Η Β΄ Παρουσία του Κυρίου στην Ορθόδοξη Παράδοση

ΤΕΥΧΟΣ 53      ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ἀπό τήν «ἐπιφάνεια τῆς χάριτος» στήν «ἐπιφάνεια τῆς Δόξης» τοῦ Θεοῦ

Ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Α' Πρός Τιμόθεον ἐπιστολή του (3,16) κάνει λόγο γιά τό «μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον», γιά τό μεγάλο μυστήριο, τό ὁποῖο σεβόμεθα καί τιμοῦμε. Πρόκειται γιά τό γεγονός ὅτι «Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί», δηλ. γιά τό ὅτι ὁ Θεός (ὁ Χριστός) ἦλθε καί ἔζησε ἀνάμεσά μας. Γεννήθηκε ὡς ἄνθρωπος, δίδαξε, ἔκανε θαύματα, σταυρώθηκε, ἀναστήθηκε καί ἀνελήφθη στούς οὐρανούς. Ἀλλοῦ ἀναφέρεται στήν «ἐπιφάνεια τῆς χάριτος» τοῦ Θεοῦ, ἀπό τήν ὁποία πηγάζει ἡ σωτηρία: «ἐπεφάνη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις» (Τιτ. 2,11). Ἐκτός, ὅμως, ἀπ’ αὐτή τὴν «ἐπιφάνεια» (Παρουσία), ὑπάρχει καί μιά ἄλλη, ἡ «ἐπιφάνεια τῆς Δόξης» τοῦ Θεοῦ (Τιτ. 2,13), ἡ Δευτέρα Παρουσία. Ἡ Πρώτη Παρουσία τοῦ Χριστοῦ εἶναι γεγονός, πού ἔχει ἤδη πραγματοποιηθεῖ. Ἡ Δευτέρα (ἡ «ἐπιφάνεια τῆς Δόξης») εἶναι γεγονός πού ἀναμένεται, εἶναι κάτι, πού θά συμβεῖ στό τέλος τοῦ κόσμου, εἶναι γεγονός ἐσχατολογικό. Στήν Πρώτη Παρουσία Του, ὁ «ὑψηλός Θεός» ἐμφανίστηκε ἀνάμεσά μας ὡς «ταπεινός ἄνθρωπος». Δέν ἀπεκάλυπτε τή θεότητά Του, ἀλλά τήν «ἔκρυπτε» πίσω ἀπό τήν ἀνθρωπότητα, ἀφήνοντάς την μόνο νά ἐννοηθεῖ ἤ νά πιστευθεῖ ἀπό τή διδασκαλία Του καὶ τά θαύματά Του. Ἡ Δευτέρα Παρουσία Του, ὅμως, θά γίνει «μετά Δόξης», δηλ. θά ἐμφανισθεῖ μέ ὅλη Του τή Δόξα, γιά νά κρίνει «ζῶντας καί νεκρούς».

Ἀνάμεσα στίς δύο αὐτές «ἐπιφάνειες» ζῆ καί κινεῖται ἡ Ἐκκλησία. Ἡ ζωή της εἶναι μιά πορεία ἀπό τήν Πρώτη πρός τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Στόχος της εἶναι ἡ «ζωή τοῦ μέλλοντος αἰῶνος», ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά καί κάθε μέλος της ἔχει στόχο τήν προσωπική συνάντηση μέ τόν «Κύριο τῆς Δόξης». Ἡ προσοχή της δὲν εἶναι στραμμένη μόνο στό παρελθόν (στόν Χριστό, ὅπως ἐμφανίστηκε τότε), ἀλλά πολύ περισσότερο στό μέλλον, στόν ἀναμενόμενο «Κύριο τῆς Δόξης» (ἄς τό προσέξουν αὐτό ὅσοι κατηγοροῦν τήν Ἐκκλησία γιά συντηρητισμό ἤ παρελθοντολογία). Ἡ Ἐκκλησία μας προσεύχεται στραμμένη πάντοτε πρός τήν ἀνατολή, ἀπ’ ὅπου ἀναμένεται νά ἐμφανισθεῖ ὁ Κριτής τοῦ σύμπαντος κόσμου.

Γιά νά πορεύεται, ὅμως, σωστά ὁ ἄνθρωπος πρός αὐτή τήν κατεύθυνση, εἶναι ἀπαραίτητο νά κατέχει τήν ἀλήθεια, ὄχι μόνο γιά τήν Πρώτη, ἀλλά καί γιά τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Ἄν τήν ἀγνοεῖ, θά πελαγοδρομεῖ καί θά παραπαίει, ἀναζητώντας μάταια τόν ἀληθινό του προορισμό. Κι ἄν (ἀκόμη χειρότερα!) εἶναι φορέας ἐσφαλμένων ἀντιλήψεων γι’ αὐτήν, εἶναι βέβαιο ὅτι θά ἀποτύχει στόν στόχο του καὶ θά καταλήξει στά δεσμά τοῦ ἀνθρωποκτόνου διαβόλου. Δυστυχῶς στίς μέρες μας ὑπάρχουν πολλοί φορεῖς καί ἀναμεταδότες ἐσφαλμένων (αἱρετικῶν) ἀντιλήψεων γιά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Ὄχι μόνο οἱ γνωστοί αἱρετικοί (Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ, Πεντηκοστιανοί κ.ἄ.), ἀλλά καί κάποιοι πού ἐμφανίζονται ὡς Ὀρθόδοξοι καί παραδοσιακοί, προσπαθῶντας νά τρομοκρατήσουν ἤ νά ἐντυπωσιάσουν, ἀποτολμῶντας ἀκόμη καί χρονικούς προσδιορισμούς γιά τήν πραγματοποίηση ἀναμενόμενων γεγονότων. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος, γιά τόν ὁποῖο ἀσχολούμεθα ἐδῶ μέ τό συγκεκριμένο θέμα. Στό τεῦχος αὐτό θά ἐκθέσουμε μόνο τήν Ὀρθόδοξη διδασκαλία καί ἀργότερα θά ἐπανέλθουμε γιά νά ἀσχοληθοῦμε μέ ἀνάλογες αἱρετικές θέσεις καί μέ τήν ἀναίρεσή τους.

Ἡ ἀντίληψη ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός θά ἔλθη γιά δεύτερη φορά μέ ὅλη του τή Δόξα, γιά νά κρίνει τόν κόσμο, εἶναι σαφής καί κατηγορηματική Ὀρθόδοξη διδασκαλία, μέ ἰσχυρά θεμέλια στήν Ἁγ. Γραφή καί στήν Ἱερά Παράδοση. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἶχε ἐπανειλημμένα ἀναφερθεῖ στό θέμα καί ἕνα ὁλόκληρο βιβλίο τῆς Ἁγ. Γραφῆς (ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννου) εἶναι ἀφιερωμένο σ’ αὐτό. Ἀλλά, καὶ πρό τοῦ Χριστοῦ, ἡ σχετική ἀλήθεια εἶχε ἀποκαλυφθεῖ στούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Κάποιοι ἐξ αὐτῶν κάνουν λόγο γιά τήν «Ἡμέραν Κυρίου τήν μεγάλην καί ἐπιφανῆ» (Ἰωήλ 2,11 καί 3,4, Μαλ. 4,4) καί ἄλλοι ὁμιλοῦν μέ παραπλήσιες ἐκφράσεις (Δανιήλ, Ἡσαΐας, Ἰεζεκιήλ). Ἡ «Ἡμέρα Κυρίου ἡ μεγάλη καί ἐπιφανής» δέν εἶναι, βέβαια, ἡ Γέννηση, οὔτε ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἡ Ἡμέρα τῆς Κρίσεως, ἡ Ἡμέρα τῆς «μετά Δόξης» ἐπανόδου τοῦ Ἰησοῦ.

