«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Εκκλησία και ιερά Μυστήρια

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ζ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Ἔννοια καί οὐσία τῶν Μυστηρίων: Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός καί οἱ ὀργανικά ἑνωμένοι μαζί Του (ὅσοι ἔχουν ἑνωθεῖ, ἀλλά καί διατηροῦν τήν ἕνωσή τους μέ τόν Χριστό). Ἡ ἕνωση αὐτή συντελεῖται στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Ἄρα τά Μυστήρια εἶναι στοιχεῖα τῆς οὐσίας τῆς Ἐκκλησίας: «σημαίνεται ἡ Ἐκκλησία ἐν τοῖς Μυστηρίοις» - ἡ Ἐκκλησία ἐμφαίνεται στά Μυστήριά της, ἐκφράζεται ἀπό τά Μυστήριά της, θεωρεῖται στά Μυστήριά της. Θεωρώντας τά Μυστήρια, θεωροῦμε τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Τί ἀκριβῶς εἶναι τά Μυστήρια; Ὁ λεγόμενος «ὁρισμός» τῶν Μυστηρίων («τά Μυστήρια εἶναι θεοσύστατες τελετές, οἱ ὁποῖες, μέσω ὑλικῶν καί ὁρατῶν στοιχείων, μεταδίδουν τήν ἀόρατη Θεία Χάρη») μᾶς ἀποκαλύπτει πλευρές τῆς ἀληθείας περί Μυστηρίων, ἀλλά δέν ἀποκαλύπτει ὁλόκληρη τήν ἀλήθεια γι’ αὐτά. Στοιχεῖα, πού προκύπτουν ἀπό τόν παραπάνω «ὁρισμό»:

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Προϋποθέσεις τῆς περί Χάριτος διδασκαλίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΣΤ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Θεοπτία καί Ὀρθόδοξη Θεολογία: Ἀναζητοῦμε τήν αὐθεντική διδασκαλία περί Θείας Χάριτος στούς λόγους ὅσων γνωρίζουν πραγματικά τόν Θεό, δηλ. ὅσων ἔγιναν θεόπτες: οἱ θεόπτες (Προφῆτες, Ἀπόστολοι καί Ἅγιοι) εἶναι οἱ αὐθεντικοί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖνοι, φθάνοντας στήν κατάσταση τῆς πραγματικῆς θέας καί κοινωνίας μέ τόν Θεό, γνωρίζουν ὁρισμένες ἀλήθειες περί Θεοῦ ἐντός τῆς θεοπτικῆς ἐμπειρίας τους. Ἡ πρώτη ἐξ αὐτῶν εἶναι ὅτι μεταξύ Θεοῦ καί κόσμου δέν ὑπάρχει καμμία ὁμοιότητα, γιατί ὁ μέν Θεός εἶναι ἄκτιστος, ὁ δέ κόσμος κτιστός. Αὐτό σημαίνει πῶς ὁ θεόπτης γνωρίζει ὅτι: α) πρώτη καί θεμελιώδης διάκριση, πού ὑφίσταται παντοῦ, εἶναι ἡ διάκριση μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου, β) ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἔχει ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου ἀπό τήν παροῦσα ἤδη ζωή καί γ) ὁ κόσμος, ὡς κτιστός, εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ ἐκ τοῦ μηδενός (ἀποκτᾶ ἐμπειρική βεβαιότητα τοῦ δόγματος τῆς δημιουργίας). Μιά δεύτερη ἀλήθεια, πού γνωρίζει ὁ θεόπτης ἀπό τή θεοπτική ἐμπειρία του, εἶναι ὅτι στόν Θεό ὑπάρχει διάκριση μεταξύ «Οὐσίας» καί «Ὑποστάσεων»: ὁ Θεός εἶναι ἕνας, ἀλλά ταυτόχρονα τριαδικός (Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα). Ἐπίσης, γνωρίζει ὁρισμένες σχέσεις μεταξύ τῶν θείων Ὑποστάσεων: ὅτι ἡ πρώτη εἶναι ἀγέννητη, ὅτι ἡ δεύτερη ὑπάρχει ἀπό τήν πρώτη καί ὅτι ἡ τρίτη ὑπάρχει ἐπίσης ἀπό τή πρώτη, ἀλλά μέ διαφορετικό τρόπο. Οἱ ἔχοντες αὐτή τήν ἐμπειρική γνώση τήν διατυπώνουν στή συνέχεια σέ δόγματα πίστεως. Ὅλα τά δόγματα καί ὁλόκληρο τό περιεχόμενο τῆς πίστεως ἔχουν ἐμπειρική βάση, καί στό σημεῖο αὐτό ἡ Ὀρθόδοξη (Βιβλική καί Πατερική) Θεολογία ὁμοιάζει μέ τίς σύγχρονες ἐπιστῆμες, καί μάλιστα μέ τίς θετικές, οἱ ὁποῖες, ἐπίσης, βασίζονται σέ ἐμπειρικά δεδομένα (παρατήρηση καί πείραμα) καί δέν ἐργάζονται μέ βάση τόν ἀριστοτελικό συλλογισμό. Στή Δύση, ἀντίθετα, ἡ λεγόμενη σχολαστική (μεσαιωνική), ἀλλά καί ἡ σύγχρονη ἀκαδημαϊκή θεολογία λειτουργοῦν μέ ἕνα σύστημα συλλογισμῶν γύρω ἀπό τά θέματα τῆς πίστεως καί ὁμοιάζουν μέ τή φιλοσοφία. Ἡ δυτική θεολογία εἶναι ἀφηρημένος στοχασμός περί Θεοῦ, ξένος πρός τή ζωή, ἀλλά καί πρός τήν πραγματικότητα τοῦ Θεοῦ.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Θεία Χάρις και Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ε΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ Πατερική Παράδοση μαρτυροῦν σαφῶς ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἀνθρώπινος ὀργανισμός, δέν εἶναι θεσμός κοινωνικός, δέν εἶναι κοσμικός σύλλογος ἤ σωματεῖο, δέν εἶναι πραγματικότητα «τοῦ κόσμου τούτου». Εἶναι μέν «ἐν τῷ κόσμῳ», «ἀλλ’ οὐκ ἐκ τοῦ κόσμου». Τονίζουν, ἐπίσης, τή βαθύτατη ὀργανική σχέση, τήν μέχρι ταυτότητος σχέση Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας: Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός, ὁ «ὅλος Χριστός», ἤ «ὁ Χριστός, παρατεινόμενος εἰς τούς αἰῶνας» (ἅγ. Αὐγουστῖνος, ἅγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς). Ἐξωτερικά, βέβαια, ἡ Ἐκκλησία ἔχει τή μορφή σωματείου καί ἀποτελεῖται ἀπό ἀνθρώπους, συντεταγμένους σέ συγκεκριμένη δομή καί ὀργάνωση. Ὡστόσο, ὅ,τι συνδέει τά μέλη της δέν εἶναι μόνο ἡ κοινή «ἰδεολογία» (πίστη), οὔτε μόνο ὁ κοινός τρόπος ζωῆς, οὔτε μόνο οἱ κοινοί στόχοι, οὔτε μόνο τό κοινό πρόγραμμα γιά τήν ἐπίλυση τῶν ἀνθρώπινων προβλημάτων (πολιτική). Τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας συνδέει ἡ ὀργανική (πραγματική) ἕνωσή τους μέ τόν Χριστό: στήν Ἐκκλησία ἀνήκουν οἱ πραγματικά ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό καί οἱ διά τοῦ Χριστοῦ ἑνωμένοι μεταξύ τους. Πῶς, ὅμως, συντελεῖται αὐτή ἡ ἕνωση; Οὔτε μόνο διά πίστεως, οὔτε μόνο διά τῶν ἔργων, οὔτε μόνο διά τῆς ἀγάπης. Αὐτά εἶναι μόνο οἱ ἀνθρώπινες προϋποθέσεις τῆς ἑνώσεως. Οὑσιαστικά, ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό συντελεῖται μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτά εἶναι ἡ ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ προϋπόθεση τῆς ἑνώσεως. Στά Μυστήρια ἐνεργεῖ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ἐκτός τῶν Μυστηρίων δέν ὑπάρχει ἕνωση μέ τόν Χριστό.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Εικονικές παραστάσεις της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Δ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Ὁρισμοί καί εἰκόνες: Ἡ Ἐκκλησία, ὡς μυστήριο ἤ ὡς «πανμυστήριο (ἅγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς), δέν ὁρίζεται, δηλ. δέν ὑποτάσσεται στίς κατηγορίες τῆς ἀνθρώπινης λογικῆς. Ὡστόσο, ὅ,τι δέν μπορεῖ νά εἰπωθεῖ μέ ἔννοιες, μπορεῖ νά εἰπωθεῖ σέ πολλές περιπτώσεις μέ εἰκόνες, μέ σύμβολα, μέ παραστάσεις καί μέ παραβολές. Ὁ παραβολικός λόγος χρησιμοποιεῖται εὐρύτατα στή Βιβλική καί στήν Πατερική Παράδοση, ἐπειδή ἀκριβῶς τά τῆς πίστεως εἶναι «ὑπέρ λόγον» καί «ὑπέρ ἔννοιαν». Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μίλησε συχνά μέ παραβολές καί εἰκόνες. Ὁ ρόλος τοῦ συμβόλου στήν προκειμένη περίπτωση: καλύπτει καί ἀποκαλύπτει («καί κρύπτει καί λέγει»), ἀλλά κυρίως «σημαίνει». Οἱ εἰκόνες ἀποκαλύπτουν βαθύτερες πτυχές μιᾶς πραγματικότητος. Ἄν, λοιπόν, δέν μποροῦμε νά ποῦμε τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ Ἐκκλησία, μποροῦμε νά ποῦμε μέ τί μοιάζει. Βιβλικές καί Πατερικές εἰκόνες γιά τήν Ἐκκλησία:

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Πατερική Παράδοση και Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Γ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ ὅρος «ἐκκλησία» κατ’ ἀρχήν σήμαινε συνέλευση ἀνθρώπων γιά ἀπό κοινοῦ διαβούλευση, γιά λήψη σοβαρῶν ἀποφάσεων. Στήν Παλαιά Διαθήκη σημαίνει συνέλευση - σύναξη τοῦ «Λαοῦ τοῦ Θεοῦ», δηλαδή σύναξη μέ σαφῶς «θρησκευτικό» χαρακτῆρα. Στήν Καινή Διαθήκη ὁ ὅρος εἶναι ἀποκλειστικά συνδεδεμένος μέ τόν Θεό καί, εἰδικότερα, μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὡς «ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ» (Πράξ. 20,28, Α΄ Κορ. 1,2, 10,32, 11,16, 11,22, Β΄ Κορ. 1,1, Γαλ. 1,13 κ.ἄ.) ἤ «ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ» (Ρωμ. 16,16). Ἡ σύναξη αὐτή ἀποτελεῖ ἕνα ὀργανικό Σῶμα, τό δέ Σῶμα αὐτό εἶναι τό «Σῶμα τοῦ Χριστοῦ» (Ἐφ. 1,23, Κολ. 1,24).

