«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Νηστεία και σαρκικά πάθη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΗ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Μεγάλη Τερσσαρακοστή, περίοδος νηστείας, μετανοίας, προσευχῆς, κατανύξεως, σιωπῆς, ταπεινώσεως, πνευματικῆς προετοιμασίας γιά τή μεγάλη ἑορτή τοῦ Πάσχα. Ἰδιαίτερα δέ, περίοδος αὐστηρῆς νηστείας. Ἡ νηστεία καί ἡ διπλή ὠφέλειά της: στήν ψυχή καί στό σῶμα. Πρώτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ: ἡ παράβασή της στέρησε τόν Παράδεισο καί ἡ ἐφαρμογή της ἐπανεισάγει σ’ αὐτόν. Τό παράδειγμα τοῦ Κυρίου (ἡ σαρανταήμερος νηστεία Του) καί οἱ περί νηστείας ὁδηγίες Του. Τό παράδειγμα μεγάλων νηστευτῶν Ἁγίων: Προδρόμου, προφήτη Ἠλία κ.ἄ. «Ἀληθής» καί «ψευδής νηστεία». «Ἀληθής»: α) ἡ συνδυασμένη μέ ὅλες τίς ἀρετές (συγχώρηση, ἀγάπη, ταπείνωση κ.ἄ.), β) ἡ «κακοῦ ἀλλοτρίωσις». «Ψευδής»: α) ἡ ἐπιδεικτική («πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις»), β) ἡ ἀνεξάρτητη ἀπό ἄλλες ἀρετές, γ) ὅταν γίνεται αὐτοσκοπός καί ὄχι μέσο γιά τή σωτηρία μας, δ) ὅταν δέν γίνεται γιά τόν Χριστό, ἀλλά γιά ἄλλους λόγους (π.χ. ἡ δίαιτα).

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η θεραπεία τῶν λογισμών

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΖ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ ἅγ. Νικόδημος, ἄν καί δέν διαπραγματεύεται σέ ἰδιαίτερο κεφάλαιο τοῦ Ἀοράτου Πολέμου τό θέμα τῶν λογισμῶν, ἀναφέρεται σ’ αὐτό σέ πολλά σημεῖα τοῦ ἐν λόγω ἔργου, ἀλλά καί σέ ἄλλα ἔργα του. Τό θέμα τῶν λογισμῶν εἶναι πολύ σοβαρό. Οἱ λογισμοί καθορίζουν τήν ἀνθρώπινη ζωή στό παρόν καί στήν αἰωνιότητα. Ἀπό αὐτούς ἐξαρτᾶται ἐν πολλοῖς ἡ σωτηρία μας. Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, οἱ λογισμοί εἶναι σκέψεις, συνδυασμένες μέ πάθη («σύνθετοι λογισμοί»). Δημιουργοῦνται στόν σκοτισμένο καί ἀρρωστημένο μεταπτωτικό «νοῦ» καί ἀπό ἐκεῖ μολύνουν τό κέντρο τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, τήν «καρδία». Ἔτσι, ὅλος ὁ ἄνθρωπος ζεῖ καί ἐνεργεῖ ὡς μεμολυσμένος. Γενικά, οἱ λογισμοί διακρίνονται σέ α) καλούς, β) μάταιους καί γ) κακούς λογισμούς. Ἐνδιαφέρει πρωτίστως ἡ θεραπεία τῶν κακῶν λογισμῶν. Ὅταν θεραπευτεῖ ὁ «ἔσω ἄνθρωπος», θεραπεύεται αὐτόματα καί ὁ «ἔξω».

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Έννοια και ουσία τῶν λογισμών

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΣΤ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΕ', ἔτους 2020-2021.

Εἰσαγωγικά: Ὁ ἅγ. Νικόδημος συχνά τoνίζει ὅτι ὁ ἀόρατος πόλεμος γιά τή σωτηρία μας εἶναι περισσότερο ἐσωτερικός, παρά ἐξωτερικός πόλεμος. Στάδιο αὐτοῦ τοῦ πολέμου εἶναι «ἡ ἰδία μας ἡ καρδία καί ὅλος ὁ ἐσωτερικός ἄνθρωπος». Κατά τή διαβεβαίωση δέ τοῦ Κυρίου, «ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοί (=λογισμοί)» (Ματθ. 15,19). Τό θέμα τῶν λογισμῶν εἶναι πολύ σημαντικό στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Ἀπό αὐτούς ἐξαρτᾶται ἡ σωτηρία μας καί, γενικά, «οἱ λογισμοί καθορίζουν τή ζωή μας». Οἱ λογισμοί συνδέονται στενά μέ τήν ἁμαρτία καί τά πάθη: κάθε ἁμαρτία εἶναι πραγματοποίηση ἑνός προϋπάρχοντος λογισμοῦ - δέν ὑπάρχει «κατ’ ἐνέργειαν» ἁμαρτία, ἄν δέν προϋπάρχει ἀντίστοιχος ἁμαρτωλός λογισμός. Ἡ «κατ’ ἐνέργειαν» ἁμαρτία εἶναι ἁπλή ἐκδήλωση τῆς «κατά διάνοιαν», τῆς ἐσωτερικῆς ἁμαρτίας. Ὡστόσο, ὑπάρχει καί ἐσωτερική ἁμαρτία, χωρίς ἐξωτερικές ἐκδηλώσεις. Ἡ θεραπεία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητος συνίσταται ἀπό μιά ἄποψη στή θεραπεία - διόρθωση τῶν λογισμῶν. Οἱ λογισμοί ἀντιπροσωπεύουν «τό ἔσωθεν τοῦ ποτηρίου», ἡ δέ ἐντολή τοῦ Κυρίου ἐν προκειμένῳ εἶναι: «καθάρισον πρῶτον τό ἐντός τοῦ ποτηρίου, ἵνα γένηται καί τό ἐκτός αὐτοῦ καθαρόν» (Ματθ. 23,27). Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ ἀνακαίνιση τοῦ ἀνθρώπου γίνεται «ἐκ τῶν ἔσω» πρός τά ἔξω.