«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Ο άνθρωπος κατά την Παλαιά Διαθήκη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ζ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023.

Εἰσαγωγικά: Κάθε ἄνθρωπος ἔρχεται σέ κάποια στιγμή ἀντιμέτωπος μέ τό πρόβλημα περί τοῦ ἑαυτοῦ του. Διερωτᾶται: Ποιός εἶμαι; Ἀπό ποῦ προέρχομαι; Ποῦ πορεύομαι; Γιατί ζῶ; Ποιό τό νόημα τῆς ζωῆς; («Τίνες ἦμεν, Τί γεγόναμεν, Ποῦ ἦμεν, Ποῦ ἐνεβλήθημεν, Ποῦ σπεύδομεν, Πόθεν λυτρούμεθα», Κλήμης Ἀλεξανδρεύς). Ὅσο ἐξελίσσεται ὁ κόσμος καί ὅσο τό ἀνθρώπινο πρόσωπο ἀπειλεῖται, τόσο τό περί ἀνθρώπου ἐρώτημα τίθεται ἐντονότερα. Ὁπωσδήποτε, τό ἐρώτημα αὐτό εἶναι καί καίριο θεολογικό ἐρώτημα. Ἡ θεολογική του ἀπάντηση (Ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία) εἶναι προϋπόθεση γιά τήν κατανόηση ὅλης τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας. Μάλιστα, ἔχει λεχθεῖ ὅτι ὁ αἰῶνας μας ἀπό ἄποψη θεολογικοῦ ἐνδιαφέροντος θά εἶναι «ὁ αἰῶνας τῆς ἀνθρωπολογίας» (Μητρ. Κάλλιστος Γουέαρ). Ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀπαντᾶ στό ἀνθρωπολογικό ἐρώτημα ἀπό τίς πρῶτες ἤδη σελίδες της: παράλληλα μέ τή δημιουργία τοῦ κόσμου (κοσμολογικό ἐρώτημα), ὁμιλεῖ καί περί ἀνθρώπου ἤ μᾶλλον ὁμιλεῖ περί κόσμου γιά νά ὁμιλήσει περί ἀνθρώπου - ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό κέντρο τοῦ κόσμου κατά τή Βιβλική ἀντίληψη!

Η Ιερωσύνη της Εκκλησίας

 

ΤΕΥΧΟΣ 120          ΤΡΙΠΟΛΙΣ           ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2022 

Η ΙΕΡΩΣΥΝΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΗΡΙΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΚΡΑΤΙΑΣ,

ΘΕΣΜΟΥ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣΜΑΤΟΣ 

Κρίση θεσμῶν καί Ἱερωσύνη 

Ἡ ἐποχή μας εἶναι ἐποχή ἀμφισβήτησης καί κριτικῆς τῶν πάντων. Ἡ γενικευμένη ἀμφισβήτηση, ἡ ἄρνηση κάθε αὐθεντίας, ἡ σχετικοποίηση κάθε ἀλήθειας εἶναι καίρια στοιχεῖα τοῦ φαινομένου τῆς «μετανεωτερικότητας», πού τήν χαρακτηρίζει. Ὅλοι οἱ θεσμοί, ἰδιαίτερα ὅσοι θεωροῦνται «παραδοσιακοί», διέρχονται σοβαρή κρίση. Ἡ προσφορά τους στό παρελθόν δέν ἀναγνωρίζεται καί ἡ χρησιμότητά τους στό παρόν καί στό μέλλον δέν ἐκτιμᾶται. Εἶναι φυσικό, μεταξύ ὅσων βρίσκονται στό στόχαστρο αὐτῆς τῆς κριτικῆς, νά εἶναι καί ἡ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία δέχεται, ἴσως, τή σφοδρότερη κριτική ἀπό κάθε ἄλλο θεσμό. Καί ἐπειδή στή συνείδηση τῶν πολλῶν ἡ Ἐκκλησία ταυτίζεται μέ τούς ὁρατούς ἐκπροσώπους της, τούς Κληρικούς, ἡ ἀμφισβήτησή της λαμβάνει τή συγκεκριμένη μορφή τῆς ἀμφισβήτησης τοῦ Κλήρου, ἀλλά καί τοῦ ἴδιου τοῦ θεσμοῦ τῆς Ἱερωσύνης. «Οἱ Ἱερεῖς δέν μᾶς χρειάζονται πλέον. Δέν προσφέρουν κάτι ἰδιαίτερο, δέν εἶναι ἀποδοτικοί. Ἡ κοινωνία μας χρειάζεται τεχνοκράτες, οἰκονομολόγους, μηχανικούς, ἀνθρώπους τῶν ἔργων, γνῶστες καί χειριστές τῆς σύγχρονης τεχνολογίας»!

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 95, Ιούλ. - Σεπτ. 2022

 

ΤΕΥΧΟΣ 95         ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2022 

Ὁ ἅγιος Παΐσιος γιά τά παιδιά καί τούς γονεῖς 

«Τό παιδί ἔχει ἀνάγκη ἀπό πολλή ἀγάπη καί στοργή καί ἀπό πολλή καθοδήγηση. Θέλει νά καθήσεις κοντά του, νά σοῦ πεῖ τά προβλήματά του, νά τό χαϊδέψεις, νά τό φιλήσεις. Ὅταν τό μικρό παιδί εἶναι καμμιά φορά ἀνήσυχο καί κάνει σκανταλιές, ἄν τό πάρει ἡ μάνα στήν ἀγκαλιά, τό χαϊδέψει καί τό φιλήσει, ἡρεμεῖ, γαληνεύει. Ἄν χορτάσει στοργή καί ἀγάπη, ὅταν εἶναι μικρό, ὕστερα ἔχει δύναμη νά ἀντιμετωπίσει τά προβλήματα τῆς ζωῆς.

Σήμερα ὅμως τά περισσότερα παιδιά βλέπουν τούς γονεῖς τους γιά λίγο τό βράδυ καί δέν χορταίνουν ἀγάπη. Πολλές φορές οἱ γονεῖς, πού εἶναι ἐκπαιδευτικοί ἤ γιατροί καί ἀσχολοῦνται στή δουλειά τους μέ παιδιά, δίνουν τήν στοργή τους στά ξένα παιδιά καί, ὅταν γυρίζουν στό σπίτι, δέν ἔχουν στοργή γιά τά δικά τους. Εἶναι κουρασμένοι. Ἔχει τελειώσει πιά ἡ μπαταρία. Ὁ πατέρας ἀπό τή μιά μεριά ξαπλώνει στήν πολυθρόνα, παίρνει καί τήν ἐφημερίδα νά διαβάσει κανένα νέο καί δέν ἀσχολεῖται καθόλου μέ τά παιδιά· πάει κοντά του τό παιδάκι καί, ἀντί νά τοῦ μιλήσει, ἀντί νά τό χαϊδέψει λίγο, τό διώχνει. Ἡ μάνα ἀπό τήν ἄλλη πάει νά ἑτοιμάσει κάτι γιά φαγητό, ὁπότε οὔτε αὐτή δέν εὐκαιρεῖ νά ἀσχοληθεῖ μέ τά παιδιά, κι ἔτσι τά καημένα μεγαλώνουν στερημένα ἀπό ἀγάπη. Ἤ, βλέπεις, μερικοί ἀξιωματικοί, πού εἶναι συνηθισμένοι νά ἐπιβάλλουν αὐστηρές τιμωρίες στούς φαντάρους, ὅταν δέν ὑποτάσσωνται, θέλουν καί στήν οἰκογένεια νά ἐπιβάλουν στρατιωτική πειθαρχία καί φέρονται σκληρά στά παιδιά τους ἤ δίνουν χαστούκια γιά τό παραμικρό. Ἤ μερικοί δικαστικοί, ὅταν τό παιδί κάνει καμμιά ζημιά, κάνουν καί στό σπίτι δικαστήριο. Δέν φέρονται στά παιδιά μέ στοργή καί ἀγάπη, γι’ αὐτό μετά καί αὐτά ἔχουν ψυχολογικά προβλήματα».