Οι «Μάρτυρες του Ιεχωβά» και η μετάγγιση του αίματος

 

ΤΕΥΧΟΣ 116       ΤΡΙΠΟΛΙΣ        ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2021 

ΟΙ «ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ» ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ 

Εἰσαγωγικά: Θρησκεία καί ἰατρική ἐπιστήμη 

Ἡ συνεχιζόμενη ἐξάπλωση τῆς ἐπιδημίας τοῦ covid-19 καί τά προβλήματα πού δημιουργοῦνται ἀπό αὐτήν φέρνουν καί πάλι στό προσκήνιο τό ζήτημα τῆς σχέσεως τῆς θρησκείας μέ τήν ἰατρική ἐπιστήμη, τῆς θρησκείας μέ τίς ἐπιμέρους θεραπευτικές μεθόδους, τῆς θρησκείας μέ τό γενικότερο πρόβλημα τῆς ἀσθένειας καί τῆς θεραπείας της, τῆς θρησκείας μέ τά ποικίλα ζητήματα βιοηθικῆς. Καί ἐπειδή ἡ θρησκεία δέν εἶναι ἕνα ἑνιαῖο φαινόμενο, συναντᾶμε στό περιβάλλον της κάθε εἴδους ἀπόψεις γιά τά θέματα αὐτά, ἀπό τήν πλήρη κατάφαση τῆς ἰατρικῆς καί τήν ἄκριτη ἀποδοχή κάθε θεραπευτικῆς μεθόδου, μέχρι τήν ἀκραία ἀπόρριψη ἤ δαιμονοποίηση τῶν ἐπιτευγμάτων τῆς ἐπιστήμης καί τήν προβολή θεωριῶν παγκόσμιας συνομωσίας καί ὑποτιθέμενων γενικῶν ἀπειλῶν. Τέτοιες ἀκραῖες ἀπόψεις συναντᾶμε συνήθως σέ αἱρετικές, παραχριστιανικές καί παραθρησκευτικές ὁμάδες καί ὀργανώσεις. Ὡστόσο, ἀπό ἐκεῖ διαχέονται παντοῦ, ἐπηρεάζοντας καί ἄλλους χώρους: ἕνα μέρος τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν, ἕνα μέρος τῶν ὁπαδῶν μεγάλων χριστιανικῶν ὁμολογιῶν καί γνωστῶν θρησκειῶν καί, γενικά, ἕνα μέρος τῆς κοινῆς γνώμης. Ὅπως εἶναι φυσικό, στίς περισσότερες περιπτώσεις οἱ ἀπόψεις αὐτές γίνονται ἐξαιρετικά ἐπικίνδυνες, ἀπειλώντας τήν ὑγεία, ἀλλά καί τήν ἴδια τή ζωή πολλῶν συνανθρώπων μας. Ἕνα χαρακτηριστικό παράδειγμα αὐτοῦ τοῦ φαινομένου εἶναι οἱ ἀπόψεις τῆς ἑταιρείας «Σκοπιά» τῶν «Μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ» γιά τή μετάγγιση τοῦ αἵματος.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Αναζητώντας τον ορισμό της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Β΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Τό συζητούμενο θέμα: «Βιωματικές προσεγγίσεις στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας». Τό ἐρώτημα· Τί εἶναι Ἐκκλησία; Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιολογία καί τό περί αὐτῆς ἐνδιαφέρον. Οἱ δύο βα-σικές τάσεις στήν Ὀρθόδοξη Θεολογία τίς τελευταῖες δεκαετίες: ἡ «Εὐχαριστιακή» καί ἡ «Θεραπευτική» Ἐκκλησιολογία.Ἡ ἀζωπύρω-ση τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ ἐνδιαφέροντος μετά τή Μεγάλη Σύνοδο τῆς Κρήτης (2016). Διευκρίσεις περί τοῦ τίτλου. «Βιωματικές»: Ἡ περί Ἐκκλησίας ἀντίληψη δέν εἶναι θεωρητική γνώση, δέν εἶναι ἰδεολο-γία, εἶναι «βίωμα», δηλ. εἶναι στάση ζωῆς. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ζωτικός χῶρος, εἶναι πηγή ζωῆς, εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή. Εἶναι ὁ χῶρος, ἐντός τοῦ ὁποίου «ζῶμεν καί κινούμεθα καί ἐσμέν» (Πραξ. 17,28)! «Μυστήριο»: Ὅ,τι ἔχει μιά ἀπρόσιτη, ἀόρατη καί κεκρυμμένη ὄψη. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι κάτι ταυτοχρόνως ὁρατό καί ἀόρατο, ἐπίγειο καί οὐράνιο, θεῖο καί ἀνθρώπινο. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὄντως «μυστήριο», εἶναι «πανμυ-στήριο» (ἅγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς). «Προσεγγίσεις»: Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι μυστήριο, τότε ἡ περί αὐτῆς πλήρης γνώση εἶναι ἀνέφικτη καί ἀνεξάντλητη. Μποροῦμε μόνο νά προσεγγίζουμε τό μυστήριο ἀπό πολλές πλευρές, μποροῦμε νά γνωρίσουμε κάποιες ὄψεις του, ποτέ ὅ-μως δέν μποροῦμε νά τό γνωρίσουμε καί νά τό κατανοήσουμε στό σύνολό του.

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 91, Ιούλ. - Σεπτ. 2021

 

ΤΕΥΧΟΣ 91        ΤΡΙΠΟΛΙΣ        ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2021

Ὁ νέος Διάκονος τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ 

Τήν Κυριακή 22/8/2021, στήν ἱστορική Ἱ. Μονή Ἁγίου Νικολάου Καλτεζῶν Μαντινείας ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Ἀλέξανδρος τέλεσε τήν εἰς Διάκονον Χειροτονία τοῦ Μοναχοῦ Ἰακώβου, κατά κόσμον Ἰωάννου Κωνσταντίνου. Τό ἑσπέρας τοῦ Σαββάτου ἐτελέσθη ἡ μοναχική κουρά τοῦ π. Ἰακώβου στήν ἴδια Μονή.

Ὁ Διάκονος Ἰάκωβος Κωνσταντίνου, ἐγεννήθη στήν Τρίπολη τό 1994. Εἶναι τό δεύτερο τέκνο τοῦ Κωνσταντίνου καί τῆς Μαρίας, τό γένος Τσιώλη. Ἀπό μικρᾶς ἡλικίας διακονοῦσε στό Ἱερό τοῦ Ναοῦ Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν Λεβιδίου καί μετέπειτα τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίας Βαρβάρας Τριπόλεως. Τό 2012 ἄρχισε νά σπουδάζει στό Τμῆμα Πολιτικῶν Μηχανικῶν Τ.Ε. Πατρῶν καί ἔλαβε τό πτυχίο του τό 2019. Ὡς Μοναχός θά ἀνήκει στήν Ἱ. Μονή Καλτεζῶν καί ὡς Διάκονος τοποθετήθηκε στόν Μητροπολιτικό Ἱ. Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Τοῦ εὐχόμεθα νά εἶναι πάντα ἄξιος Λειτουργός τοῦ Κυρίου! Ὁ νέος Διάκονος στήν ὁμιλία τῆς Χειροτονίας του, εἶπε μεταξύ ἄλλων τά ἑξῆς:

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Εισαγωγή στη νέα θεματική ενότητα

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Α' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ', ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Τό δέκατο ἕκτο ἔτος λειτουργίας τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή», στό πλαίσιο τοῦ διδακτικοῦ καί ποιμαντικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας. Μιά ἐκκλησιαστική ἐκδήλωση ἤ προσφορά, ἕνα ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Σκοπός τῆς Ἐκκλησίας, ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου, μέ πρῶτο μέλημα τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου (διά τοῦ ἀνθρώπου σώζεται ὅλος ὁ κόσμος). Ἡ διδασκαλία, ὡς μέσο γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί ὡς ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ κοινή διαπίστωση ὅτι ὁ Λαός μας εἶναι κατά τό μέγιστο μέρος του ἀκατήχητος. Τό διδακτικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας ἐπιχειρεῖ νά θεραπεύσει αὐτό τό πρόβλημα. Ἡ ἀναγκαιότητα τῆς Κατήχησης: Αὐτή ἀποτελεῖ προϋπόθεση εἰσόδου στήν Ἐκκλησία. Ἡ ἀνάγκη τῆς ψυχῆς τοῦ βαπτισμένου νά ἀρδεύεται συνεχῶς ἀπό τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Μορφές καί εἴδη διδακτικοῦ ἔργου: α) τό Κήρυγμα (ἀνεπτυγμένο Εὐαγγέλιο, ἐπικαιροποίηση τοῦ Εὐαγγελίου, «ἐνσάρκωση» τοῦ Εὐαγγελίου στό ἑκάστοτε παρόν), β) ἡ Κατήχηση (τά Κατηχητικά Σχολεῖα κάθε βαθμίδας, προβαπτισματική καί μεταβαπτισματική Κατήχηση), γ) ἡ ἑρμηνεία τῆς Ἁγίας Γραφῆς (κύκλοι μελέτης κ.ἄ.), δ) ἡ ἐκκλησιαστική διδασκαλία (μάθημα Θρησκευτικῶν, Ἐκκλησιαστικές Σχολές καί Ἀκαδημίες, Θεολογικές Σχολές), ε) οἱ περιστασιακές ὁμιλίες καί ἐκδηλώσεις, στ) οἱ κατ’ ἰδίαν καί καθ’ ἕκαστον νουθεσίες, ζ) ὁ ἔντυπος λόγος (βιβλία, περιοδικά, ἔντυπα, φυλλάδια κ.ἄ), η) ὁ ἠλεκτρονικός λόγος (ραδιόφωνο τηλεόραση, διαδίκτυο, εἰκόνες, ἠχητικά μέσα, βιντεοταινίες κ.ἄ.), θ) τά εἰδικά Θεολογικά Προγράμματα, ὅπως τό παρόν. Σκοποί, χαρακτῆρας καί προσανατολισμοί τοῦ παρόντος Προγράμματος: α) Ἡ ἐμβάνθυνση στά θέματα τῆς πίστεως, δηλ. ἡ «κατανόηση» (στόν βαθμό πού αὐτά κατανοοῦνται, ἡ συνειδητοποίηση) τῶν πιστευομένων, ἡ ἐγκαθίδρυση τῶν «ρημάτων» τῆς πίστεως ἀπό τή νόηση («λόγο») στήν «καρδία», β) ἡ ἀναμέτρηση μέ τό περιρρέον καί πανίσχυρο «φρόνημα τοῦ κόσμου», τό πνεῦμα τῆς πλάνης, καί κατ’ ἐπέκτασιν ἡ ἀποκάθαρση ἀπό στοιχεῖα πλάνης, τά ὁποῖα τυχόν προσλαμβάνουμε ἀπό τή συνεχῆ ἐπαφή μας μέ τό «φρόνημα τοῦ κόσμου». Ἡ «ἐκκοσμίκευση», ὡς μέγιστος κίνδυνος τῆς Ἐκκλησίας (γιά τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας). «Ἐκκοσμίκευση»: ἡ ἑρμηνεία τοῦ κόσμου ἐκ τοῦ κόσμου, χωρίς καμμία ἀναφορά στόν Θεόν. Ἄν ὁ Χριστός εἶναι ἡ Ζωή τοῦ κόσμου, τότε ἡ «ἐκκοσμίκευση» εἶναι κατάσταση νεκρώσεως, κατάσταση θανάτου!

«Καθρέπτης της συνείδησης»

 

«ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ» 

Τό παρακάτω κείμενο προέρχεται ἀπό τό βιβλίο «Οἱ περιπέτειες ἑνός προσκυνητοῦ» (μετάφραση Παντελεήμονος Καρανικόλα Μητρ. Κορίνθου, ἔκδ. Ἀστήρ, Ἀθῆναι 1998, σ. 167-172) καί συμβάλλει στήν ἀνακάλυψη τῶν ἀρνητικῶν πλευρῶν τοῦ βαθύτερου ἑαυτοῦ μας καί, κατ’ ἐπέκταση, στήν καθαρή Ἐξομολόγηση. Ἰδιαίτερα συμβάλλει στήν ἀπαλλαγή ἀπό τήν ψευδαίσθηση ὅτι δέν μᾶς βαρύνουν μεγάλα ἁμαρτήματα καί ὅτι ὅλα στόν ἐσωτερικό μας κόσμο «πᾶνε καλά». 

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ

ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΤΟΝ ΕΣΩ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΕ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ 

Στρέφοντας τά μάτια μου προσεκτικά στόν ἑαυτό μου καί παρακολουθῶντας τήν πορεία τῆς ἐσωτερικῆς μου κατάστασης, πιστοποιῶ ἀπό τήν πεῖρα μου, ὅτι α) δέν ἀγαπῶ τόν Θεό, β) δέν νιώθω ἀγάπη γιά τόν πλησίον, γ) δέν ἔχω πραγματική πίστη καί δ) εἶμαι γεμᾶτος ἀπό ὑπερηφάνεια καί ὑλοφροσύνη. Ὅλα αὐτά τά βρίσκω στόν ἑαυτό μου, μετά ἀπό λεπτομερῆ ἐξέταση τῶν αἰσθημάτων μου καί τῆς συμπεριφορᾶς μου.

α) Δέν ἀγαπῶ τόν Θεό. Ἄν ἀγαποῦσα πραγματικά τόν Θεό, θά εἶχα συνεχῶς τή σκέψη μου στραμμένη σ’ Αὐτόν καί θά ἤμουν εὐτυχισμένος. Κάθε σκέψη γιά τόν Θεό θά μοῦ ἔδινε χαρά καί ἀγαλλίαση.

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 90, Απρ. - Ιούν. 2021

 

ΤΕΥΧΟΣ 90           ΤΡΙΠΟΛΙΣ          ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2021 

Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Σ

ΧΑΡΙΤΙ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ 

Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ο Σ Π Α Σ Χ Α Λ Ι Ν Η 

Πρός

Τόν Ἱερόν Κλῆρον, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαόν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας. 

Τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, 

Ἡ Ἑορτή πού θριαμβευτικά σέ ὅλο τόν ἐκκλησιαστικόν χρόνον, ἀλλά κυρίως τίς ἡμέρες αὐτές ἑορτάζομε εἶναι ἡ Ἑορτή τοῦ Ἁγίου Πάσχα. Δηλαδή ἡ Ἀνάστασις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡμεῖς «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι, προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον, Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητον».

Ὁ Χριστός ἀνεστήθη τήν τρίτην ἡμέραν δι’ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν καί διά τῆς Ἀναστάσεώς Του ἐνικήθη ὁ Ἅδης καί οἱ δυνάμεις τοῦ διαβόλου καί τοῦ σκότους κατελύθησαν καί ὁ κόσμος ἐλυτρώθη. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει· «Ὁ Χριστός ἐσταυρώθη διά τάς ἁμαρτίας ἡμῶν καί ἀνέστη διά τήν δικαίωσίν μας». Ἔτσι διά τῆς Ἀναστάσεως καί μετά τήν Ἀνάστασιν ἀρχίζει μία ἄλλη ζωή, ἡ νέα ἐν Χριστῷ ζωή, τήν ὁποίαν ὀφείλομε νά ἀκολουθήσωμε.

Ευχές για την κατάσβεση των πυρκαγιών

 

ΕΥΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

 Ἐπειδή στά ἐν χρήσει Εὐχολογία τῆς Ἐκκλησίας μας δέν ὑπάρχει Εὐχή γιά τήν ἀποτροπή τῆς πύρινης λαίλαπας (προφανῶς ἐπειδή τέτοιες καταστροφικές ἀπειλές ἦταν ἄγνωστες σέ παλαιότερες ἐποχές), συνέταξα τήν παρακάτω ἁπλή «Εὐχή εἰς ἀπειλήν πυρός», μέ στοιχεῖα ἀπό γνωστές καί ἐν χρήσει Εὐχές τῆς Ἐκκλησίας καί ἀκολουθώντας τή δομή τῶν Εὐχῶν αὐτῶν. Προορίζεται δέ γιά ἰδιωτική, ἴσως δέ καί γιά λειτουργική χρήση. 

Ισλαμικός προσηλυτισμός και Ορθοδοξία

 

ΤΕΥΧΟΣ 115          ΤΡΙΠΟΛΙΣ            ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ  2021 

ΙΣΛΑΜΙΚΟΣ ΠΡΟΣΗΛΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

ΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΟΥΛΟΝ ΓΕΝΟΣ 

Ἡ Ὀρθοδοξία σέ καθεστώς δουλείας 

Συνεχίζοντας τό ἀφιέρωμά μας στήν ἔνδοξη Ἑλληνική Ἐπανάσταση, μέ ἀφορμή τήν ἐπέτειο τῶν 200 χρόνων ἀπό τήν ἔναρξή της (1821), καθώς καί στίς συνθῆκες, ἀπό τίς ὁποῖες ἀναδύθηκε (στίς συνθῆκες τῆς Τουρκοκρατίας), θά ἀσχοληθοῦμε στό τεῦχος αὐτό μέ μιά ἄλλη χαρακτηριστική περίπτωση προσηλυτισμοῦ εἰς βάρος τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, τόν ἰσλαμικό προσηλυτισμό. Ὑπενθυμίζουμε ὅτι, προσηλυτισμός εἶναι ἡ προσπάθεια μεταβολῆς τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης τοῦ ἄλλου, μέ δόλια καί ἀθέμιτα μέσα, ὅπως ἡ ἀπειλή, ἡ ἐπιβολή, ἡ ὑπόσχεση, ἡ ἐκμετάλλευση, ἡ παροχή ἀνταλλαγμάτων κ.ἄ. Ὅπως εἶναι γνωστό, μέ τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως (1453) τό μεγαλύτερο μέρος τῶν Ὀρθοδόξων ὑπέπεσε στή δουλεία βάρβαρου καί ἀλλόθρησκου κατακτητῆ. Ἡ κατάσταση τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν ἄλλαξε ριζικά. Γιά νά κατανοηθοῦν οἱ νέες συνθῆκες, στίς ὁποῖες βρέθηκε ἡ Ἐκκλησία, πρέπει νά γνωρίζουμε τίς ἀντιλήψεις τοῦ Ἰσλάμ γιά τήν ἱεραποστολή, τόν «ἱερό πόλεμο», τίς σχέσεις μέ τίς ἄλλες θρησκεῖες κ.λπ.

