«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η θεραπεία της Συγκύπτουσας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΣΤ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἢν διδάσκων ὁ Ἰησοῦς ἐν μιᾷ τῶν συναγωγῶν ἐν τοῖς σάββασι. 11 Καὶ ἰδοὺ γυνὴ ἦν πνεῦμα ἔχουσα ἀσθενείας ἔτη δέκα καὶ ὀκτώ, καὶ ἦν συγκύπτουσα καὶ μὴ δυναμένη ἀνακῦψαι εἰς τὸ παντελές. 12 Ἰδὼν δὲ αὐτὴν ὁ Ἰησοῦς προσεφώνησε καὶ εἶπεν αὐτῇ· Γύναι, ἀπολέλυσαι τῆς ἀσθενείας σου· 13 καὶ ἐπέθηκεν αὐτῇ τὰς χεῖρας· καὶ παραχρῆμα ἀνωρθώθη καὶ ἐδόξαζε τὸν Θεόν. 14 Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ἀρχισυνάγωγος, ἀγανακτῶν ὅτι τῷ σαββάτῳ ἐθεράπευσεν ὁ Ἰησοῦς, ἔλεγε τῷ ὄχλῳ· Ἕξ ἡμέραι εἰσὶν ἐν αἷς δεῖ ἐργάζεσθαι· ἐν ταύταις οὖν ἐρχόμενοι θεραπεύεσθε, καὶ μὴ τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου. 15 Ἀπεκρίθη οὖν αὐτῷ ὁ Κύριος καὶ εἶπεν· Ὑποκριτά, ἕκαστος ὑμῶν τῷ σαββάτῳ οὐ λύει τὸν βοῦν αὐτοῦ ἢ τὸν ὄνον ἀπὸ τῆς φάτνης καὶ ἀπαγαγὼν ποτίζει; 16 Ταύτην δέ, θυγατέρα Ἀβραὰμ οὖσαν, ἣν ἔδησεν ὁ σατανᾶς ἰδοὺ δέκα καὶ ὀκτὼ ἔτη, οὐκ ἔδει λυθῆναι ἀπὸ τοῦ δεσμοῦ τούτου τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου; 17 Καὶ ταῦτα λέγοντος αὐτοῦ κατῃσχύνοντο πάντες οἱ ἀντικείμενοι αὐτῷ, καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἔχαιρεν ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἐνδόξοις τοῖς γινομένοις ὑπ’ αὐτοῦ» (Λουκ. 13, 10-17).

«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Φορείς της θείας Αποκαλύψεως

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Γ' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ ἄνθρωπος ἀπό τή φύση του ἀναζητεῖ τόν Θεό. Ἔτσι, ἡ «θρησκεία» ἐμφανίζεται ὡς κατάσταση ἔμφυτη στόν ἄνθρωπο. Ὅμως, ὁ Θεός δέν ἀνακαλύπτεται μέ τίς ἀνθρώπινες προσπάθειες, ὁπότε ἡ θρησκεία εἶναι κατάσταση πλάνης. Ὁ Θεός γίνεται γνωστός μόνο ὅπου ἀποκαλύπτεται ὁ Ἴδιος. Ἄλλο ἀνακάλυψη καί ἄλλο Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ. Κατ’ ἀρχήν ἀποκαλύπτεται στή φύση καί γίνεται γνωστός μέσῳ τῆς δημιουργίας Του. Ὅμως, αὐτή ἡ Ἀποκάλυψη εἶναι ἔμμεση καί ἀτελής καί δέν παρέχει πραγματική γνώση, ἀλλά μόνο γενικές πληροφορίες περί Θεοῦ. Ἄμεσα ὁ Θεός ἀποκαλύπτεται στούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, στούς Ἀποστόλους τῆς Καινῆς καί στούς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Σ’ αὐτούς δέν ἀποκαλύπτει τήν ἄκτιστη καί παντελῶς ἄγνωστη Οὐσία Του, ἀλλά τήν ἐπίσης ἄκτιστη, ἀλλά προσιτή καί μεθεκτή Ἐνέργεια ἤ Δόξα Του. Ἡ Ἐνέργεια εἶναι ἡ ἴδια ἡ θεότητα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἴδιος ὁ Θεός, τό «μέρος» τοῦ Θεοῦ, πού μπορεῖ νά γίνει γνωστό καί μεθεκτό, γι’ αὐτό ὅποιος βλέπει τή Δόξα ἤ τήν Ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, «θεοῦται», γίνεται «θεός κατά χάριν».

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η θεραπεία του Τυφλού της Ιεριχούς

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ε' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἐγένετο ἐν τῷ ἐγγίζειν τὸν Ἰησοῦν εἰς Ἱεριχὼ τυφλός τις ἐκάθητο παρὰ τὴν ὁδὸν προσαιτῶν· 36 ἀκούσας δὲ ὄχλου διαπορευομένου ἐπυνθάνετο τί εἴη τοῦτο. 37 Ἀπήγγειλαν δὲ αὐτῷ ὅτι Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος παρέρχεται. 38 Καὶ ἐβόησε λέγων· Ἰησοῦ υἱὲ Δαυΐδ, ἐλέησόν με. 39 Καὶ οἱ προάγοντες ἐπετίμων αὐτῷ ἵνα σιωπήσῃ· αὐτὸς δὲ πολλῷ μᾶλλον ἔκραζεν· Υἱὲ Δαυΐδ, ἐλέησόν με. 40 Σταθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς ἐκέλευσεν αὐτὸν ἀχθῆναι πρὸς αὐτόν. Ἐγγίσαντος δὲ αὐτοῦ ἐπηρώτησεν αὐτὸν 41 λέγων· Τί σοι θέλεις ποιήσω; Ὁ δὲ εἶπε· Κύριε, ἵνα ἀναβλέψω. 42 Καὶ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· Ἀνάβλεψον· ἡ πίστις σου σέσωκέ σε. 43 Καὶ παραχρῆμα ἀνέβλεψε, καὶ ἠκολούθει αὐτῷ δοξάζων τὸν Θεόν· καὶ πᾶς ὁ λαὸς ἰδὼν ἔδωκεν αἶνον τῷ Θεῷ» (Λουκ. 18, 35-43).

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Ο Κύριος και ο πλούσιος νέος

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Δ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἄνθρωπός τις προσῆλθε τῷ Ἰησοῦ πειράζων αὐτὸν καὶ λέγων· Διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω; 19 Εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Τί μὲ λέγεις ἀγαθόν; Οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς, ὁ Θεός. 20 Τάς ἐντολὰς οἶδᾳς· μὴ μοιχεύσης, μὴ φονεύσῃς, μὴ κλέψης, μὴ ψευδομαρτυρήσῃς, τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου. 21. Ὁ δὲ εἶπε· Ταῦτα πάντα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου. 22 Ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· Ἔτι ἕν σοι λείπει· πάντα ὅσα ἔχεις πώλησον καὶ διάδος πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι. 23 Ὁ δὲ ἀκούσας ταῦτα περίλυπος ἐγένετο· ἦν γὰρ πλούσιος σφόδρα. 24 Ἰδών δὲ αὐτὸν ὁ Ἰησοῦς περίλυπον γενόμενον εἶπέ· πως δυσκόλως οἱ τὰ χρήματα ἔχοντες εἰσελεύσονται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. 25 Εὐκοπώτερον γάρ ἐστι κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν. 26 Εἶπον δὲ οἱ ἀκούσαντες· Καὶ τὶς δύναται σωθῆναι; 27 Ὁ δὲ εἶπε· Τὰ ἀδύνατα παρὰ ἀνθρώποις δυνατὰ παρὰ τῷ Θεῷ ἐστιν» (Λουκ. 18, 18-27).

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η Παραβολή του άφρονος πλουσίου

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Γ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· Ἀνθρώπου τινὸς πλουσίου εὐφόρησεν ἡ χώρα· 17 καὶ διελογίζετο ἐν ἑαυτῷ λέγων· Τί ποιήσω, ὅτι οὐκ ἔχω ποῦ συνάξω τοὺς καρπούς μου; 18 Καὶ εἶπε· Τοῦτο ποιήσω· καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζονας οἰκοδομήσω, καὶ συνάξω ἐκεῖ πάντα τὰ γεννήματά μου καὶ τὰ ἀγαθά μου, 19 καὶ ἐρῶ τῇ ψυχῇ μου· ψυχή, ἔχεις πολλὰ ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτη πολλά· ἀναπαύου, φάγε, πίε, εὐφραίνου. 20 Εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ Θεός· Ἄφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ· ἃ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται; 21 Οὕτως ὁ θησαυρίζων ἑαυτῷ, καὶ μὴ εἰς Θεὸν πλουτῶν. Ταῦτα λέγων ἐφώνει· Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω» (Λουκ. 12, 16-21).

