰ τοῦ ἀρχηγοῦ καὶ τελειωτοῦ αὐτῆς Ἰησοῦ Χριστοῦ, μόνην ἀποδέχεται τὴν τῶν ἑβδομήκοντα μετάφρασιν, καὶ προσφέρει πρὸς αὐτήν, ὡς ἄλλο πρωτότυπον, σέβας βαθύτατον, καὶ διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ ἑβραϊκοῦ ἀρχαίου, ἀδιαστρόφου καὶ ἀδιαφθόρου κώδικος γενομένην ταύτης μετάφρασιν, καὶ διὰ τὸ αἰδέσιμον αὐτῆς ἕνεκα τῆς ἐξ ἀρχῆς ἀπὸ τοῦ τῶν Ἀποστόλων κηρύγματος κανονικῆς χρήσεως αὐτῆς ἐν ταῖς τοῦ Χριστοῦ ἁγίαις Ἐκκλησίαις, καὶ διὰ τὸ προτέρημα αὐτό, διότι μετὰ τὴν ἑβραϊκὴν πρωτότυπον μήτηρ ἐγένετο πολλῶν ἄλλων μεταφράσεων. Διὸ καὶ οὐδεὶς τῶν ἀνατολικῶν εὐσεβῶν ἀμφιβάλλει περὶ τοῦ ὅτι ἡ εἰς τὴν ἑλλάδα φωνὴν μετάφρασις τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐγένετο κατ’ οἰκονομίαν τοῦ Ὑψίστου Θεοῦ, ὅστις ὡς προνοητὴς πάντων προέλαβε τὸ μέλλον περὶ τῆς τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ καὶ Λόγου ἐνανθρωπήσεως καὶ τῆς ἀνακαλύψεως καὶ φανερώσεως τῶν περὶ αὐτοῦ προφητειῶν καὶ προρρήσεων, τῶν ἐξ αἰῶνας μακροῦ τῇ τῶν Ἑβραίων γλώσσῃ κεκαλυμμένων καὶ ἀγνώστων εἰς τὰ λοιπὰ ἔθνη· τῶν ὁποίων θείων λογίων καὶ χρησμῶν, κατὰ τὸν τῆς παγκοσμίου Ἱστορίας ἀκριβέστατον ἀνιχνευτὴν Εὐσέβιον, οὐδέποτε ἠθέλομεν τύχῃ κατ’ ἄλλον τρόπον παρὰ τῶν Ἰουδαίων, διὰ τὸ καθ’ ἡμῶν ἄσπονδον μῖσος αὐτῶν καὶ τὸν φθόνον. Ματαίως λοιπὸν μὲ τοιαύτας εἰς τὴν κοινὴν πεπατημένην γλῶσσαν κακὰς καὶ ἐπισφαλεῖς μεταφράσεις τῆς ἁγίας Γραφῆς, ἀδοκιμάστους, ἀβασανίστους καὶ ἀκυρώτους παρὰ τῆς Ἐκκλησίας, αὐθαιρέτους, ὑπόπτους καὶ ἀκανονίστους, ἀπὸ τοῦ ἑβραϊκοῦ ὕφους τῶν νεωτέρων Ἰουδαίων, τοῦ περὶ πολλοῦ ὑπὸ τῶν Λουθηροκαλβίνων ὑπερυψουμένου καὶ ἐξαιρομένου, ἐμηχανεύθησαν νὰ ἐφελκύσωσι τὴν εὔνοιαν καὶ τὴν ὑπόληψιν τῶν Ὀρθοδόξων, ὅτι εἶναι δῆθεν ζηλωταί, φιλάδελφοι καὶ ὁμόφρονες μὲ ἡμᾶς, ἀποδεχόμενοι τὰ αὐτὰ βιβλία τῆς ἱερᾶς Γραφῆς καὶ εὐεργετοῦντες ἡμᾶς τὰ προσφέρουσι δωρεάν, ὡς εὐκατάληπτα εἰς τὸν ἁπλοῦν λαόν. Καὶ ὑπὸ τοιούτῳ ὑπούλῳ προσχήματι διένειμαν ἐν ταὐτῷ καὶ πλῆθος βιβλιαρίων κακοδόξων καὶ βλασφήμων κατὰ τῶν δογμάτων, κατὰ τῶν παραδόσεων καὶ κατὰ τῶν μυστηρίων τῆς ἡμετέρας ἱερᾶς πίστεως, τὰ ὁποῖα κυκλοφοροῦντα εἰς χεῖρας τῶν ἁπλουστέρων Ὀρθοδόξων καὶ τῶν ἀκάκων καὶ τρυφερῶν νέων, τὰ μὲν ὑποκεκρυμμένως, τὰ δὲ ἀναφανδὸν διδάσκουσι τὸν Λουθηροκαλβινισμὸν καὶ μολύνουσιν ἀνεπαισθήτως τὰς ἀκοὰς τῶν Ὀρθοδόξων.