Η Ελληνική Επανάσταση και η διαστροφή της

 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ 

(Ἄρθρο ἀπό τό ἔντυπο «Βασίλειος ὁ Μέγας. Δελτίον Ἐπικοινωνίας τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγ. Βασιλείου Τριπόλεως», Τρίπολις, τεῦχ. 89, Ἰαν. - Μάρτ. 2021). 

Ὁ ἁπανταχοῦ Ἑλληνισμός ἑορτάζει φέτος τά 200 χρόνια ἀπό τήν ἔναρξη τῆς ἔνδοξης Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, τοῦ θαυμαστοῦ ἐκείνου ἐπιτεύγματος τοῦ 1821, πού σφράγισε καθοριστικά τήν πορεία του, τόν ἀνέστησε ἀπό τήν τέφρα του, τόν ἀναγέννησε καί ἔγινε ἡ ἱδρυτική πράξη τοῦ σύγχρονου Ἑλληνικοῦ Κράτους. Δυστυχῶς, ὅμως, τό κορυφαῖο αὐτό γεγονός δέν ἑορτάζεται ἀπ’ ὅλους μέ τόν ἴδιο τρόπο, οὔτε ὅπως πρέπει. Κάποιοι, μέσῳ τῶν «τιμητικῶν» ἐκδηλώσεων πού διοργανώνουν, ἐπιχειροῦν νά τό ὑποτιμήσουν, νά τό διαστρέψουν καί νά ἀλλοιώσουν τόν χαρακτῆρα του, μέ σκοπό νά στρέψουν τήν πορεία τοῦ σύγχρονου Ἑλληνισμοῦ στίς κατευθύνσεις τῶν προσωπικῶν τους ἐπιλογῶν ἤ μᾶλλον τῶν προσωπικῶν τους ἰδεοληψιῶν καί ἰδεολογημάτων καί, ὁπωσδήποτε, σέ στόχους διαφορετικούς ἀπό ἐκεῖνες πού ἔθεσαν οἱ θεμελιωτές τοῦ νέου Ἑλληνισμοῦ, οἱ ἀπελευθερωτές τοῦ Ἔθνους μας!

Χριστιανικός προσηλυτισμός και Ορθοδοξία

 

ΤΕΥΧΟΣ 114       ΤΡΙΠΟΛΙΣ         ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ  2021 

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΠΡΟΣΗΛΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ 

Ὁ προσηλυτισμός ὡς χαρακτηριστικό τῶν αἱρέσεων 

Μέ τό θέμα τοῦ προσηλυτισμοῦ ἔχουμε ἀσχοληθεῖ καί σέ προηγούμενο τεῦχος τοῦ ἐντύπου μας (ἀρ. 48). Στό τεῦχος αὐτό θά ἀσχοληθοῦμε μέ τό ἴδιο θέμα, ἀπό ἄλλη, ὅμως, ἄποψη. Θά περιοριστοῦμε σέ μία μόνο ἐποχή, στήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας, καί σέ μία μόνο πηγή τῆς ἀθέμιτης αὐτῆς μεθόδου, τή Χριστιανική Δύση μέ τίς δύο μορφές της, τή Ρωμαιοκαθολική (Παπική) καί τήν Προτεσταντική. Ἀφορμή μᾶς δίνεται ἀπό τό γεγονός ὅτι φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια ἀπό τήν ἔναρξη τῆς ἔνδοξης Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης καί τιμᾶται ἰδιαίτερα τό μεγάλο αὐτό γεγονός. Εἶναι ἀλήθεια, ὅτι ὅσο καλύτερα γνωρίζουμε τίς συνθῆκες ἀπό τίς ὁποῖες προῆλθε ἡ Ἐπανάσταση, τόσο καλύτερα κατανοοῦμε τίς διαστάσεις της, ἀλλά καί τή σημασία της γιά τό μέλλον. Οἱ συνθῆκες αὐτές εἶναι, προφανῶς, οἱ συνθῆκες τῆς Τουρκοκρατίας. Ὅπως εἶναι γνωστό, στή σκοτεινή ἐκείνη περίοδο τό ὑπόδουλο Γένος εἶχε μοναδικό στήριγμά του τήν Ἐκκλησία, τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀφοῦ ὅλοι οἱ ἄλλοι θεσμοί εἶχαν καταλυθεῖ. Ὅμως, καί ἡ Ἐκκλησία δέν ἦταν ἐλεύθερη. Στέναζε κάτω ἀπό τόν βαρύ τουρκικό ζυγό, μέ περιορισμένες δυνατότητες, μέ διώξεις τῆς πίστεως, μέ ἀπειλές καί κινδύνους, χωρίς ὑλικά μέσα, μέ ἔλλειψη στοιχειώδους παιδείας κ.λπ., τά δέ προνόμοια, πού τῆς εἶχαν δοθεῖ, ἦταν στήν ἐξουσία τῶν, κατά τόπους, Τούρκων διοικητῶν, ἄν καί σέ ποιό βαθμό αὐτά θά ἐφαρμόζονταν.

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 89, Ιαν - Μάρτ. 2021

 

ΤΕΥΧΟΣ 89         ΤΡΙΠΟΛΙΣ        ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2021

 Ἡ  Ἑλληνική Ἐπανάσταση καί ἡ διαστροφή της

 Ὁ ἁπανταχοῦ Ἑλληνισμός ἑορτάζει φέτος τά 200 χρόνια ἀπό τήν ἔναρξη τῆς ἔνδοξης Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, τοῦ θαυμαστοῦ ἐκείνου ἐπιτεύγματος τοῦ 1821, πού σφράγισε καθοριστικά τήν πορεία του, τόν ἀνέστησε ἀπό τήν τέφρα του, τόν ἀναγέννησε καί ἔγινε ἡ ἱδρυτική πράξη τοῦ σύγχρονου Ἑλληνικοῦ Κράτους. Δυστυχῶς, ὅμως, τό κορυφαῖο αὐτό γεγονός δέν ἑορτάζεται ἀπ’ ὅλους μέ τόν ἴδιο τρόπο, οὔτε ὅπως πρέπει. Κάποιοι, μέσῳ τῶν «τιμητικῶν» ἐκδηλώσεων πού διοργανώνουν, ἐπιχειροῦν νά τό ὑποτιμήσουν, νά τό διαστρέψουν καί νά ἀλλοιώσουν τόν χαρακτῆρα του, μέ σκοπό νά στρέψουν τήν πορεία τοῦ σύγχρονου Ἑλληνισμοῦ στίς κατευθύνσεις τῶν προσωπικῶν τους ἐπιλογῶν ἤ μᾶλλον τῶν προσωπικῶν τους ἰδεοληψιῶν καί ἰδεολογημάτων καί, ὁπωσδήποτε, σέ στόχους διαφορετικούς ἀπό ἐκεῖνες πού ἔθεσαν οἱ θεμελιωτές τοῦ νέου Ἑλληνισμοῦ, οἱ ἀπελευθερωτές τοῦ Ἔθνους μας!

Αγιος Νεομάρτυς Μήτρος (Δημήτριος), ο Τριπολίτης (+28/5/1794)

 

ΑΓΙΟΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΜΗΤΡΟΣ (ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ), Ο ΤΡΙΠΟΛΙΤΗΣ

+ 28 ΜΑΪΟΥ 1794

 Στίς 28 τοῦ μηνός Μαΐου τοῦ 1794, Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς, μαρτύρησε στήν Τρίπολη ὁ ἅγιος Νεομάρτυς Μῆτρος (Δημήτριος), ὁ ὁποῖος διακρίνεται ἀπό τόν ἅγιο Νεομάρτυρα Δημήτριο, τόν πολιοῦχο Τριπόλεως, ὁ ὁποῖος μαρτύρησε στήν Τρίπολη λίγο ἀργότερα, στίς 14 Ἀπριλίου τοῦ 1803. Τό Μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Μήτρου συνέταξε ὁ Μητροπολίτης Κορίνθου ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς (1731-1805) καί ὑπάρχει στό «Νέον Λειμωνάριον», τό ὁποῖο ἐκδόθηκε στή Βενετία τό 1819. Ἀπό τήν ἔκδοση αὐτή μεταφέρουμε τό κείμενο μέ ἐλάχιστες τροποποιήσεις στή στίξη καί στήν ὀρθογραφία, ὅπου ἡ ὀρθογραφία τῆς ἐποχῆς ἀπέχει πολύ τῆς σημερινῆς καί ξενίζει.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Αόρατος Πόλεμος και ανθρώπινος προορισμός