«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Η Αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Β' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ Χριστός εἶναι τό κέντρο τῆς πίστεως καί τῆς ζωῆς μας. Εἶναι ἡ μοναδική «ὁδός» τῆς σωτηρίας μας: «Οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενί ἡ σωτηρία· οὐδέ γάρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπό τόν οὐρανόν τό δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς» (Πραξ. 4,12). Ὁλόκληρη ἡ ζωή Του εἶναι μυστήριο (ἀνατρέπει τά δεδομένα τῆς φύσεως). Ὁ Χριστός εἶναι τό θεῖο πρόσωπο, πού εἰσέρχεται στόν κόσμο καί στήν ἱστορία καί ἀνατρέπει τά δεδομένα της. Γι’ αὐτό μποροῦμε νά ὁμιλοῦμε γιά «μυστήριο τοῦ Χριστοῦ». Ὁ Χριστός, κατά τή διαβεβαίωσή Του, εἶναι ἡ μόνη «ὁδός» πρός τόν Πατέρα (Ἰω. 14,6), δηλ. εἶναι ὁ μόνος τρόπος νά γνωρίσουμε τόν Θεό: ὁ Θεός γνωρίζεται μόνο μέσω τοῦ Χριστοῦ.

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η Παραβολή του Καλού Σαμαρείτη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Β' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, νομικός τις προσῆλθε τῷ Ἰησοῦ πειράζων αὐτὸν καὶ λέγων· Διδάσκαλε, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω; 26 Ὁ δὲ εἶπε πρὸς αὐτόν· Ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται; Πῶς ἀναγινώσκεις; 27 Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν· Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν· 28 Εἶπε δὲ αὐτῷ· Ὀρθῶς ἀπεκρίθης· τοῦτο ποίει καὶ ζήσῃ. 29 Ὁ δὲ θέλων δικαιοῦν ἑαυτὸν εἶπε πρὸς τὸν Ἰησοῦν· Καὶ τίς ἐστί μου πλησίον; 30 Ὑπολαβὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἄνθρωπός τις κατέβαινεν ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ εἰς Ἱεριχώ, καὶ λῃσταῖς περιέπεσεν· οἳ καὶ ἐκδύσαντες αὐτὸν καὶ πληγὰς ἐπιθέντες ἀπῆλθον ἀφέντες ἡμιθανῆ τυγχάνοντα. 31 Κατὰ συγκυρίαν δὲ ἱερεύς τις κατέβαινεν ἐν τῇ ὁδῷ ἐκείνῃ, καὶ ἰδὼν αὐτὸν ἀντιπαρῆλθεν. 32 Ὁμοίως δὲ καὶ λευΐτης γενόμενος κατὰ τὸν τόπον, ἐλθὼν καὶ ἰδὼν ἀντιπαρῆλθε. 33 Σαμαρείτης δέ τις ὁδεύων ἦλθε κατ᾿ αὐτόν, καὶ ἰδὼν αὐτὸν ἐσπλαγχνίσθη, 34 καὶ προσελθὼν κατέδησε τὰ τραύματα αὐτοῦ ἐπιχέων ἔλαιον καὶ οἶνον, ἐπιβιβάσας δὲ αὐτὸν ἐπὶ τὸ ἴδιον κτῆνος ἤγαγεν αὐτὸν εἰς πανδοχεῖον καὶ ἐπεμελήθη αὐτοῦ· 35 καὶ ἐπὶ τὴν αὔριον ἐξελθών, ἐκβαλὼν δύο δηνάρια ἔδωκε τῷ πανδοχεῖ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἐπιμελήθητι αὐτοῦ, καὶ ὅ,τι ἂν προσδαπανήσῃς, ἐγὼ ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με ἀποδώσω σοι. 36 Τίς οὖν τούτων τῶν τριῶν πλησίον δοκεῖ σοι γεγονέναι τοῦ ἐμπεσόντος εἰς τοὺς λῃστάς; 37 Ὁ δὲ εἶπεν· Ὁ ποιήσας τὸ ἔλεος μετ᾿ αὐτοῦ. Εἶπεν οὖν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Πορεύου καὶ σὺ ποίει ὁμοίως» (Λουκ. 10, 25-37).

«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Εισαγωγή στο μυστήριο του Χριστοῦ

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Α' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Εἰσαγωγικά: Ἕνα νέο Πρόγραμμα ἀπό μιά Ὀρθόδοξη πρωτοβουλία ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Κάθε πρωτοβουλία ὀφείλει νά ὑπηρετεῖ τόν ἔσχατο σκοπό τῆς Ἐκκλησίας, τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Σωτηρία εἶναι ἡ αἰώνια καί ἀληθινή ζωή, ἡ μετά τοῦ Θεοῦ κοινωνία. Σκοπός τοῦ Προγράμματος ἡ διακονία αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ. Σ’ αὐτόν μᾶς καθοδηγοῦν κάποια ἱερά κείμενα, ὅπως ἡ Ἁγία Γραφή, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καί κάθε κείμενο πού γράφεται μέ τήν πνοή τοῦ Ἁγ. Πνεύματος. Μᾶς ὁδηγοῦν, ὅμως, ἐκεῖ καί κάποια κείμενα, πού ὑπομνηματίζουν ἤ ἀναλύουν ἤ ἀναπτύσσουν τέτοια θεόπνευστα κείμενα. Μιά ὡραιότατη πρόσφατη ἔκδοση εἶναι «Τό Μυστήριον τοῦ Χριστοῦ», μέ προέλευση ἀπό τόν σύγχρονο Ὀρθόδοξο Μοναχισμό (Ἅγιο Ὄρος 2022).

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Εισαγωγή στο νέο Πρόγραμμα

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Α΄ τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α΄, ἔτους 2023-2024. 

Τό νέο Πρόγραμμα: Ἕνα νέο Πρόγραμμα στό πλαίσιο τοῦ διδακτικοῦ ἔργου τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας. Ἐκκλησία καί σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ διδασκαλία, ὡς προϋπόθεση τῆς σωτηρίας. Ἀπό ποῦ ἡ (ἤ ἀπό ποιά) διδασκαλία; Ἀπό τήν Ἀποκάλυψη, ἀπ’ ὅσα ἀπεκάλυψε ὁ Θεός: α) διά τῶν Προφητῶν Του στήν Π. Διαθήκη, β) διά τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου Του στήν Καινή καί γ) διά τῶν Ἁγίων Του (Πατέρων) στήν Ἐκκλησία. Ἡ Ἁγία Γραφή, πρώτη «πηγή» τῆς Ἀποκαλύψεως καί ἀφετηρία κάθε διδασκαλίας. Κάθε ἄλλη ἐκκλησιαστική διδασκαλία ὀφείλει νά εἶναι Βιβλική. Ἡ Βίβλος ἐμπεριέχει τό Εὐαγγέλιο ἤ μᾶλλον ταυτίζεται μέ τό Εὐαγγέλιο. «Εὐαγγέλιο»: ἡ χαρμόσυνη ἀγγελία γιά τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Βασιλείας Του καί γιά τήν παρουσία τους ἀνάμεσά μας («ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ἡμῶν ἐστί», Λουκ. 17,21). Παλαιά Διαθήκη εἶναι τό ἐπαγγελλόμενο Εὐαγγέλιο, Καινή εἶναι τό ἐκπληρούμενο ἤ ἐκπληρωμένο Εὐαγγέλιο καί Παράδοση εἶναι τό ἑρμηνευόμενο Εὐαγγέλιο. Ἄνευ τοῦ Εὐαγγελίου δέν ὑπάρχει σωτηρία: Κήρυγμα - πίστη - Βάπτισμα - ἐφαρμοσμένο Εὐαγγέλιο - σωτηρία. Ἡ σημερινή κατάσταση: ἄγνοια τοῦ Εὐαγγελίου, ἄγνοια τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἄγνοια τῶν πηγῶν, ἀκατήχητο πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἀποτέλεσμα: μᾶς διαφεύγουν τά οὐσιώδη καί ἀποτυγχάνουμε («ἁμαρτάνομεν») τοῦ προορισμοῦ μας (τῆς κοινωνίας μέ τόν Θεό καί τῆς σωτηρίας μας), ἐγλωβιζόμεθα στό «ἐνθάδε» (στά ἐδῶ, στά κοσμικά καί ἀνθρώπινα), ζοῦμε χωρίς νόημα, ἡ ζωή μας γίνεται ἀνούσια. Ἡ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὡς μέθοδος γιά τήν ὑπέρβαση τῆς καταστρεπτικῆς ἄγνοιας. Ἡ Ἐκκλησία προτρέπει στή συνεχῆ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἰδιωτικά καί ἀπό κοινοῦ. Δέν λέγει «πίστευε καί μή ἐρεῦνα»!

Παράδεισος και Κόλαση εντός και εκτός της Ορθοδοξίας

 

ΤΕΥΧΟΣ 123            ΤΡΙΠΟΛΗ            ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2023

 ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΑΣΗ

ΕΚΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 

Παρεκκλίσεις ἀπό τήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου 

Μέ τό θέμα τῆς μετά θάνατον ζωῆς, μέ τό ὁποῖο ἀσχοληθήκαμε στό προηγούμενο τεῦχος τοῦ ἐντύπου μας, σχετίζεται ἄμεσα καί τό περί Παραδείσου καί Κολάσεως. Ὑπάρχει, ὄντως, Παράδεισος καί Κόλαση; Κι ἄν ὑπάρχουν, τί ἀκριβῶς εἶναι οἱ δύο αὐτές καταστάσεις; Καί ἐδῶ συναντᾶμε συνήθως πολλές παρανοήσεις, παρεκκλίσεις ἀπό τήν ἀλήθεια, πεπλανημένες ἀπόψεις καί θεωρήσεις, πού προκαλοῦν τήν ἀποστροφή πολλῶν ἀπό τή Χριστιανική πίστη.

Γιά παράδειγμα, ὁλόκληρη ἡ δυτική παράδοση τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ θεώρησε τό Πῦρ τῆς Κολάσεως, πού ἀναφέρεται στά ἱερά Εὐαγγέλια, ὡς κτιστό. Μίλησε γιά αἰσθητές φλόγες, γιά καζάνια μέ πίσσα πού βράζουν καί γιά ἄλλα παρόμοια ἐπινοήματα. Στό πλαίσιο τῶν ἀντιλήψεών της περί ἁμαρτίας καί κρίσεως, ὁ Θεός ἐμφανίζεται νά κατασκευάζει ἕνα αἰσθητό (κτιστό) πῦρ, προκειμένου νά τιμωρήσει μέ αὐτό τόν ἄνθρωπο (ἤ καί τόν διάβολο) γιά τήν ἁμαρτία του, ἐπειδή ἀκριβῶς ἐκλαμβάνει τήν κάθε ἁμαρτία ὡς προσβολή πρός τό Πρόσωπό Του. Τό Πῦρ τῆς Κολάσεως θεωρεῖται ὄργανο τιμωρίας στά χέρια τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος φαίνεται νά κυριαρχεῖται ἀπό ἀνθρώπινα πάθη καί νά ἀναζητᾶ «ἱκανοποίηση» (ἐκδίκηση!) γιά τήν προσβολή πού ὑπέστη. Ἡ ἀντίληψη ὅτι τό Πῦρ αὐτό εἶναι κτιστό, κληροδοτήθηκε καί στόν Προτεσταντισμό καί ὑπόκειται στίς ἀντιλήψεις του γιά τά ἔσχατα, ἀκόμη καί ὅταν δέν διατυπώνεται μέ σαφήνεια.

Η μετά θάνατον ζωή στην Ορθόδοξη Παράδοση

 

ΤΕΥΧΟΣ 122         ΤΡΙΠΟΛΗ        ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2023

 Η ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΖΩΗ

ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 

Ἕνα συνεχῶς ἀναδυόμενο ἐρώτημα 

Τό ἐρώτημα γιά τό ἄν ὑπάρχει ἤ ὄχι μετά θάνατον ζωή ἀνήκει στά μεγάλα ἐρωτήματα, πού ἀπασχολοῦν τόν ἄνθρωπο διαχρονικά, τά λεγόμενα «ὑπαρξιακά». Πράγματι, ὅλοι σέ κάποια στιγμή, ἀργά ἤ γρήγορα, συνειδητά ἤ ἀσυνείδητα, ἀντιμετωπίζουμε αὐτό τό ἐρώτημα, λαμβάνοντας μιά θέση, θετική ἤ ἀρνητική. Βέβαια, στήν ἐποχή μας ἡ πίστη στή μετά θάνατον ζωή, ἤ ἀκόμη καί τό ἐνδιαφέρον γι’ αὐτήν, ἔχουν μειωθεῖ. Αὐτό ὀφείλεται κυρίως στό ὅτι ὁ πολιτισμός μας, ὁ λεγόμενος «δυτικός πολιτισμός», πού κυριαρχεῖ στό μεγαλύτερο μέρος τοῦ κόσμου καί πηγάζει ἀπό τίς ἀρχές τῆς Ἀναγέννησης καί τοῦ Διαφωτισμοῦ, ἔστρεψε τήν προσοχή τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό «ἐπέκεινα» (τό πέρα ἀπό τίς αἰσθήσεις μας) στό «ἐνθάδε» (στό ὁρατό, στό ἄμεσα ἀντιληπτό, στό πλησίον μας) ἤ ἀπέρριψε ἐντελῶς τήν ὕπαρξη τοῦ «ἐπέκεινα», ἐντός τοῦ ὁποίου νοεῖται ὁ Θεός, ἡ μετά θάνατον ζωή καί, γενικά, ἡ ἀόρατη δημιουργία τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι στή Δύση (κυρίως στήν Εὐρώπη) εἶναι σχετικά ὑψηλά τά ποσοστά τῶν ἀθέων, τῶν ἀθρήσκων, τῶν θρησκευτικά ἀδιαφόρων, τῶν ἀρνητῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ, τῶν ἐκκοσμικευμένων. Κατά μιά ἀφελή ἄποψη, ὁ «πεφωτισμένος» ἄνθρωπος τῆς Νεοτερικῆς ἤ Μετανεοτερικῆς ἐποχῆς μας, μέ τή θεοποιημένη λογική καί τό ἀλαζονικό φρόνημα, ἀρνεῖται νά δεχθεῖ ὅτι μπορεῖ νά ὑπάρχουν πραγματικότητες πού δέν εἶναι ἀντιληπτές ἀπό τίς αἰσθήσεις μας καί, φυσικά, δυσκολεύεται πολύ νά πιστέψει στή συνέχιση τῆς ζωῆς μετά τόν θάνατο, κατάστασης πού θεωρεῖται «ὑπέρ λόγον» καί «ὑπέρ αἴσθησιν».

Η Ορθόδοξη Εκκλησία και η καύση των νεκρών

 

ΤΕΥΧΟΣ 121      ΤΡΙΠΟΛΙΣ     ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2022 

Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 

Σύντομο ἱστορικό τοῦ προβλήματος 

Τό ζήτημα τῆς καύσης τῶν νεκρῶν ἐξακολουθεῖ νά διχάζει πολλούς στή χώρα μας, παρά τό γεγονός ὅτι θεωρεῖται σήμερα λελυμένο, τόσο ἐκ μέρους τῆς Πολιτείας, ὅσο καί ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μέν Πολιτεία ἐπιτρέπει πλέον καί νομικά τήν καύση τοῦ σώματος μετά τόν θάνατο σέ ὅσους τό ἐπιθυμοῦν, ἡ δέ Ἐκκλησία ἐμμένει σταθερά στήν παραδοσιακή ἄποψη ὅτι ἡ καύση τῶν νεκρῶν δέν εἶναι ἐπιτρεπτή στά μέλη της, τούς Ὀρθοδόξους πιστούς. Γιά τήν ἀκρίβεια, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέχεται ὅτι δέν ὑπάρχουν «νεκροί», ἀλλά «κεκοιμημένοι», πού ἀναμένουν τήν ἀφύπνισή τους στή μελλοντική ἀνάσταση τῶν σωμάτων. Ὡστόσο, θεωρήσαμε σκόπιμο νά ἀσχοληθοῦμε μέ τό θέμα ἐπειδή, α) κάποιες χριστιανικές ὁμολογίες καί αἱρέσεις ἀποδέχονται τήν καύση τῶν νεκρῶν, θεωρώντάς την πράξη σύμφωνη μέ τή χριστιανική Παράδοση καί β) κάποιοι Ὀρθόδοξοι πιστοί ἐπιλέγουν τήν πράξη αὐτή, εἴτε ἀπό ἄγνοια, εἴτε ἀπό λανθασμένη ἐκτίμηση, θέλοντας ὅμως νά παραμένουν μέλη τῆς Ἐκκλησίας, νά ψάλλεται ἡ Ἐξόδιος Ἀκολουθία τους, νά τελοῦνται τά Μνημόσυνά τους κ.λπ. Εἶναι εὐνόητο, ὅτι ἡ θέση τῆς Ἐκκλησίας ὡς πρός τό ζήτημα αὐτό ἀφορᾶ στά μέλη της καί σέ καμμία περίπτωση δέν ἀποβλέπει στό νά ἐκβιάσει τίς ἀπόψεις ἄλλων συνανθρώπων μας, ἀθέων, ἑτεροθρήσκων, ἑτεροδόξων κ.λπ., τήν ἐλευθερία γνώμης τῶν ὁποίων σέβεται ἀπόλυτα.