Τὰ πράγματα αὐτὰ ἀπέδειξαν, ὅτι ἄλλο καλὸν δὲν ἐπροξενήθη ἐκ τούτων τῶν βιβλίων εἰς τοὺς ὁμογενεῖς, εἰμὴ ἡ ψυχρότης τῆς πίστεως, ἡ ἀδιαφορία περὶ τὰ θρησκευτικά, ἡ διαφθορὰ τῶν ἠθῶν. Αὐτοὶ ἐμηχανεύθησαν κατ’ ἀρχάς, πρὶν εἰσέτι γνωσθῶσιν οἱ δολεροί των σκοποί, νὰ μεταχειρισθῶσί τινας εὐϋπολήπτους τῶν ἐκ τοῦ κλήρου εἰς αὐτὰ ταῦτα, διὰ νὰ καλύψωσιν ἔτι μᾶλλον τοὺς δόλους των. Διὰ νὰ ἀφαιρέσωμεν λοιπὸν τὰς αἰτίας τῆς ἀπάτης τῶν Ὀρθοδόξων, τὰς διὰ τὸν προσηλυτισμόν, διορίζομεν νὰ ἐμποδισθῶσι καὶ ὅλαι αἱ μεταφράσεις τῶν διαπρυσίων τούτων ἐχθρῶν τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως ἀπὸ τοὺς ὁμογενεῖς μας. Εἰς τὴν αὐτὴν καταδίκην καὶ εἰς τὰ αὐτὰ ἐπιτίμια καθυποβάλλομεν καὶ τὰς λοιπὰς μεταφράσεις τῆς Παλαιᾶς καὶ Νέας Διαθήκης, τὰς γενομένας παρὰ τῶν Λουθηροκαλβίνων ψευδοδιδασκάλων, ἢ παρ’ ὁμοθρήσκων καὶ ὁμογενῶν ἡμῶν, ὀπαδῶν δὲ αὐτῶν, εἴς τε τὴν Τουρκικήν, Σερβικήν, Ἀραβικήν, Βουλγαρικήν, Σλαβωνικὴν καὶ ἄλλας τοιαύτας διαλέκτους, διὰ τὰ αὐτὰ αἴτια καὶ διὰ τοὺς αὐτοὺς δολίους αὐτῶν σκοπούς· καθότι τὰ δῶρα τῶν ἐχθρῶν πάντοτε καὶ πανταχοῦ εἶναι ὀλέθρια, καὶ οἱ αἱρετικοί, οἱ πολεμοῦντες καὶ καταφρονοῦντες τὰ θεῖα, δὲν δύνανταί ποτε μήτε ὀρθῶς νὰ φρονῶσι, μήτε καλὰ νὰ πράττωσι, μήτε νὰ ἔχωσιν εἰς τὰς καρδίας των γνησίαν καὶ ἄδολον εἰς τὸν πλησίον ἀγάπην. Ἐμποδίζομεν προσέτι σφοδρῶς ὅλους τοὺς Ὀρθοδόξους, μάλιστα τοὺς ἱερωμένους, ἀπὸ τοῦ νὰ προστατεύωσιν εἰς τὸ ἑξῆς καὶ νὰ βοηθῶσιν εἰς τοιαῦτα τοὺς τοιούτους ψευδαπο­στόλους, ὡς φθορεῖς τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ ἔθνους.

Ταῦτά εἰσιν, ἅπερ ἐντόνως διορίζομεν εἰς τοὺς ἀρχιερεῖς, τοὺς ὑπὸ τῷ καθ’ ἡμᾶς ἁγιωτάτῳ, πατριαρχικῷ, ἀποστολικῷ καὶ οἰκουμενικῷ θρόνῳ ὑποκειμένους, ἐντελλόμενοι ἐκκλησιαστικῶς, ἵνα ἐπιμελῶς καὶ ἀγρύπνως ἐκτελεσθῶσι, θεωροῦντες ὡς ἔγκλημα καθοσιώσεως πᾶσαν περὶ τὰ τοιαῦτα ἀμέλειαν ἢ ἀδιαφορίαν· πολλῷ δὴ μᾶλλον ὁ τοιοῦτος ἀρχιερεὺς δὲν θέλει ἀποφύγει τὴν ὀργὴν τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἀμελῶν τῶν οὐσιωδεστέρων χρεῶν τῆς ποιμαντορίας καὶ γινόμενος ἑκουσίως καὶ ἀναπολογήτως ἔνοχος τῆς φθορᾶς τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ ἔθνους καὶ τῆς ἀπωλείας τοῦ ποιμνίου του.

θ΄. Συμβουλαὶ πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς τῶν ἄλλων παροικιῶν.