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΚΒ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Ἕνα κορυφαῖο πνευματικό ἔργο: Ἡ ὁλοκλήρωση τῶν συναντήσεων τῆς φετεινῆς περιόδου τοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή», μέ θέμα ἕνα κορυφαῖο πνευματικό ἔργο, τόν Ἀόρατο Πόλεμο τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου (1749-1809). Ὁ ἅγιος Νικόδημος ἀνακαλύπτει σέ ἕναν ἄλλο θεολογικό καί «πνευματικό χῶρο, ἐντός τοῦ σχολαστικοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ, ἕνα ἕργο, πολύ οἰκεῖο στήν Ὀρθόδοξη Ἀσκητική Παράδοση, τό ἔργο τοῦ Μοναχοῦ Lorenzo Scupoli (1530-1610) μέ τίτλο «Πνευματικός Πόλεμος» («Combattimento Spirituale») καί τολμᾶ νά τό μεταφράσει, νά τό διορθώσει, νά τό ἀποκαθάρει ἀπό κάθε ξένο στοιχεῖο καί νά τό προσαρμόσει στά Ὀρθόδοξα δεδομένα, γιά τήν πνευματική ὀφέλεια τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων καί γιά τόν φωτισμό τοῦ Γένους. Σ’ αὐτό περιγράφεται ὁ πόλεμος, πού γίνεται γιά τήν ἐκπλήρωση τοῦ ἀνθρώπινου προορισμοῦ, δηλ. γιά τή σωτηρία μας, ἤ μᾶλλον ἡ ἴδια ἡ διαδικασία τῆς σωτηρίας περιγράφεται ἀπό τήν ἀρνητική της πλευρά (τῆς ἐπιγνώσεως τῶν «μεθοδειῶν τοῦ διαβόλου»), ὡς ἕνας πνευματικός πόλεμος. Ἡ μέθοδος αὐτή εἶναι πολύ γνωστή, τόσο στήν Ἁγία Γραφή, ὅσο καί στήν Ὀρθόδοξη Πατερική καί Ἀσκητική Παράδοση, ὅπου τό μυστήριο τῆς σωτηρίας περιγράφεται μέ στρατιωτικούς καί πολεμικούς ὅρους. Ἡ ἐπιτυχία αὐτοῦ τοῦ πολέμου δέν ἐξαρτᾶται μόνο ἀπό τή διάθεση τοῦ ἀνθρώπου νά ἐμπλακεῖ σ’ αὐτόν καί νά ἀγωνιστεῖ, ἀλλά καί ἀπό τή γνώση τῶν συνθηκῶν καί τῶν συντελεστῶν τοῦ πολέμου. Προφανῶς, ὁ πρῶτος συντελεστής εἶναι ὁ ἐχθρός, ὁ ὁποῖος ἐμφανίζεται μέ τήν τριπλή μορφή, α) τοῦ ἑαυτοῦ μας, τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἑαυτοῦ, τοῦ κακοῦ ἑαυτοῦ μας, τῆς ἐν ἡμῖν οἰκούσης ἁμαρτίας, β) τοῦ «κόσμου», ὁ ὁποῖος μετά τήν ἀνθρώπινη πτώση «ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α' Ἰω. 5,19), δηλ. τοῦ φρονήματος τῆς ἀποστασίας, τοῦ φρονήματος τῶν πολλῶν, πού ἀντιτίθεται στό φρόνημα τοῦ Χριστοῦ, καί γ) τοῦ «κοσμοκράτορος», δηλ. τοῦ διαβόλου, ὁ ὁποῖος μετά τήν πτώση κυριάρχησε στόν κόσμο. Σέ ἔσχατη ἀνάλυση, ὁ ἀόρατος πόλεμος γίνεται ἐναντίον τοῦ διαβόλου: οἱ τρεῖς «ἐχθροί» συνοψίζονται σέ ἕναν, στόν κατ’ ἐξοχήν «ἐχθρό», τόν διάβολο καί τά στρατεύματά του, τούς δαίμονες. Ὁ ἀόρατος πολέμος εἶναι «πρός τάς ἀρχάς, πρός τάς ἐξουσίας, πρός τούς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (Ἐφ. 6, 12).

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η μέθοδος της «νοεράς προσευχής»

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΚΑ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγή στή «νοερά προσευχή»: Ἡ προσευχή εἶναι πανίσχυρο ὅπλο στή διαδικασία τῆς σωτηρίας μας, στόν ἀόρατο πόλεμο γιά τήν ἐκπλήρωση τοῦ ἀνθρώπινου προορισμοῦ. Στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση ὑπάρχουν πολλά εἴδη καί πολλές βαθμίδες προσευχῆς. Ἡ ἀνώτερη ἀπό αὐτές εἶναι ἡ λεγομένη «νοερά προσευχή», ἡ ὁποία γίνεται μέ τή συνεχῆ ἐπανάληψη, μικρῆς προσευχητικῆς φράσεως, πού περιλαμβάνει τήν ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ (συνήθως τῆς φράσεως «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με»). Ἡ δύναμη αὐτῆς τῆς προσευχῆς ἔγκειται στή σωστική δύναμη τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἰησοῦ, ἡ δέ δύναμη τοῦ ὀνόματος πηγάζει ἀπό τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ, ἰδιαίτερα ἀπό τόν Σταυρό καί τήν Ἀνάσταση: «πᾶς ὅς ἄν ἐπικαλέσηται τό ὄνομα Κυρίου σωθήσεται» (Πράξ. 2,21, Ρωμ. 10,13), Χριστιανοί εἶναι «οἱ ἐπικαλούμενοι τό ὄνομα Κυρίου» (Πράξ. 9,14 κ.ἄ), τό ὁποῖο εἶναι «ὄνομα τό ὑπέρ πᾶν ὄνομα», «ἐν τῷ ὀνόματι ᾿Ιησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καί ἐπιγείων καί καταχθονίων, καί πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστός εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός» (Φιλιπ. 2, 10-11) καί «οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενί ἡ σωτηρία· οὐδέ γάρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπό τόν οὐρανόν τό δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς» (Πράξ. 4,12).

Χριστολογικό δόγμα και Οικουμενικές Σύνοδοι

 

ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟ ΔΟΓΜΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ

(ΜΕΡΟΣ Α΄) 

ΠΡΩΤ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ Ο. ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ 

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΨΑΛΗ

  

Τό κείμενο αὐτό ἀφιερώνεται στή μνήμη τοῦ μακαριστοῦ Θεολόγου καί Ὑποψηφίου Διδάκτορος Θεολογίας Γεωργίου Καψάλη (1987-2020), μέ τήν εὐκαιρία τοῦ ἐτήσιου μνημοσύνου του[1]. Ὁ μακαριστός Γεώργιος, ὁ ὁποῖος ἔφυγε αἰφνιδίως ἀπό τόν παρόντα κόσμο στίς 4/4/2020, εἶχε ἀσχοληθεῖ συστηματικά μέ ζητήματα Ὀρθοδόξου Χριστολογίας. Εἶχε σχεδόν ὁλοκληρώσει τή διδακτορική διατριβή του στή Θεολογική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μέ θέμα «Ὁ Θεολογικός Διάλογος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ τίς ἀρχαῖες Ἀνατολικές Ἐκκλησίες», ἐνῶ ἤδη εἶχε ἐκδοθεῖ ἡ μεταπτυχιακή του μελέτη, μέ τίτλο «Ὁ διάλογος τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ μέ τόν Πατριάρχη Πύρρο» (ἐκδόσεις Ἐλίκρανον, Ἀθήνα 2017). Μέ τό κείμενο αὐτό θά προσπαθήσουμε νά περιγράψουμε τό ἱστορικό καί θεολογικό πλαίσιο, ἐντός τοῦ ὁποίου κινήθηκαν τά ἐνδιαφέροντα τοῦ μακαριστοῦ Γεωργίου, θά μποροῦσε δέ νά ἐκληφθεῖ ὡς μία γενική εἰσαγωγή στό ἔργο του. 

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η δύναμη της προσευχής

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Κ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ διαδικασία τῆς σωτηρίας μας δέν ἀγνοεῖ ἕνα πανίσχυρο ὅπλο, τήν προσευχή. Πρόκειται γιά μιά ἀπό τίς ἀμεσότερες μορφές κοινωνίας μέ τόν Θεό: εἶναι κατάσταση πρό τῆς θεοπτίας, τῆς ἀνώτατης βαθμίδας κοινωνίας μέ τόν Θεό. Κυριολεκτικά, δέν ὑπάρχει σωτηρία χωρίς προσευχή, χωρίς ἀναφορά στόν Θεό, ὅπως δέν ὑπάρχει ζωή χωρίς προσευχή. Ἡ προσευχή εἶναι ζωτική ἀνάγκη, εἶναι ἡ «ἀναπνοή τῆς ψυχῆς»: «μνημονευτέον Θεοῦ μᾶλλον ἤ ἀναπνευστέον» (ἁγ. Γρηγόριος Θεολόγος)! Ἡ σπανιότητα τῆς προσευχῆς στήν ἐποχή μας μαρτυρεῖ, γιά τήν πνευματική νέκρωση τοῦ κόσμου, καθώς καί γιά τήν ἐκτροπή τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τή φυσική του κατάσταση. Οἱ ρίζες τῆς προσευχῆς βρίσκονται στίς ἀπαρχές τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου: ἡ προσευχή ἦταν τό «ἔργο» τῶν Πρωτοπλάστων μέσα στόν Παράδεισο, ὅπως εἶναι καί «ἔργο» τῶν Ἀγγέλων (ἡ ἀκατάπαυστη δοξολογία τοῦ Θεοῦ ἀπό τούς Ἀγγέλους εἶναι εἶδος προσευχῆς). Στή μεταπτωτική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου ἡ προσευχή δέν ἐξέλειψε. Ἄλλαξε, ὅμως, χαρακτῆρα, ἔγινε προσευχή μετανοίας καί συντριβῆς, ἔγινε πράξη ἀναζήτησης τοῦ θείου ἐλέους. Ὡς μέθοδος ἀναφορᾶς στόν Θεό, συναντᾶται σέ ὅλες τίς θρησκεῖες, μέ τή διαφορά ὅτι ἀπευθύνεται σέ ἀνύπαρκτους καί κατά φαντασίαν «θεούς». Σέ κάποιες θρησκεῖες συγχέεται μέ τίς τεχνικές τοῦ διαλογισμοῦ καί τῆς γιόγκα. Ἡ Ὀρθόδοξη προσευχή ἀπευθύνεται στόν ζῶντα καί ἀποκαλυπτόμενο Θεό, στόν Θεό, ὁ Ὁποῖος πρῶτος ἀποκαλύπεται σέ μᾶς καί μεῖς ἀνταποκρινόμεθα στήν Ἀποκάλυψή Του μεταξύ ἄλλων διά τῆς προσευχῆς. Αὐτό σημαίνει ὅτι εἶναι μιά διαπροσωπική σχέση, σχέση μεταξύ δύο προσώπων: α) τοῦ προσευχομένου καί β) τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἀκούει, δέχεται τήν προσευχή καί στίς περισσότερες περιπτώσεις ἀπαντᾶ σ’ αὐτήν  μέ πολλούς καί διάφορους τρόπους. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τίς προσευχές στήν Θεοτόκο, στούς Ἁγίους καί στούς Ἀγγέλους.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Οι αρετές ως ιάματα παθών

