«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Το πρόσωπο του Ιησού Χριστού

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Θ' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Εἰσαγωγικά: Προϋπόθεση γιά νά προσεγγίσουμε τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ πίστη στήν ἀλήθεια γιά τήν Ἁγία Τριάδα (ἡ «ψηλάφηση» τοῦ μυστηρίου τῆς Ἁγίας Τριάδος), ἀφοῦ ὁ Χριστός εἶναι «ὁ εἷς τῆς Τριάδος». Ὁ Θεός τῆς πίστεώς μας εἶναι «μία φύσις ἤ οὐσία καί τρεῖς ὑποστάσεις ἤ πρόσωπα». Περισσότερο, ὅμως, ἀπό τό πῶς εἶναι ὁ Θεός καθ’ Αὐτόν μᾶς ἐνδιαφέρει τό πῶς σχετίζεται μέ τόν κόσμο καί ἰδιαιτερα μέ τόν ἄνθρωπο. Ὁ Θεός ἔρχεται σέ ἐπαφή μέ τόν κόσμο, μέσω τῶν ἐνεργειῶν Του, οἱ ὁποῖες εἶναι ἄκτιστες. Μέ τίς ἄκτιστες ἐνέργειές Του δημιουργεῖ τόν κόσμο καί τόν ἄνθρωπο. Εἰδικότερα ὁ ἄνθρωπος, ὅπως καί οἱ Ἄγγελοι, δημιουργεῖται γιά νά μετέχει καί στή θεοποιό ἐνέργεια ἤ Δόξα τοῦ Θεοῦ, δηλ. στήν ὕψιστη μορφή θείας μετοχῆς, πού ταυτίζεται μέ τήν κατάσταση τοῦ Παραδείσου. Ὅμως, ὅπως γνωρίζουμε, ὁ ἄνθρωπος ἐξέπεσε ἀπό τήν κατάσταση αὐτή, στερήθηκε τή μετοχή στή Δόξα τοῦ Θεοῦ (Ρωμ. 3,23), ἀπώλεσε τόν Παράδεισο, «παρεδόθη τῇ φθορᾷ καί συνεζεύχθη τῷ θανάτῳ», κατέστη δοῦλος τῶν παθῶν καί διάγει σέ αἰχμαλωσία τοῦ διαβόλου.

«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Το μυστήριο της Αγίας Τριάδος

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Η' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Ἀπό τήν Παλαιά στήν Καινή Διαθήκη: Στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Θεός ἐμφανίζεται ὡς ἕνας καί μοναδικός. Ταυτόχρονα, ὅμως, ἐμφανίζεται ὡς «Ἄγγελος» ἑνός ἄλλου Προσώπου ἤ ὡς Ἄγγελος τῆς «βουλῆς» τοῦ Προσώπου αὐτοῦ («Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος»). Ἀλλοῦ ὁ Θεός ἐκφράζεται γιά τόν ἑαυτό Του σέ πληθυντικό ἀριθμό καί ἀλλοῦ γίνεται λόγος γιά δύο ἤ τρεῖς «Κυρίους», καί «Κύριος» σημαίνει Θεός στή γλώσσα τῆς Ἁγίας Γραφῆς! Ἔτσι, ἤδη στήν Π. Διαθήκη ὑπονοεῖται τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τό μυστήριο αὐτό εἶναι γνωστό στούς Προφῆτες καί Δικαίους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἀλλά δέν τονίζεται γιά εἰδικούς λόγους. Ἀποκαλύπτεται σαφέστερα στήν Καινή Διαθήκη, ὅταν «ὁ εἷς τῆς Τριάδος» ἔγινε ἄνθρωπος, καί διατυπώνεται μέ συγκεκριμένους ὅρους ἀπό τίς Οἰκουμενικές Συνόδους καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Κατά τήν τελική διατύπωσή του, ὁ Θεός εἶναι «μία οὐσία ἤ μία φύση καί τρεῖς ὑποστάσεις ἤ τρία πρόσωπα» (Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα). Ὡστόσο, καί μετά τή διατύπωση αὐτή, ἡ ἀλήθεια γιά τήν Ἁγία Τριάδα παραμένει μυστήριο. Ὁ ἀνθρώπινος λόγος ἀδυνατεῖ νά ἐννοήσει πῶς τά τρία εἶναι ἕνα καί τό ἕνα τρία. Ὡστόσο, στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἔγιναν ἀπόπειρες νά κατανοηθεῖ τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος μέσω τοῦ ὀρθοῦ λόγου καί, εἰδικότερα, μέσω τῆς φιλοσοφίας, οἱ ὁποῖες ὅμως κατέληξαν σέ μεγάλες αἱρέσεις.

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η Μέλλουσα και Έσχατη Κρίση

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΖ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Εἶπεν ὁ Κύριος· Ὅταν ἔλθῃ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ καὶ πάντες οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι μετ’ αὐτοῦ, τότε καθίσει ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ. 32 Καὶ συναχθήσεται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἀφοριεῖ αὐτοὺς ἀπ’ ἀλλήλων, ὥσπερ ὁ ποιμὴν ἀφορίζει τὰ πρόβατα ἀπὸ τῶν ἐρίφων· 33 καὶ στήσει τὰ μὲν πρόβατα ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ τὰ δὲ ἐρίφια ἐξ εὐωνύμων. 34 Τότε ἐρεῖ ὁ Βασιλεὺς τοῖς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ· Δεῦτε, οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου· 35 ἐπείνασα γὰρ καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καὶ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην καὶ συνηγάγετέ με, 36 γυμνὸς καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην καὶ ἤλθετε πρός με. 37 Τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ οἱ δίκαιοι λέγοντες· Κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα καὶ ἐθρέψαμεν, ἢ διψῶντα καὶ ἐποτίσαμεν; 38 Πότε δέ σε εἴδομεν ξένον καὶ συνηγάγομεν, ἢ γυμνὸν καὶ περιεβάλομεν; 39 Πότε δέ σε εἴδομεν ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ καὶ ἤλθομεν πρὸς σέ; 40 Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Βασιλεὺς ἐρεῖ αὐτοῖς· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε. 41 Τότε ἐρεῖ καὶ τοῖς ἐξ εὐωνύμων· Πορεύεσθε ἀπ’ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ· 42 ἐπείνασα γὰρ καὶ οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καὶ οὐκ ἐποτίσατέ με, 43 ξένος ἤμην καὶ οὐ συνηγάγετέ με, γυμνὸς καὶ οὐ περιεβάλετέ με, ἀσθενὴς καὶ ἐν φυλακῇ καὶ οὐκ ἐπεσκέψασθέ με. 44 Τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ καὶ αὐτοὶ λέγοντες· Κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα ἢ διψῶντα ἢ ξένον ἢ γυμνὸν ἢ ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ καὶ οὐ διηκονήσαμέν σοι; 45 Τότε ἀποκριθήσεται αὐτοῖς λέγων· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ’ ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδὲ ἐμοὶ ἐποιήσατε. 46 Καὶ ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον» (Ματθ. 25, 31-46).

«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Η ερμηνεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στή θεία Λατρεία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Ζ' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Ἡ χριστολογική ἑρμηνεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση μαρτυρεῖ σαφῶς ὅτι τό θεῖο πρόσωπο, πού ἐνεργεῖ στήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι τό πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὅπου ἐκεῖ ἐμφανίζεται ὡς Ἄσαρκος Λόγος. Τό «μυστήριο τοῦ Χριστοῦ» ἐνεργεῖται ἤδη στήν Π. Διαθήκη. Ἀπό Ὀρθόδοξη ἄποψη, ἡ Π. Διαθήκη ἑρμηνεύεται χριστολογικά καί μόνο χριστολογικά. «Ἡ μή χριστολογική ἑρμηνεία τῆς Π. Διαθήκης εἶναι αἵρεσις καί πλάνη». Μή χριστολογική ἑρμηνεία εἶναι π.χ. ἡ ἐπιστημονική ἑρμηνεία. Μή χριστολογική ἑρμηνεία κάνουν συνήθως οἱ αἱρέσεις. Ἡ μή χριστολογική ἑρμηνεία ὁδηγεῖ σέ ἀδιέξοδα. Ἡ χριστολογική (ὀρθόδοξη) ἑρμηνεία, ἀντίθετα, ἐξασφαλίζει (καί ἀποδεικνύει) τήν ἀπόλυτη ἑνότητα μεταξύ Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης, ἀφοῦ τό ἴδιο ἀκριβῶς Πρόσωπο, ὁ ἴδιος Θεός, ἐνεργεῖ καί στίς δύο περιπτώσεις. Ἡ ἴδια ἡ Καινή Διαθήκη ἑρμηνεύει χριστολογικά τήν Παλαιά. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τήν ἑρμηνεύουν, ἐπίσης, χριστολογικά. Τό ἴδιο ἀκριβῶς κάνει καί ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ὑμνολογία ἐκφράζει τήν Ἀλήθεια καί τή Θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι μέρος τῆς θεόπνευστης Παράδοσης τῆς Ἐκκλησίας. Τά ὑμνολογικά κείμενα εἴτε εἶναι ἔργα μεγάλων Πατέρων καί Ἁγίων, εἴτε ἐπικυρώθηκαν καί καθαγιάστηκαν κατά τή χρήση τους ἀπό μεγάλους Πατέρες καί Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. «Ὅπως προσεύχεσαι, ἔτσι καί πιστεύεις, καί ὅπως πιστεύεις ἔστι καί προσεύχεσαι»: «lex orandi est lex credenti» («ὁ κανόνας τῆς προσευχῆς εἶναι ὁ κανόνας τῆς πίστεως»). Ἡ ἐκκλησιαστική ὑμνολογία ἑρμηνεύει χριστολογικά χαρακτηριστικές Θεοφάνειες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅπως: 