Πρὸς δὲ τοὺς ἀρχιερεῖς τοὺς ὑποκειμένους τοῖς ἄλλοις θρόνοις τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας γνωστοποιοῦντες ὅτι, ἐπειδὴ οὗτοι οἱ ψευδαπόστολοι δὲν περιορίζουσι τὰς ἐπιβουλὰς καὶ τὸν εἰς τὰς αἱρέσεις των προση­λυτισμὸν μόναις ταῖς τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου παροικίαις, ἀλλ’ ἐνεργοῦσι τὰ τοιαῦτα σχέδια καὶ εἰς τὰ ἄλλα μέρη τῆς Ὀρθοδοξίας, καθὼς εἰς πολλὰ ἐξ αὐτῶν ἐφάνη μεγαλυτέρα ἡ φθοροποιὰ αὕτη λύμη, ὡς ἐνεργουμένη καὶ διαδιδο­μένη μὲ περισσοτέραν ἐπιβουλὴν καὶ δραστηριότητα, συμβουλεύομεν ἐν Κυρίῳ, ὡς ἡμετέρους ἐν ἁγίῳ Πνεύματι συναδέλφους καὶ συλλειτουργούς, ἵνα προσέχωσιν ἀκριβῶς εἰς τὰ αὐτῶν πνευματικὰ ποίμνια, λαμβάνοντες τὰ ἀναγκαῖα μέτρα, ὅσα καταλληλότερα εἰς τὰς περιστάσεις καὶ λυσιτελέστερα εἰς τὰ μέρη των ἤθελε τοῖς ἐμπνεύσῃ ὁ Κύριος, πρὸς ἀπόκρουσιν καὶ ἐξέλασιν τούτων τῶν φοβερῶν λύ­κων, πρὸς διαφύλαξιν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ πρὸς σωτηρίαν τοῦ χριστεπώνυμου αὐ­τῶν πληρώματος.

ι΄. Προτροπὴ πρὸς τοὺς ἁπανταχοῦ ὀρθοδόξους ἀρχιερεῖς καὶ ἱερεῖς.

