Οι κατ’ εξοχήν συνέπειες της πτώσεως

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Η' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Ζ΄, ἔτους 2012-2013.

Εἰσαγωγικά: Ἡ ἀπώλεια τοῦ Παραδείσου (α'), ἡ διακοπή τῆς κοινωνίας μέ τόν Θεό (β'), ὁ σκοτασμός τοῦ νοός (γ') καί ἡ κυριαρχία τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας (δ'), δέν εἶναι οἱ μόνες συνέπειες τῆς πτώσεως. Ὑπάρχουν και ἄλλες πιό σοβαρές συνέπειες, ὅπως:

α) Ἡ δουλεία τοῦ διαβόλου: Αἰτία τῆς πτώσεως δέν ἦταν μόνο ὁ ἄνθρωπος. Κατά τούς Πατέρες, πρώτη ἦταν ὁ διάβολος, πού ἐξαπάτησε τούς Πρωτοπλάστους, καί δεύτερη αἰτία ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία, πού συγκατετέθη στήν ὑπόδειξη τοῦ διαβόλου. Ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε ἀκολουθώντας τήν προτροπή τοῦ διαβόλου καί ὄχι τήν προτροπή τοῦ Θεοῦ, ὁ διάβολος τόν θεωροῦσε πλέον κτῆμα καί περιουσία του. Ἡ πτώση ἐπέφερε τήν πλήρη αἰχμαλωσία τοῦ ἀνθρώπου στήν ἐξουσία τοῦ σατανᾶ. Ἔκτοτε ὁ διάβολος κυριάρχησε στόν κόσμο καί ἔγινε ὁ «ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου» (Ἰω. 12,31) ἤ «ὁ κοσμοκράτωρ τοῦ αἰῶνος τούτου» (Ἐφεσ. 6,12) καί ἔκτοτε «ὁ κόσμος ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α' Ἰω. 5,19). Ἀκόμη καί οἱ Δίκαιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐκρατοῦντο σέ μιά κατάσταση αἰχμαλωσίας τοῦ διαβόλου μέχρι τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.

β) Ὁ θάνατος: Τό ὅπλο μέ τό ὁποῖο ὁ διάβολος κυριάρχησε στόν κόσμο εἶναι ὁ θάνατος. Ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε γιά νά εἶναι (χάριτι) ἀθάνατος. Ὁ θάνατος εἶναι τό κατ’ ἐξοχήν ἀποτέλεσμα τῆς πτώσεως, γιά τό ὁποῖο ὑπῆρξε ἡ σαφής προειδοποίηση τοῦ Θεοῦ: «ᾗ δ᾿ ἄν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ’ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γεν. 2,17). Αἰτία τοῦ θανάτου δέν εἶναι ὁ Θεός («ὁ Θεός θάνατον οὐκ ἐποίησεν», Σ. Σολ. 1,13), ἀλλά «ὁ ἔχων τό κράτος τοῦ θανάτου» (Ἑβρ. 2,14) εἶναι ὁ διάβολος. «Κέντρον» τοῦ θανάτου εἶναι ἁμαρτία («τό δέ κέντρον τοῦ θανάτου ἡ ἁμαρτία», Α' Κορ. 15,16), ὁ δέ θάνατος εἶναι τό ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας («τά γάρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος», Ρωμ. 6,23). Μέ τήν ἁμαρτία τοῦ ἑνός ἀπέθαναν «οἱ πολλοί» (=ὅλοι): «Τῷ τοῦ ἑνός παραπτώματι οἱ πολλοί ἀπέθανον» (Ρωμ. 5,15), «δι᾿ ἑνός ἀνθρώπου ἡ ἁμαρτία εἰς τόν κόσμον εἰσῆλθε καί διά τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος, καί οὕτως εἰς πάντας ἀνθρώπους ὁ θάνατος διῆλθεν, ἐφ᾿ ᾧ πάντες ἥμαρτον» (5,12), «ἐβασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπό Ἀδάμ μέχρι Μωϋσέως καί ἐπί τούς μή ἁμαρτήσαντας ἐπί τῷ ὁμοιώματι τῆς παραβάσεως Ἀδάμ» (5,14), «τῷ τοῦ ἑνός παραπτώματι ὁ θάνατος ἐβασίλευσε διά τοῦ ἑνός» (5,17), «ἐβασίλευσεν ἡ ἁμαρτία ἐν τῷ θανάτῳ» (5,21). Οἱ δύο μορφές τοῦ θανάτου: ὁ «πρῶτος» καί ὁ «δευτέρος» θάνατος (ὁ πνευματικός καί ὁ φυσικός). Θάνατος εἶναι ἡ ἀπαστασία ἀπό τόν Θεό: «Ὅσον γάρ ἀφίστατο (ὁ Ἀδάμ) τῆς ζωῆς, τοσοῦτον προσήγγιζε τῷ θανάτῳ. Ζωή γάρ ὁ Θεός. Στέρησις δέ τῆς ζωῆς θάνατος. Ὥστε ἑαυτῷ τόν θάνατον ὁ Ἀδάμ διά τῆς ἀναχωρήσεως τοῦ Θεοῦ κατεσκεύασε» (Μ. Βασίλειος). Μέ τήν πτώση εἰσέβαλλαν στόν κόσμο καί τά «παρεπόμενα» τοῦ θανάτου, πού εἶναι οἱ ἀσθένειες.