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΘ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Τά πάθη ὡς πνευματικά νοσήματα: Ὁ ἀόρατος πόλεμος, στόν ὁποῖο ἀναφέρεται ὁ ἅγιος Νικόδημος, δέν ἔχει μόνο ἀρνητική μορφή, ἀλλά καί θετική. Δέν εἶναι μόνο ἀγώνας κατά τοῦ κακοῦ, ἀλλά καί ἀγώνας ὑπέρ τοῦ καλοῦ. Δέν ἀρκεῖ ἡ ἀπαλλαγή μας ἀπό τό κακό, ἀλλά εἶναι ἀπαραίτητη καί ἡ ἀπόκτηση τοῦ καλοῦ. Τό κακό στήν περίπτωση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἁμαρτία καί τά πάθη. Αὐτά εἶναι ἀφ’ ἑνός μέν στοιχεῖα πού μᾶς ἀποχωρίζουν ἀπό τόν Θεό, ἀφ’ ἑτέρου δέ ἀσθένειες τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος. Ἁμαρτία εἶναι κάθε πράξη, κάθε λόγος καί κάθε σκέψη, πού ἀντιτίθεται στό θέλημα τοῦ Θεοῦ (πού δέν τό θέλει ὁ Θεός). Τά πάθη εἶναι ἀσθένειες πολύ βαρύτερες ἀπό τίς ἁμαρτίες. Πάθη εἶναι οἱ ἁμαρτίες, πού ἔχουν βαθειές ρίζες στήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα καί ἔχουν γίνει συνήθειες («ἕξεις»). Πάθη εἶναι, ἐπίσης, οἱ ἰσχυρές συνδέσεις μας μέ πρόσωπα ἤ πράγματα τοῦ κόσμου, εἴτε μέ τή μορφή τῆς ὑπέρμετρης ἀγάπης, εἴτε μέ τή μορφή τοῦ ὑπέρμετρου μίσους. Τά πάθη καί οἱ ἁμαρτίες δέν ἀποχωρίζουν ἁπλῶς ἀπό τόν Θεό, ἀλλά εἶναι καί πηγή κάθε δυστυχίας μας: αἰχμαλωτίζουν, περισφίγγουν («σειραῖς τῶν ἑαυτοῦ ἁμαρτιῶν ἕκαστος σφίγγεται», Παρ. 5,22) καί, τελικά, θανατώνουν τόν ἄνθρωπο. Ἔτσι, τό πρῶτο βῆμα τῆς διαδικασίας τῆς σωτηρίας μας εἶναι ἡ ἀπελευθέρωση ἀπό τά πάθη. Τό στάδιο αὐτό ἀποκαλεῖται «κάθαρση» στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Ἕνας ἀπό τούς δραστικότερους τρόπους, μέ τούς ὁποίους ἐπιτυγχάνεται ἡ «κάθαρση» τῶν παθῶν, εἶναι ἡ καλλιέργεια τῶν ἀντίστοιχων στά πάθη ἀρετῶν.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Νηστεία και σαρκικά πάθη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΗ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Μεγάλη Τερσσαρακοστή, περίοδος νηστείας, μετανοίας, προσευχῆς, κατανύξεως, σιωπῆς, ταπεινώσεως, πνευματικῆς προετοιμασίας γιά τή μεγάλη ἑορτή τοῦ Πάσχα. Ἰδιαίτερα δέ, περίοδος αὐστηρῆς νηστείας. Ἡ νηστεία καί ἡ διπλή ὠφέλειά της: στήν ψυχή καί στό σῶμα. Πρώτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ: ἡ παράβασή της στέρησε τόν Παράδεισο καί ἡ ἐφαρμογή της ἐπανεισάγει σ’ αὐτόν. Τό παράδειγμα τοῦ Κυρίου (ἡ σαρανταήμερος νηστεία Του) καί οἱ περί νηστείας ὁδηγίες Του. Τό παράδειγμα μεγάλων νηστευτῶν Ἁγίων: Προδρόμου, προφήτη Ἠλία κ.ἄ. «Ἀληθής» καί «ψευδής νηστεία». «Ἀληθής»: α) ἡ συνδυασμένη μέ ὅλες τίς ἀρετές (συγχώρηση, ἀγάπη, ταπείνωση κ.ἄ.), β) ἡ «κακοῦ ἀλλοτρίωσις». «Ψευδής»: α) ἡ ἐπιδεικτική («πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις»), β) ἡ ἀνεξάρτητη ἀπό ἄλλες ἀρετές, γ) ὅταν γίνεται αὐτοσκοπός καί ὄχι μέσο γιά τή σωτηρία μας, δ) ὅταν δέν γίνεται γιά τόν Χριστό, ἀλλά γιά ἄλλους λόγους (π.χ. ἡ δίαιτα).

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η θεραπεία τῶν λογισμών

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΖ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ ἅγ. Νικόδημος, ἄν καί δέν διαπραγματεύεται σέ ἰδιαίτερο κεφάλαιο τοῦ Ἀοράτου Πολέμου τό θέμα τῶν λογισμῶν, ἀναφέρεται σ’ αὐτό σέ πολλά σημεῖα τοῦ ἐν λόγω ἔργου, ἀλλά καί σέ ἄλλα ἔργα του. Τό θέμα τῶν λογισμῶν εἶναι πολύ σοβαρό. Οἱ λογισμοί καθορίζουν τήν ἀνθρώπινη ζωή στό παρόν καί στήν αἰωνιότητα. Ἀπό αὐτούς ἐξαρτᾶται ἐν πολλοῖς ἡ σωτηρία μας. Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, οἱ λογισμοί εἶναι σκέψεις, συνδυασμένες μέ πάθη («σύνθετοι λογισμοί»). Δημιουργοῦνται στόν σκοτισμένο καί ἀρρωστημένο μεταπτωτικό «νοῦ» καί ἀπό ἐκεῖ μολύνουν τό κέντρο τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, τήν «καρδία». Ἔτσι, ὅλος ὁ ἄνθρωπος ζεῖ καί ἐνεργεῖ ὡς μεμολυσμένος. Γενικά, οἱ λογισμοί διακρίνονται σέ α) καλούς, β) μάταιους καί γ) κακούς λογισμούς. Ἐνδιαφέρει πρωτίστως ἡ θεραπεία τῶν κακῶν λογισμῶν. Ὅταν θεραπευτεῖ ὁ «ἔσω ἄνθρωπος», θεραπεύεται αὐτόματα καί ὁ «ἔξω».

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Έννοια και ουσία τῶν λογισμών

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΣΤ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021.

Εἰσαγωγικά: Ὁ ἅγ. Νικόδημος συχνά τoνίζει ὅτι ὁ ἀόρατος πόλεμος γιά τή σωτηρία μας εἶναι περισσότερο ἐσωτερικός, παρά ἐξωτερικός πόλεμος. Στάδιο αὐτοῦ τοῦ πολέμου εἶναι «ἡ ἰδία μας ἡ καρδία καί ὅλος ὁ ἐσωτερικός ἄνθρωπος». Κατά τή διαβεβαίωση δέ τοῦ Κυρίου, «ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοί (=λογισμοί)» (Ματθ. 15,19). Τό θέμα τῶν λογισμῶν εἶναι πολύ σημαντικό στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Ἀπό αὐτούς ἐξαρτᾶται ἡ σωτηρία μας καί, γενικά, «οἱ λογισμοί καθορίζουν τή ζωή μας». Οἱ λογισμοί συνδέονται στενά μέ τήν ἁμαρτία καί τά πάθη: κάθε ἁμαρτία εἶναι πραγματοποίηση ἑνός προϋπάρχοντος λογισμοῦ - δέν ὑπάρχει «κατ’ ἐνέργειαν» ἁμαρτία, ἄν δέν προϋπάρχει ἀντίστοιχος ἁμαρτωλός λογισμός. Ἡ «κατ’ ἐνέργειαν» ἁμαρτία εἶναι ἁπλή ἐκδήλωση τῆς «κατά διάνοιαν», τῆς ἐσωτερικῆς ἁμαρτίας. Ὡστόσο, ὑπάρχει καί ἐσωτερική ἁμαρτία, χωρίς ἐξωτερικές ἐκδηλώσεις. Ἡ θεραπεία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητος συνίσταται ἀπό μιά ἄποψη στή θεραπεία - διόρθωση τῶν λογισμῶν. Οἱ λογισμοί ἀντιπροσωπεύουν «τό ἔσωθεν τοῦ ποτηρίου», ἡ δέ ἐντολή τοῦ Κυρίου ἐν προκειμένῳ εἶναι: «καθάρισον πρῶτον τό ἐντός τοῦ ποτηρίου, ἵνα γένηται καί τό ἐκτός αὐτοῦ καθαρόν» (Ματθ. 23,27). Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ ἀνακαίνιση τοῦ ἀνθρώπου γίνεται «ἐκ τῶν ἔσω» πρός τά ἔξω.

Εκκλησία του Χριστού και Ιουδαϊσμός

 

ΤΕΥΧΟΣ 113    ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ  2020 

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ

ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ 

Εἰσαγωγικές παρατηρήσεις 

Ἡ σχέση Ἰουδαϊσμοῦ καί Χριστιανισμοῦ ἔρχεται συχνά στό προσκήνιο μέ πολλές καί διάφορες ἀφορμές. Μία ἀπ’ αὐτές εἶναι τό κατά καιρούς αἴτημα τῶν ἑβραϊκῶν ἀρχῶν νά ἀφαιρεθοῦν ἀπό τήν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας ὑποτιμητικές ἐκφράσεις γιά τό ἑβραϊκό ἔθνος, ἀναφερόμενες κυρίως στή Σταύρωση τοῦ Ἰησοῦ. Ἄλλες προέρχονται ἀπό ἰσχυρισμούς ἀκραίων ἐθνικιστῶν Ἑλλήνων ἀρχαιολατρῶν - νεοειδωλολατρῶν, ὅτι ὁ Ἰουδαϊσμός, μέσω τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἀλλοίωσε καί κατέστρεψε τό γνήσιο ἑλληνικό πνεῦμα, ὅτι ὁ Χριστιανισμός ἀποτελεῖ μορφή ἤ προσωπεῖο του (χρησιμοποιεῖται χαρακτηριστικά ὁ ὑποτιμητικός τίτλος «Ἰουδαιοχριστιανισμός»), ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί ἄλλα ἱερά πρόσωπα ἦταν ἀπατεῶνες - πράκτορες τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ, ὅτι ἡ ἀνάκτηση τῆς ἀρχαίας αἴγλης τοῦ Ἑλληνισμοῦ θά ἐπιτευχθεῖ μόνο μέ τήν ἀποκάθαρσή του ἀπό κάθε χριστιανικό στοιχεῖο καί μέ τήν ἐπιστροφή στήν «πατρῶα θρησκεία» τῶν ἐνδόξων προγόνων κ.λπ. Ἄλλες, προερχόμενες ἀπό τόν ἴδιο χῶρο, ἐπιχειροῦν νά συμβιβάσουν τά ἀσυμβίβαστα μέ ψευδεῖς καί ἀνιστόρητους ἰσχυρισμούς ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἦταν Ἕλληνας, ὅτι ἡ σημερινή μορφή τοῦ Χριστιανισμοῦ ἔχει δῆθεν ἀλλοιωθεῖ μέ παρέμβλητα ἰουδαϊκά στοιχεῖα καί ὅτι πρέπει νά ἀποκαθαρθεῖ ἀπ’ αὐτά, μέ πρῶτο βῆμα τόν ἐξοβελισμό τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης! κ.ἄ.

Στό τεῦχος αὐτό δέν θά ἀσχοληθοῦμε μέ τέτοιους ἰσχυρισμούς. Θά προσπαθήσουμε μόνο νά παραθέσουμε κάποια ἀδιαμφισβήτητα ἱστορικά δεδομένα καί ἔπειτα νά ἀναφερθοῦμε στίς κυριώτερες διαφορές μεταξύ Χριστιανισμοῦ καί Ἰουδαϊσμοῦ. Ὡς πρός τούς παραπάνω ἰσχυρισμούς, ἐπισημαίνουμε μόνο ὅτι, ὄντως, μεταξύ ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ καί Ἰουδαϊσμοῦ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὑπάρχουν πολλές διαφορές, ὅπως ἡ ἀντίληψη γιά τή δημιουργία τοῦ κόσμου, πού εἶναι καθαρά Βιβλικῆς προέλευσης. Ὡστόσο, χαρακτηριστικό τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος ἦταν πάντοτε ἡ ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας ἀπ’ ὅπου καί ἄν προέρχεται. Γι’ αὐτό ὁ Ἑλληνισμός προσελάμβανε ἄνετα κάθε ἀλήθεια, πού ἀνακάλυπτε σέ ἄλλους πολιτισμούς, καί τήν ἐνέτασσε ὀργανικά στό σῶμα του. Οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες ἀρχαιολάτρες, ἀντίθετα, φαίνεται νά υἱοθετοῦν τό δόγμα τοῦ μεταγενέστερου Ἰουδαϊσμοῦ (ἤ μᾶλλον τοῦ γερμανικοῦ Ἐθνικισμοῦ) πῶς, «ὅ,τι εἶναι δικό μας εἶναι καλό καί ἀλήθεια, ὅ,τι εἶναι ξένο εἶναι κακό καί ψεῦδος»!

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Ανθρώπινη φαντασία και φαινόμενα πλάνης