Διευθύνοντες δὲ τὸν λόγον, κατὰ χρέος ἐκκλησιαστικῆς προνοίας, καὶ πρὸς τοὺς ἁπανταχοῦ ὀρθοδόξους ἀρχιερεῖς καὶ ἱερεῖς, ὑπομιμνῄσκομεν αὐτοῖς τὰ ἱερὰ ἡμῶν χρέη καὶ τὰς φοβερὰς ὑποσχέσεις μας πρὸς Θεὸν ἐν τῷ καιρῷ τῆς χειροτονίας, ὑποσχόμενοι ἐνόρκως νὰ διαφυλάξωμεν σῴαν, ἀκεραίαν καὶ ἀκαινοτόμητον τὴν Ὀρθοδοξίαν, καὶ νὰ παραδώσωμεν ταύτην τὴν ἱερὰν παρακαταθήκην εἰς τοὺς δια­δόχους μας, καθὼς καὶ ἡμεῖς ἠξιώθημεν νὰ τὴν παραλάβωμεν ἀπὸ τοὺς ἡμετέρους προκατόχους. Ἡ Ὀρθοδοξια, ἀγαπητοί, πανταχόθεν σήμερον πολεμουμένη, διώκεται· πρόβατα τοῦ Χριστοῦ ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν μας καθ’ ἑκάστην σπαράττονται ὑπὸ τῶν αἱμοβόρων λύκων, καὶ ἡ καταδίκη πρόχειρος ἐφ’ ἡμᾶς ἐπίκειται, ἐὰν δεν ἀγωνισθῶμεν ὅλαις δυνάμεσιν εἰς τὸν ὑπὲρ τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκ­κλησίας σωτηριώδη ἀγῶνα. Πρὸς δὲ τούτοις καὶ ἡ αἰσχύνη ἀνεξάλειπτος ἔσται ἡμῖν ἅπασι, τοῖς τὸν πνευματικὸν σήμερον χῶρον λαχοῦσιν, ἐπισπωμένοις ἅμα καθ’ ἡμῶν αὐτῶν καὶ ἀνάθεμα αἰώνιον, καὶ βδέλυγμα παρὰ ταῖς ἐσομέναις γενεαῖς λογιζομένοις, ἐὰν ἐπὶ τῶν ἡμετέρων ἡμερῶν ὁ Λουθηροκαλβινισμὸς εἰσαχθῇ καὶ προοδεύσῃ μεταξὺ τῶν ὑπὸ τὴν ἡμετέραν ποιμαντορίαν ὀρθοδόξων λαῶν. Τῆς ὁποίας ταύτης Λουθηροκαλβινικῆς αἱρέσεως οἱ τὰ πρῶτα σπέρματα καταβαλόντες, ἀγκαλὰ καὶ οὐ διέλιπον ἐξ ἀρχῆς προσπαθοῦντες νὰ διαδώσωσι τὴν λύμην των εἰς τοὺς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξους, μ’ ὅλον τοῦτο οἱ τὸν οἰκουμενικὸν Θρόνον καὶ τὰς ἄλλας Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας εὐκλεῶς διεθύναντες ἀρχαῖοι ἄνδρες καὶ ἡμέτεροι προκάτοχοι, ἀγρύπνως περὶ τὴν πνευματικὴν διοίκησιν τῶν λογικῶν ποιμνίων διακείμενοι, καὶ ὁλοτρόπως ἀγωνιζόμενοι νὰ προφυλάττωσι πανταχόθεν τὰ λο­γικὰ τοῦ Χριστοῦ πρόβατα ἀπὸ τῶν κατ’ αὐτῶν, ἐν διαφόροις καιροῖς, ἐπερχομένων ἀγρίων λύκων, πολλάκις ἀντέκρουσαν αὐτοὺς ἐπελθόντας, γενναίως ἀποσοβήσαντες τῆς λογικῆς τοῦ Χριστοῦ μάνδρας, χωρὶς νὰ τολμήσωσιν ἄλλοτε καθ’ ἡμῶν. Ἀλλ’ ἤδη, ὅτε πάλιν διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἤρξαντο νὰ ἀναφαίνωνται εἰς τὸ ὀρθόδοξον πλήρωμα, τρόπους παντοίους μηχανευόμενοι, διὰ νὰ διαφθείρωσι τοὺς ὀρθοδόξους λαούς μας, μὲ τὰ αἱρετικὰ φρονήματα καὶ τὰς ἀντιχριστιανικὰς διδασκαλίας των, καὶ μέχρι μέν τινος ὑπούλως διοργανίζοντες τὰς τοσαύτας καὶ τοιαύτας ῥᾳδιουργίας των, ἐσχάτως δὲ καὶ ἀναισχύντως ἀπαυθαδιάζοντες κατενώ­πιον καὶ αὐτῶν τῶν γνησίων πνευματικῶν ποιμένων, δι’ οὐδὲν ἄλλο βεβαίως ἀνεζωπυρήθησαν ταῖς ἐλπίσιν εἰς τὴν τοῦ σκοποῦ των ἐπιτυχίαν, εἰμὴ διότι ὑπολαμβάνουσιν ἡμᾶς ἢ ὡς πάντῃ ἀμαθεῖς καὶ ἀπαιδεύτους, ὥστε νὰ μὴν ἐννοῶμεν τοὺς δολίους σκοπούς των, ἢ τοσούτον ἀμελεῖς καὶ ἀδιαφόρους, ὥστε νὰ μὴν ἀναλάβωμεν τὸν ὀφειλόμενον ἡμῖν ἀγῶνα, ὑπερασπιζόμενοι τὴν τῶν προγόνων μας ἱερὰν θρησκείαν! Ἀλλ’ ὤ, πόσον μεγάλως ἀπατῶνται, τοιαῦτα περὶ ἡμῶν φρονοῦντες! Διότι βεβαίως ποτὲ δὲν θέλομεν ὑποφέρει τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ μάλιστα θέλομεν ἀγωνισθῇ καθόσον τὸ δυνατόν, πᾶν ὅ,τι καταβάλλοντες, καὶ αὐτῶν τῶν τιμιωτάτων ἡμῖν, ὑπὲρ τῶν χριστωνύμων λαῶν μας καὶ ὑπὲρ τῆς ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως.

ια΄. Νουθεσίαι πρὸς τοὺς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξους λαούς.

Ἐπεκτείνοντες δ’ ἐπὶ πλέον τὴν φωνήν μας καὶ πρὸς πάντας τοὺς ἀπαντα­χοῦ Ὀρθοδόξους χριστωνύμους λαούς, παραγγέλλομεν ἐν Κυρίῳ, ἵνα προσέχητε ἑαυτοῖς ἐπιμελῶς καὶ ἀπὸ τούτους τοὺς ἐπιβούλους ἐχθροὺς τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως. Μὴ ἀπατᾶσθε εἰς τὸ ἑξῆς, ὡς τὰ μωρὰ νήπια, ἀπὸ τὰς ἀπατηλὰς δωρεάς των καὶ ἀπὸ τὴν ὑποκριτικὴν αὐτῶν φιλανθρωπίαν καὶ φιλαδελφίαν. Διότι εἶναι ὄνειδος εἰς ἡμᾶς νὰ παραβλέπωμεν ἢ νὰ προδιδῶμεν τὰ πλέον φίλτατα καὶ τιμαλφέστατα, τὴν σωτηρίαν, λέγω, τῶν ψυχῶν μας, τὴν διατήρησιν τῆς θρησκείας τῶν ἁγίων Πατέρων μας, τὸν ἐθνικὸν χαρακτῆρα καὶ τὴν ὑπόληψιν τοῦ ἑαυτοῦ μας διὰ ποταπὰ καὶ μάταια κέρδη! Εἶναι ὄνειδος εἰς ἡμᾶς νὰ ἐγκαταλείψωμεν ἐκείνην τὴν θεόσδοτον πίστιν, τὴν ὁποίαν ἀπεκάλυψεν εἰς ἡμᾶς ὁ Θεός, καὶ ἡ ὁποία ἐκηρύχθη ἀπὸ τοὺς πνευματεμφόρους Ἀποστόλους, ἐστερεώθη μὲ τὴν θυσίαν τόσων μαρτύρων, ἐπεκυρώθη μὲ τόσα θαύματα, διεφυλάχθη μέχρι τοῦδε θαυμασίως ἀπὸ τόσας αἱρέσεις, ἐθριάμβευσεν ἐναντίον τόσων φοβερῶν ἐχθρῶν, ἐπροστατεύθη μέχρις αἵματος ἀπὸ τοὺς γενναίους, σοφοὺς καὶ πνευματοφόρους Πατέρας, καὶ διεσώθη εἰς ἡμᾶς μετὰ παρέλευσιν τοσούτων αἰώνων καὶ τοσούτων περιστάσεων σῴα καὶ ἄσπιλος καὶ ἀπαραμείωτος! Εἶναι ὄνειδος εἰς ἡμᾶς νὰ ἀφήσωμεν τοιαύτην οὐράνιον καὶ θείαν διδασκαλίαν, ἥτις ἐφώτισε τὸν κόσμον ὅλον καὶ ἡγίασε τόσας μυριάδας ψυχάς, διὰ νὰ ἐπακολουθήσωμεν τὰς βλασφη­μους αἱρέσεις καὶ ἀλλοκότους καινοτομίας ἑνὸς παραβάτου Λουθήρου καὶ ἑνὸς θεηλάτου Καλβίνου, αἱ ὁποῖαι τοσάκις ἀνεθεματίσθησαν ἀπὸ τὰς οἰκουμενικὰς ἁγίας Συνόδους τῶν ἁγίων Πατέρων μας, εἰς τόσους ἄλλους αἱρετικοὺς προκατόχους των, φρονοῦντας καὶ πρεσβεύοντας τὰ αὐτά! Εἶναι ὄνειδος εἰς ἡμᾶς τέλος πάντων νὰ μὰς ἀπατήσωσι καὶ δελεάσωσι