Τά «σημεῖα τῶν καιρῶν» καί ὁ χρόνος τῆς Παρουσίας

Ἕνα πρῶτο ἐρώτημα πού φυσιολογικά προκύπτει σχετικά μέ τήν ἔνδοξη Παρουσία τοῦ Χριστοῦ εἶναι το ἑξῆς: Πότε, τελικά, θά πραγματοποιηθεῖ αὐτή ἡ Παρουσία; Σ’ αὐτό ἀπάντησε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, μετά ἀπό ἀπορίες τῶν Μαθητῶν Του: Ὁ χρόνος τῆς Δευτέρας Παρουσίας εἶναι παντελῶς ἄγνωστος. Δέν τόν γνωρίζει κανείς, οὔτε ἀπό τούς ἀνθρώπους, οὔτε ἀπό τούς Ἀγγέλους τοῦ οὐρανοῦ, οὔτε ἀκόμη καί ὁ Υἱός, ἀλλ’ ἀποκλειστικά καί μόνο ὁ Πατήρ (Ματθ. 24,36). Θὰ γίνει ξαφνικά καί ἀπρόοπτα: «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί», ὅπως ἔρχεται ὁ κλέπτης τήν νύχτα (Ματθ. 24,42-43) καί ὅπως ἡ ἀστραπή διασχίζει τόν οὐρανό (Ματθ. 24, 27). Οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης θά εἶναι ἀπορροφημένοι στίς βιοτικές μέριμνες ἤ θά ἁμαρτάνουν ἀνυποψίαστοι, ὅπως τήν ἐποχή τοῦ Νῶε, ὅταν τούς ἀφάνισε ὁ κατακλυσμός (Ματθ. 24,38-39). Θά ἐμφανισθεῖ, λοιπόν, ὁ Κύριος σέ ἡμέρα πού δὲν γνωρίζουμε (Ματθ. 24,42) καί σὲ ὥρα πού κανείς δέν περιμένει (Ματθ. 24,44). Καί αὐτό σημαίνει ὅτι κάθε ἀνθρώπινη προσπάθεια νά καθορίσουμε τόν χρόνο τῆς ἔλευσής Του εἶναι ἐκ τῶν προτέρων καταδικασμένη καί ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ τούς παραπάνω λόγους Του.

Ὅμως, ὁ Κύριος δέν μᾶς ἄφησε ὁλοκληρωτικά στό σκοτάδι. Μίλησε γιά κάποια γεγονότα, γιά κάποια «σημεῖα» («σημεῖα τῶν καιρῶν»), τά ὁποῖα θά προηγηθοῦν καί ἀπό τά ὁποῖα θά καταλάβουμε, ὄχι βέβαια πότε ἀκριβῶς θά συμβεῖ ἡ Παρουσία Του, ἀλλά μόνο ὅτι πλησιάζει: ὅπως ἀπό τά κλαδιά καί τά φύλλα τῆς συκιᾶς καταλαβαίνουμε ὅτι πλησιάζει ἡ ὥρα τῆς συγκομιδῆς, ἔτσι καί ἀπ’ αὐτά τά γεγονότα θά καταλάβουμε ὅτι πλησιάζει ἡ «Ἡμέρα Κυρίου» (Ματθ. 24,32). Οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ὅσοι ἐπιστεύονται τόν λόγο Του καί προσπαθοῦν νά ζοῦν κατά τό θέλημά Του, θά ἀναγνωρίσουν αὐτά τά «σημεῖα». Οἱ κοσμικοί καί ἀδιάφοροι, ἀντίθετα, δέν πρόκειται νά ἀντιληφθοῦν τίποτε. Γι’ αὐτούς ἁρμόζουν τά λόγια τοῦ Χριστοῦ: «ὑποκριταί, τὸ μὲν πρόσωπον τοῦ οὐρανοῦ γινώσκετε διακρίνειν, τὰ δὲ σημεῖα τῶν καιρῶν οὐ δύνασθε γνῶναι;» (Ματθ. 16, 3). Ποιά εἶναι, ὅμως, τά «σημεῖα τῶν καιρῶν», τά προγνωστικά τῆς Δευτέρας Παρουσίας; Ἡ Ἁγ. Γραφή ἀναφέρεται μέ σαφήνεια στά ἑξῆς γεγονότα, πού πρόκειται νά προηγηθοῦν:

α) Ἡ κήρυξη τοῦ Εὐαγγελίου στά ἔθνη. «Κηρυχθήσεται τοῦτο τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσιν τοῖς ἔθνεσιν, καὶ τότε ἥξει τὸ τέλος», κατά τή διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου (Ματθ. 24,14, πρβλ Μάρκ. 13, 10). Ἡ κήρυξη δέν σημαίνει καί ἀποδοχή τοῦ Εὐαγγελίου ἀπ’ ὅλους. Σημαίνει μόνο ὅτι τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ θά φθάσει, θά ἀκουστεῖ στά πέρατα τοῦ κόσμου, ὅπως συμβαίνει π.χ. μέ τά σύγχρονα μέσα τεχνολογίας.

