Φρειδερίκος Νίτσε: Γιατί μισούνται οι Έλληνες

Τόν τελευταῖο καιρό πληθαίνουν οἱ φωνές στήν Εὐρώπη καί στόν ὑπόλοιπο «πολιτισμένο» κόσμο, ὅτι «Οἱ Ἕλληνες εἶναι τεμπέληδες», «φοροφυγάδες», «ἀπατεῶνες» καί πολλά ἄλλα, παρόμοια καί χειρότερα. Πολλοί ἀποροῦν, γιατί συμβαίνει αὐτό, γιατί τόσο μένος ἐναντίον μας καί ποῦ πῆγαν τά «φιλελληνικά» αἰσθήματα τοῦ «πολιτισμένου» κόσμου; Ἀκόμη, γιατί σέ μιά τόσο σοβαρή κρίση (ποιοί τήν προκάλεσαν, ἄραγε;), πού θά ἔπρεπε νά εἴχαμε δεδομένη τή στήριξη τῶν «ἑταίρων» μας, εἰσπράττουμε τέτοιες συμπεριφορές;

Φρειδερῖκος Νίτσε (1844-1900)

Μιά ἀπάντηση δίνει ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους φιλοσόφους τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, Γερμανός μάλιστα, ὁ Φρειδερῖκος Νίτσε (1844-1900). Στό γνωστό ἔργο του «Ἡ γέννηση τῆς τραγωδίας» (ἔκδ. Ἐστίας, Ἀθήνα 2009) κάνει κάποιες ὀξυδερκείς παρατηρήσεις, πού ἀξίζει νά διαβαστοῦν μέ προσοχή. Γράφει στό κεφάλαιο 15 (σελ. 142-143):

«Σχεδόν σέ κάθε ἐποχή καί στάδιο τοῦ πολιτισμοῦ, προσπάθησαν οἱ πάντες, ὅλο δυσφορία, νά ἀπελευθερωθοῦν ἀπό τήν ἐπίδραση τῶν Ἑλλήνων, γιατί μπροστά τους κάθε προσωπική δημιουρ­γία, πού φαινόταν ἀπό μόνη της ἀπόλυτα πρωτότυπη καί σωστά ἀξιοθαύμαστη, ἔμοιαζε νά χάνει τό χρῶμα καί τή ζωή της καί νά ζαρώνει σάν ἀποτυχημένο ἀντίγραφο καί καρικατούρα.

»Καί ὅλο καί ξεσπᾶ ἀπό τήν ἀρχή ἡ ὀργή τῆς καρδιᾶς ἐναντίον αὐτοῦ τοῦ ἀλαζονικοῦ μικρολαοῦ, πού εἶχε τήν τόλμη νά χαρακτηρίσει μιά γιά πάντα μέ τό ἐπίθετο «βάρβαρος» κάθε τί πού τοῦ ἦταν ξένο.

»Ποιοί εἶναι αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, διερωτᾶται κανείς, πού καίτοι εἶχαν μιά ἐφήμε­ρη μόνο ἱστορική αἴγλη, γελοῖα περιορισμένους θεσμούς, ἀμφίβολα ἤθη, καί μάλιστα κάποια αἰσχρά ἐλαττώματα, ὡστόσο διεκδικοῦν μέσα στούς λαούς τήν ξεχωριστή θέση καί τήν ἀξία πού διεκδικεῖ ὁ μεγαλοφυής ἀπέναντι στό πλῆθος;

»Δυστυχῶς, κανείς δέν πέτυχε νά βρεῖ τό κώνειο πού θά μᾶς γλίτωνε μιά γιά πάντα ἀπό δαύτους· γιατί ὅλο τό δηλητήριο, πού γέννησαν ὁ φθόνος, ἡ ἀχαλίνωτη συκοφαντία καί ἡ ὀργή, δέν ἦταν ἀρκετό γιά νά θίξει τήν αὐτάρ­κη ἀνωτερότητά τους.