τοιοῦτοι ἄνθρωποι ἀπὸ τὰ ἔσχατα μέρη τοῦ κόσμου, ξένης πατρίδος, ξένης γλώσσης, ξένης θρησκείας, εἰς πράγματα τόσον ὑψηλὰ καὶ μεγάλα, καὶ νὰ μὴ σταθῶμεν ἱκανοὶ νὰ ἐννοήσωμεν τοὺς κεκρυμμένους σκοπούς των, ἢ νὰ προφυλάξωμεν τὸν ἑαυτόν μας καὶ τὰ τέκνα μας μέσα εἰς τοὺς κόλπους τῆς ἡμετέρας πατρίδος καὶ τοῦ ἔθνους μας! Διὰ νὰ ἀποφύγωμεν λοιπόν, τέκνα ἡμῶν ἀγαπητά, ὅλα ταῦτα τὰ ὀνείδη, ὑπακούσατε εἰς ταύτας τὰς ἡμετέρας συμβουλάς, καὶ ἐκτελέσατε πιστῶς ὅσα διορίζομεν πρὸς ὑμᾶς καὶ πρὸς τοὺς γνησίους πνευματικοὺς ποιμένας σας. Προφυλάξατε ἀβλαβῆ τὸν ἑαυτόν σας ἀπὸ τὰς βλασφημίας τούτων τῶν νέων αἱρετικῶν, τὰ ὁποίας ἐπίτηδες ἐξεθέμεθα, διὰ νὰ γνωρίσητε πόσον εἶναι θεοστυγεῖς. Προφυλάξατε τὰ τέκνα σας μὲ τοὺς ὁποίους σᾶς παραγγέλλομεν τρόπους, γινώσκοντες καλῶς, ὅτι ταῦτα εἶναι τὰ κυριώτερα χρέη σας καὶ ἡ μεγαλυτέρα ἀπολογία, τὴν ὁποίαν θέλετε δώσει ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως. Προσέχετε πρὸς τούτοις ἐπιμελῶς καὶ ἀπὸ τοὺς ὁμογενεῖς ἡμῶν, οἵτινες φεῦ! παρεσύρθησαν ἀπὸ τοὺς αἱρετικοὺς καὶ ἠπατήθησαν ἀπὸ τὰ χρήματα καὶ ἀπὸ τοὺς δόλους τούτων τῶν ψευδοδιδασκάλων καὶ ψευδαποστόλων. Διότι οὗτοι εἶναι καὶ πλέον ἐπικίνδυνοι καὶ πλέον πανοῦργοι, ὡς τὰ συνήθη ὄργανα τῶν αἱρετικῶν, μὲ τὰ ὁποῖα πλανῶσι καὶ τοὺς ἄλλους, μάλιστα τοὺς ἁπλουστέρους. Τώρα θέλετε τοὺς γνωρίζει εὐκολώτερα ἀπὸ τὰ φρονήματα, ἀπὸ τοὺς λόγους, ἀπὸ τὰς πράξεις καὶ ἀπὸ τὸ ὅλον τῆς διαγωγῆς των. Εἶναι ἄξιοι τῆς ἀποστροφῆς καὶ τῆς καταφρονήσεως ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων, ὁποιοιδήποτε καὶ ἂν εἶναι, συγγενεῖς, φίλοι, ἀδελφοί, ἢ καὶ αὐτοὶ οἱ γονεῖς μας. Διότι θέλουσιν ἐπισπάσῃ ἐναντίον των, ἐπιμένοντες, καὶ τὴν ὀργὴν τοῦ Θεοῦ καὶ τὰς ποινὰς τῆς Ἐκκλησίας.