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Ο Θεός ως Ποιητής και Δημιουργός

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΣΤ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Στό Σύμβολο τῆς Πίστεως ὁμολογοῦμε τόν Θεό ὡς «Ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καί ἀοράτων». Ἡ ἔκφραση αὐτή εἶναι συμπερίληψη ὅλης τῆς περί Δημιουργίας διδα σκαλίας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀλλά καί τῆς Κοσμολογίας - Κτισιολογίας τῆς Ἐκκλησίας, κατά τήν ὁποία ὁ κόσμος α) δέν εἶναι αἰώνιος, ἀλλά ἔχει ἀρχή καί τέλος, β) δημιουργήθηκε μέ τίς ἄκτιστες Ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ καί διατηρεῖται στήν ὕπαρξη μέ αὐτές, γ) δημιουργήθηκε ἐντός τοῦ χρόνου καί εἶναι συμπεπλεγμένος μέ τόν χρόνο, δ) ἀποτελεῖ προϊόν τοῦ ἐκχυλίσματος τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καί ε) μεταξύ αὐτοῦ (τοῦ κόσμου) καί τοῦ Θεοῦ ὑπάρχει τό χάσμα (ἡ «ἄπειρος ποιοτική διαφορά») κτιστοῦ καί ἀκτίστου. Ἀπό τίς σχετικές βιβλικές διηγήσεις διευκρινίζονται πλευρές τῆς περί Δημιουργίας ἀληθείας.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Στοιχεία Κοσμολογίας της Παλαιάς Διαθήκης

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ε΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Οἱ προϋποθέσεις θεοπνευστίας καί ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς συμβάλλουν στήν προσέγγιση τοῦ περιεχομένου της. Περιεχόμενο τῆς Ἁγ. Γραφῆς εἶναι ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, μέ σκοπό τή σωτηρία του. Περιεχόμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, εἰδικότερα, εἶναι ἡ πρό τῆς Σαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου ἀποκαλυπτικές Ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Πρώτη ἐξ αὐτῶν εἶναι ἡ Δημιουργία, ἡ δέ Π. Διαθήκη ἀρχίζει ἀκριβῶς μέ τήν περί Δημιουργίας διήγηση. Ἡ πρώτη ἀπάντηση τῆς Π. Διαθήκης στίς ἀνθρώπινες ἀναζητήσεις διαχρονικά εἶναι ἡ ἀπάντηση στό κοσμολογικό ἐρώτημα (στό ἐρώτημα: Τί εἶναι ὁ κόσμος;). Τό πρῶτο ἐρώτημα, πού ἀπασχολεῖ τόν ἄνθρωπο ἀπό τή στιγμή πού ἀποκτᾶ συνείδηση, εἶναι τό κοσμολογικό: μέ πολλούς καί ποικίλους τρόπους ὁ ἄνθρωπος ἐπιχειρεῖ νά γνωρίσει τόν κόσμο καί νά προσδιορίσει τή θέση του μέσα σ’ αὐτόν. Τό ἐρώτημα εἶναι διαχρονικό καί παραμένει συνεχῶς ἀνοικτό: ὅσο γνωρίζουμε τόν κόσμο, τόσο συνειδητοποιοῦμε ὅτι ἀποτελεῖ μυστήριο, μέ ἄπειρες ἀνεξερεύνητες πλευρές. Ἡ ἐπιστήμη, ἡ φιλοσοφία, ἡ παιδεία γενικά εἶναι προσπάθειες τοῦ ἀνθρώπου νά γνωρίσει τόν κόσμο. Τό νόημα τοῦ κόσμου συλλαμβάνεται σέ μεγάλο βαθμό, ἄν γνωρίζουμε τήν ἀρχή καί τό τέλος του. Ἡ ἐπιστήμη ἐπιχειρεῖ νά ἀνακαλύψει τήν ἀρχή τοῦ κόσμου μέ τόν κοινό λόγο, διατυπώνοντας εἰδικές ἐπιστημονικές θεωρίες. Τό ἴδιο ἐπιχειρεῖ καί ἡ φιλοσοφία μέ τή μέθοδο τῶν συλλογισμῶν, μέ ἀποτέλεσμα νά προκύπτουν ἀντίστοιχες (φιλοσοφικές) θεωρίες περί τῆς ἀρχῆς τοῦ κόσμου. Ἡ ἀπάντηση τῆς Π. Διαθήκης εἶναι ἄλλου εἴδους. Δέν προκύπτει ἀπό ἀνθρώπινες προσπάθειες, ἀλλά ἀπό τή θεία Ἀποκάλυψη: ἀποκαλύπτεται - παρέχεται στόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό, εἶναι διδαχή – δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Η αυθεντική ερμηνεία της Αγίας Γραφής

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Δ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Ἑρμηνευτικές μέθοδοι τῆς Ἁγίας Γραφῆς: Οἱ διάφορες χριστιανικές ὁμάδες χρησιμοποιοῦν τό ἴδιο κείμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλά καταλήγουν σέ διαφορετικά συμπεράσματα. Τοῦτο ὀφείλεται μεταξύ ἄλλων στό ὅτι χρησιμοποιοῦν διαφορετικές μεθόδους ἑρμηνείας ἤ χρησιμοποιοῦν τίς ἴδιες μεθόδους μέ ἐσφαλμένο τρόπο. Οἱ πιό γνωστές ἑρμηνευτικές μέθοδοι εἶναι: α) ἡ γραμματική - ἱστορική ἑρμηνεία καί β) ἡ ἀλληγορική ἑρμηνεία, πού ἀντιστοιχοῦν στίς δύο ἀντιλήψεις περί θεοπνευστίας τῆς Ἁγ. Γραφῆς, στήν «κατά γράμμα» καί στήν «κατά πνεῦμα» θεοπνευστία. Ἡ πρώτη μέθοδος στήν ἀκραία μορφή της ἐξαρτᾶ ἀπόλυτα τήν ἑρμηνεία τῆς Ἁγ. Γραφῆς ἀπό τό γράμμα της: Ὅσα λέγονται ἐκεῖ, ἰσχύουν καί πρέπει νά ἑρμηνεύονται κατά λέξη. Ἡ διατύπωση τῆς Γραφῆς ἔχει ἀπόλυτη καί δεσμευτική σημασία. Τό ποῦ ἀκριβῶς τίθεται τό κόμμα ἔχει, ἐπίσης, σημασία. Ἄν π.χ. ἡ Ἁγ. Γραφή λέει ὅτι ὁ Θεός ἔχει χέρια καί πόδια, σημαίνει ὅτι ἔχει ὄντως χέρια καί πόδια. Ἄν λέει ὅτι κάθεται σέ θρόνο, σημαίνει ὅτι ὁ θρόνος αὐτός ὑπάρχει σέ συγκεκριμένο τόπο! Τέτοιες ἀντιλήψεις συναντᾶμε σέ πολύ γνωστές αἱρέσεις τῆς ἐποχῆς μας, ὅπως οἱ Πεντηκοστιανοί. Γενικά, οἱ αἱρέσεις ἀρέσκονται στή γραμματική ἑρμηνεία. Κατά τή δεύτερη μέθοδο, ὅσα λέει ἡ Ἁγ. Γραφή εἶναι σημαντικά ἄλλων, ἀνώτερων καί πνευματικότερων πραγμάτων: Ἡ Γραφή «ἄλλα λέει καί ἄλλα ἐννοεῖ». Ἀκραία ἐφαρμογή τῆς μεθόδου αὐτῆς συναντᾶμε στόν ἀποκρυφιστικό χῶρο (ἀπόπειρες ἀποκρυφιστικῆς ἑρμηνείας τῆς Ἁγ. Γραφῆς). Χρήση αὐτῆς τῆς μεθόδου γίνεται ἀπό τήν ἴδια τήν Ἁγ. Γραφή: χρησιμοποιεῖται ὁ παραβολικός λόγος, ὁ Κύριος μίλησε μέ παραβολές, ὁ Ἴδιος ἑρμήνευσε παραβολές Του, ὁ ἀπ. Παῦλος ἑρμηνεύει γεγονότα τῆς Π. Διαθήκης ὡς «ἀλληγορούμενα» (Γαλ. 4,24) κ.ἄ. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας χρησιμοποίησαν μέ προσοχή καί τίς δύο μεθόδους, χωρίς νά ἀπολυτοποιήσουν καμμία, ἀφοῦ ἡ ἀπολυτοποίηση τῶν μεθόδων ὁδηγεῖ σέ αἱρέσεις καί πλάνες: ἡ ἀκραία γραμματική ἑρμηνεία ἀποκλείει τήν πρόσβαση στό βαθύτερο νόημα τῶν Γραφῶν, ἡ δέ ἀκραία ἀλληγορία ἀνοίγει τήν πύλες γιά τήν εἴσοδο κάθε φανταστικοῦ καί ξένου στοιχείου. Ἐπιπλέον, ἡ ἀλληγορία καθίσταται ἐπικίνδυνη ὅταν ἀρνεῖται τήν ἱστορική βάση τῶν ἱερῶν κειμένων. Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία οἱ Κατηχητικές Σχολές Ἀντιοχείας καί Ἀλεξανδρείας χρησιμοποιοῦσαν τή γραμματική καί τήν ἀλληγορική ἑρμηνεία ἀντίστοιχα. Χαρακτηριστικοί ἐκπρόσωποι τῆς πρώτης εἶναι ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καί τῆς δευτέρης οἱ ἅγ. Ἀθανάσιος καί Κύριλλος Ἀλεξανδρείας. Αἱρετικοί ἐκπρόσωποι τῆς πρώτης εἶναι οἱ Ἀρειανοί καί οἱ Νεστοριανοί καί τῆς δεύτερης οἱ Μονοφυσίτες. Ὡστόσο, ὑπάρχουν καί ἄλλες ἑρμηνευτικές μέθοδοι. Οἱ Πατέρες χρησιμοποίησαν ἀρκετά τήν τυπολογική μέθοδο (τυπολογία), κατά τήν ὁποία πρόσωπα ἤ γεγονότα τοῦ παρελθόντος (Π. Διαθήκη), ἀποτελοῦν τύπους, εἰκόνες, προτυπώσεις μελλοντικῶν γεγονότων (Κ. Διαθήκη). Στήν ἐποχή μας ἐμφανίστηκαν νέες ἑρμηνευτικές μέθοδοι. Μία ἀπ’ αὐτές, ἡ μέθοδος τῆς «ἀπομυθεύσεως» τῶν Γραφῶν τοῦ Rudolf Bultmann (1884-1976) ἐπέφερε ἐπανάσταση στίς Βιβλικές σπουδές, ἡ δέ ἐφαρμογή ἀκυρώνει οὐσιαστικά τό περιεχόμενο τῆς Βίβλου.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Όψεις της θεοπνευστίας της Αγίας Γραφής