β) Ἡ ἐπιστροφή τῶν Ἰουδαίων. Ὁ ἀπ. Παῦλος, ἀκριβής γνώστης τῶν ἐσχατολογικῶν θεμάτων, μᾶς ἀποκαλύπτει τήν ἑξῆς ἀλήθεια: ὅταν συμπληρωθεῖ ὁ ἀριθμός ὅσων πρόκειται νά σωθοῦν ἀπό τά ἄλλα ἔθνη, τότε τό Ἰσραήλ θά ἐπιστρέψει στή χριστιανική πίστη (Ρωμ. 11,25). Ὅπως γνωρίζουμε, ὅταν ἦλθε ὁ Χριστός, ἕνα μέρος τοῦ Ἰσραήλ Τόν ἀπεδέχθη ὡς Θεό· τό μεγαλύτερο μέρος, ὅμως, τόν ἀρνήθηκε καί μέχρι σήμερα ἀναμένει κάποιον ἄλλο «μεσσία». Ἡ «πώρωσις» αὐτοῦ τοῦ μέρους, λέει ὁ ἀπ. Παῦλος, δέν θά εἶναι παντοτινή, ἀλλά κι αὐτό θά ἐπιστρέψει. Αὐτό, βέβαια, δέ σημαίνει ὅτι ὅλοι οἱ Ἰουδαῖοι θά πιστέψουν στόν Χριστό· ἀντίθετα πολλοί θά δεχθοῦν ὡς μεσσία τόν Ἀντίχριστο (Ἰω. 5,43). Γενικά ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ θά διαδραματίσει εἰδικό ρόλο πρίν τή Δευτέρα Παρουσία, ὅπως συνέβη καί πρίν ἀπό τήν Πρώτη. Ἀπό τόν λαό αὐτό προῆλθε ὁ Κύριος ὡς ἄνθρωπος, ἀπ’ αὐτόν προῆλθαν οἱ μεγάλοι Προφῆτες καί αὐτός προετοίμασε τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου. Μετά τή μεγάλη καταστροφή πού ὑπέστη τό 70 μ.Χ. ἀπό τούς Ρωμαίους, διατήρησε τήν αὐτοσυνειδησία του, διασκορπισμένος σέ ὅλο σχεδόν τόν κόσμο. Στά ἔσχατα ἀπ’ αὐτόν θά προέλθει ὁ Ἀντίχριστος. Ἡ ἵδρυση τοῦ κράτους τοῦ Ἰσραήλ (1948) θεωρεῖται ἀπό πολλούς ὡς βῆμα πρός τήν πραγματοποίηση τῶν ἐσχατολογικῶν γεγονότων. Ἐπειδή ὁ ἀπ. Παῦλος ἀναφέρει σαφῶς ὅτι ὁ Ἀντίχριστος θά ἐγκατασταθεῖ «εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ» γιά νά λατρεύεται ὡς Θεός (Β' Θεσ. 2,4), ἡ ἀνοικοδόμηση τοῦ Ναοῦ τοῦ Σολομῶντος (γιά τήν ὁποία οἱ ἀνά τόν κόσμο Ἰουδαῖοι ἐργάζονται ἐντατικά) θεωρεῖται ἕνα ἀκόμη «σημεῖο» τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου.

 γ) Ἡ ἀποστασία. Κατά τήν Ἁγ. Γραφή, ἡ ἔλευση τοῦ Χριστοῦ δέν πρόκειται νά συμβεῖ, ἄν δέν ἔλθει πρῶτα ἡ ἀποστασία (Β' Θεσ. 2,3). Καί ἀποστασία σημαίνει, ἄρνηση τῆς πίστεως, ἐγκατάλειψη τοῦ Χριστοῦ, κατάλυση τῶν ἐντολῶν Του, περιφρόνηση τοῦ χριστιανικοῦ βίου, θεοποίηση τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας κ.λ.π. Γενικά, ἀποστασία σημαίνει ὑπερβολική ἔξαρση τοῦ ἠθικοῦ κακοῦ. Χαρακτηριστικά περιγράφει τήν κατάσταση τῶν ἐσχάτων ὁ ἀπ. Παῦλος: «ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται καιροὶ χαλεποί· ἔσονται γὰρ οἱ ἄνθρωποι φίλαυτοι, φιλάργυροι, ἀλαζόνες, ὑπερήφανοι, βλάσφημοι, γονεῦσιν ἀπειθεῖς, ἀχάριστοι, ἀνόσιοι, ἄστοργοι, ἄσπονδοι, διάβολοι, ἀκρατεῖς, ἀνήμεροι, ἀφιλάγαθοι, προδόται, προπετεῖς, τετυφωμένοι, φιλήδονοι μᾶλλον ἢ φιλόθεοι, ἔχοντες μόρφωσιν εὐσεβείας, τὴν δὲ δύναμιν αὐτῆς ἠρνημένοι» (Β' Τιμ. 3, 1-5). Ἀλλά, καί ὁ Κύριος διαβεβαίωσε ὅτι «διὰ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνομίαν ψυγήσεται ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν» (ἐπειδή θά κορυφωθεῖ ἡ ἀνομία, θά παγώσει καί ἡ ἀγάπη τῶν ἀνθρώπων, Ματθ. 24,12). Ἡ ἀποστασία θά εἶναι τέτοια, ὥστε ὁ Ἴδιος διερωτᾶται (Λουκ. 18, 8): ὅταν ἔλθει ὁ Υἱός τοῦ ἄνθρώπου, θά βρεῖ ἄραγε τήν πίστη στή γῆ; Τότε οἱ λιγοστοί πιστοί θά εἶναι «μισούμενοι ὑπό πάντων» (Μάρκ. 13,13), θά ὑφίστανται μεγάλες θλίψεις καί δοκιμασίες καί θά ὁδηγοῦνται στό μαρτύριο καί στόν θάνατο. Θά παραδίδονται σέ θάνατο ἀκόμη καί ἀδελφοί ἀπό ἀδελφούς, γονεῖς ἀπό τέκνα καί τέκνα ἀπό γονεῖς (Μάρκ. 13,12).

δ) Ἡ «συνοχή» τῶν ἐθνῶν. Ἡ ἀποστασία δέν θά χαρακτηρίζει μόνο ἄτομα, ἀλλά καί ἔθνη. Μεταξύ τους θά κυριαρχεῖ θλίψη («συνοχή»), στενοχωρία, ἀγωνία. Συνεχῶς θά ἀκούει κανείς γιά πολέμους καί θά κυκλοφοροῦν φῆμες πολέμων. Κάθε ἔθνος θά ἐξεγείρεται ἐναντίον τοῦ ἄλλου: «ἐγερθήσεται γὰρ ἔθνος ἐπὶ ἔθνος καὶ βασιλεία ἐπὶ βασιλείαν» (Ματθ. 24,8), ἀλλά τό «τέλος» δέν θά ἔλθη ἀκόμη. Αὐτά θά εἶναι «ἀρχαί ὠδίνων» (Μαρκ. 13,9), δηλ. ἡ ἀρχή τοῦ κακοῦ, ἡ ἀρχή τοῦ τέλους.