ιβ΄. Πρὸς τοὺς προσηλύτους αὐτῶν καὶ ἡμῶν ὁμογενεῖς ἢ βοηθοῦντας αὐτοὺς τοὺς νέους αἱρετικούς.

Ἀλλὰ μὲ ἄκραν τῆς ψυχῆς μας θλῖψιν ἀναγκαζόμεθα νὰ ἐπιστρέψωμεν ἤδη τὸν λόγον καὶ πρὸς τοὺς τῶν ψευδαποστόλων τούτων προσήλυτους ἡμετέρους ὁμο­γενεῖς καὶ τοὺς ὁπωσδήποτε βοηθοῦντας αὐτοὺς καὶ τὰς αὐτῶν αἱρέσεις. Διότι ἐπιθυμοῦμεν νὰ μὴν ἔλθωμεν πότε εἰς τοιαύτας δεινὰς περιστάσεις, τοῦ νὰ ἀπαντήσωμεν τόσον ἡμεῖς ἐνταῦθα τοιούτους προδότας τῆς θρησκείας καὶ τοῦ ἔθνους, οἵτινες πλαγίως ἢ κατ’ εὐθεῖαν ἐνδέχεται νὰ βοηθῶσιν ἢ νὰ προστατεύωσι τοὺς αἱρετικοὺς ἢ τὰς αἱρέσεις των, ὅσον καὶ οἱ ἐν ταῖς ἄλλαις παροικίαις πνευματικοὶ ποιμένες τοιούτους σκανδαλοποιούς, ὥστε νὰ ἀναγκασθῶμεν νὰ προστρέξωμεν εἰς ἐκεῖνα τὰ μέσα, ὅσα οἱ θεῖοι νόμοι καὶ οἱ ἱεροὶ κανόνες τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας ὑπαγορεύουσι νὰ μεταχειρισθῶμεν ἐναντίον αὐτῶν. Διότι εἰς τοιαύτην περίστασιν δὲν θέλομεν ἀνεχθῇ πλέον νὰ προδώσωμεν τὰ ἱερὰ ἡμῶν χρέη, γινόμενοι συμμέτοχοι τοιούτων φοβερῶν ἁμαρτημάτων μὲ τὴν σιωπὴν ἢ ἀδιαφορίαν μας. Ὅθεν καὶ διὰ τῆς παρούσης ἐκκλησιαστικῆς καὶ συνοδικῆς ἐγκυκλίου ἐπιστο­λῆς γνωστοποιοῦμεν τοῖς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξοις, ὅτι μὴ ἀνεχόμενοι τοὐντεῦθεν τῶν τοιούτων τῆς καθ’ ἡμᾶς μιᾶς, ἁγίας, καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς Ἐκκλη­σίας ἀποστατῶν, ἀφεύκτως θέλομεν μεταχειρισθῇ ὅλα τὰ μέσα, σκοπὸν τιθέμενοι ἢ νὰ διορθώσωμεν καὶ νὰ ἀνακακαλέσωμεν εἰς τὴν εὐθεῖαν ὁδὸν τοὺς τοιούτους πεπλανημένους, ἢ ὡς μέλη σεσηπότα νὰ ἀποκόψωμεν, ἀποβάλλοντες αὐτοὺς ἀπὸ τὴν ὁλομέλειαν τῶν πιστῶν. Διὰ τοῦτο ἡ καθ’ ἡμᾶς ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, φειδομένη τῶν τοιούτων, ὅσοι τυχὸν κατ’ ἄγνοιαν τῆς εὐθείας ὁδοῦ ἀπεπλανήθησαν, ὡς μηκέτι γνωρίσαντες καλῶς τούτους τοὺς λυμεῶνας τῆς ἱερᾶς ἡμῶν πι­στεως καὶ τὰς βλασφήμους αὐτῶν αἱρέσεις καὶ τοὺς κεκρυμμένους ἰδιαιτέρους σκοπούς των, δι’ ὧν προσπαθοῦσι νὰ μᾶς καταβυθίσωσιν εἰς τὸν τῆς ἀπωλείας βυθόν, καὶ ἐνθέρμως ἐπιθυμοῦσα νὰ ἀπαλλάξῃ τούτους τῆς βαρυτάτης ἐνοχῆς τοῦ τοιούτου φοβεροῦ ἁμαρτήματος, ὡς μηδὲ τῶν ἀποφάσεων αὐτῆς περὶ τῶν ἀναφανέντων τούτων ψευδοδιδασκάλων ἐς δεῦρο ἀκηκοότας, δι’ ὅλα ταῦτα χριστομιμήτως ἀνεξικακοῦσα ἐπὶ τοῖς προημαρτημένοις, ἀπονέμει φιλοστόργως τοῖς ὁπωσδήποτε περιπεπτωκόσιν Ὀρθοδόξοις τέκνοις αὐτῆς τὴν τελείαν ἄφεσιν, λύουσα αὐτοὺς παντὸς δεσμοῦ καὶ ὅλων τῶν ἀρῶν καὶ ἐπιτιμίων, ὅσα κατὰ τῶν τοιούτων οἱ θεῖοι Πατέρες τῶν ἑπτὰ οἰκουμενικῶν Συνόδων ἐκτιθέμενοι ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἐξεφώνησαν. Ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς κατὰ μίμησιν αὐτῆς προαγόμενοι, συμβουλεύομεν πατρικῶς πᾶσι τοῖς κατὰ τόπους πνευματικοῖς πατράσιν, ἵνα τούτους ἐν ψυχῇ συντετριμμένῃ καὶ καρδίᾳ τεταπεινωμένῃ εἰς τὸ τῆς μετανοίας μυστήριον προσελθόντας, λύσωσιν ἐλευθέρως τῆς θανασίμου ταύτης ἁμαρτίας. Οὓς καὶ ἡμεῖς ἀμνησικάκως, ὡς μέλη γνήσια τῆς χριστιανικῆς ὁλομελείας πάλιν ἀναγνωρίζοντες, ὡς τέκνα ἡμῶν ἀγαπητὰ εὐμενῶς ἀποδεχόμεθα εἰς τὰς ἀγκάλας τῆς καθ’ ἡμᾶς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, τῆς φιλοστόργου κοινῆς Μητρός, ὑπομιμνήσκοντες ἅμα τούτοις, ἵνα μὴ ὡς ἀγνώμονες καὶ αὖθις εἰς τὴν τοιαύτην ἀτίμητον εὐεργεσίαν ἀναφανῶσιν, ἀλλ’ ἐγκαρδίως προθυμηθῶσιν, ὅπως ἔργῳ τοὐντεῦθεν τὸν πρὸς τὴν ἱερὰν ἡμῶν θρησκείαν ζῆλον ἐνδείξωνται, τῇ τε ἀληθεῖ καὶ γνησίᾳ μετανοίᾳ καὶ τῇ παντελεῖ πρὸς τοὺς αἱρετικοὺς τούτους καὶ τὰς αὐτῶν αἱρέσεις ἀποστροφῇ, ἐν ἀμετατρέπτῳ γνώμῃ καὶ ἀποφάσει, ἄξιοι τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἐλέ­ους καὶ τῆς εὐσπλαγχνίας ἀποδεικνύμενοι.