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 97, Ιαν. - Μαρτ. 2023

 

ΤΕΥΧΟΣ 97          ΤΡΙΠΟΛΙΣ         ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2023 

Ὁ Μέγας Βασίλειος. Φωστήρας καί Διδάσκαλος τῆς Οἰκουμένης 

Στήν ἀπαρχή κάθε Νέου Ἔτους ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τή μνήμη τοῦ ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας, ἑνός τῶν κορυφαίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί Διδασκάλου τῆς Οἰκουμένης. Ἡ ζωή καί τό ἔργο του εἶναι, γενικά, γνωστά: Καταγόταν ἀπό ἐπιφανῆ καί πλούσια οἰκογένεια τῆς Καππαδοκίας, μέ ἰσχυρές πνευματικές καταβολές καί μέ βαθειές ρίζες στήν ἐκκλησιαστική Παράδοση. Σπούδασε στά σημαντικότερα κέντρα τῆς ἐποχῆς του, τοῦ δ΄ μ.Χ. αἰ., στήν Καισάρεια, στήν Κωνσταντινούπολη, στήν Ἀθήνα, ὅλες σχέδον τίς ἐπιστῆμες, ἀπό φιλοσοφία μέχρι ἰατρική καί θετικές ἐπιστῆμες. Ὡστόσο, ἐπέλεξε νά ἀφιερωθεῖ ὁλοκληρωτικά στόν Χριστό: ἔγινε πρῶτα μοναχός καί ἀσκητής, ἔπειτα Πρεσβύτερος τῆς Ἐκκλησίας καί, τέλος, Ἐπίσκοπος καί Μητροπολίτης στήν Καισάρεια τῆς Καππαδοκίας. Ἐκοιμήθη σέ ἡλικία μόλις 49 ἐτῶν, ἀφήνοντας πλουσιότατο πνευματικό, θεολογικό, συγγραφικό, ἀσκητικό, ἐκκλησιαστικό καί κοινωνικό ἔργο. Ὀνομάστηκε «μέγας» ἐνόσῳ ἀκόμη ζοῦσε, καί μέχρι σήμερα ἐξακολουθεῖ νά διδάσκει κάθε γενεά Χριστιανῶν μέ τά συγγράμματά του, μέ τό ἔργο του καί μέ τό παράδειγμά του.

«Βασίλειος ο Μέγας», τεύχ. 96, Οκτ. - Δεκ. 2022

 

ΤΕΥΧΟΣ 96       ΤΡΙΠΟΛΙΣ      ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2022 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Χάριτι Θεοῦ Μητροπολίτης Μαντινείας καί Κυνουρίας 

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 

Πρός Τόν Ἱερόν Κλῆρον, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαόν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας 

Τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Ἑορτάζουμε σήμερα τά Χριστούγεννα και ἡ μεγάλη αὐτή Ἑορτή ὁδηγεῖ τήν ψυχή καί τήν καρδιά μας στό Σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ, ὅπου βλέπομε τό θεῖον Βρέφος «κείμενον ἐν τῇ Φάτνῃ» καί αἰσθανόμεθα χαράν μεγάλην, διότι «ἐπεσκέψατο ἡμᾶς ἐξ ὕψους ὁ Σωτήρ ἡμῶν».

Αὐτήν, λοιπόν, τήν μεγάλην ἡμέραν καί θαυμαστήν Ἑορτήν ἐπικοινωνῶ μαζί σας καί εὔχομαι, στόν καθένα χωριστά και σέ ὅλους γενικά, νά ζήσωμε τό Μυστήριο τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ καί νά προσφέρωμε στόν Χριστό τή θερμή μας Πίστι γιά νά μᾶς ἀγαπήσῃ, τίς ἁμαρτίες μας γιά νά τίς συγχωρήσῃ καί τήν καθαρή καρδιά μας γιά νά κατοικήσῃ.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Η Παλαιά Διαθήκη στη λατρεία της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΗ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Παλαιά Διαθήκη εἶναι κοινή Βίβλος (μέρος τῆς Βίβλου) μεταξύ Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας καί ἑβραϊκῆς Συναγωγῆς. Ὡστόσο, ἡ ἴδια Βίβλος στή Συγαγωγή μετά τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ διδάσκει ἕναν ἄλλο «θεό», διαφορετικό ἀπό τόν «Θεό τῶν Πατέρων ἡμῶν», τόν «Θεό Ἀβραάμ Ἰσαάκ καί Ἰακώβ». Τοῦτο ὀφείλεται στή διαφορετική ἑρμηνεία καί κατανόηση τῆς Π. Διαθήκης. Ἡ ἔλευση τοῦ Χριστοῦ ἀπεκάλυψε στήν πληρότητά του τό ἑρμηνευτικό «κλειδί» γιά τήν κατανόησή της, τό ὁποῖο εἶναι τό ἴδιο τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐθεντική ἑρμηνεία τῆς Π. Διαθήκης εἶναι μόνο ἡ Χριστολογική. «Ἡ μή Χριστολογική ἑρμηνεία εἶναι αἵρεσις καί πλάνη» (π. Ἰω. Ρωμανίδης). Αὐτό σημαίνει ὅτι τό ἴδιο ἱερό κείμενο μπορεῖ νά γίνει ὁδηγός πρός τόν Θεό, ἀλλά καί ὁδηγός πρός τόν διάβολο. Αὐθεντική συνέχεια τοῦ ἀρχαίου Ἰσραήλ τῶν Προφητῶν καί τῶν Δικαίων, γνήσια «τέκνα τοῦ Ἀβραάμ», δέν εἶναι ὁ σύγχρονος Ἰουδαϊσμός, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ὁ Νέος Ἰσραήλ ἤ ὁ «Ἰσραήλ τοῦ Θεοῦ» (Γαλ. 6,16). Στήν Ἐκκλησία ἡ Π. Διαθήκη ἔχει ἀπόλυτο κύρος ὡς θεόπνευστο κείμενο, μέ τήν προϋπόθεση ὅτι ὅσα λέγονται καί συμβαίνουν ἐκεῖ εἶναι «σκιά», ὅσα ζοῦμε τώρα (Καινή Διαθήκη - Ἐκκλησία) εἶναι «εἰκών» καί ὅσα θά γνωρίσουμε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι «ἀλήθεια» - πραγματικότητα (ἅγ. Μάξιμος Ὁμολογητής, πρβλ. «σκιάν γάρ ἔχων ὁ νόμος τῶν μελλόντων ἀγαθῶν», Ἑβρ. 10,1). Ἄν τό φρόνημα καί ἡ πίστη τῆς Ἐκκλησίας ἐκφράζονται κατ’ ἐξοχήν στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο αὐτή προσεύχεται (στή λατρεία καί στήν ὑμνολογία της), δηλ. ἄν «ὁ κανών τῆς προσευχῆς» («lex orandi») εἶναι «ὁ κανών τῆς πίστεως» («lex credendi»), τότε ἡ Π. Διαθήκη πρέπει νά κατέχει ἐξέχουσα θέση στή θεία λατρεία, ὅπως ὄντως συμβαίνει.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Προτυπώσεις της Θεοτόκου στην Παλαιά Διαθήκη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΖ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Παλαιά Διαθήκη μᾶς παρέχει τή μαρτυρία περί τοῦ ἑνός καί ἀληθινοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐκεῖ μέν ἐμφανίζεται ὡς Ἄσαρκος καί στήν Καινή Διαθήκη ὡς Θεός Σεσαρκωμένος. Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ Π. Διαθήκη ἑρμηνεύεται διά τῆς Καινῆς καί, εἰδικότερα, διά τοῦ Χριστοῦ καί μόνο διά τοῦ Χριστοῦ: «τέλος νόμου Χριστός» (Ρωμ. 10,4)! Ὅλα τά τῆς Π. Διαθήκης τείνουν καί ὁδηγοῦν στόν Χριστό: ἡ Π. Διαθήκη, ὁ Νόμος εἶναι «παιδαγωγός εἰς Χριστόν» (Γαλ. 3,24). Στήν Κ. Διαθήκη κορυφώνεται τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, μέ τή Σάρκωση, τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Στήν Π. Διαθήκη ἐξελίσσονται τά πρῶτα στάδια αὐτῆς τῆς Οἰκονομίας (ὁ Νόμος καί οἱ Προφῆτες) καί προαγγέλλεται ἡ κορύφωσή της, δηλ. ἡ Ἐνσάρκωση τοῦ Θεοῦ Λόγου, «τό μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον» («Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί»!), «τό ἀπ’ αἰῶνος ἀπόκρυφον καί ἀγγέλοις ἄγνωστον μυστήριον», «τοῦ ἀπ’ αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις», ἡ ἐκπλήρωση τῆς «προαιωνίου βουλῆς τοῦ Θεοῦ», «θαῦμα τῶν ἁπάντων θαυμάτων καινότερον». «Θεός ὤν τέλειος, ἄνθρωπος τέλειος γίνεται καί ἐπιτελεῖται τό πάντων καινῶν καινότατον, τό μόνον καινόν ὑπό τόν ἥλιον» (ἅγ. Ἰω. Δαμασκηνός). Οἱ Προφῆτες καί Δίκαιοι τῆς Π. Διαθήκης γνώριζαν πολύ καλά τό μυστήριο τῆς Ἐνσαρκώσεως, ὅμως ἄλλοτε ὁμιλοῦν περί αὐτοῦ ἀμυδρᾶ καί συνεσκιασμένα (π.χ. «ἡ Σοφία ὠκοδόμησεν ἑαυτῇ οἶκον», Παρ. 9,1) καί ἄλλοτε προφητεύοντας συγκεκριμένα γεγονότα - σταθμούς του, ὅπως ὁ τόπος Γεννήσεως τοῦ Μεσσία (Βηθλεέμ), ὁ τόπος ἀνατροφῆς του (Ναζαρέτ), ἡ σφαγή τῶν ἁγίων Νηπίων, ἡ Βάπτιση στόν Ἰορδάνη, τό Πάθος, ἡ Ἀνάσταση κ.ἄ. Ἡ ἀσάφεια, πού περιβάλλει ἀναγκαστικά τίς προφητεῖες, αἵρεται πλήρως στήν ἐκπλήρωσή τους: ὅπως ἡ Π. Διαθήκη ἑρμηνεύεται ἐκ τῆς Καινῆς, ἔτσι καί οἱ προφητεῖες φωτίζονται πλήρως ἐκ τῶν ὑστέρων, ὅταν ἐκληρώνονται. Ὡστόσο, κάποιες ἀπό αὐτές, ὅπως τοῦ Ἡσαΐα, ἔχουν χαρακτηριστική σαφήνεια, ὥστε ὁ παραπάνω προφήτης νά θεωρεῖται «πέμπτος εὐαγγελιστής»! Φυσικά, ἐπίκεντρο τῆς Ἐνανθρωπήσεως καί «αὐτουργός» της εἶναι τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ὅμως, ἐξέχουσα θέση στό μεγάλο αὐτό μυστήριο ἔχει καί τό πρόσωπο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Το Άγιο Πνεύμα στην Παλαιά Διαθήκη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΣΤ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ οὐσία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔγκειται στήν περί Θεοῦ μαρτυρία της, ὁ δέ Θεός τῆς Π. Διαθήκης εἶναι ὁ ἴδιος ἀκριβῶς μέ Αὐτόν τῆς Καινῆς καί μέ τόν Θεό τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶναι ὁ ἀφηρημένος «θεός» τῶν φιλοσόφων, δηλ. μιά γενική, ἀόριστη καί χωρίς ἀντίκρυσμα ἔννοια περί Θεοῦ, οὔτε ὁ «θεός» τοῦ ἀπόλυτου μονοθεϊσμοῦ τοῦ μεταγενέστερου Ἰουδαϊσμοῦ. Ὁ Θεός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος ἀποκαλύπτεται πλήρως στήν Πεντηκοστή, ὅταν τό Ἅγ. Πνεῦμα, ὁδήγησε τούς Μαθητές τοῦ Χριστοῦ «εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν». Ὡστόσο, ἀποκαλύπτεται ἀμυδρά στήν Π. Διαθήκη καί σαφέστερα στήν Καινή. Ἀπό τά Πρόσωπα τῆς Ἁγ. Τριάδος τό πιό οἰκεῖο σέ μᾶς εἶναι τό δεύτερο, ἐπειδή αὐτό σαρκώθηκε (ἔγινε ἄνθρωπος) καί αὐτό «αὐτουργεῖ» τή θεία Οἰκονομία σέ ὅλα τά στάδιά της. Διά τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ γνωρίζουμε τόν Πατέρα, ἀλλά καί τό Ἅγ. Πνεῦμα. Στήν Π. Διαθήκη ὁ Υἱός ἐμφανίζεται ὡς Ἄγγελος τοῦ Πατρός («Ἄγγελος Κυρίου» ἤ «Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος»). Κατά πόσο, ὅμως, καί τό Ἅγ. Πνεῦμα ἐμφανίζεται καί ἐνεργεῖ στήν Π. Διαθήκη; Ἐκεῖ ὑπάρχουν πλούσιες ἀναφορές στό «Πνεῦμα Κυρίου» ἤ στό «Πνεῦμα Θεοῦ» ἤ ἁπλῶς στό «Πνεῦμα». Πῶς ἑρμηνεύονται, ὅμως, αὐτές καί τί ἀκριβῶς εἶναι τό «Πνεῦμα» κατά τήν Π. Διαθήκη; 

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Θεία Λατρεία καί Θεοφάνειες της Παλαιάς Διαθήκης

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΕ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Οὐσιαστικό περιεχόμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι οἱ ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ (θεοφάνειες) στούς πρός τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ Προφῆτες καί Δικαίους. Τό πῶς ἑρμηνεύονται οἱ θεοφάνειες εἶναι καθοριστικό γιά τήν αὐθεντική κατανόηση τῆς Π. Διαθήκης καί γιά τήν ὀρθοδοξία (ὀρθή πίστη) κάθε μέλους τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Δύση π.χ. ἐξέλαβε τίς θεοφάνειες ὡς «γινόμενα καί ἀπογινόμενα κτίσματα» (κτιστά σύμβολα τοῦ Θεοῦ), μέ ἀποτέλεσμα νά καταλήξει σέ μεγάλες αἱρέσεις. Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση ὁμόφωνα θεωρεῖ τίς θεοφάνειες α) ὡς ἀποκαλύψεις τῆς ἄκτιστης Δόξης ἤ Ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ στούς Δικαίους, δηλ. ὡς πραγματικές ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ καί β) ὡς ἀποκαλύψεις, μέσω τῆς ἀκτίστου Δόξης Του, ἑνός προσώπου, τοῦ Ἀσάρκου Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Προσεκτική μελέτη τῶν κειμένων τῆς Π. Διαθήκης πού ἀναφέρονται στίς θεοφάνειες καί ὅπου ὁ ἐμφανιζόμενος στούς Προφῆτες «Ἄγγελος Κυρίου» αὐτοαποκαλεῖται «Θεός τῶν Πατέρων ὑμῶν», πείθει ὅτι ὁ ἐμφανιζόμενος ἐκεῖ Θεός δέν εἶναι ὁ Θεός Πατήρ. Κατά τόν ἴδιο τρόπο ἑρμηνεύει τίς θεοφάνειες ἡ Καινή Διαθήκη (ἀπόστολοι Παῦλος καί Ἰωάννης), καθώς καί οἱ Πατερική Παράδοση (οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας). Ὡστόσο, τό φρόνημα (ἡ πίστη) τῆς Ἐκκλησίας ἐκφράζεται περισσότερο στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο αὐτή προσεύχεται (στή λατρεία - ὑμνολογία της): «ὁ κανών τῆς προσευχῆς» («lex orandi») εἶναι «ὁ κανών τῆς πίστεως» («lex credendi»). Ἡ λατρεία (ὑμνολογία) ἐκφράζει ἀπόλυτα τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, ἔστω καί μέ κάποια ποιητική ἐλευθερία. Ἡ λατρεία προηγεῖται τῆς Θεολογίας, ἤ μᾶλλον εἶναι ἡ πρωταρχική Θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ὑμνολογία εἶναι ἔργο μεγάλων Πατέρων, φωτισμένων ποιητῶν, ἀσκητῶν, αὐθεντικῶν φορέων καί Ὁμολογητῶν τῆς πίστεως καί τῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπιπλέον ἔχει ἐπικυρωθεῖ ἀπό τήν ἐκκλησιαστική συνείδηση καί ἐξαγιασθεῖ ἀπό τή μακραίωνη λειτουργική (προσευχητική) πράξη. Πῶς ἑρμηνεύει ἡ θεία λατρεία τίς θεοφάνειες τῆς Π. Διαθήκης, ὡς πρός τό ἐμφανιζόμενο θεῖο Πρόσωπο; Πραδείγματα:

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Η Χριστολογική ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΔ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Θεός δέν ἀποκαλύπτει τήν ἄκτιστη, ἀπρόσιτη καί ἀμέθετη γιά μᾶς Οὐσία Του, τήν ὁποία οὐδείς γνωρίζει, ἐκτός τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀλλά τήν ἐπίσης ἄκτιστη Ἐνέργειά Του ἤ τίς ἄκτιστες Ἐνέργειές Του. Ὡστόσο, μέσῳ αὐτῶν τῶν ἀκτίστων Ἐνεργειῶν ἀποκαλύπτεται ἕνα Πρόσωπο, ὁ «ἐνεργῶν» τίς θεῖες Ἐνέργειες, «ὁ Κύριος τῆς Δόξης» ἤ «ὁ Θεός τῶν Πατέρων ἡμῶν» κ.ἄ. Αὐτό τό Πρόσωπο δέν εἶναι ὁ Θεός Πατήρ, ὅπως πολλοί νομίζουν, ἀλλά ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τό Ὁποῖο στήν Π. Διαθήκη ἐμφανίζεται ὡς Ἄσαρκος Λόγος καί ταυτίζεται μέ τόν Σεσαρκωμένο Λόγο τῆς Καινῆς Διαθήκης, τόν Ἰησοῦ Χριστό, μέ τή διαφορά ὅτι στήν πρώτη περίπτωση ἐμφανίζεται χωρίς τήν ἀνθρώπινη φύση Του, ἐνῶ στή δεύτερη ἐμφανίζεται μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του, τήν ὁποία προσέλαβε ἐν χρόνῳ («ὅτε ἦλθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου», Γαλ. 4,4). Στίς περισσότερες περιπτώσεις αὐτός ὁ «Κύριος τῆς Δόξης» ἐμφανίζεται ὡς «Ἄγγελος Κυρίου» ἤ ἁπλῶς ὡς «Ἄγγελος» ἤ ὡς «Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος», ὁ Ὁποῖος διακρίνεται σαφῶς ἀπό τούς κτιστούς ἀγγέλους, ἀποκαλούμενος ταυτόχρονα «Κύριος» καί «Θεός τῶν Πατέρων ἡμῶν». Ὁ «Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος» καί «Κύριος τῆς Δόξης» τῆς Π. Διαθήκης, «ὅτε ἦλθε τό πλήρωμα τῶν καιρῶν» γεννήθηκε στόν κόσμο ὡς «Παιδίον νέον», σύμφωνα μέ τήν προαιώνια ἀπόφασή Του («βουλήν» Του), σταυρώθηκε γιά τή σωτηρία μας καί «ἀνέστη αὐτεξουσίως» (μέ τή δική Του δύναμη). Οἱ Ἰουδαῖοι τῆς ἐποχῆς Του δέν ἀντελήφθησαν ὅτι τό ἱστορικό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ταυτίζεται ἀπολύτως μέ τόν Θεό τῆς Π. Διαθήκης, τόν Δημιουργό, τόν Νομοθέτη, τόν ἐμφανιζόμενο στούς Προφῆτες, τόν διασώσαντα τόν Λαό στήν Ἐρυθρά θάλασσα κ.λπ., καί ἐσταύρωσαν τόν «Κύριο τῆς Δόξης». Γι’ αὐτό, κάθε ἑρμηνεία πού δέν ταυτίζει τόν Θεό τῆς Καινῆς, τόν Ἰησοῦ Χριστό, μέ τόν Θεό τῆς Παλαιᾶς, τόν «Κύριο τῆς Δόξης», εἶναι ἰουδαϊκή ἑρμηνεία τῆς Π. Διαθήκης, δηλ. πεπλανημένη - αἱρετική ἑρμηνεία. Ἰουδαϊκή ἑρμηνεία εἶναι ἐν πολλοῖς καί ἡ σύγχρονη ἐπιστημονική ἤ «ἀντικειμενική» ἑρμηνεία τῆς Π. Διαθήκης. Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ κατανοεῖ καί ἑρμηνεύει τήν Π. Διαθήκη χριστολογικά καί μόνο χριστολογικά. «Ἡ μή χριστολογική ἑρμηνεία τῆς Π. Διαθήκης εἶναι αἵρεσις καί πλάνη» (π. Ἰωάννης Ρωμανίδης). Ἡ ἀποκάλυψη τῆς ἀλήθειας τῆς Π. Διαθήκης ἐξαρτᾶται ἀπόλυτα ἀπό τή μέθοδο ἑρμηνείας της. Ἡ ὀρθή μέθοδος (ἡ χριστολογική) εἶναι τό «κλειδί» γιά τήν κατανόηση τῆς Π. Διαθήκης καί μᾶς ἀποκαλύπτει τήν Ἀλήθειά της, πού εἶναι ὁ Χριστός. Ἡ πεπλανημένη μέθοδος (ἡ μή χριστολογική) ὁδηγεῖ ἀναπόφευκτα σέ πεπλανημένες ἀντιλήψεις περί τοῦ περιεχομένου τῆς Π. Διαθήκης. Ἡ χριστολογική μαρτυρία τῆς Π. Διαθήκης διαφαίνεται καί ἀπό τά ἴδια τά κείμενά της, ὅπου ὁ ἐμφανιζόμενος ἐκεῖ «Ἄγγελος Κυρίου» ἀποκαλεῖται σαφῶς καί ἐπανειλημμένως «Θεός», δεδομένου ὅτι ὁ Πατήρ οὐδέποτε ἀποκαλεῖται «Ἄγγελος» καί δέν εἶναι κανενός «Ἄγγελος». Στό ἴδιο πνεῦμα ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει ὅτι ἡ πνευματική Πέτρα, πού πότιζε τούς πατέρες ἐπί Μωϋσέως, ἦταν ὁ Χριστός (Α΄ Κορ. 10, 1-4) καί ὅτι ὁ Μωϋσῆς θεώρησε «πλοῦτον» γιά τόν ἑαυτό του «τόν ὀνειδισμόν τοῦ Χριστοῦ» (Ἑβρ. 11,26), ἐνῶ ἔζησε πρό (τῆς Ἐνσαρκώσεως) τοῦ Χριστοῦ! Κατά τόν ἴδιο τρόπο ἑρμηνεύει γεγονότα τῆς Π. Διαθήκης ἡ Πατερική καί Ὑμνολογική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Ο Χριστός αποκαλυπτόμενος στην Παλαιά Διαθήκη

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΓ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Παλαιά Διαθήκη περιλαμβάνει τό σύνολο (τῶν γνωστῶν τουλάχιστον) ἀποκαλύψεων τοῦ Θεοῦ πρό τῆς ἐν σαρκί παρουσίας Του στόν κόσμο. Σέ κάθε περίπτωση, εἴτε στήν Παλαιά, εἴτε στήν Καινή Διαθήκη, ὁ Θεός ἀποκαλύπτει τήν ἄκτιστη Ἐνέργεια ἤ Δόξα Του καί ὄχι τήν ἄκτιστη καί παντελῶς ἀπρόσιτη Οὐσία Του. Ἀπό τίς Ἐνέργειές Του γνωρίζουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι Τριαδικός, ὅτι εἶναι τρία Πρόσωπα ἤ Ὑποστάσεις (Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα). Αὐτό ἀποκαλύπτεται ἀμυδρά στήν Π. Διαθήκη καί σαφέστερα στήν Καινή. Ἡ Ἐνέργεια ἤ οἱ Ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ εἶναι κοινές τῶν τριῶν Προσώπων καί πηγάζουν ἀπό τήν κοινή θεία Οὐσία (εἶναι «οὐσιώδεις»). Δέν ὑπάρχουν ὑποστατικές ἤ προσωπικές Ἐνέργειες. Ὡστόσο, ἀπό τίς Ἐνέργειες ἀποκαλύπτεται ἕνα Πρόσωπο, ὁ «ἐνεργῶν» τήν κοινή ἤ τίς κοινές Ἐνέργειες: «ἐνεργῶν δέ (ἐστί) ὁ κεχρημένος τῇ ἐνεργείᾳ, ἤτοι ἡ ὑπόστασις» (Ἁγ. Ἰωάννης Δαμασκηνός). Ποιό εἶναι τό θεῖο Πρόσωπο, πού ἐνεργεῖ στήν Π. Διαθήκη καί ἀποκαλύπτεται μέσῳ τῶν κοινῶν Ἐνεργειῶν τῆς Ἁγίας Τριάδος;