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Γ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά στό θέμα τῆς θεοπνευστίας: Ἡ Ἁγία Γραφή θεωρεῖται πρωταρχική «πηγή» τῆς πίστεως ἤ τῆς θείας Ἀποκαλύψεως ἀπό ὅλες τίς χριστιανικές ὁμάδες καί αἱρέσεις. Ἀπό κάποιες, μάλιστα, τίς προτεσταντικές, θεωρεῖται «μοναδική» (ἀποκλειστική) πηγή: «Sola Sriptura» («μόνο ἡ Γραφή»!). Ἐπιπλέον, ὅλες σχεδόν οἱ χριστιανικές ὁμάδες χρησιμοποιοῦν τό ἴδιο ἀκριβῶς κείμενο. Γιατί τότε καταλήγουν σέ διαφορετικά συμπεράσματα, σέ διαφορετικές «ἀλήθειες» περί Θεοῦ; Προφανῶς, ἐπειδή: α) σέ κάθε μία ἀπό αὐτές ὑπόκειται διαφορετική ἀντίληψη περί θεοπνευστίας τῆς Γραφῆς, β) χρησιμοποιεῖται διαφορετική μέθοδος ἑρμηνείας καί γ) ἐκλείπει τό ἑρμηνευτικό «κλειδί» γιά τήν κατανόηση τῶν Γραφῶν. Ὅ,τι ἰσχύει στήν προκειμένη περίπτωση γιά τό «ὅλον» (Ἁγία Γραφή), ἰσχύει καί γιά τό «μέρος» (Παλαιά Διαθήκη). Συνήθως λέμε ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι θεόπνευστη: «Πᾶσα Γραφή θεόπνευστος» (Β' Τιμ. 3,16). Ὡστόσο, ὑπάρχουν διάφορες ἐκδοχές τῆς θεοπνευστίας. Οἱ πιό γνωστές εἶναι: α) ἡ «κατά γράμμα» καί β) ἡ «κατά πνεῦμα» θεοπνευστία.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Εισαγωγικά στοιχεία στήν Παλαιά Διαθήκη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Β΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικές προσεγγίσεις: Ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι ἡ πρώτη καί βασική «πηγή» τῆς χριστιανικῆς πίστεως ἤ τῆς θείας Ἀποκαλύψεως, καί ἡ Παλαιά Διαθήκη τό πρῶτο μέρος τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἡ Ἁγία Γραφή ἀποτελεῖ ἀδιάσπαστο σύνολο: δέν μπορεῖ νά χωριστεῖ ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀπό τήν Καινή καί δέν μπορεῖ νά κατανοηθεῖ ἡ Καινή Διαθήκη χωρίς τήν Παλαιά, οὔτε ἡ Παλαιά χωρίς τήν Καινή. Ἡ πολεμική ἐναντίον τῆς Π. Διαθήκης (ἀπό ἀρχαιολάτρες, ἐθνοφυλετιστές ἤ αἱρετικούς) εἶναι πολεμική ἐναντίον τῆς Καινῆς, ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, ἐναντίον τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἁγία Γραφή, ὡς συλλογή ἱερῶν κειμένων: 27 ἡ Καινή + 49 ἡ Παλαιά = 76 βιβλία. Ἡ συλλογή τῆς Π. Διαθήκης εἶναι τά ἱερά κείμενα, πού ἔγραψαν Προφῆτες καί Δίκαιοι τῆς πρό Χριστοῦ ἐποχῆς, δηλ. θεόπτες τῆς ἐποχῆς. Ἡ Π. Διαθήκη μαρτυρεῖ ἀκριβῶς γιά τήν ὕπαρξη θεοπτίας τήν ἐποχή ἐκείνη, γιά ἐμφανίσεις, παρουσίες, ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ τήν πρό τοῦ Χριστοῦ ἐποχή. Οἱ ἐμφανίσεις αὐτές συνδέονται στενά μεταξύ τους καί ὁδηγοῦν στό γεγονός πού τέμνει τήν ἱστορία τοῦ κόσμου, δηλ. στήν ἔλευση (Σάρκωση) τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ σύνδεση ἐκείνων τῶν ἐμφανίσεων τοῦ Θεοῦ δημιουργεῖ μιά ἄλλη ἱστορία, «ἱερά ἱστορία», παράλληλη μέ τήν ἱστορία τοῦ κόσμου, τήν «ἱστορία τῆς Θείας Οἰκονομίας». Ἀρχή αὐτῆς τῆς ἱστορίας εἶναι ὁ Χριστός (Δημιουργία), κέντρο ὁ Χριστός (Ἐνανθρώπηση) καί τέλος, ἐπίσης, ὁ Χριστός (Κρίση). Ἡ Παλαιά Διαθήκη δέν ὁμιλεῖ γιά τήν ἱστορία τοῦ κόσμου, οὔτε γιά τήν ἱστορία ἑνός λαοῦ (τῶν Ἑβραίων). Γι’ αὐτά ὁμιλεῖ μόνο περιστασιακά καί κατ’ ἀνάγκην. Ὁμιλεῖ γιά τήν ἱστορία (τούς σταθμούς) τῆς θείας Οἰκονομίας. Τό κύρος τῶν βιβλίων της ἔγκειται στό γεγονός ὅτι αὐτά ἐγράφησαν ἀπό θεόπτες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης (Προφῆτες καί Δικαίους).

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Εισαγωγή στη νέα θεματική ενότητα

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Α΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Τό δέκατο ἕβδομο ἔτος λειτουργίας τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή», στό πλαίσιο τοῦ κατηχητικοῦ καί κηρυκτικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας. Μιά προσφορά τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας στόν σύγχρονο ἄνθρωπο. Κατήχηση καί Κήρυγμα: δύο ὄψεις τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Κατήχηση: τό Εὐαγγέλιο, ἀπευθυνόμενο στούς ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας, στούς μή γνωρίζοντας τά τοῦ Χριστοῦ καί τόν Χριστό. Τό Κήρυγμα: τό Εὐαγγέλιο, ἀπευθυνόμενο στούς ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, στούς ἤδη γνωρίζοντας τόν Χριστό. Τό Κήρυγμα, ὡς συνεχῶς ἐπικαιροποιούμενο, ἀναπτυσσόμενο καί «ἐνσαρκούμενο» Εὐαγγέλιο. Κάθε Κήρυγμα εἶναι (πρέπει νά εἶναι) Εὐαγγέλιο. Ἄν δέν εἶναι Εὐαγγέλιο, τότε εἶναι ἀνθρώπινος λόγος, ἁπλή θεωρία, ἡ ὁποία οὔτε σώζει, οὔτε κἄν ὀφελεῖ. Τό Εὐαγγέλιο εἶναι ὁ ὁδηγός τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ὁ ὁδηγός κάθε μέλους στή σωτηρία. Κέντρο τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ὁ Χριστός. Διά τοῦ Εὐαγγελίου ἐνεργεῖ καί σώζει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. «Ζωντανό Εὐαγγέλιο» (κατ’ ἐξοχήν «ἐνσάρκωση» τοῦ Εὐαγγελίου) εἶναι καί οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας, οἱ συμπαραστάτες καί ἐνισχυτές μας στήν ὁδό τῆς σωτηρίας. Ἡ ἐποχή μας πάσχει καί ἀπό ἄποψη Κατηχήσεως καί ἀπό ἄποψη Κηρύγματος, ὄχι τόσο λόγῳ ἀπουσίας τους, ὅσο λόγῳ τῆς περιφρονήσεως τῶν περισσοτέρων πρός τούς θεσμούς αὐτούς τῆς Ἐκκλησίας. Τό Εὐαγγέλιο, ἀκόμη καί ὅταν δέν ἀγνοεῖται, σχετικοποιεῖται. Ἀμφισβητεῖται ἡ ἀπόλυτη ἀξία του, ἡ ἀποτελεσματικότητά του, ἡ ἀποκλειστικότητά του. Ἡ ἐποχή μας σχετικοποιεῖ τά πάντα – δέν ἀποδέχεται σταθερές καί ἀμετάβλητες ἀξίες. Γενικά, πάσχει ἀπό ἀπουσία Χριστοῦ. Ὁ Χριστός ἔχει ἐξοβελιστεῖ ἀπό τίς σύγχρονες κοινωνίες (τίς λεγόμενες «ἐκκοσμικευμένες» ἤ ἀκόμη «μεταχριστιανικές»), μέ πολύ τραγικά ἀποτελέσματα: ἄν ὁ Χριστός εἶναι ἡ Ζωή (Ἰω. 14,6), τότε ἡ ἀπουσία Του εἶναι ὁ θάνατος! Σέ αὐτές τίς συνθῆκες ἡ Ἐκκλησία ἐπιχειρεῖ, ἀφ’ ἑνός μέν τόν ἐπιστηριγμό (τήν «οἰκοδομή») τοῦ μικροῦ «λείματος», τῶν πιστῶν μελῶν της, ἀφ’ ἑτέρου δέ τόν ἐπανευαγγελισμό τοῦ σύγχρονου κόσμου (ἱεραποστολή). Πρός τήν κατεύθυση αὐτή ἐπιχειρεῖ νά συμβάλλει καί αὐτό τό Πρόγραμμα: στήν οἰκοδομή τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας, στόν εὐαγγελισμό τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου, στήν «ἐπίγνωση» Χριστοῦ, στήν κοινωνία μέ τόν Χριστό.

