Οι ανθρωπολογικές συνέπειες της Αναστάσεως

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Ι' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου ΙΒ', ἔτους 2017-2018.

Ἡ κορύφωση τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ: Οἱ δύο ὄψεις τῆς ἴδιας πραγματικότητος: α) τό πρόσωπο καί β) τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ. Τό ἔργο συνίσταται στή διδασκαλία, στά θαύματα, στό Πάθος καί στήν Ἀνάσταση. Ἄν ὁ σκοπός τῆς Ἐνανθρωπήσεως ἦταν «ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἔστι τόν διάβολον» (Ἑβρ. 2,14), τότε ἡ κατ’ ἐξοχήν πράξη, μέ τήν ὁποία ἐπιτυγχάνεται αὐτός ὁ σκοπός, εἶναι ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Βέβαια, οἱ ἀναστάσεις δέν εἶναι μοναδικό ἤ ἄγνωστο φαινόμενο στήν Ἁγ. Γραφή. Στήν Παλαιά Διαθήκη, καταγράφονται οἱ ἀναστάσεις τοῦ υἱοῦ τῆς χήρας ἀπό τόν προφήτη Ἠλία (Γ' Βασ. 17,20), τοῦ υἱοῦ τῆς Σουναμίτιδος ἀπό τόν προφήτη Ἐλισσαῖο (Δ' Βασ. 4,32) καί τοῦ νεκροῦ στόν τάφο τοῦ Ἐλισσαίου (Δ' Βασ. 13,21). Ὁ Κύριος εἶχε ἤδη ἀναστήσει τόν υἱό τῆς χήρας τῆς Ναΐν (Λουκ. 7,11), τήν κόρη τοῦ Ἰαείρου (Ματθ. 9,18) καί τόν Λάζαρο (Ἰω. 11,17), ἐνῶ νεκρούς ἀνέστησαν καί οἱ Ἀπόστολοι (Πραξ. 9,32 καί 20,8). Ὡστόσο, αὐτές διακρίνονται σαφῶς ἀπό τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, τουλάχιστον στά ἑξῆς: α) Οὐδείς, ἐκτός τοῦ Χριστοῦ, ἀνέστη «αὐτεξουσίως» (μέ τή δική του δύναμη). Ὅλοι ἀνέστησαν ὑπό τοῦ Χριστοῦ ἤ διά τοῦ Χριστοῦ (εἴτε αὐτοπροσώπως, εἴτε μέσῳ τῶν Προφητῶν ἤ Ἀποστόλων Του. β) Ὅλες οἱ ἄλλες ἀναστάσεις ἦταν προσωρινές: ἀκόμη καί ὅσοι ἀνέστησε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ἀπέθαναν πάλι! Μόνο ὁ Ἴδιος παρέμεινε αἰωνίως ζῶν. Οἱ λοιπές ἀναστάσεις εἶναι ἁπλῶς, ἐνδείξεις ἤ βεβαιώσεις ἤ «πιστώσεις» τῆς κοινῆς ἀναστάσεως πρό τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του.

Ἡ κατάργηση τοῦ θανάτου: Σύμπασα ἡ ἱερά Παράδοσις, ἀλλά καί ἐκκλησιαστική ὑμνολογία, μαρτυροῦν σαφῶς ὅτι μέ τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου καταργήθηκε ὁ θάνατος («ὁ θάνατος τεθανάτωτε»!) καί ὅτι «Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωήν χαρισάμενος»! Γιατί, ὅμως, οἱ ἄνθρωποι συνεχίζουν νά πεθαίνουν; Τοῦτο συμβαίνει, ἐπειδή ἡ ἀνάσταση ἔχει δυό ὄψεις, ὅπως ὁ θάνατος, τήν πνευματική καί τή φυσική. Ὅπως ὑπάρχει πνευματικός καί φυσικός (σωματικός) θάνατος, ὑπάρχει πνευματική καί σωματική ἀνάσταση. Πνευματικός ἤ «πρῶτος θάνατος» εἶναι ἡ ἀποστασία ἀπό τόν Θεό, ἡ στέρηση τῆς Δόξης Του (Ρωμ. 3,23), ἡ μή μετοχή στίς σωστικές Ἐνέργειές Του, καί σωματικός ἤ «δεύτερος θάνατος» εἶναι ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα, ὡς συνέπεια τοῦ «πρώτου θανάτου». Κατ’ ἀναλογίαν, «πρώτη ἀνάστασις» (πνευματική) εἶναι ἡ κοινωνία μέ τόν Θεό, ἡ μετοχή στίς σωστικές Ἐνέργειές Του, ἡ σωτηρία καί ἡ θέωση, καί «δευτέρα ἀνάστασις» εἶναι ἡ σωματική. Ὅπως στήν πτώση τοῦ Ἀδάμ προηγήθηκε ὁ «πρῶτος θάνατος» καί ἀκολούθησε πολύ ἀργότερα ὁ «δεύτερος», ἔτσι τώρα μετέχουμε ἤδη στήν «πρώτη ἀνάσταση» καί θά ἀκολουθήσει ἡ «δευτέρα» (ἡ σωματική) πρό τῆς Β' Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ. Καί ὅπως ὁ («δεύτερος») θάνατος «ἐβασίλευσεν ... καί ἐπί τούς μή ἁμαρτήσαντας» (Ρωμ. 5,14), ἔτσι καί ἡ «δευτέρα ἀνάστασις» θά εἶναι κοινή καί γιά τούς μή μετανοήσαντας. Ἡ πίστη στή «δευτέρα ἀνάσταση», ὅπως προφητεύεται στήν προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ (37,1 ἑξ.) εἶναι βασικό δόγμα τῆς Ἐκκλησίας. Κατά τούς Πατέρες, «ἀπόδειξις» τῆς καταργήσεως τοῦ θανάτου εἶναι τό «γεγονός» ὅτι ὁ θάνατος δέν εἶναι πλέον φοβερός, ἀλλά καταντᾶ «ἐμπαιζόμενος» ἀπό τούς ἁγίους Μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ θεολογική ἑρμηνεία τῆς Εἰκόνος τῆς Ἀναστάσεως: Ὀρθόδοξη καί δυτική ἀπεικόνιση τῆς Ἀναστάσεως. Ἡ Δύση ἐπιχειρεῖ νά ἀπεικονίσει τό γεγονός ἐξωτερικά, σάν νά τό ἔβλεπε κάποιος. Ὅμως, οὐδείς εἶδε πῶς ἀκριβῶς ἀνέστη ὁ Κύριος! Πολλοί εἶδαν τόν Ἀναστάντα, τόν κενό Τάφο, τά ἐντάφια Σπάργανα κ.ἄ., τό ἴδιο τό γεγονός, ὅμως, οὐδείς! Κατά συνέπειαν, ἡ «ἀντικειμενική» ἀπεικόνιση τῆς Ἀναστάσεως, εἶναι ἀποκλειστικά προϊόν φαντασίας. Ἡ Ὀρθόδοξη τέχνη, ἀντίθετα, ἐπιχειρεῖ νά ἐξεικονίσει τό θεολογικό βάθος τοῦ γεγονότος, σύμφωνα μέ τίς μαρτυρίες τῶν ἱερῶν κειμένων, τήν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας καί τίς συνέπειες τοῦ γεγονότος στή ζωή τῶν πιστῶν καί «φίλων» τοῦ Χριστοῦ. Ἐδῶ ὁ Χριστός ἐξέρχεται ἀπό ἕναν σκοτεινό χῶρο, τόν Ἅδη, περιβάλλεται μέ Δόξα (Φῶς), βαστάζει τό ὄργανο τῆς συντριβῆς τοῦ θανάτου, τόν τίμιο Σταυρό, συνεγείρει ἀπό τόν τάφο του τόν Ἀδάμ, ἀλλά «παγγενῆ» (ὡς σύμβολο ὁλοκλήρου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους), πατᾶ πάνω στίς συντριβεῖσες «πῦλες» τοῦ Ἅδου, ἐνῶ γύρω εἰκονίζονται τά διασκορπισμένα «κλεῖθρα» τοῦ Ἅδου καί κάτω εἰκονίζεται δεμένος σφικτά ὁ «ἰσχυρός» (ὁ Διάβολος) (Ματθ. 12,29).