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΕ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Ἀναφερόμενος στήν ἀνθρώπινη φαντασία ὁ ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τήν ἐπεσήμανε ὡς πηγή πλάνης, α) στήν «ἠθική φιλοσοφία», δηλ. στή διαδικασία τῆς σωτηρίας μας, καί β) στή Θεολογία, δηλ. στή μέθοδο, μέ τήν ὁποία προσεγγίζεται ἡ περί Θεοῦ Ἀλήθεια. Στήν πρώτη περίπτωση συμβαίνει ἐκτροπή ἀπό τήν ὁδό τῆς σωτηρίας πρακτικά (στό πεδίο τῆς πράξεως) καί, κατά συνέπειαν, ἔκπτωση ἀπό τή σωτηρία. Στή δεύτερη περίπτωση συμβαίνει ἐκτροπή στό πεδίο τῆς πίστεως (αἵρεση), οἱ δέ αἱρέσεις ὁδηγοῦν συστηματικά στήν ἀπώλεια, ὡς «αἱρέσεις ἀπωλείας» (Β΄ Πέτρ. 2,1). Γενικά, ὁ κίνδυνος τῆς πλάνης εἶναι πολύ ὑπαρκτός γιά κάθε ἀγωνιζόμενο γιά τή σωτηρία του. Κατά κανόνα, τά φαινόμενα πλάνης προηγοῦνται κάθε πνευματικῆς ἐμπειρίας. Ἡ διαδικασία τῆς σωτηρίας ἀπό τήν ἀρνητική της πλευρά (τοῦ ἀγῶνος κατά τοῦ κακοῦ) συνίστασται συνήθως στόν ἀγώνα πρῶτα κατά τῶν μεγάλων ἁμαρτημάτων, ἔπειτα κατά τῶν μικρότερων, ἔπειτα κατά τῶν λογισμῶν καί, τέλος, κατά τῶν φαινομένων τῆς πλάνης. Μέσω αὐτῶν ὁ διάβολος ἐπιχειρεῖ νά ἐκτρέψει τόν ἀγωνιζόμενο ἀπό τήν ὁδό τῆς σωτηρίας καί νά τόν ἐγκλωβίσει στόν δικό του χῶρο, δηλ. νά τόν αἰχμαλωτίσει. Μεταξύ τῶν φαινομένων τῆς πλάνης ἐξέχουσα θέση κατέχουν τά ὄνειρα καί τά ὁράματα. Ὄνειρα («κατ’ ὄναρ» παραστάσεις) εἶναι οἱ παραστάσεις, πού βλέπουμε κοιμώμενοι («καθ’ ὕπνους»), καί ὁράματα («καθ’ ὕπαρ» παραστάσεις) εἶναι οἱ παραστάσεις ἤ οἱ ὁπτασίες, πού βλέπουμε ξύπνιοι («ἐν ἐγρηγόρσει») καί διαφέρουν ἀπό τά συνήθη δεδομένα τῶν αἰσθήσεων.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η θεραπεία της φαντασίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΔ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Ὁμιλώντας γιά τή «φυλακή» (προσοχή, ἐπιτήρηση) τῶν αἰσθήσεων ὁ  ἅγ. Νικόδημος, διακρίνει τίς ἀνθρώπινες αἰσθήσεις σέ ἐξωτερικές καί σέ ἐσωτερικές. Ἐξωτερικές εἶναι οἱ γνωστές πέντε σωματικές αἰσθήσεις. Ἐσωτερική ὑπάρχει μία μόνο καί «κοινή» ἀνθρώπινη αἴσθηση, ἡ φαντασία, ἡ ὁποία λειτουργεῖ μέ βάση τά δεδομένα ὅλων τῶν ἐξωτερικῶν αἰσθήσεων, ἐξ οὗ καί «κοινή». Ὡστόσο, οἱ μέν σωματικές αἰσθήσεις εἶναι φυσικές, ἡ δέ φαντασία εἶναι ἐπισυμβάν καί ἐπιγενόμενο στοιχεῖο στόν ἄνθρωπο. Δέν ἀνήκει στήν αὐθεντική φύση του καί εἶναι φαινόμενο μεταπτωτικό. Γι’ αὐτό, α) ὁ Θεός εἶναι ἐκτός καί ὑπεράνω κάθε φαντασίας, β) ὁ Ἑωσφόρος πρίν ἐκπέσει ἦταν «νοῦς» καθαρός χωρίς φαντασία, ἐξέπεσε δέ στήν παχυλή φαντασία, φανταζόμενος τήν ἰσοθεΐα, καί γ) ὁ πρωτόπλαστος Ἀδάμ δημιουργήθηκε χωρίς φαντασία, ἐξέπεσε δέ, φανταζόμενος καί αὐτός τήν ἰσοθεΐα, ὅπως ὁ διάβολος καί μέ τήν προτροπή τοῦ διαβόλου. Ἄρα, ἡ φαντασία εἶναι κοινή αἰτία τῆς πτώσεως τόσο τοῦ διαβόλου, ὅσο καί τοῦ ἀνθρώπου. Ἔχει δαιμονική προέλευση καί εἶναι ἰδιότητα ἀνοικεία μέν στόν Θεό, οἰκεία δέ καί ἀγαπητή στόν διάβολο. Εἶναι, ἐπίσης, ἡ γέφυρα ἀπό τήν ὁποία δαιμονίζεται ὁ ἄνθρωπος καί ἀπό τήν ὁποία τρέφονται καί ἰσχυροποιοῦνται τά πάθη. Στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση ἡ φαντασία ἐμφανίζεται στενά συνδεδεμένη μέ τή μνήμη, τά δέ στοιχεῖα τά ὁποῖα τήν συγκροτοῦν εἶναι: σχῆμα, χρῶμα, διάστημα, «εἶδος» (μορφή) κ.ἄ. Εἶναι πηγή κάθε πλάνης, τόσο στήν «ἠθική φιλοσοφία», δηλ. στή διαδικασία τῆς σωτηρίας μας, ὅσο καί στή Θεολογία, δηλ. στή μέθοδο μέ τήν ὁποία προσεγγίζεται ἡ περί Θεοῦ Ἀλήθεια. Κατά συνέπειαν, ἡ φαντασία, ἄν καί ἀπαραίτητο στοιχεῖο στήν παροῦσα κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου, χρήζει μέν θεραπείας στήν κατάστασή μας αὐτή (τήν παροῦσα), μπορεῖ δέ νά ὑπερβαθεῖ στά ἀνώτερα στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Έννοια και προέλευση της φαντασίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΓ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Ὁριοθέτηση τῆς φαντασίας: Ὁ ἅγ. Νικόδημος, ὁμιλώντας γιά τήν τέχνη τῆς σωτηρίας, ἀναφέρθηκε στήν «φυλακή» (ἐπιτήρηση) τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων, ὥστε νά μήν εἰσέρχονται στόν «νοῦ» μας «πονηροί διαλογισμοί». Ὡστόσο, οἱ «διαλογισμοί» αὐτοί δέν προέχονται μόνο «ἔξωθεν», ἀλλά καί «ἔσωθεν». Ἡ «ἔσωθεν» πηγή τους εἶναι ἡ φαντασία. Ὁ Ἅγιος ἀποκαλεῖ τίς πέντε σωματικές αἰσθήσεις «ἐξωτερικές», τή δέ φαντασία «ἐσωτερική» καί «κοινή» αἴσθηση. Γενικά, ἡ Πατερική Παράδοση θεωρεῖ τή φαντασία γέφυρα, ἀπό τήν ὁποία εἰσέρχεται κάθε κακό, ἀλλά καί οἱ ἴδιοι οἱ δαίμονες ἐντός τοῦ ἀνθρώπου, γι’ αὐτό ὁμόφωνα τήν ἀπορρίπτει. Φαντασία εἶναι ἡ ἰδιότητα τῆς ψυχῆς νά ἐντυπώνει καί νά ἀνακαλεῖ τά αἰσθητά (τίς εἰκόνες τῶν αἰσθητῶν, τά δεδομένα τῶν αἰσθήσεων). Αὐτό σημαίνει ὅτι συνδέεται στενά μέ τή μνήμη: ἡ μνήμη ἀποτελεῖ οὐσιώδες στοιχεῖο της. Ἄς σημειωθεῖ ὅτι, ἡ περί φαντασίας ἀντίληψη τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης δέν ταυτίζεται ἀπόλυτα μέ τήν τρέχουσα τῆς ἐποχῆς μας, ὅπως π.χ. μέ αὐτή τῶν ἐπιστημῶν. Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἄν καί ἀγνοεῖ τίς περί ἀσυνειδήτου καί ὑποσυνειδήτου νεότερες ἀντιλήψεις, ὡστόσο, γνωρίζει πολλά ἐπιμέρους στοιχεῖα γιά τό θέμα, τά ὁποῖα ἐνσωματώνει στήν περί φαντασίας ἤ σέ ἄλλες παραπλήσιες ἀντιλήψεις της. Γνωρίζει, ἐπίσης, ὅτι ὑπάρχουν πολλά εἴδη φαντασίας, καθώς ὅτι ἀπό αὐτήν προέρχονται «τά διάφορα καί πολυποίκιλα ὄνειρα, εἰς τά ὁποῖα πρόσεχε νά μή πιστεύσῃς ποτέ», συμβουλεύει ὁ ἅγιος Νικόδημος. Ἡ φαντασία εἶναι δύναμη τῆς ψυχῆς «ἄλογος» (δέν κατευθύνεται, δέν κυβερνᾶται ἀπό τόν λόγο) καί παχυλή (τυπώνει τά αἰσθητά μέ σχῆμα, χρῶμα, διάστημα, μορφή κ.λπ.).

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 88, Οκτ. - Δεκ. 2020

 

ΤΕΥΧΟΣ 88      ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ  2020 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Χάριτι Θεοῦ Μητροπολίτης Μαντινείας καί Κυνουρίας

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Πρός

Τόν Ἱερόν Κλῆρον, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαόν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας

Τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Γιά σήμερα ἔχουν θεσπίσει οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, νά ἑορτάζουν «ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθησαν», τό ὑπερφυές γεγονός τῆς κατά σάρκα Γεννήσεως τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἐν Ἐκκλησίαις πανευφροσύνως νά προσκυνοῦν καί νά δοξάζουν τό μέγα καί παράδοξον Μυστήριον τῆς Σαρκώσεώς Του. Νά ἑορτάζουν τά Χριστούγεννα.

Ὁ ἐφετινός ὅμως ἑορτασμός τῶν Χριστουγέννων εἶναι διαφορετικός ἀπό τούς ἑορτασμούς τῶν περασμένων χρόνων. Ἡ ἀτμόσφαιρα εἶναι θολή καί ἡ κατάστασις παγερή. Στίς ἡμέρες μας, πού κυριαρχεῖ ἡ σύγχυσις τῶν πολιτικῶν πνευμάτων καί ἡ ἀγωνία τῶν κοινωνικῶν πραγμάτων, ἦλθεν καί ἐπεκάθισεν ἡ ἀπειλή τῶν λοιμικῶν νοσημάτων, μέ ἀποτέλεσμα ἡ ἀνθρωπίνη ὕπαρξις νά βασανίζεται καί, μέσα σέ πνεῦμα ἀγωνίας καί τρομοκρατίας, νά διερωτᾶται «τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα».

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η «φυλακή» των πέντε αισθήσεων

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΒ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Κατά τόν ἅγ. Νικόδημο, ὁ ἀόρατος πόλεμος γιά τή σωτηρία μας εἶναι περισσότερο ἐσωτερικός, παρά ἐξωτερικός. Στάδιο αὐτοῦ τοῦ πολέμου εἶναι «ἡ ἰδία σου καρδία καί ὅλος ὁ ἐσωτερικός ἄνθρωπος». Μέ ἄλλα λόγια, εἶναι πολύ πιό εὔκολο νά ἀντιμετωπιστεῖ ἡ «κατ’ ἐνέργειαν» ἁμαρτία παρά ἡ «κατά διάνοιαν» ἤ μᾶλλον ἡ «ἔσω», ἡ «ἐν τῇ καρδίᾳ» ἁμαρτία. Ἡ ἐξωτερική ἁμαρτία εἶναι ἁπλή ἐκδήλωση τῆς ἐσωτερικῆς, ἐκείνης πού ἐμφωλεύει «ἐν τῇ καρδίᾳ»: «ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βασφημίαι» (Ματθ. 15, 19). Ἄρα, χρειάζεται ἰδιαίτερη προσοχή γιά τό τί ἀκριβῶς εἰσέρχεται στήν «καρδία» μας. Αὐτή ἡ συνεχής προσοχή ὀνομάζεται «νῆψις» στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Οἱ πύλες ἀπό τίς ὁποιες εἰσέρχονται οἱ «πονηροί διαλογισμοί» εἶναι οἱ σωματικές αἰσθήσεις: «ἀνέβη θάνατος διά τῶν θυρίδων» (Ἱερ. 9,21). Αὐτές μολύνουν πρῶτα τόν «νοῦ» καί ἐκεῖνος στή συνέχεια μολύνει τήν «καρδία». Γι’ αὐτό καί ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἀλλά καί ὁ ἅγ. Νικόδημος στήν προκειμένη περίπτωση κάνουν ἐκτενῆ λόγο «περί φυλακῆς τῶν αἰσθήσεων»: ὅρασης, ἀκοῆς, γεύσης, ὄσφρησης καί ἀφῆς. Μέσῳ αὐτῶν, ἡ ἀρρωστημένη φύση μας, στερημένη τῶν θείων καί ἀρρήτων ἡδονῶν, ἀναζητεῖ τίς ἡδονές στά πράγματα, ὅσο δέ αἰχμαλωτίζεται ἀπό αὐτές, τόσο ἀφίσταται τοῦ Θεοῦ. Ἡ θεραπεία αὐτῆς τῆς καταστάσεως γίνεται μέ τήν ἐπιστροφή τοῦ «νοῦ» στόν ἑαυτό του ἀπό τή διάχυσή του στόν κόσμο μέσῳ τῶν αἰσθήσεων καί στή συνέχεια ἡ ἄνοδός του στόν Θεό, μέσω τῆς «μνήμης» τοῦ Θεοῦ (νοερᾶς προσευχῆς).