Η οικονομική αυτοκρατορία των «Μαρτύρων του Ιεχωβά»

 

ΤΕΥΧΟΣ 119           ΤΡΙΠΟΛΙΣ              ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2022 

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ «ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ» 

Αἱρέσεις καί οἰκονομία 

Ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ τό φαινόμενο τῶν σύγχρονων αἱρέσεων, διαπιστώνουν ὅτι αὐτές ἐπιχειροῦν νά διεισδύσουν σέ κάθε τομέα τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, μέ σκόπο νά τόν ἁλλώσουν, νά τόν κυριεύσουν ἤ τουλάχιστον νά τόν ἐκμεταλλευτοῦν. Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι ἡ οἰκονομία. Ὑπάρχουν αἱρέσεις καί παραθρησκευτικές ὀργανώσεις, πού ἐπιχειροῦν νά ἐλέγξουν ἀκόμη καί οἰκονομίες κρατῶν (Σαηεντολογία) ἤ νά θέσουν στήν ἀπόλυτη ἐξουσία τους κερδοφόρες ἐπιχειρήσεις. Ἄλλες ἐμφανίζονται ὡς οἰκονομικές αὐτοκρατορίες, μέ ἰσχυρή παρουσία στήν παγκόσμια οἰκονομία. Γενικά, οἱ αἱρέσεις δέν ἐνδιαφέρονται γιά τή σωτηρία ἤ γιά τό καλό τῶν μελῶν τους, ἀλλά γιά τήν ἐκμετάλλευσή τους. Εἶναι μηχανισμοί σκληρῆς οἰκονομικῆς (καί κάθε ἄλλου εἴδους) ἐκμετάλλευσης.

Πόλεμος και ειρήνη στην Ορθοδοξία και στις αιρέσεις

 

ΤΕΥΧΟΣ 118             ΤΡΙΠΟΛΙΣ               ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2022 

ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ 

Τό αἴτημα τῆς εἰρήνης στίς μέρες μας 

Ἡ ἀνθρωπότητα στίς μέρες μας ζεῖ καί πάλι τήν ἀβεβαιότητα καί τόν φόβο ἀπό τόν παραλογισμό τοῦ πολέμου, μέ ἀφορμή τά τραγικά γεγονότα, πού ἐξελίσσονται στήν Οὐκρανία. Τό λυπηρό εἶναι ὅτι, ἐκεῖ ὁ πόλεμος μαίνεται μεταξύ δύο Ὀρθοδόξων καί ἀδελφῶν λαῶν! Βέβαια, ἡ ἀπειλή τοῦ πολέμου ποτέ δέν ἔλειψε ἀπό τόν πλανήτη μας. Θά περιμέναμε, ὅμως, μετά τήν τραγική ἐμπειρία δύο Παγκοσμίων Πολέμων, νά ἔχει «συνετιστεῖ» ἡ ἀνθρωπότητα, μέ πρώτους τούς ἰσχυρούς τῆς γῆς. Ἀντίθετα, ὅπως φαίνεται, εἴμαστε στά πρόθυρα ἑνός τρίτου πιό καταστρεπτικοῦ Παγκοσμίου Πολέμου μέ ἀπρόβλεπτες συνέπειες, πού ὅλοι εὐχόμεθα νά ἀποφευχθεῖ. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ὅλες τίς ἀνθρώπινες προσπάθειες γιά τήν ἐπικράτηση τῆς εἰρήνης βλέπουμε νά ναυαγοῦν. Οὔτε οἱ διεθνεῖς ὀργανισμοί, οὔτε οἱ ἰσχυρές συμμαχίες, οὔτε οἱ κατά καιρούς διακρατικές συνθῆκες, οὔτε τά εἰρηνευτικά κινήματα, πού ἀναπτύχθηκαν ἔντονα, ἰδιαίτερα μετά τόν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατόρθωσαν νά φέρουν τήν εἰρήνη στόν κόσμο.

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 94, Απρ. - Ιούν. 2022

 

ΤΕΥΧΟΣ 94         ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2022

Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Σ

ΧΑΡΙΤΙ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ

 ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΣΧΑ 2022

 Πρός τόν Ἱερόν Κλῆρον, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαόν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας.

 Τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά καί φιλόθεα τῆς Ἐκκλησίας,

XPΙΣTOΣ ΑΝΕΣΤΗ!

 Τόν ἀναστάσιμον τοῦτον χαιρετισμόν ἀπευθύνοντες πρός τήν ἀγάπη σας ζοῦμε τήν φιλάνθρωπον ἐνέργειαν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί Σωτῆρος τῶν ψυχῶν ἡμῶν, διά τοῦ Ὁποίου τά πάντα ἐγένοντο, ὧστε νά ἀπολαμβάνουν οἱ ἄνθρωποι τήν ζωήν.

Τό θεῖον δῶρον τῆς ζωῆς εἶναι συνδυασμένον κατά τήν πρόθεσιν τοῦ Θεοῦ καί μέ τήν χαράν. Ἐπλήσθη χαρᾶς τό στόμα τῶν Μυροφόρων, ὅταν λέγουν «Ἀνέστη ὁ Κύριος», καί ἀπό τότε μυριόστομος ἀκούγεται ἡ φωνή «XPΙΣTOΣ ΑΝΕΣΤΗ» καί μυριάδων πιστῶν Χριστιανῶν ἡ ψυχή καί ἡ καρδία πληροῦνται χαρᾶς, ὅταν ἐπαναλαμβάνουν τό μήνυμα «XPΙΣTOΣ ΑΝΕΣΤΗ», διότι ὅλοι αἰσθανόμεθα τήν ζωήν ὡς μίαν τῶν μεγαλυτέρων ἀξιῶν τοῦ ἀνθρώπου καί μάλιστα ἐκείνην μέσῳ τῆς ὁποίας ἀπολαμβάνομεν ὅλες τίς δωρεές τοῦ Θεοῦ.

Το άγιο Βάπτισμα στη ζωή της Εκκλησίας

 

ΤΟ ΑΓΙΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 

(Ἄρθρο ἀπό τό ἔντυπο «Βασίλειος ὁ Μέγας. Δελτίον Ἐπικοινωνίας τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγ. Βασιλείου Τριπόλεως», Τρίπολις, τεῦχ. 93, Ἰαν. - Μάρτ. 2022). 

Στήν ἐποχή μας τονίζεται ὅλο καί περισσότερο ἡ σημασία τοῦ Βαπτίσματος σέ ὁλόκληρο τόν Χριστιανικό κόσμο. Τό Μυστήριο αὐτό ἔχει ὑποτιμηθεῖ μεταξύ τῶν Προτεσταντῶν, ὅπου θεωρεῖται συνήθως ἁπλή τελετή, χωρίς οὐσιαστικές συνέπειες γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους, βέβαια, ἡ ἀξία του εἶναι δεδομένη. Εἶναι τό πρῶτο Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἐκεῖνο πού μᾶς εἰσάγει στόν ἁγιασμένο χῶρο της, εἶναι ἡ «θύρα τῆς Ἐκκλησίας», εἶναι ἐκεῖνο, πού μᾶς καθιστᾶ μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, πού μᾶς ἑνώνει μέ τόν Χριστό, πού κυριολεκτικά σώζει (βέβαια, μέ προϋποθέσεις, ὅπως ἡ πίστη καί ἡ κατά Χριστόν ζωή). Ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς εἶχε τονίσει ὅτι, ἄν κάποιος δέν «γεννηθῇ (γιά δεύτερη φορά) ἐξ ὕδατος καί Πνεύματος (ἀπό τό νερό τοῦ Βαπτίσματος καί ἀπό τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἐνεργεῖ στό Μυστήριο αὐτό) οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ (δέν πρόκειται νά μπεῖ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ!)» (Ἰω. 3,5). Τό Βάπτισμα εἶναι, λοιπόν, θεοσύστατο Μυστήριο! Ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ Κύριος, πρίν ἀναληφθεῖ στόν οὐρανό, ἀπέστειλε τούς Μαθητές Του στόν κόσμο νά κηρύξουν τό Εὐαγγέλιο παντοῦ, μέ τήν ἐντολή νά βαπτίζουν «εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» ὅσους πίστευαν στό κήρυγμά τους (Ματθ. 28, 19-20). Ἀλλοῦ διαβεβαιώνει ὅτι, ὅποιος πιστέψει καί βαπτιστεῖ, ἐκεῖνος θά σωθεῖ (Μάρκ. 16,16).

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 93, Ιαν. - Μάρτ. 2022

 

ΤΕΥΧΟΣ 93         ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2022 

Τό ἅγιο Βάπτισμα στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας 

Στήν ἐποχή μας τονίζεται ὅλο καί περισσότερο ἡ σημασία τοῦ Βαπτίσματος σέ ὁλόκληρο τόν Χριστιανικό κόσμο. Τό Μυστήριο αὐτό ἔχει ὑποτιμηθεῖ μεταξύ τῶν Προτεσταντῶν, ὅπου θεωρεῖται συνήθως ἁπλή τελετή, χωρίς οὐσιαστικές συνέπειες γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους, βέβαια, ἡ ἀξία του εἶναι δεδομένη. Εἶναι τό πρῶτο Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἐκεῖνο πού μᾶς εἰσάγει στόν ἁγιασμένο χῶρο της, εἶναι ἡ «θύρα τῆς Ἐκκλησίας», εἶναι ἐκεῖνο, πού μᾶς καθιστᾶ μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, πού μᾶς ἑνώνει μέ τόν Χριστό, πού κυριολεκτικά σώζει (βέβαια, μέ προϋποθέσεις, ὅπως ἡ πίστη καί ἡ κατά Χριστόν ζωή). Ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς εἶχε τονίσει ὅτι, ἄν κάποιος δέν «γεννηθῇ (γιά δεύτερη φορά) ἐξ ὕδατος καί Πνεύματος (ἀπό τό νερό τοῦ Βαπτίσματος καί ἀπό τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἐνεργεῖ στό Μυστήριο αὐτό) οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ (δέν πρόκειται νά μπεῖ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ!)» (Ἰω. 3,5). Τό Βάπτισμα εἶναι, λοιπόν, θεοσύστατο Μυστήριο! Ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ Κύριος, πρίν ἀναληφθεῖ στόν οὐρανό, ἀπέστειλε τούς Μαθητές Του στόν κόσμο νά κηρύξουν τό Εὐαγγέλιο παντοῦ, μέ τήν ἐντολή νά βαπτίζουν «εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» ὅσους πίστευαν στό κήρυγμά τους (Ματθ. 28, 19-20). Ἀλλοῦ διαβεβαιώνει ὅτι, ὅποιος πιστέψει καί βαπτιστεῖ, ἐκεῖνος θά σωθεῖ (Μάρκ. 16,16).

Εκδημία Μητροπολίτου Νεαπόλεως Αμβροσίου (+11/5/2022)

 

ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΙΣ

ΣΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟ 

Πανιερώτατε Μητροπολῖτα Καπιτωλιάδος κ. Ἡσύχιε, ἐκπρόσωπε τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κ. Θεοφίλου,

Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Κίτρους, Κατερίνης καί Πλαταμῶνος κ. Γεώργιε,

Θεφιλέστατε Ἐπίσκοπε Τεγέας κ. Θεόκλητε, ἐκπρόσωπε τοῦ σεπτοῦ Ποιμενάρχου ἡμῶν, Μητροπολίτου Μαντινείας καί Κυνουρίας κ. Ἀλεξάνδρου,

Πανοσιολογιώτατε Ἔξαρχε τοῦ Παναγίου Τάφου ἐν Ἑλλάδι κ. Ραφαήλ,

σεβαστοί πατέρες καί ἀδελφοί,

εὐλογημένε Λαέ τοῦ Κυρίου,

Ἡ τοπική μας Ἐκκλησία, ἡ Ἱερά Μητρόπολις Μαντινείας καί Κυνουρίας, ὁμοῦ μετά τοῦ παλαιφάτου Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων, προπέμπει σήμερα στήν αἰωνιότητα τόν μακαριστό Μητροπολίτη Νεαπόλεως καί Σαμαρείας κυρό Ἀμβρόσιο. Τόν Ἀρχιερέα τῆς Σιωνίτιδος Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος, ἄν καί διακόνησε σέ τόπους μακρυνούς, ἀλλά τούς πλέον ἡγιασμένους, συνδέθηκε στενά μέ τήν Μητρόπολή μας, λόγῳ τῆς μακρᾶς φιλίας του μέ τόν σεπτό Ποιμενάρχη μας κ. Ἀλέξανδρο καί λόγῳ τῆς γνωριμίας του μέ πάμπολλους προσκυνητές, πού κατέφθαναν στήν Ἁγία Γῆ, γιά νά προσκυνήσουν τούς τόπους ὅπου ὁ Κύριός μας ἔζησε καί περιεπάτησε, «ἐσταυρώθη δι’ ἡμᾶς» καί «ἀνέστη ἐκ νεκρῶν ... ζωήν χαρισάμενος».

Εγκαίνια Ενοριακού Κέντρου Πελάγους, 26/4/2022

 

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ

ΤΟΥ ΕΝΟΡΙΑΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ

 Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες καί ἀγαπητοί ἀδελφοί, Χριστός ἀνέστη!*

Μέσα τό κλίμα τῆς ἀφάτου χαρᾶς, τῆς ἀγαλλιάσεως καί τῆς εὐφροσύνης, γιά τό κοσμοσωτήριο γεγονός τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, ἑορτάζει καί τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας σήμερα τή μνήμη τοῦ ἁγίου ἐνδόξου Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου. Ἰδιαίτερα δέ, ἡ μικρή αὐτή Ἐνορία πανηγυρίζει ἐπί τῇ μνήμῃ τοῦ προστάτου της καί Εὐαγγελιστοῦ τοῦ Κυρίου, στενοῦ μαθητοῦ τοῦ πρωτοκορυφαίου ἀποστόλου Πέτρου, πού μυήθηκε ἀπό αὐτόν στά μυστήρια τῆς πίστεως, ἔγινε κήρυκας τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί κατέγραψε ὅσα ἄκουσε καί ὅσα ἔζησε στό Εὐαγγέλιό του. Ὁ Κύριος, ὅπως εἶναι γνωστό, ὁδήγησε τά βήματά του στή μεγάλη πόλη τῆς Ἀλεξανδρείας, ὅπου μετέφερε τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου καί ἵδρυσε τήν ἐκεῖ Ἐκκλησία, τήν ὁποία ἐκλέϊσαν μεγάλοι Πατριάρχες καί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ ἅγιος Κύριλλος, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ἐλεήμων καί πολλοί ἄλλοι. Ὁλοκληρώνοντας δέ τόν ἐπίγειο βίο του, ὁ ἅγιος Ἀπόστολος καί Εὐαγγελιστής Μᾶρκος, ἔλαβε καί τόν στέφανο τοῦ Μαρτυρίου, ὑπομένοντας φρικτά βασανιστήρια γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί διακηρύσσοντας στόν κόσμο ὅτι Ἐκεῖνος, ὁ Χριστός, εἶναι «ἡ ἀνάστασις καί ἡ ζωή» καί ὅτι ὁ πιστεύων εἰς Αὐτόν «κἄν ἀποθάνῃ ζήσεται»![1]