Ἐπίλογος.

Ταῦτα πάντα λοιπόν, ὡς ἀναγκαῖά τε καὶ σωτήρια, τῇ κοινῇ γνώμῃ τῶν μακαριωτάτων Πατριαρχῶν, ἐν Χριστῷ ἀδελφῶν καὶ συλλειτουργῶν τῆς ἡμῶν μετριότητος, τοῦ τε ἁγιωτάτου Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας κυρίου Ἱεροθέου, τοῦ ἁγιωτάτου Πατριάρχου Ἀντιοχείας κυρίου Μεθοδίου, τοῦ ἁγιωτάτου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κυρίου Ἀθανασίου, καὶ τῶν λοιπῶν ἁγίων Πατριαρχῶν προκατόχων ἡμῶν, καὶ τῆς περὶ ἡμᾶς τῶν ἀρχιερέων ἱερᾶς ἀδελφότητος ἐγκριθέντα, ἀπεφάνθη συνοδικῶς, ἵνα διὰ τῆς παρούσης ἐκκλησιαστικῆς καὶ συνοδικῆς ἐγκυκλίου ἐπιστολῆς κοινοποιηθῶσι τοῖς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξοις, πρὸς ἀπόκρουσιν τοῦ ἐπι­κειμένου κινδύνου, καὶ πρὸς γνῶσιν καὶ ὁδηγίαν τῶν Ὀρθοδόξων, ποιμένων τε καὶ λαῶν, ἅτινα καὶ ὡς ἐνδεικτικὰ τῆς ἐκπληρώσεως τῶν ποιμαντικῶν ἡμῶν χρεῶν ἀποκαθιστῶσι πάντως ἡμᾶς ἐλευθέρους καὶ ἀνωτέρους πάσης ἀπολογίας ἐνώπιον τοῦ φοβεροῦ καὶ ἀδεκάστου Κριτοῦ. Ἐφ’ ᾧ καὶ ἐλπίζομεν κατὰ τὴν ἐγκάρ­διον ἐπιθυμίαν μας, ὅτι ταῦτα θέλουσι γένῃ ἱκανὰ τοῦ νὰ ἐπανακαλέσωσι καὶ αὖθις εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τὴν γαλήνην ἐκείνην καὶ θεόσδοτον εἰρήνην, διαταραχθεῖσαν οὐ μικρὸν διὰ τῶν ἀναφανέντων τούτων νέων αἱρετικῶν, χωρὶς ἐκ τοῦ ἐναν­τίου νὰ ὑποχρεωθῶμεν πλέον τοὐντεῦθεν εἰς μέτρα δραστηριώτερα καὶ κινήματα ἰσχυρότερα, ὅσα οἱ θεῖοι νόμοι διακελεύονται. Ὅθεν, ἀγαπητοί, ἐκτελέσατε προ­θύμως ὅσα ὑμῖν ἐν Κυρίῳ ὑπαγορεύοντες ἐκκλησιαστικῶς συμβουλεύομεν πρὸς στηριγμὸν καὶ κλέος τῆς Ὀρθοδοξίας, πρὸς πνευματικὸν καταρτισμὸν καὶ πρὸς σωτηρίαν ἁπάντων ἡμῶν. Δείξατε μὲ τὰς πράξεις, ὅτι εἶσθε ἀληθεῖς Ὀρθόδοξοι, γνήσιοι ἀπόγονοι τῶν ἁγίων καὶ ἐνδόξων Πατέρων μας, καὶ ἄξιοι τῶν φροντίδων καὶ τῶν ἀγώνων τῶν ποιμένων σας. Ἐμψυχώσατε οὕτω τὴν προθυμίαν καὶ τὸν ζῆλον μας. Παρηγορήσατε, μὲ τὴν εὐπείθειαν πρὸς τοὺς ποιμένας σας, τὴν τεθλιμμένην καρδίαν μας διὰ τὰ τόσα δεινὰ τῆς Ἐκκλησίας. Καὶ φανῆτε ὅλοι εἰς τὸ ἑξῆς πιστὰ τέκνα τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐκπληροῦντες τοὺς νόμους της, σεβόμενοι τὰ ἔθιμά της, ἀκολουθοῦντες τὰς ἀποστολικὰς παραδόσεις της, καὶ ὅσα ἄλλα μᾶς δι­δάσκει αὕτη ἡ παμφιλτάτη ἡμῶν Μήτηρ, ἵνα καὶ τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν ἀπολαύητε παρὰ τοῦ παναγάθου Θεοῦ, οὗ ἡ χάρις καὶ τὸ ἄπειρον ἔλεος εἴη μετὰ πάντων ὑμῶν. Ἀμήν.

† Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ς΄ ἀποφαίνεται.

† Ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Ἀθανάσιος ἀποφαίνεται.

† Ὁ Ἐφέσου Γεράσιμος.

† Ὁ Ἡρακλείας Διονύσιος.

† Ὁ Κυζίκου Ἄνθιμος.

† Ὁ Νικομήδειας Πανάρετος.

† Ὁ Χαλκηδόνος Ἱερόθεος.

† Ὁ Δέρκων Γερμανός.

† Ὁ Θεσσαλονίκης Μελέτιος.

† Ὁ Προύσης Ἄνθιμος.

† Ὁ Ἄρτης Ἰγνάτιος.

† Ὁ Φιλαδελφείας Πανάρετος.

† Ὁ Μαρωνείας Δανιήλ.

† Ὁ Λήμνου Ἱερώνυμος.

† Ὁ Δημητριάδος Ἰωσήφ.

† Ὁ Νυσσάβας Νεκτάριος.

† Ὁ Ἐρσεκίου Προκόπιος.

† Ὁ Κενστεντελίου Ἀρτέμιος.

† Ὁ Σαμακοβίου Νεόφυτος.

ΠΗΓΗ:

Ἰω. Καρμίρη, Τὰ Δογματικὰ καὶ Συμβολικὰ Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας,

τ. ΙΙ, ἐν Ἀθήναις 1953, σ. 873-892.

---

[1] Λουκ. 4,23.

[2] Ψαλμ. 78,28.

[3] Β΄ Τιμ. 3, 1-8.

[4] Ῥωμ. 1,21/4.

[5] Τωβ. 4,15.