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Στοιχεία Θεολογίας της Παλαιάς Διαθήκης

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΒ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ οὐσία καί ἡ ἀξία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔγκεινται στήν περί Θεοῦ μαρτυρία της. Ἡ Ἐκκλησιαστική Παράδοση ὁμόφωνα δέχεται ὅτι ὁ ἐμφανιζόμενος σ’ αὐτήν Θεός εἶναι ὁ Ἴδιος ἀκριβῶς μέ τόν ἐμφανιζόμενο στήν Καινή καί στίς θεοπτικές ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων. Ὁ Θεός αὐτός ἐμφανίζεται ὡς Τριαδικός (Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα), ἄν καί στήν Π. Διαθήκη ὑποκρύπτεται ἡ τριαδικότητά Του καί τονίζεται ἡ ἑνότητά Του, λόγῳ τοῦ κινδύνου τῆς πολυθεΐας ἀπό τό περιβάλλον τῆς ἐποχῆς. Ὡστόσο, ἀπό μαρτυρίες τῆς ἴδιας τῆς Π. Διαθήκης προκύπτει ὅτι οἱ Προφῆτες καί Δίκαιοι τῆς ἐποχῆς της γνώριζαν τήν ἀλήθεια περί Ἁγίας Τριάδος. Τήν ἴδια μαρτυρία παρέχει καί ἡ Λειτουργική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Κάθε ἄλλη κατανόηση καί ἑρμηνεία τῆς Π. Διαθήκης, κατά τήν ὁποία αὐτή ὁμιλεῖ γιά ἕναν μόνο Θεό, ὁ Ὁποῖος μάλιστα διαφέρει ἀπό Αὐτόν τῆς Καινῆς, εἶναι ἰουδαϊκή ἑρμηνεία της καί αἵρεση.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Η περί Θεού μαρτυρία της Παλαιάς Διαθήκης

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΑ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Παλαιά Διαθήκη μαρτυρεῖ γιά τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο καί στήν ἱστορία. Ἐκεῖ ἀκριβῶς ἔγκειται ἡ οὐσία της. Δέν ἀναζητοῦμε σ’ αὐτήν τίς ἱστορικές πληροφορίες ἀναγκαστικά πού ἐμπεριέχει, οὔτε τίς τυχόν ἀλήθειες περί τοῦ κτιστοῦ κόσμου, οὔτε κἄν τήν ἱστορία τοῦ Ἰσραήλ, ὡς «ἐκλεκτοῦ Λαοῦ» τοῦ Θεοῦ. Εἰδικότερα, ἡ Π. Διαθήκη ἀναφέρεται στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ πρίν τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο. Ἡ ἔλευση τοῦ Χριστοῦ ἑρμηνεύει τά γεγονότα τῆς Π. Διαθήκης. Ἡ ἱστορία της εἶναι «ἱστορία γεγονότων» (συγκεκριμένων παρεμβάσεων τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο καί στήν ἱστορία), ἀλλά καί ὁλόκληρη ἡ Θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι «Θεολογία γεγονότων». Ἡ Π. Διαθήκη ἑρμηνεύεται διά τῆς Καινῆς καί μόνο διά τῆς Καινῆς. Ἡ Καινή Διαθήκη φωτίζει τήν Παλαιά: ὅ,τι ἐκεῖ φαίνεται σκοτεινό, σκιῶδες καί δυσερμήνευτο, φωτίζεται καί διευκρινίζεται ἐδῶ. Ἡ ἑρμηνεία τῆς Π. Διαθήκης χωρίς τό φῶς τῆς Καινῆς εἶναι ἰουδαϊκή ἑρμηνεία καί γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀποτελεῖ πλάνη καί αἵρεση. Ὅμως, ποιός Θεός ἐνεργεῖ στή Π. Διαθήκη καί ποιές εἶναι οἱ «ἰδιότητές» του καί τά «χαρακτηριστικά» του;

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Οι συνέπειες της πτώσεως

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ι΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Παλαιά Διαθήκη δέν ἀναφέρεται μόνο στή δημιουργία – προέλευση τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί στήν πτώση του. Τό γεγονός τῆς πτώσεως ἀποτελεῖ «κλειδί» γιά τήν κατανόηση τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Οἰκονομίας, δηλ. ὁλόκληρης τῆς Θεολογίας μας. Ὁ ἄνθρωπος στήν προπτωτική του κατάσταση ἔφερε ὅλα τά στοιχεῖα τῆς «εἰκόνος» (σχετικῆς ὁμοιότητος) τοῦ Θεοῦ. Ὡς «μικρός κόσμος» καί «μεθόριος» μεταξύ ὁρατοῦ καί ἀοράτου κόσμου, ἦταν «δοξῃ καί τιμῇ ἐστεφανωμένος» (Ψαλμ. 8,6) καί εἶχε θεοπτικές ἐμπειρίες: ἔβλεπε τόν Θεό καί συνομιλοῦσε μαζί Του. Ὡστόσο, θέλησε νά αὐτονομηθεῖ ἔναντι τοῦ Θεοῦ καί νά γίνει θεός «διά τοῦ ἑαυτοῦ του» (ἐκτός τοῦ Θεοῦ καί ἄνευ τοῦ Θεοῦ). Ἡ οὐσία τῆς πτώσεως ἔγκειται στήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά αὐτονομηθεῖ καί νά αὐθεοποιηθεῖ. Ἡ πτώση εἶχε τραγικές συνέπειες γιά τόν ἄνθρωπο καί τόν κόσμο, οἱ σημαντικότερες ἀπό τίς ὁποῖες εἶναι:

Όρος Πίστεως της ενωτικής Συνόδου Φερράρας – Φλωρεντίας (1438-1439 μ.Χ.)

 

Η ΕΝΩΤΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΦΕΡΡΑΡΑΣ – ΦΛΩΡΕΝΤΙΑΣ

1438 – 1439 μ.Χ. 

Ἡ ἑνωτικὴ Σύνοδος Φερράρας – Φλωρεντίας, ἢ ἁπλῶς Φλωρεντίας, συνεκροτήθη ἐν ἔτεσι 1438 – 1439 μ.Χ. ἀρχικῶς ἐν Φερράρᾳ τῆς Ἰταλίας καὶ ἐν συνεχείᾳ ἐν Φλωρεντίᾳ, μὲ σκοπὸν τὴν «ἕνωσιν τῶν Ἐκκλησιῶν», ἐπὶ Αὐτοκράτορος Ἰωάννου Η΄ Παλαιολόγου (1425-1448), Πάπα Ρώμης Εὐγενίου Δ΄ (1431-1447) καὶ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ἰωσὴφ Β΄ (1416-1439). Ὑπῆρξε ἡ κορυφαία ἀπόπειρα ἑνώσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μετὰ τοῦ ἀποσχεσθέντος ἐξ αὐτῆς (1054) Ρωμαιοκαθολικισμοῦ. Μετεῖχον αὐτοπροσώπως ὁ Αὐτοκράτωρ καὶ ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἐπὶ κεφαλῆς πολυμελοῦς Ὀρθοδόξου ἀντιπροσωπείας, καὶ ὁ Πάπας μετὰ πλήθους συνοδικῶν ἐκ τῆς ἄλλης πλευρᾶς. Ἡ Ὀρθόδοξος ἀντιπροσωπεία, ἀποσκοποῦσα εἰς τὴν παροχὴν βοηθείας ἐκ μέρους τῆς Δύσεως πρὸς ἀποτροπὴν τοῦ τουρκικοῦ κινδύνου, κατόπιν ἀφορήτων πιέσων καὶ ἐκβιασμῶν, πλὴν ἐλαχίστων μελῶν της ἐκ συνειδήσεως λατινοφρόνων, ἠναγκάσθη νὰ ὑπογράψῃ τὸν κάτωθι Ὅρον Πίστεως, ἀπηχοῦντα τὰς λατινικὰς καινοτομίας καὶ πλάνας. Τόν Ὅρον ἠρνήθη νὰ ὑπογράψῃ ὁ Μητροπολίτης Ἐφέσου ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικὸς (1392-1445), ὑπέρμαχος τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως κατὰ τὴν πορείαν τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου (ὁ γέρων Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Ἰωσὴφ ἀπέθανε ὁλίγον πρὸ τῆς ὑπογραφῆς τοῦ Ὅρου καὶ ἐτάφη ἐν Φλωρεντίᾳ).

Επικήδειος Διαδόχου Πᾳύλου (16/1/2023)

 

«Κωνσταντίνε Μεγαλειότατε, Βασιλιά πατέρα μου, παππού, Ολυμπιονίκη. 