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η αγιότητα της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΗ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Μία τῶν τεσσάρων ἰδιοτήτων τῆς Ἐκκλησίας, κατά τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, εἶναι ἡ ἁγιότητα. Ἡ Ἐκκλησία ὁρίζεται, μεταξύ ἄλλων, ὡς «κοινωνία ἁγίων». Τί σημαίνει ἁγιότητα καί «κοινωνία ἁγίων»; Ἅγιος εἶναι: α) ὁ ἀπαλλαγμένος ἀπό κάθε ἁμαρτία, β) ὁ ἀφιερωμένος (ὁ ἀνατεθείς) στόν Θεό. Ὅμως, εἶναι ὅλοι οἱ ἀνήκοντες στήν Ἐκκλησία ἅγιοι; Στήν «κοινωνία ἁγίων» ἀνήκουν καί οἱ ἁμαρτωλοί, ἀφοῦ καί αὐτοί εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας; Τί εἶναι ἡ ἁμαρτία; Εἶναι ἡ ἀποστασία ἀπό τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ ἐν ἔργῳ ἤ λόγῳ ἤ διανοίᾳ διαφοροποίηση ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Εἶναι δυνατό νά ἀποφευχθεῖ ἡ ἁμαρτία; «Οὐδείς ἀναμάρτητος», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία! Εἶναι ἡ Ἐκκλησία ἁγία ἀπό τά μέλη της;

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η ενότητα της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΖ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ πίστη στήν Ἐκκλησία εἶναι «ὅρος» ἀπαράβατος (προϋπόθεση) τῆς χριστιανικῆς μας ἰδιότητας, πού συμπριλαμβάνεται στό Σύμβολο τῆς Πίστεως. Ἐκεῖ ὁμολογοῦμε: α) ὅτι πιστεύουμε καί στήν Ἐκκλησία καί β) ὅτι αὐτή ἔχει τέσσερις χαρακτηριστικές ἰδιότητες i) τήν ἑνότητα, ii) τήν ἁγιότητα, iii) τήν καθολικότητα καί iv) τήν ἀποστολικότητα. Ἡ πρώτη ἰδιότητα εἶναι ἡ ἑνότητα: ἡ Ἐκκλησία εἶναι μία. Τό πρόβλημα τῆς ἑνότητος ἀπασχόλησε τήν Ἐκκλησία ἤδη ἀπό τήν ἀποστολική ἐποχή. Βασική ἐκκλησιολογική ἀρχή ἀπό τή «σύσταση» ἤδη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἀλήθεια ὅτι τά μέλη της, ὅσοι ἔχουν βαπτιστεῖ στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, ἀποτελοῦν «ἕν Σῶμα», καί ὅτι τό Σῶμα αὐτό εἶναι «αὐτό τοῦτο» τό ἱστορικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τό Ὁποῖο ἐπεκτείνεται μέσα στόν χρόνο. Ὅπου ὑπάρχουν παρεκκλίσεις ἀπό αὐτή τήν ἀλήθεια, ἐκεῖ ἐμφανίζονται διασπαστικές ἤ αὐτονομιστικές τάσεις. Παράδειγμα, οἱ ἔριδες στήν Ἐκκλησία τῆς Κορίνθου, τίς ὁποῖες θεραπεύει ἐπεμβαίνοντας ὁ ἀπ. Παῦλος (Α΄ Κορ. 1, 10-13). Στήν πρώϊμη μεταποστολική ἐποχή ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας (30-113) ἐπισημαίνει μέ ἔμφαση ὅτι ὁρατά καί οὐσιώδη στοιχεῖα τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ (μία) Θεία Εὐχαριστία καί ὁ (ἕνας) Ἐπίσκοπος. Στή δέ ἐποχή τῆς διατυπώσεως τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως (Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, 381 μ.Χ.) ἡ Ἐκκλησία εἶχε ταλανιστεῖ ἀπό τή μάστιγα τῶν σχισμάτων καί τῶν μεγάλων αἱρέσεων.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Το Μυστήριο του Χρίσματος

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΣΤ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Τό Βάπτισμα θεωρεῖται καί ὄντως εἶναι ἡ «θύρα τῆς Ἐκκλησίας». Ὡστόσο, δέν ἀρκεῖ γιά τήν πλήρη ἔνταξη μας στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ’ ἀπαιτοῦνται δύο ἀκόμη ἐκκλησιαστικά Μυστήρια: τό Χρίσμα καί ἡ Θεία Εὐχαριστία. Τό πρῶτο εἶναι ὁ ἐνδιάμεσος καί συνδετικός κρίκος μεταξύ Βαπτίσματος καί Εὐχαριστίας, συνδεόμενο περισσότερο μέ τό Βάπτισμα, ἀφοῦ τελεῖται μαζί μέ αὐτό. Τό Χρίσμα παρέχεται στόν Νεοφώτιστο μέ τό ἅγιο Μύρο καί μέ εἰδική Εὐχή ἀμέσως μετά τήν ἔξοδό του ἀπό τήν Κολυμβήθρα τοῦ Βαπτίσματος.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Τελετουργικά στοιχεία του Βαπτίσματος

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΕ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ διαδικασία τῆς Χριστιανικῆς μυήσεως περιλαμβάνει τήν ἑνότητα τριῶν ἐκκλησιαστικῶν Μυστηρίων: τοῦ Βαπτίσματος, τοῦ Χρίσματος καί τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ὡστόσο, ἡ κατάληξη σ’ αὐτά τά Μυστήρια προϋπέθετε (πρίν τή γενική ἐπικράτηση τοῦ Νηπιοβαπτισμοῦ) μιά μακρά καί ὑπεύθυνη προβαπτισματική διαδικασία, τῆς ὁποίας κύρια μέρη ἦταν, α) οἱ Κατηχήσεις καί β) ἡ προβαπτισματική κάθαρση (θεωρητικό καί πρακτικό μέρος). Κάθαρση - πράξη εἶναι ἡ ἐφαρμοσμένη (ἡ ζῶσα) πίστη: «πίστις χωρίς ἔργων νεκρά ἐστί»! (Ἰακ. 2,26). Ἡ χριστιανική ζωή εἶναι «λόγος ἔμπρακτος καί πρᾶξις ἐλλόγιμος». Ἡ Ἐκκλησία συνέδεε τά Μυστήρια μέ τήν ἔμπρακτη πίστη καί, εἰδικότερα, μέ τίς τρεῖς «τάξεις τῶν σωζομένων»: «κάθαρση», «φωτισμός» καί «θέωση». Ἡ «κάθαρση» μποροῦσε νά ἐπιτευχθεῖ καί πρό τοῦ Βαπτίσμος, γι’ αὐτό στήν ἀρχαία Ἐκκλησία τό Βάπτισμα συνοδευόταν μέ ὁρατές ἐκδηλώσεις ἀποτελεσμάτων τῆς Χάριτος (πνευματικῶν χαρισμάτων), δηλ. ἐκδηλώνονταν φαινόμενα τεκμαρτῆς Χάρης ἤ τεκμαρτῆς θεοπτίας. Ὁ ἅγ. Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος (975-1035) τόν 11ο αἰ. ἐπιμένει ὅτι ἡ Χάρις εἶναι μόνο τεκμαρτή. Ἄν ἡ πράξη τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας μᾶς ἀποκαλύπτει στοιχεῖα τῆς οὐσίας τοῦ Βαπτίσματος, ἡ Ἀκολουθία τοῦ Βαπτίσματος ἀποκαλύπτει πολύ περισσότερα. Ἡ Ἀκολουθία αὐτή, ὅπως τελεῖται σήμερα, διακρίνεται σέ δύο μέρη: τό πρῶτο ἐπιγράφεται «Τάξις γινομένη πρό τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος» καί τό δεύτερο «Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος».

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Στοιχεία της προβαπτισματικής διαδικασίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΔ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Τό Βάπτισμα στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας θεωρεῖται μέγα Μυστήριο μαζί μέ τή Θεία Εὐχαριστία. Κάποιοι Πατέρες εἶδαν στό Αἶμα καί στό Ὕδωρ, πού ἔρευσαν ἀπό τήν πλευρά τοῦ Κυρίου στή Σταύρωση, τόν συμβολισμό τῶν δύο συστατικῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, τῆς Θείας Εὐχαριστίας καί τοῦ Βαπτίσματος. Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἡ προετοιμασία γιά τό Βάπτισμα ἦταν μακρά καί ὑπεύθυνη διαδικασία. Περιέλαμβανε τρεῖς μορφές Κατηχήσεων: α) τίς ἁπλές τῶν Κατηχουμένων, μέ θέμα τή ζωή, τή διδασκαλία, τά θαύματα, τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, β) τίς Κατηχήσεις τῶν Φωτιζομένων, μέ θέμα τήν ἀνάλυση τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως, καί γ) τίς Μυσταγωγικές Κατηχήσεις τῶν Νεοφωτίστων, μέ θέμα τά ἱερά Μυστήρια καί τή Θεία Λειτουργία. Ἡ πράξη τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας μᾶς ἀποκαλύπτει πτυχές τῆς οὐσίας τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος, οἱ ὁποῖες ὑφίστανται μέν, ἀλλά ἔχουν περιπέσει σέ λήθη ἤ δέν τονίζονται ὅσο πρέπει. Μία ἀπό τίς αἰτίες αὐτοῦ τοῦ φαινομένου εἶναι ἡ γενική ἐπικράτηση τοῦ Νηπιοβαπτισμοῦ.