γ) Ἡ ὑποταγή τῆς κτίσεως στή φθορά: Ἡ πτώση δέν εἶχε συνέπειες μόνο γιά τόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο, ἀλλά καί γιά τόν φυσικό κόσμο. Ὁ ἄνθρωπος συμπαρέσυρε ὁλόκληρη τήν κτίση στήν πτώση. Ἔκτοτε ἡ κτίση ὑπετάγη στή φθορά. Ὁ κόσμος δημιουργήθηκε γιά νά καταστεῖ (χάριτι) ἄφθαρτος, ἡ δέ φθορά εἶναι τό ἀντίστοιχο τοῦ θανάτου στήν περίπτωση τῆς κτίσεως. Μέ τήν πτώση «τῇ ματαιότητι ἡ κτίσις ὑπετάγη, οὐχ ἑκοῦσα, ἀλλά διά τόν ὑποτάξαντα» (Ρωμ. 8,20). Τώρα «πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καί συνωδίνει» (8,22) καί «ἀποκαραδοκεῖ» (8,19), ἐνῶ κάποτε «ἐλευρερωθήσεται ἀπό τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τήν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ (8,21).

Τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ καί οἱ συνέπειες τῆς πτώσεως: Ὁ Χριστός ἦλθε στόν κόσμο: α) Γιά νά ἀνοίξει τίς πύλες τοῦ Παραδείσου: «Οὐκέτι φλογίνη ρομφαία φυλλάτει τήν πύλη τῆς Ἐδέμ». β) Γιά νά ἀποκαταστήσει τήν κοινωνία μέ τόν Θεό: «ἐχθροί ὄντες κατηλλάγημεν τῷ Θεῷ διά τοῦ θανάτου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ» (Ρωμ. 5,10). γ) Γιά νά φωτίσει τόν ἐσκοτισμένο νοῦ μας: «ἐγώ εἰμι τό φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοί οὐ μή περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ’ ἔξει τό φῶς τῆς ζωῆς» (Ἰω. 8,12). δ) Γιά νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τήν ἁμαρτία καί τά πάθη: εἶναι «ὁ αἵρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου» καί ἦλθε «ἵνα ἡμᾶς ἐλευθερώσῃ τῶν παθῶν», ε) Γιά νά μᾶς ἐλευθερώσει ἀπό τή δουλεία τοῦ διαβόλου: ἦλθε «ἵνα λύσῃ τά ἔργα τοῦ διαβόλου» (Α' Ἰω. 3,8) καί νά ἐλευθερώσει τόν κόσμο «ἐκ τῆς δουλείας τοῦ ἀλλοτρίου». στ) Ἦλθε «ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἔστι τόν διάβολον» (Ἑβρ. 2,14), ζ). Ἦλθε γιά νά ἀνακαινίσει ὁλόκληρη τήν κτίση: «ἰδού καινά ποιῶ πάντα (Ἀποκ. 21,5).