«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Η αγιότητα της Εκκλησίας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΗ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Μία τῶν τεσσάρων ἰδιοτήτων τῆς Ἐκκλησίας, κατά τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, εἶναι ἡ ἁγιότητα. Ἡ Ἐκκλησία ὁρίζεται, μεταξύ ἄλλων, ὡς «κοινωνία ἁγίων». Τί σημαίνει ἁγιότητα καί «κοινωνία ἁγίων»; Ἅγιος εἶναι: α) ὁ ἀπαλλαγμένος ἀπό κάθε ἁμαρτία, β) ὁ ἀφιερωμένος (ὁ ἀνατεθείς) στόν Θεό. Ὅμως, εἶναι ὅλοι οἱ ἀνήκοντες στήν Ἐκκλησία ἅγιοι; Στήν «κοινωνία ἁγίων» ἀνήκουν καί οἱ ἁμαρτωλοί, ἀφοῦ καί αὐτοί εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας; Τί εἶναι ἡ ἁμαρτία; Εἶναι ἡ ἀποστασία ἀπό τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ ἐν ἔργῳ ἤ λόγῳ ἤ διανοίᾳ διαφοροποίηση ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Εἶναι δυνατό νά ἀποφευχθεῖ ἡ ἁμαρτία; «Οὐδείς ἀναμάρτητος», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία! Εἶναι ἡ Ἐκκλησία ἁγία ἀπό τά μέλη της;

Ἡ ἁγιότητα τῆς Ἐκκλησίας: Προφανῶς, ἄλλη εἶναι ἡ πηγή καί ἡ βάση τῆς ἁγιότητος τῆς Ἐκκλησίας: Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι κοινωνία ἀνθρώπων μεταξύ τους, ