«Βασιλεία του Θεού» και Εσχατολογία

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος ΣΤ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου ΙΑ', ἔτους 2016-2017.

Ὁ χαρακτῆρας τῆς Βασιλείας: Κατ’ ἀκρίβειαν, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐσχατολογικό γεγονός, εἶναι τό κατ’ ἐξοχήν χαρακτηριστικό τοῦ «μέλλοντος αἰῶνος». Τότε, ὁ Ἰησοῦς θά ἐπανέλθη ἐν Δόξῃ («καί πάλιν ἐρχόμενον μετά Δόξης»), ἡ δέ Δόξα ἤ Βασιλεία Του θά ἀποκαλυφθεῖ «ἐπί πᾶσαν σάρκα», δηλ. σέ ὅλους, Δικαίους καί ἁμαρτωλούς. Ὡστόσο, οἱ ἄξιοι (οἱ Ἅγιοι, οἱ θεούμενοι, οἱ θεόπτες), βλέπουν ἤδη ἀπό τήν παροῦσα ζωή ὅ,τι θά ἀποκαλυφθεῖ σέ ὅλους στή μέλλουσα, δηλ. βλέπουν ἤδη τή Δόξα τοῦ Θεοῦ καί μετέχουν τῆς Βασιλείας Του. Τό γεγονός αὐτό ἀποτελεῖ εἰσβολή τῶν ἐσχάτων στά παρόντα, ἤ πρόγευση τῶν ἐσχάτων ἀπό τήν παροῦσα ζωή, ἤ «ἀρραβῶνα τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». «Ἀρραβών» σημαίνει, ὅτι ἡ θεοπτία τῶν Ἁγίων τώρα εἶναι προσωρινή κατάσταση (πρόγευση), ἐνῶ τότε θά εἶναι μόνιμη κατάσταση (γεῦση). Στήν παροῦσα ζωή ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι κατάσταση «οὕπω», ἀλλά καί «ἤδη».

Ἡ Βασιλεία ὡς «Παράδεισος» καί «Κόλασις»: Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ταυτίζει τή Βασιλεία Του μέ τόν Παράδεισο: «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν Βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου» (Ματθ. 25,34). «Μνήσθητί μου ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ Βασιλείᾳ σου ... σήμερον μετ’ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ Παραδείσῳ» (Ματθ. 23, 42-43). Ὁ Παράδεισος δέν εἶναι κτιστή πραγματικότης, ἀλλά ἡ μετοχή στή θεοποιό Ἐνέργεια, ἤ Δόξα, ἤ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ (δηλ. ὁ ἐν Χριστῷ δοξασμός). Ἄν ὑπάρχει μετοχή στή Βασιλεία ἀπό τήν παροῦσα ζωή, τότε ὁ Παράδεισος, δέν εἶναι μόνο ἐσχατολογική ἐλπίς, ἀλλά καί παροῦσα πραγματικότης: Ὁ ἀπ. Παῦλος πρό τοῦ φυσικοῦ του θανάτου «ἡρπάγη εἰς τόν παράδεισον» (Β' Κορ. 12, 4). Ὡστόσο, ἄν ἡ μετοχή στή Βασιλεία εἶναι Παράδεισος γιά τούς Δικαίους, εἶναι ταυτοχρόνως Κόλασις γιά τούς ἁμαρτωλούς. Αὐτοί δέν μετέχουν τώρα στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θά μετέχουν ὅμως, ἄν καί μέ διαφορετικό τρόπο, στή μέλλουσα ζωή. Ἡ διάκρισις μεταξύ «γνώσεως» καί «ἐπιγνώσεως» τοῦ Θεοῦ ἤ μεταξύ ἁπλῆς «θέας» καί «μετοχῆς» τοῦ Θεοῦ. Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ διάκριση μεταξύ Παραδείσου καί Κολάσεως δέν ὑφίσταται ἐξ ἀντικειμένου, ἀλλά ὑπάρχει μόνο ἀπό τήν ἄποψη τοῦ μετέχοντος ἀνθρώπου. Ὁ ἄκτιστος χαρακτῆρας τοῦ Πυρός τῆς Κολάσεως: Ἄν ἄκτιστα εἶναι μόνο ἡ Οὐσία καί ἡ Ἐνέργεια (Δόξα, Βασιλεία) τοῦ Θεοῦ, τότε τό Πῦρ τῆς Κολάσεως ταυτίζεται μέ τήν ἴδια Δόξα, ἡ ὁποία ἐνεργεῖ τόν ἐν Χριστῷ δοξασμό τῶν Δικαίων. Τό παράδειγμα τῆς διακρίσεως μεταξύ «φωτιστικῆς» καί «καυστικῆς» ἰδιότητος τοῦ πυρός. Τό Πῦρ τῆς Κολάσεως, ὡς ἄκτιστον, περιγράφεται μέ λογικῶς ἀντιφάσκουσες ἔννοιες: π.χ. «Πῦρ» καί «Σκότος». Ὁ Θεός ὡς «πῦρ καταναλίσκον» (Ἑβρ. 12,29). «Οἱ ἐν τῇ γεένῃ κολαζόμενοι τῇ μάστιγι τῆς ἀγάπης μαστίζονται. Καί τί πικρόν καί σφοδρόν τό τῆς ἀγάπης κολαστήριον; ... Ὀξυτέρα ἐστί (ἡ κόλασις τῆς ἀγάπης) πάσης κολάσεως γινομένης» (ἅγ. Ἰσαάκ ὁ Σύρος).