Είναι οδυνηρή αυτή η μέρα του χωρισμού για την αγαπημένη σου βασίλισσα και μητέρα μας. Για μας τα παιδιά και τα εγγόνια σου.

Για όλους όσους ήρθαν σήμερα να σε χαιρετήσουν για τελευταία φορά. Αλλά και για όλους εκείνους που τιμούν τη μνήμη σου και ήταν αδύνατον να είναι σήμερα μαζί σου.

Όμως δεν είναι αυτό το τέλος πατέρα. Θα ζεις πάντα στη σκέψη μας και την καρδιά μας. Όπως συμβαίνει σε κάθε ελληνική οικογένεια που χάνει ό,τι πιο αγαπητό και ό,τι πιο πολύτιμο έχει ένας άνθρωπος στη ζωή του.

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Αρχέγονη κατάσταση και πτώση

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Θ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀρχίζει μέ τή δημιουργία τοῦ κόσμου. Ὁμιλεῖ, ὅμως, περί κόσμου, γιά νά ὁμιλήσει περί ἀνθρώπου: σύντομα μεταπηδᾶ ἀπό τήν περί κόσμου στήν περί ἀνθρώπου διήγηση, παρέχοντας τά βασικότερα στοιχεῖα τῆς χριστιανικῆς ἀνθρωπολογίας. Ὁ ἄνθρωπος δημιουργεῖται «κατ’ εἶκόνα» καί «καθ’ ὁμοίωσιν» τοῦ Θεοῦ. Ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο ἔγκειται κυρίως στήν ψυχή, ἀλλά καί στό σῶμα, σύμφωνα μέ κάποιους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἀρχέτυπο τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπινου σώματος εἶναι ἐκεῖνο τό σῶμα πού προσέλαβε ἀργότερα ὁ Δημιουργός τοῦ ἀνθρώπου (ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ), ὅταν ἔγινε ἄνθρωπος. Εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στήν ψυχή εἶναι ὁ φωτοειδής ἀνθρώπινος «νοῦς». Ὡστόσο, ὁ σημερινός ἄνθρωπος (παρά τίς μετεξελίξεις του, παρά τά ἐπιτεύγματά του, παρά τόν πολιτισμό του) δέν εἶναι ὅπως δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό. Ἡ ἀρχική του κατάσταση «πόρρω ἀπέχει» τῆς σημερινῆς. Τώρα, οὔτε φωτεινός εἶναι, οὔτε ὁμοίωση πρός τόν Θεό ἔχει: ἡ ὁμοίωσή του εἶναι πρός τά «ἀνόητα κτήνη» (Ψαλμ. 48,13). Τήν παροῦσα κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου προκάλεσε τό τραγικό γεγονός τῆς πτώσεως. Ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀναφέρεται ὄχι μόνο στή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί στήν ἀρχική του κατάσταση καί στήν πτώση (Γεν. κεφ. 3).

«Ορθοδοξία και Ζωή» 2022-2023: Η ψυχή του ανθρώπου και τα μέρη της

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Η΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΖ΄, ἔτους 2022-2023. 

Προέλευση καί οὐσία τῆς ψυχῆς: Ἡ διήγηση τῆς Γενέσεως γιά τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου ὑπονοεῖ σαφῶς τή διάκρισή του σέ σῶμα καί ψυχή. Τόσο τό σῶμα, ὅσο καί ἡ ψυχή δημιουργοῦνται μέ ἰδιαίτερη (διαφορετική) δημιουργική Ἐνέργεια: τό σῶμα ἐκ τῶν «χειρῶν» καί ἡ ψυχή ἐκ τοῦ «ἐμφυσήματος» τοῦ Θεοῦ. Συνήθως λέγεται ὅτι τό σῶμα εἶναι τό θνητό καί ἡ ψυχή τό «ἀθάνατο» μέρος τοῦ ἀνθρώπου, ἡ δέ Ὀρθόδοξη ὑμνολογία ὁμιλεῖ περί ψυχῆς ὡς «πράγματος ἀθανάτου». Ἡ ἀντίληψη γιά τήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς ἦταν εὐρύτατα διαδεδομένη στόν ἀρχαῖο ἑλληνισμό, ὅμως, στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση ἰσχύει μόνο μέ προϋποθέσεις, ὅπως: α) Ἡ ψυχή δέν εἶναι ἄκτιστη, ἀλλά κτιστή. β) Δέν εἶναι ἀθάνατη «κατά φύσιν», ἀλλά «κατά χάριν», ἀφοῦ «πᾶν τό ἀρξάμενον τελευτᾶ κατά φύσιν». γ) Δέν ταυτίζεται μέ τόν ἄνθρωπο, ἀλλά εἶναι μέρος ἀνθρώπου. δ) Ἡ ἀθανασία τοῦ ἀνθρώπου δέν στηρίζεται στήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, ἀλλά στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καί στή μέλλουσα ἀνάσταση τῶν σωμάτων. Κατά τούς Πατέρες, ἡ ψυχή εἶναι «οὐσία ζῶσα, ἁπλῆ, ἀσώματος, σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς κατ᾿ οἰκείαν φύσιν ἀόρατος, λογική τε καί νοερά, ἀσχημάτιστος ... αὐτεξούσιος, θελητική τε καί ἐνεργητική, τρεπτή, ἤτοι ἐθελότρεπτος, ὅτι καί κτιστή» (Ἰω. Δαμασκηνός). Ὡς κτίσμα, ἀντλεῖ ὅλες τίς ἰδιότητές της ἀπό τόν Θεό: «πάντα ταῦτα κατά φύσιν ἐκ τῆς τοῦ δημιουργήσαντος αὐτήν χάριτος εἰληφυῖα, ἐξ ἧς καί τό εἶναι καί τό φύσει οὕτως εἶναι εἴληφεν». Ἡ ψυχή μόνο ἐπί τοῦ ἀνθρώπου θεωρεῖται, τά δέ φυτά καί ζῶα διαθέτουν μόνο κάποιες δυνάμεις της (τή «θρεπτική», τήν «αὐξητική», τήν «αἰσθητική» καί τή «ζωτική»). Μέ αὐτά τά δεδομένα, ἡ ψυχή ἔχει ἀρχή, ἀλλά δέν ἔχει τέλος. Ἀνήκει σέ ἕνα μόνο πρόσωπο καί συνδέεται μέ ἕνα μόνο σῶμα. Δημιουργεῖται μαζί μέ τό σῶμα: «ἅμα δέ τό σῶμα καί ἡ ψυχή πέπλασται· οὐ τό μέν πρότερον, τό δέ ὕστερον». Δέν προϋπάρχει, οὔτε εἰσέρχεται σέ ἄλλο σῶμα μετά τόν φυσικό θάνατο. Ἡ «μετενσάρκωση» καταδικάστηκε ἀπό τήν τήν Ε΄ Οἰκουμενική Σύνοδο (553) στό πρόσωπο τοῦ Ὠριγένη. Ὡς πρός τήν προέλευσή της, δέν ταυτίζεται μέ τήν «πνοή» (Ἐνέργεια) τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι ἀποτέλεσμά της («ἐνέργημα»). Ὡς πρός τήν ἀξία της, ὑπερέχει τοῦ σώματος. Ἐπιπλέον, ἀγαπᾶ τό «ἴδιον» (τό δικό της) σῶμα: «τοσοῦτον γάρ ἐρασμίαν ἔχει δι’ αὐτοῦ φυσικῶς τήν πρός τό οἰκεῖον σῶμα ἡ ψυχή συνάφειαν, ὡς μηδέποτε ἀπολιπεῖν τοῦτο ἐθέλει» (Γρηγ. Παλαμᾶς). Ἐκείνη παρέχει στό σῶμα τή ζωή, τήν κίνηση, τήν αἴσθηση κ.τ.λ. Μετά τήν ἀναχώρησή της ἀπό αὐτό μέ τόν φυσικό θάνατο, τό μέν σῶμα νεκρώνεται καί διαλύεται, ἡ δέ ψυχή ὑφίσταται τήν πρώτη καί «μερική» κρίση («ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν, μετά δέ τοῦτο κρίσις», Ἑβρ. 9,27) καί προγεύεται τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ἤ τῶν αἰωνίων βασάνων κατά τά ἔργα της, μέχρι τῆς κοινῆς ἀναστάσεως. Τότε θά λάβει τό δικό της ἀναδημιουργημένο σῶμα καί θά κριθεῖ μαζί μέ αὐτό στήν «ἐσχάτη» καί «γενική» Κρίση τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου, «εἰς Ζωήν αἰώνιον» ἤ «εἰς Κόλασιν αἰώνιον» (Ματθ. 25, 31-46).