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η Παραβολή του Ασώτου

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΣΤ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· Ἄνθρωπός τις εἶχε δύο υἱούς. 12 Καὶ εἶπεν ὁ νεώτερος αὐτῶν τῷ πατρί· Πάτερ, δός μοι τὸ ἐπιβάλλον μέρος τῆς οὐσίας. Καὶ διεῖλεν αὐτοῖς τὸν βίον. 13 Καὶ μετ’ οὐ πολλὰς ἡμέρας συναγαγὼν ἅπαντα ὁ νεώτερος υἱὸς ἀπεδήμησεν εἰς χώραν μακράν, καὶ ἐκεῖ διεσκόρπισεν τὴν οὐσίαν αὐτοῦ ζῶν ἀσώτως. 14 Δαπανήσαντος δὲ αὐτοῦ πάντα ἐγένετο λιμὸς ἰσχυρὸς κατὰ τὴν χώραν ἐκείνην, καὶ αὐτὸς ἤρξατο ὑστερεῖσθαι. 15 Καὶ πορευθεὶς ἐκολλήθη ἑνὶ τῶν πολιτῶν τῆς χώρας ἐκείνης, καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν εἰς τοὺς ἀγροὺς αὐτοῦ βόσκειν χοίρους· 16 καὶ ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν κερατίων ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι, καὶ οὐδεὶς ἐδίδου αὐτῷ. 17 Εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθὼν εἶπε· Πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρός μου περισσεύουσιν ἄρτων, ἐγὼ δὲ λιμῷ ἀπόλλυμαι; 18 Ἀναστὰς πορεύσομαι πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ ἐρῶ αὐτῷ· Πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου· 19 καὶ οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου· ποίησόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου. 20 Καὶ ἀναστὰς ἦλθε πρὸς τὸν πατέρα ἑαυτοῦ. Ἔτι δὲ αὐτοῦ μακρὰν ἀπέχοντος εἶδεν αὐτὸν ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἐσπλαγχνίσθη· καὶ δραμὼν ἐπέπεσεν ἐπὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ, καὶ κατεφίλησεν αὐτόν. 21 Εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ υἱός· Πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου. 22 Εἶπε δὲ ὁ πατὴρ πρὸς τοὺς δούλους αὐτοῦ· ἐξενέγκατε τὴν στολὴν τὴν πρώτην καὶ ἐνδύσατε αὐτόν, καὶ δότε δακτύλιον εἰς τὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ ὑποδήματα εἰς τοὺς πόδας, 23 καὶ ἐνέγκαντες τὸν μόσχον τὸν σιτευτόν θύσατε, καὶ φαγόντες εὐφρανθῶμεν, 24 ὅτι οὗτος ὁ υἱός μου νεκρὸς ἦν καὶ ἀνέζησεν, καὶ ἀπολωλὼς ἦν καὶ εὑρέθη. Καὶ ἤρξαντο εὐφραίνεσθαι. 25 Ἦν δὲ ὁ υἱὸς αὐτοῦ ὁ πρεσβύτερος ἐν ἀγρῷ· καὶ ὡς ἐρχόμενος ἤγγισε τῇ οἰκίᾳ, ἤκουσε συμφωνίας καὶ χορῶν· 26 καὶ προσκαλεσάμενος ἕνα τῶν παίδων ἐπυνθάνετο τί εἴη ταῦτα. 27 Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ· Ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἥκει· καὶ ἔθυσεν ὁ πατήρ σου τὸν μόσχον τὸν σιτευτόν, ὅτι ὑγιαίνοντα αὐτὸν ἀπέλαβεν. 28 Ὠργίσθη δὲ καὶ οὐκ ἤθελεν εἰσελθεῖν. Ὁ οὖν πατὴρ αὐτοῦ ἐξελθὼν παρεκάλει αὐτόν. 29 Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε τῷ πατρί· Ἰδοὺ τοσαῦτα ἔτη δουλεύω σοι καὶ οὐδέποτε ἐντολήν σου παρῆλθον, καὶ ἐμοὶ οὐδέποτε ἔδωκας ἔριφον ἵνα μετὰ τῶν φίλων μου εὐφρανθῶ· 30 ὅτε δὲ ὁ υἱός σου οὗτος, ὁ καταφαγών σου τὸν βίον μετὰ πορνῶν, ἦλθεν, ἔθυσας αὐτῷ τὸν μόσχον τὸν σιτευτόν. 31 Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ· Τέκνον, σὺ πάντοτε μετ’ ἐμοῦ εἶ, καὶ πάντα τὰ ἐμὰ σά ἐστιν· 32 εὐφρανθῆναι δὲ καὶ χαρῆναι ἔδει, ὅτι ὁ ἀδελφός σου οὗτος νεκρὸς ἦν καὶ ἀνέζησε, καὶ ἀπολωλὼς ἦν καὶ εὑρέθη» (Λουκ. 15, 11-32).

«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η Παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΕ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· 10 Ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. 11 Ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· 12 νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. 13 Καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανόν ἐπᾶραι, ἀλλ’ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. 14 Λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται» (Λουκ. 18, 9-14)