Πρωτείο και Ορθόδοξη Εκκλησία

 

ΤΕΥΧΟΣ 117      ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2021 

ΠΡΩΤΕΙΟ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 

Ἡ ἐπικαιρότητα τοῦ θέματος 

Ἀφορμή γιά νά ἀσχοληθοῦμε μέ τό θέμα τοῦ πρωτείου μᾶς δόθηκε ἀπό δύο χαρακτηριστικά γεγονότα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπικαιρότητας, πού συνέβησαν ἐντός τοῦ Δεκεμβρίου τοῦ ἤδη παρελθόντος ἔτους. Τό πρῶτο εἶναι ἡ ἐπίσημη ἐπίσκεψη τοῦ Πάπα Φραγκίσκου στήν Ἑλλάδα (4-6/12/2021) καί τό δεύτερο ἡ ἵδρυση ἀπό τό Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας Ἐξαρχίας στήν Ἀφρική (δηλαδή ἐντός τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας τοῦ παλαιφάτου Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας) στήν ἐκπνοή σχεδόν τοῦ ἔτους (29/12/2021). Καί τά δύο αὐτά γεγονότα σχετίζονται ἄμεσα μέ τό πρωτεῖο.

Ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Πάπα ἔδωσε ἀφορμή νά ἔλθουν καί πάλι στό προσκήνιο οἱ σχέσεις τῆς Ὀρθοδοξίας μέ τόν Ρωμαιοκαθολικισμό, μέ ἐπίσημες δηλώσεις, μέ ἱστορικές καί θεολογικές ἀναφορές, ἀκόμη καί μέ ἀντιδράσεις ἐκ μέρους παραδοσιακῶν Ὀρθοδόξων. Ὅπως εἶναι γνωστό, τό παπικό πρωτεῖο εἶναι ἡ μεγαλύτερη, ἴσως, διαφορά μεταξύ Ὀρθοδοξίας καί Παπισμοῦ καί τό μεγαλύτερο, προφανῶς, ἐμπόδιο γιά τήν προσέγγιση Ἀνατολῆς καί Δύσης. Ἱστορικά, ὑπῆρξε τό κατ’ ἐξοχήν αἴτιο τοῦ μεγάλου Σχίσματος τοῦ δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ (1054 μ.Χ.). Τίς τελευταῖες, μάλιστα, δεκαετίες συζητεῖται, ὡς ἀποκλειστικό σχεδόν θέμα στόν
ἐπίσημο Θεολογικό Διάλογο μεταξύ Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί Ρωμαιοκαθολικισμοῦ.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Προβαπτισματική διαδικασία και Κατηχήσεις

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΓ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἐκκλησία δέν «σημαίνεται» μόνο στό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ἀλλά καί στό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος, μέ τήν ἔννοια ὅτι μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μόνο οἱ βαπτισμένοι πιστοί. Τό Βάπτισμα εἶναι ἡ «θύρα» τῆς Ἐκκλησίας. Ὡστόσο, ἡ εἴσοδος στήν Ἐκκλησία δέν εἶναι τό μόνο ἀποτέλεσμα τοῦ Βαπτίσματος, ἀφοῦ τό Βάπτισμα ἐπιπλέον, παρέχει τή βαπτισματική Χάρη, ἀναγεννᾶ τόν βαπτιζόμενο, παρέχει τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, ἀπελευθερώνει ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ Διαβόλου κ.λπ. Τό Βάπτισμα, λοιπόν, εἶναι κάτι πολύ περισσότερο τῆς «θύρας». Μάλιστα, μιά σύγχρονη θεολογική τάση, ἡ λεγόμενη «Βαπτισματική Θεολογία», μετατοπίζει τόν πηρύνα τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τή Θεία Εὐχαριστία πρός τό Βάπτισμα. Ἄν καί ἡ τάση αὐτή πάσχει σοβαρά ὡς πρός τήν ὀρθότητά της, τό Βάπτισμα σώζει κυριολεκτικά. Ὅμως, δέν σώζει αὐτόματα, δηλ. δέν ἐνεργεῖ μαγικά (ὅπως μιά μαγική πράξη ἤ τελετή). Σώζει μέ προϋποθέσεις, δηλ. μέ τήν κατάλληλη προεργασία καί μέ τήν προσωπική συμβολή τοῦ βαπτιζομένου. Σώζει, ἐπίσης, συνδεδεμένο ἄρρηκτα μέ τά ἄλλα Μυστήρια, εἰδικότερα δέ μέ τή Θεία Εὐχαριστία καί μέ τό Χρίσμα. Γιά νά ἐμβαθύνουμε στήν οὐσία τοῦ Βαπτίσματος, πρέπει νά ἀνατρέξουμε στήν πράξη τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ἐπειδή α) ἡ γενική ἐπικράτηση τοῦ Νηπιοβαπτισμοῦ ἐπέφερε τή λήθη κάποιων χαρακτηριστικῶν στοιχείων του καί τῶν πράξεων πού σχετίζονται μέ αὐτό καί β) ἡ κοσμικοποίηση τῶν Μυστηρίων στήν ἐποχή μας, ἡ μετατροπή τους σέ κοινωνικές ἐκδηλώσεις, ἀποξενώνει ἀπό τόν οὐσιώδη πηρύνα τους. Ὄντως, στήν ἀρχαία Ἐκκλησία, γιά πολλούς αἰῶνες καί σέ ἀντίθεση μέ ὅ,τι συμβαίνει σήμερα, τό Βαπτισμα τῶν ἐνηλίκων ἦταν κανόνας καί τό Βάπτισμα τῶν νηπίων ἦταν ἐξαίρεση. Τό Βάπτισμα ἦταν μέρος τῆς Χριστιανικῆς μυήσεως, δηλ. τῆς διαδικασίας εἰσόδου στήν Ἐκκλησία, πού περιελάβανε τό τρίπτυχο Βάπτισμα - Χρίσμα - Θεία Εὐχαριστία. Ὡστόσο, τοῦ Βαπτίσματος προηγεῖτο ἀπαραιτήτως ἡ Κατήχηση.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η είσοδος στην Εκκλησία και το Βάπτισμα

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΒ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Οἱ δύο ὄψεις τῆς Ἐκκλησίας καί τά μέλης της. Μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τά μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία «σημαίνεται ἐν τοῖς Μυστηρίοις». Εἰδικότερα, ὁρᾶται στό Δισκάριο τῆς Θείας Λειτουργίας, ὅπου ὑπάρχει ὁ Χριστός καί «οἱ μετά τοῦ Χριστοῦ», δηλ. ἡ Θεοτόκος, τά τάγματα τῶν Ἀγγέλων καί τῶν Ἁγίων ὁ Ἐπίσκοπος, οἱ ζῶντες βεβαπτισμένοι καί οἱ κεκοιμημένοι βεβαπτισμένοι πιστοί. Ἡ Ἐκκλησία «σημαίνεται» κατ’ ἐξοχήν στή Θεία Εὐχαριστία, ἀλλά ἐξ ἴσου καί στό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος. Τό Βάπτισμα, ὡς «θύρα» τῆς Ἐκκλησίας καί ὡς προϋπόθεση κάθε ἄλλου Μυστηρίου. Ἡ στενή σύνδεση Βαπτίσματος καί Θείας Εὐχαριστίας. Διά τῶν Μυστηρίων ἐνεργεῖ ὁ Χριστός. Ἡ εἴσοδος στήν Ἐκκλησία γίνεται διά τοῦ Χριστοῦ. «Θύρα» τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Χριστός: «ἐγώ εἰμι ἡ θύρα· δι’ ἐμοῦ ἐάν τις εἰσέλθῃ σωθήσεται» (Ἰω. 10,9). Στή συγκεκριμένη περίπτωση ὁ Χριστός ἐνεργεῖ διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος. Διά τοῦ Βαπτίσματος χριστοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος: «ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε» (Γαλ. 3,27).

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 92, Οκτ. - Δεκ. 2021

 

ΤΕΥΧΟΣ 92       ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2021

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Χάριτι Θεοῦ Μητροπολίτης Μαντινείας καί Κυνουρίας

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Πρός

Τόν Ἱερόν Κλῆρον, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαόν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας

Τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Σήμερα ἡ σκέψις ὅλων μας στρέφεται εὐλαβικά πρός τό Θεῖον Βρέφος καί ὅλοι νοερά μεταφερόμεθα στή Βηθλεέμ καί ὁ καθένας ἀνάλογα μέ τή δύναμι τῆς πίστεώς του, τό βαθμό τῆς γνώσεώς του καί τήν ποιότητα τῆς ἀγάπης του, θεωρεῖ, στοχάζεται καί ζεῖ τό μυστήριον τῆς ἐνσάρκου φανερώσεως τοῦ Θεοϋ.