Βασιλεία, Ἐκκλησία καί Λειτουργία: Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί Ἐκκλησία δέν ταυτίζονται, ἀλλά δέν εἶναι καί ἄσχετες πραγματικότητες. Ἐκκλησία εἶναι ὁ ἀποκλειστικός χῶρος ἐντός τοῦ ὁποίου ἀποκαλύπτεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ: ἐκτός Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει Βασιλεία. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι πορεία πρός τή Βασιλεία. Μετέχει τῆς Βασιλείας, ἀλλά δέν ταυτίζεται μέ αὐτήν. Ἡ πλήρης ταύτιση Βασιλείας καί Ἐκκλησίας θά γίνει στά ἔσχατα. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι εἰκών ἤ φανέρωσις τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἡ φανέρωσις αὐτή συντελεῖται κατ’ ἐξοχήν στή Θ. Λειτουργία, διά τῆς πραγματικῆς παρουσίας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί διά τοῦ Σώματος Αὐτοῦ: Ὅπου ὁ Βασιλεύς, ἐκεῖ καί ἡ Βασιλεία: «Τί ἐστιν ἡ Βασιλεία; Ἡ παρουσία ἡ ἐμή» (ἅγ. Χρυσόστομος). Ἡ ἀκτινοβολία τῆς Δόξης ἤ Βασιλείας γίνεται ἐκ τοῦ θεωμένου Σώματος τοῦ Κυρίου. Ἡ Λειτουργία, ὡς «Τράπεζα τῆς Βασιλείας» τοῦ Θεοῦ (πρβλ. Ματθ. 26,29). Βέβαια, θεοπτικές ἐμπειρίες ὑπάρχουν καί ἐκτός Λειτουργίας, ἀλλά ὑπάρχουν ἐπειδή ὁ θεόπτης ἔχει ἤδη ἐνσωματωθεῖ στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος καί ἐπειδή κοινωνεῖ αὐτό τό Σῶμα στή Θ. Εὐχαριστία. Ἡ παροῦσα κατάστασις τῆς Ἐκκλησίας (ἡ εὐρύτερη ἔννοια τῆς «Βασιλείας»): οἱ παραβολές τῶν ζιζανίων (Ματθ. 13,24) καί τῆς σαγήνης (13,47) καί ἡ μέλλουσα κατάστασις τῆς Ἐκκλησίας: ἡ Κρίσις, ἡ διαλογή τοῦ «σίτου» ἀπό τῶν «ζιζανίων».