ε) Οἱ «ψευδόχριστοι» καί οἱ «ψευδοπροφῆται». Ἀποτέλεσμα τῆς ἀποστασίας θά εἶναι καί ἡ ἐμφάνιση τῶν «ψευδοχρίστων» καί «ψευδοπροφητῶν», γιά τούς ὁποίους μίλησε μέ σαφήνεια ὁ Κύριος. «Ψευδόχριστος» εἶναι ὅποιος ἰσχυρίζεται ὅτι εἶναι ὁ Χριστός, ὁ Μεσσίας. Σήμερα πολλοί ἡγέτες αἱρετικῶν ὁμάδων ἐμφανίζονται μέ τέτοιες ἀξιώσεις, κάποιοι μάλιστα ἰσχυρίζονται ὅτι ὑπερέχουν τοῦ Ἰησοῦ! Αὐτοί λένε: «ἐγώ εἰμί ὁ Χριστός» (Ματθ. 24,5) καί θά παραπλανήσουν πολλούς. Ὅμως ἡ προειδοποίηση τοῦ Κυρίου εἶναι σαφής: «μὴ πορευθῆτε ὀπίσω αὐτῶν» (Λουκ. 21,8), μήν τούς ἀκολουθήσετε. Κατά τόν ἴδιο τρόπο θά παραπλανοῦν καί οἱ ψευδοπροφῆτες (ὅσοι «προφητεύουν» ὄχι μέ τήν ἐνέργεια τοῦ Ἁγ. Πνεύματος, ὅπως οἱ γνήσιοι Προφῆτες τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέ τήν ἔμπνευση δαιμονικῶν πνευμάτων). Κι αὐτοί θά λένε ὅτι «ἐδῶ εἶναι ὁ Χριστός» ἤ «ἐκεῖ εἶναι ὁ Χριστός» (Ματθ. 24,23). Μάλιστα, μέ τή δύναμη τοῦ διαβόλου θά ἐπιτελοῦν θαυμαστά σημεῖα («σημεῖα μεγάλα καὶ τέρατα») ὥστε νά κινδυνεύουν νά πλανηθοῦν ἀκόμη καί οἱ ἐκλεκτοί. Στήν Ἀποκάλυψη οἱ ψευδόχριστοι καί ψευδοπροφῆτες ἐξεικονίζονται μέ τή μορφή θηρίου, πού μοιάζει μέ ἄκακο ἀρνί (13,11 ἑξ.). Αὐτό ἔχει μεγάλη δύναμη: κάνει ἐντυπωσιακά «θαύματα» καί μπορεῖ νά κατεβάζει ἀκόμη καί φωτιά ἀπό τόν οὐρανό (13,13). Σκοπός του, ὅμως, εἶναι νά κάνει τούς «πάντας, τοὺς μικροὺς καὶ τοὺς μεγάλους, καὶ τοὺς πλουσίους καὶ τοὺς πτωχούς, καὶ τοὺς ἐλευθέρους καὶ τοὺς δούλους» (13,16) νά προσκυνήσουν ἕνα ἄλλο θηρίο, τόν ἀναμενόμενο Ἀντίχριστο.

στ) Ἡ ἔξαρση τοῦ φυσικοῦ κακοῦ. Ἐπειδή οἱ συνέπειες τῆς ἁμαρτίας ἐπεκτείνονται ἀκόμη καί στή φύση, ἡ ἀποστασία θά ἔχει σάν ἀποτέλεσμα καί τήν ἔξαρση τοῦ φυσικοῦ κακοῦ. Ὁ Κύριος μίλησε γιά «λιμούς καὶ σεισμούς κατὰ τόπους» (Ματθ. 24,7) καί ἡ Ἀποκάλυψη ἀναφέρεται σέ πλῆθος τέτοιων φυσικῶν καταστροφῶν.