»Κι ἔτσι στέκεται κανείς ἀπέναντι στούς Ἕλληνες μέ αἰσθήματα ντροπῆς καί δέους· ἐκτός κι ἄν τύχει νά ἐκτιμᾶ κανείς τήν ἀλήθεια παραπάνω ἀπό κάθε τί ἄλλο, καί τολμάει νά ὁμολογήσει αὐτή τήν ἀλήθεια, ὅτι οἱ Ἕλληνες εἶναι οἱ ἁμαξηλάτες τοῦ πολιτισμοῦ μας, καί κάθε ἄλλου, ἀλλά, σχεδόν πάντα, ἅρμα καί ἄλογα εἶναι πο­λύ κατώτερης ποιότητας καί ἀνεπαρκῆ γιά τούς ἔνδοξους ὁδηγούς τους, πού παίζοντας γκρεμοτσακίζουν τό ἅρμα - ἐνῷ οἱ ἴδιοι ἀποφεύγουν τόν γκρεμό μ' ἕνα ἀχίλλειο ἅλμα».

Γιά τήν ἱστορία, νά προσθέσουμε τά ἑξῆς: Ἡ ἀντιμετώπιση αὐτή τῶν Ἑλλήνων καί τοῦ πολιτισμοῦ μας δέν εἶναι νέα. Εἶναι ἀρχαία καί διαχρονική. Ἤδη ἀπό τόν 8ο καί 9ο μ.Χ. αἰῶνα οἱ πρόγονοι τῶν σημερινῶν Εὐρωπαίων καί Ἀμερικάνων Φράγκοι ἄρχισαν νά ἀποκαλοῦν τούς Ἕλληνες τῆς Ἀνατολῆς χλευαστικά «Γραικούς». Ὁ χαρακτηρισμός «Γραικός», τελικά, κατέληξε νά σημαίνει «αἱρετικός, κλέπτης, ψεύστης, ἀγύρτης καί ἀπατεών». Εἶναι χαρακτηριστικό, ὅτι τά πρῶτα γραπτά κείμενα τοῦ πολιτισμοῦ τῶν Φράγκων (δηλαδή τοῦ σύγχρονου Εὐρωπαϊκοῦ ἤ «Δυτικοῦ» πολιτισμοῦ) ἀπό τόν 9ο μ.Χ. αἰῶνα καί ἑξῆς ἔφεραν τόν τίτλο «Contra errores Graecorum» («Κατά τῶν πλανῶν τῶν Γραικῶν»), ἔργο δέ μέ αὐτό τόν τίτλο ἔγραψε καί ὁ μέγιστος τῶν δυτικῶν θεολόγων Θωμᾶς ὁ Ἀκινάτης (1225-1274) τόν 13ο μ.Χ. αἰῶνα. Ὁ Θωμᾶς Ἀκινάτης ἔγραψε καί ἄλλο ἔργο μέ τίτλο «Contra Graecos». Παρόμοια ἔργα ἔγραψαν οἱ Αἰνείας Παρισίων (+870) μέ τίτλο «Liber adversos Graecos», Ράτραμνος (+868) μέ τίτλο «Contra Graecorum opposita», Πέτρος Damiani (+1072) μέ τίτλο «Contra Graeccorum errorem de processione Spiritus sancti» καί Ἄνσελμος Καντουαρίας (1033-1109) μέ τίτλο «Contra Graecos», ἡ δέ Σύνοδος τῶν ἐπισκόπων τῆς Βορματίας τῆς Γερμανίας τοῦ 868 μ.Χ. ἐξέδωσε ἀπόφαση μέ τίτλο «Contra Graecorum hacresim de fide sanctae trinitatis». Εἶναι ἐπίσης χαρακτηριστικό, ὅτι μέχρι σήμερα ἰσχύει ἡ διπλή ὀνομασία πού ἐπέβαλλε κάποτε ἡ Εὐρωπαϊκή διπλωματία στό νέο ἑλληνικό κράτος, τό ὁποῖο στό ἐσωτερικό του ὀνομάζεται «Ἑλλάδα» (Hellas) καί στό ἐξωτερικό ὀνομάζεται παντοῦ «Γκραικία» (Greece), κάτι ἀνάλογο πού μᾶς προτείνουν σήμερα γιά τό κράτος τῶν Σκοπίων!

Ἄς τά ἀναλογισθοῦν αὐτά ὅσοι ἐξακολουθοῦν νά πιστεύουν ὅτι ὁ Εὐρωπαϊκός πολιτισμός εἶναι κατά βάθος Ἑλληνικός πολιτισμός καί ὅσοι νομίζουν ὅτι ἔχουμε παντοῦ φίλους.

π. Σωτήριος Ἀθανασούλιας, Τρίπολη Μάϊος 2012.