Οἱ προρρήσεις τῶν Προφητῶν, οἱ διηγήσεις τῶν Εὐαγγελιστῶν, οἱ λόγοι τῶν Πατέρων καί τῶν Ἑρμηνευτῶν, οἱ εἰκόνες τῶν ἁγιογράφων καί οἱ ὕμνοι τῶν ὑμνογράφων εἶναι πλούσια προσφορά καί βοήθεια θετική διά νά προσεγγίσωμε τόν δι’ ἡμᾶς γεννηθέντα Ἰησοῦν καί νά διδαχθοῦμε ἀπό τά πρόσωπα πού συνεργοῦν καί μυσταγωγοῦν γύρω ἀπό τό Μέγα τοῦτο Μυστήριον τῆς Γεννήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Τα μέλη της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΑ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἐκκλησία συνδέεται στενά τόσο μέ τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ὅσο καί μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀφοῦ α) εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί β) «ψυχή» της εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα. Στήν ἐποχή μας τέθηκε ἔντονα τό θέμα τῆς προτεραιότητας μεταξύ τῶν δύο θείων προσώπων: τί προηγεῖται στήν Ἐκκλησία, ὁ Χριστός ἤ τό Ἅγιο Πνεῦμα; Τό θέμα τῆς προτεραιότητας συνδέεται στενά καί μέ τό θέμα τῶν δύο ὄψεων τῆς Ἐκκλησίας: τῆς ὁρατῆς καί τῆς ἀόρατης. Γενικά, ὁ Ρωμαιοκαθολικισμός δέχεται τήν προτεραιότητα τοῦ Χριστοῦ καί τονίζει τήν ὁρατή ὄψη τῆς Ἐκκλησίας, ὁ δέ Προτεσταντισμός δέχεται τήν προτεραιότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τονίζει τήν ἀόρατη ὄψη τῆς Ἐκκλησίας. Ὄντως, ἡ Ἐκκλησία ἔχει τίς δύο αὐτές ὄψεις: τήν ὁρατή καί τήν ἀόρατη, πού εἶναι ὄψεις τοῦ ἴδιου «νομίσματος» (τῆς ἴδιας Ἐκκλησίας), δηλ. εἶναι ἀδιαχώριστες, συνδέονται ἄρηκτα μεταξύ τους. Ἡ ὁρατή εἶναι ἡ ἐπίγεια ἤ «στρατευομένη Ἐκκλησία» καί ἡ ἀόρατη εἶναι ἡ οὐράνια ἤ «θριαμβεύουσα Ἐκκλησία». Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι πρῶτα ὁρατή, σημαίνει ὅτι ἔχει συγκεκριμένα ὅρια, συγκεκριμένα καί ὁρατά μέλη καί συγκεκριμένες διαδικασίες, μέ τίς ὁποῖες κάποιος πολιτογραφεῖται σ’ αὐτήν (γίνεται μέλος της). Τά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας τά θέτουν τά Μυστήριά της, ἀλλά καί τά ἴδια τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας προκύπτουν ἀπό τά Μυστήριά της. Ποιά εἶναι< ὅμως, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, καί πῶς γίνεται κάποιος μέλος της;

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Χριστολογική και Πνευματολογική θεώρηση της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ι΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἤ ὁ «παρατεινόμενος Χριστός». Ὡστόσο, «ψυχή» τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό Ὁποῖο «ὅλον συγκροτεῖ τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας». Πράγματι, ἡ παρουσία καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἔντονα ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Χωρίς τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν ὑπάρχει Ἱερωσύνη, δέν ὑπάρχουν Μυστήρια (Βάπτισμα, Θεία Εὐχαριστία κ.ἄ.), δέν ὑπάρχει προσωπικός ἁγιασμός, δέν ὑπάρχει δυνατότητα κοινωνίας μέ τόν Θεό, δέν ὑπάρχει σωτηρία, δέν ὑπάρχει θέωση. Τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργοποιεῖ τά ἀποτελέσματα τῆς θείας Οἰκονομίας (τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ) σέ κάθε πιστό. Ἀλλά καί τό ἴδιο τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας πραγματοποιήθηκε διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Ἐκκλησία, λοιπόν, δέν συνδέεται μόνο μέ τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά καί μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μέ αὐτά τά δεδομένα, τέθηκε ἔντονα τά τελευταῖα χρόνια τό ζήτημα τῆς προτεραιότητας σέ πανορθόδοξο καί σέ πανχριστιανικό ἐπίπεδο: τί προηγεῖται στήν Ἐκκλησία, ὁ Χριστός ἤ τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ Χριστολογία ἤ ἡ Πνευματολογία; Ὁ ὑπερτονισμός τοῦ προσώπου καί τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ ὡς πρός τήν Ἐκκλησία καί ἡ παράλληλη ὑποτίμηση τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὀνομάζεται στή σύγχρονη θεολογική γλώσσα Χριστομονισμός, ὁ δέ ὑπερτονισμός τοῦ προσώπου καί τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἡ παράλληλη ὑποτίμηση τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ ὀνομάζεται Πνευματομονισμός. Τό ζήτημα τῆς προτεραιότητας συνδέθηκε μέ τίς συνεχιζόμενες διαμάχες μεταξύ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ καί Προτεσταντισμοῦ στή Δύση καί ἐξαρτᾶται κατά πολύ ἀπό τήν ἀφετηρία, ἀπό τήν ὁποία κατανοεῖται τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Το έργο του Αγίου Πνεύματος και η Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Θ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Οἱ μεγάλες ἑορτές τῶν Χριστουγέννων καί τῶν Θεοφανείων, ὡς σταθμοί τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου Του. Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι «ὁ παρατεινόμενος Χριστός», τότε οἱ ἑορτές αὐτές εἶναι καί καίριοι σταθμοί τῆς Ἐκκλησίας. Ὡστόσο, ὁ ὑπερτονισμός τῆς σχέσης Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας ἐνέχει ἕναν κίνδυνο: τήν ὑποτίμηση τοῦ ἔργου τῶν δύο ἄλλων προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος στό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, ἀλλά καί στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Τό φαινόμενο αὐτό ἀποκαλεῖται στή σύγχρονη θεολογική γλώσσα «Χριστομονισμός». Ὁ Χριστομονισμός ἔχει δυσμενεῖς πρακτικές συνέπειες, ὅπως θά δοῦμε στή συνέχεια. 

«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Το έργο του Χριστού και η Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Η΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ ἐγγίζουσα ἑορτή τῶν Χριστουγέννων καί τό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας: τά Χριστούγεννα «μητρόπολις τῶν ἑορτῶν», ἑορτή τῆς Ἐκκλησίας, καίριος σταθμός τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἔργου Του γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου (καίριος σταθμός τῆς θείας Οἰκονομίας). Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός, τότε ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι καί σταθμός τῆς Ἐκκλησίας. Κέντρο τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Χριστός, καί κέντρο τῆς θείας Οἰκονομίας, ὁ Χριστός. «Θεία Οἰκονομία» ὀνομάζονται ὅλες οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, μέ κέντο τή Σάρκωση, τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ὡστόσο, ἡ ἀνέλιξη τῆς θείας Οἰκονομίας ἀρχίζει μέ τή Δημιουργία τοῦ κόσμου καί ἡ ὁλοκλήρωσή της θά συντελεσθεῖ μέ τήν ἔσχατη Κρίση. Ἡ θεία Οἰκονομία εἶναι, βέβαια, τριαδική, ὡστόσο ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ «αὐτουργός» της. Κατά τούς ἁγίους Πατέρες, στή θεία Οἰκονομία ὁ Πατήρ «εὐδοκεῖ», ὁ Υἱός «αὐτουργεῖ» καί τό Ἅγιο Πνεῦμα «συνεργεῖ». Μέ τή Σάρκωση τοῦ Λόγου (Χριστούγεννα), ἡ Ἐκκλησία «γεννᾶται» στόν κόσμο, φανερώνεται στόν κόσμο: ὁ Κύριος μέ τήν Ἐνανθρώπησή Του «Ἐκκλησίας σάρκα ἀνέλαβε» (ἅγ. Χρυσοστομος). «Γενέθλιος ἡμέρα» τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι ἡ Πεντηκοστή, ἀλλά ἡ Σάρκωση. Ἡ Πεντηκοστή εἶναι ἡ ἐπίσημη ἔναρξη τοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας στόν κόσμο.