ζ) Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀντιχρίστου. Τό κατ’ ἐξοχήν «σημεῖο» τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου εἶναι, βέβαια, τό πρόσωπο τοῦ Ἀντιχρίστου. Στό πρόσωπο αὐτό καί στήν ἐποχή του θά ἀναφερθοῦμε ἀναλυτικά σέ ἑπόμενο τεῦχος. Πρόκειται γιά πρόσωπο δαιμονικό, πού θά ἐμφανισθεῖ ἀμέσως πρίν τή Δευτέρα Παρουσία, θά κυριαρχήσει παγκοσμίως καί θά ἀπαιτήσει νά λατρεύεται ὡς Θεός. Τί ἀκριβῶς θά εἶναι ὁ Ἀντίχριστος; Θά εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Διάβολος; Ὁ Διάβολος δέν μπορεῖ νά κάνει ὅ,τι ἀκριβῶς ἔκανε ὁ Χριστός δηλ. νά γίνει πραγματικά ἄνθρωπος, μόνο μιμεῖται τά τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀντίχριστος θά εἶναι ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος, ὅμως, θά διαθέτει ὁλόκληρη τή δύναμη τοῦ Διαβόλου. Σέ ὅσους τόν προσκυνήσουν θά δώσει «χάραγμα» στό μέτωπο ἤ στό χέρι, χωρίς τό ὁποῖο δέν θά μποροῦν νά κάνουν καμία συναλλαγή (νά ἀγοράζουν ἤ πωλοῦν) Τό «χάραγμα» αὐτό θά εἶναι τό ὄνομά του ἤ ὁ ἀριθμός 666 (Ἀποκ. 13, 18). Ὅπως εἶναι φυσικό, ἡ ἐποχή τοῦ Ἀντιχρίστου χαρακτηρίζεται ὡς ἐποχή «μεγάλης θλίψεως» γιά τούς Χριστιανούς. Τέτοιας «θλίψεως» (διωγμοῦ), πού οὔτε ἔχει συμβεῖ μέχρι σήμερα, οὔτε θά συμβεῖ μέχρι τότε (Ματθ. 24,21). Στούς δύσκολους αὐτούς καιρούς θά ἔλθουν οἱ «δύο Μάρτυρες» τοῦ Θεοῦ, οἱ Προφῆτες Ἐνώχ καί Ἠλίας, γιά νά στηρίξουν τούς πίστούς καί νά ἀποκαλύψουν τό πρόσωπο τοῦ Ἀντιχρίστου. Ὁ Ἀντίχριστος θά καταργηθεῖ μέ τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Θά προηγηθοῦν θαυμαστά σημεῖα στόν οὐρανό: «ὁ ἥλιος σκοτισθήσεται, καὶ ἡ σελήνη οὐ δώσει τὸ φέγγος αὐτῆς, καὶ οἱ ἀστέρες πεσοῦνται ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται» (Ματθ. 24,29). Τότε θά ἐμφανισθεῖ «τό σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου» καί ὅλοι θά δοῦν τόν Κύριο «ἐρχόμενον ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ μετὰ δυνάμεως καὶ δόξης πολλῆς» (Ματθ. 24,30).

Ἡ «Ἡμέρα Κυρίου ἡ μεγάλη καὶ ἐπιφανής»

Ὅπως εἴδαμε, κατά τήν Ἁγ. Γραφή, πρίν τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου θά προηγηθοῦν φοβερά «σημεῖα» (δεινά, φυσικές καταστροφές, πόλεμοι, ἀσθένειες κ.τ.λ.), τά ὁποῖα περιγράφονται μέ ἐντυπωσιακές εἰκόνες στήν Ἀποκάλυψη καί προέρχονται ἀπό τήν «ἀποστασία» τῶν ἀνθρώπων καί ὄχι, βέβαια ἀπό τόν Θεό. Ἡ «ἀποστασία» θά κορυφωθεῖ σ’ ἕνα πρόσωπο (στόν Ἀντίχριστο), καί ὅταν κορυφωθεῖ καί ἡ κατάσταση φθάσει στό ἀπροχώρητο, θά ἐπέμβει δυναμικά ὁ Κύριος γιά νά σημάνει τό τέλος αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί νά δημιουργήσει «καινούς οὐρανούς καί καινήν γῆν» (Ἀποκ. 21,1). Αὐτή εἶναι ἡ σειρά τῶν ἐσχατολογικῶν γεγονότων, σύμφωνα μέ τήν Ἁγ. Γραφή: ἀποστασία → ἐποχή τοῦ Ἀντιχρίστου →  Δευτέρα Παρουσία → ἀνάσταση τῶν νεκρῶν → μέλλουσα Κρίση. Τίποτε δέν παρεμβάλλεται σ’ αὐτή τή σειρά: οὔτε ἄλλη ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ, οὔτε χιλιετής βασιλεία Του, οὔτε ἁρπαγή τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως δέχονται διάφοροι αἱρετικοί. Χιλιετής (πνευματική) βασιλεία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ἐποχή ἀπό τήν Ἀνάσταση μέχρι τή Δευτέρα Παρουσία Του καί ἡ «ἀποστασία» χαρακτηρίζεται στήν Ἀποκάλυψη (20,7) ὡς «λύσιμο» τοῦ Σατανᾶ (ὁ ὁποῖος «δέθηκε» μέ τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ) λίγο πρίν τήν ὁριστική κατάργησή του.

Ἡ Δευτέρα Παρουσία περιγράφεται τόσο ἀπό τόν ἴδιο τόν Κύριο, ὅσο καί ἀπό τούς συγγραφεῖς τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ὁ Χριστός θά ἔλθει συνοδευόμενος ἀπό τίς Ἀγγελικές Δυνάμεις καί θά καθίσει στό Θρόνο τῆς δόξης Του (Ματθ. 25,31). Θά ἀκουστεῖ «κέλευσμα, φωνή Ἀρχαγγέλου καί σάλπιγγα Θεοῦ» (Α' Θεσ. 1,16). Ἡ σάλπιγγα θά σημάνει τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, γιά νά κριθοῦν μαζί μέ τούς ζῶντες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Ἡ ἀνάσταση μαρτυρεῖται σαφῶς στήν Ἁγ. Γραφή (Α' Θεσ. 1,16, Ἀποκ. 21,12-13). Θά γίνει, ὅπως ἔγινε ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου (Α' Θεσ. 1,14), καί ὅπως τήν εἶδε πολλούς αἰῶνες πρίν ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ στήν περίφημη προφητεία του γιά τά ξερά ὀστά (37, 1,14). Θά ἀναστηθοῦν μάλιστα ὅλοι, δίκαιοι καί ἁμαρτωλοί. Θά ἀκολουθήσει ἡ τελική καί ὁριστική Κρίση τοῦ Θεοῦ, ὅπου ὅλοι θά κριθοῦμε μέ τό κριτήριο τῆς ἀγάπης, ὅπως αὐτή ἐκδηλώνεται στούς συνανθρώπους μας. Ὁ Κύριος θά τοποθετήσει δεξιά Του ὅσους θά κληρονομήσουν τήν «αἰώνιο ζωή» καί ἀριστερά ὅσους προορίζονται γιά τήν «αἰώνιο κόλαση». Οἱ δύο αὐτές καταστάσεις δέν θά ἔχουν τέλος. Ὁ κόσμος ὁλόκληρος θά ἀνακαινιστεῖ,  ὅπως καί τά σώματα τῶν ἀνθρώπων: «παράγει τό σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου» (Α' Κορ. 7,31) καί θά ἔλθει «οὐρανός καινός καί γῆ καινή, ἀφοῦ «ὁ πρῶτος οὐρανός καί ἡ πρώτη γῆ» θά ἀπέλθουν (Ἀποκ. 21,1). Οἱ δίκαιοι θά ζήσουν στήν Πόλη τοῦ Θεοῦ, στή Νέα Ἱερουσαλήμ, ὅπου θά βασιλεύει ὁ Κύριος «καί τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος».

Αὐτή εἶναι συνοπτικά ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τή Δευτέρα Παρουσία καί τό τέλος (τά ἔσχατα) τοῦ κόσμου. Κέντρο της δέν εἶναι τά δεινά τῶν ἐσχάτων, οὔτε βέβαια, τό πρόσωπο τοῦ Ἀντιχρίστου, ἀλλά ὁ Κύριος τῆς Δόξης, τήν Παρουσία τοῦ Ὁποίου ἀναμένει ἔντονα ἡ Ἐκκλησία. Σκοπός της δέν εἶναι νά δημιουργήσει ἄγχος ἤ πανικό, ἀλλά νά προκαλέσει τήν «καλή ἀνησυχία» ἤ μᾶλλον τήν πνευματική ἐγρήγορση, τήν προετοιμασία γιά τή συνάντηση μέ τόν ἐρχόμενο Κύριο, ὥστε στή διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου «ναί ἔρχομαι ταχύ» ἡ Ἐκκλησία καί κάθε πιστός νά ἀπαντοῦν: «ἀμήν, ναί ἔρχου, Κύριε Ἰησοῦ» (Ἀποκ. 22,21).