«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: Παρατηρήσεις και σχόλια στον 142 Ψαλμό

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΣΤ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ Ψαλμός 142 εἶναι κατάλληλος γιά ὅσους βρίσκονται σέ κατάσταση κινδύνου ἤ σέ ἀπόγνωση. Προῆλθε ἀπό συγκεκριμένες ἱστορικές συνθῆκες: τήν δίωξη τοῦ Δαβίδ κατά τήν ἐπανάσταση τοῦ Ἀβεσσαλώμ. Ὅμως, ἀναγωγικά ἀναφέρεται σέ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα, ἀλλά καί σέ κάθε ἄνθρωπο, πού διώκεται καί θλίβεται ἀπό τόν διάβολο ἤ ἀπό κάθε ἐχθρό. Ὁ συντάκτης του, προφήτης Δαβίδ, ἐκθέτει τή θλιβερή κατάστασή του καί ζητᾶ ἐπειγόντως τήν παρέμβαση τοῦ Θεοῦ γιά νά λυτρωθεῖ ἀπ’ αὐτήν. Ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ὁμολογεῖ τήν ἁμαρτωλότητά του. Ἀν κριθεῖ μέ ἀκρίβεια, θά ἐμφανισθεῖ ἔνοχος, ὅπως κάθε ἄνθρωπος. Ὁ «ἐχθρός» τόν ὁδήγησε στήν ἔσχατη ταπείνωση. Ζεῖ πλέον στό πυκνό σκοτάδι καί μοιάζει μέ ἀρχαῖο νεκρό. Στήν κατάσταση αὐτή ὁ ἄνθρωπος κυριεύεται ἀπό ἀκηδία (παράλυση, ἀδιαφορία, ἀπροθυμία γιά κάθε ἔργο, ἰδιαίτερα πνευματικό) καί ταραχή (ἔλλειψη εἰρήνης). Ἡ ἀνάνηψη ἀπό αὐτή τήν ἔκπτωση εἶναι κάτι πολύ δύσκολο. Τό πρῶτο βῆμα πρός αὐτή τήν κατεύθυνση εἶναι ἡ μελέτη τῶν ἔργων τοῦ Θεοῦ.

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: «Κύριε εισάκουσον της προσευχής μου». Ο Ψαλμός 142

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ε' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά στόν 142 Ψαλμό: Ὁ παρών Ψαλμός συναντᾶται, ἐπίσης, συχνά σέ Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας: εἶναι, προφανῶς, ὁ συχνότερα ἀπαντώμενος μετά τόν 50ο Ψαλμό. Εἶναι ὁ τελευταῖος Ψαλμός τοῦ Ἑξαψάλμου στόν Ὄρθρο, ὑπάρχει στό Ἀπόδειπνο καί στίς Παρακλήσεις. Ἀπό τήν ἐπιγραφή του («Ψαλμός τῷ Δαυΐδ, ὅτε αὐτόν ὁ υἱός καταδιώκει») πληροφορούμεθα ὅτι συντάκτης του εἶναι ὁ Προφήτης καί Βασιλεύς Δαβίδ. Ἐπίσης, πληροφορούμεθα, ὅτι προέρχεται ἀπό τή δυσκολότερη ἴσως περίοδο τῆς βασιλείας τοῦ Δαβίδ, τήν ἐπανάσταση τοῦ Ἀβεσσαλώμ. Τά γεγονότα ἐξιστοροῦνται στά κεφ. 15-19 τοῦ Β' βιβλίου τῶν Βασιλειῶν. Ὁ υἱός τοῦ Δαβίδ Ἀβεσσαλώμ ἐπαναστατεῖ ἐναντίον τοῦ πατρός του, συγκροτεῖ στρατό, ἀνακηρύσσεται Βασιλεύς καί κινεῖται ἐναντίον τοῦ Δαβίδ πρός τήν Ἱερουσαλήμ. Ἀρκετοί ἔμπιστοι τοῦ Δαβίδ ἐντάσσονται στό κίνημα καί τόν ἐγκαταλείπουν. Ὁ Δαβίδ ἀντιλαμβάνεται τόν κίνδυνο, φεύγει ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ, μέ ὅσους ἔμπειστους τοῦ ἀπομένουν, καί περιπλανᾶται διωκόμενος. Ὁ Ἀβεσσαλώμ καταλαμβάνει τήν Ἱερουσαλήμ καί συνεχίζει πιό ὀργανωμένα τή δίωξη. Ὁ κίνδυνος γιά τήν ἴδια τή ζωή του Δαβίδ εἶναι μεγάλος καί οἱ πιθανότητες νά διαφύγει ἐλάχιστες. Ὡστόσο, κατορθώνει νά περάσει τόν Ἰορδάνη καί νά ὀχυρωθεῖ στήν πόλη Μαναΐμ «πέραν τοῦ Ἰορδάνου», συγκεντρώνοντας δικό του στρατό. Ὁ Ἀβεσσαλώμ περνᾶ κι αὐτός τόν Ἰορδάνη μέ χιλιάδες στρατό. Ἔξω ἀπό τήν πόλη γίνεται ἡ τελική σύγκρουση, στήν ὁποία σκοτώνεται ὁ Ἀβεσσαλώμ καί ἀποδεκατίζεται τό στράτευμά του, ἀπό τό ὁποῖο 20.000 μέλη πέφτουν στή μάχη. Ὁ Δαβίδ, ἀντί νά πανηγυρίσει τήν ἀνέλπιστη νίκη, θρηνεῖ τόν θάνατο τοῦ Ἀβεσσαλώμ, ἐπιτιμᾶται γι’ αὐτό ἀπό στρατηγούς του καί, τελικά, ἐπιστρέφει στήν Ἱερουσαλήμ, ὡς νόμιμος Βασιλεύς. Ὁ Ψαλμός προέρχεται ἀπό τήν περίοδο τῆς δίωξης τοῦ Δαβίδ, ὅταν βρισκόταν στόν ἔσχατο κίνδυνο, καί βέβαια, πρός τῆς νίκης του ἐναντίον τοῦ Ἀβεσσαλώμ. Διαιρεῖται σέ δύο μέρη. Στό πρῶτο (στίχ. 1-6) ὁ Δαβίδ προσφεύγει στόν Θεό προσευχόμενος καί ἐπικαλεῖται τό θεῖο ἔλεος, ἐκθέτωντας τή θλιβερή κατάστασή του. Στό δεύτερο (στίχ. 7-12) ζητᾶ κατεπειγόντως τήν παρέμβαση τοῦ Θεοῦ γιά τή λύτρωσή του. Ὁ Ψαλμός ἀνήκει στούς λεγομένους «Ψαλμούς τῆς μετανοίας» (6, 31, 37, 50, 101, 129, 142) καί εἶναι ὁ τελευταῖος ἀπό αὐτούς.

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2024-5: Περιεχόμενο καί ἐφαρμογές τοῦ Πεντηκοστού Ψαλμού

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Δ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Β', ἔτους 2024-2025. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ 50ος Ψαλμός, ὁ «Ψαλμός τῆς μετανοίας» τοῦ Προφήτου καί Βασιλέως Δαβίδ, μπορεῖ νά διαιρεθεῖ σέ δύο μέρη. Τό πρῶτο (στίχ. 3-14), ἀμέσως μετά τήν Ἐπιγραφή τοῦ Ψαλμοῦ (στίχ. 1-2), περιλαμβάνει τήν ὁμολογία τῆς ἁμαρτίας τοῦ Δαβίδ καί ἱκετευτικές παρακλήσεις γιά τήν ἄφεσή της. Τό δεύτερο μέρος (στίχ. 15-21), ὅπως βλέπουμε στή συνέχεια, ἀναφέρεται στά εὐεργετικά ἀποτελέσματα τῆς ἀφέσεως καί περιλαμβάνει ὑποσχέσεις εὐχαριστίας, εὐχαριστήρια δοξολογία καί προφητικούς λόγους τοῦ Δαβίδ.

Οἱ καρποί τῆς μετανοίας (στίχ. 15-21): Ὁ ἀνακαινισμένος μέ τήν μετάνοια πρώην ἁμαρτωλός γίνεται τώρα διδάσκαλος τῆς «ὁδοῦ» τοῦ Θεοῦ (τοῦ θείου Νόμου ἤ μᾶλλον τῆς μεθόδου τῆς θεογνωσίας), μέ τούς λόγους του ἤ καί μόνο μέ τό παράδειγμά του. Γίνεται, ἐπίσης, αἰτία πολλοί ἄλλοι ἁμαρτωλοί νά ἐπιστρέψουν στόν Θεό. Ὁ Δαβίδ ζητᾶ καί πάλι τήν συγχώρηση τοῦ φόνου (τοῦ Οὐρία) καί προφητεύει ὅτι μετά ἀπό αὐτήν θά ἀνοίξει τό κλεισμένο ἀπό τήν ἁμαρτία στόμα του καί μέ χαρά θά ὑμνολογήσει τόν Θεό καί τή δικαιοσύνη του. Ἄν καί ἔχει ἤδη λάβει τήν ἄφεση, τά ἀποτελέσματα (οἱ καρποί) τῆς ἀφέσεως θά προκύψουν σιγά - σιγά, σταδιακά. Γνωρίζει ὅτι ὁ Θεός δέν θέλει τόσο τίς θυσίες τῆς Ἰουδαϊκῆς λατρείας, τίς μικρές ἤ τίς μεγάλες (ὁλοκαυτώματα), ἀλλά ἀληθινή θυσία εἶναι ἡ «συντριβή τῆς καρδίας». Ἡ συντριβή εἶναι ἡ ἀρχή τῆς σωτηρίας, κατά τήν ὁποία διαλύεται καί καταρρέει ὁ ἄνθρωπος τῆς ἁμαρτίας, ὁ «παλαιός ἄνθρωπος», καί ἀπό τά συντρίμματά του οἰκοδομεῖται ὁ «καινός ἄνθρωπος», ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, μέ τά στοιχεῖα τῆς προηγούμενης προσωπικότητάς του, ἀλλά «καινά». Στούς δύο τελευταίους στίχους ὁ Δαβίδ βλέπει μέ τό προφητικό του βλέμμα τήν καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ ἀπό τούς Βαβυλωνίους (587 π.Χ.) καί εὔχεται γιά τήν ἀνοικοδόμησή της. Βλέπει, ἐπίσης, ὅτι μετά τήν ἀνοικοδόμηση θά προσφέρονται καί πάλι οἱ θυσίες τῆς Ἰουδαϊκῆς λατρείας στόν ἀληθινό Θεό. Ἀλλά βλέπει καί πέρα ἀπό τίς θυσίες αὐτές τή μοναδική Θυσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ πάνω στόν Σταυρό νά εἰκονίζεται καί νά προτυπώνεται στίς θυσίες τῶν μόσχων ἤ καί σέ ἄλλες θυσίες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης!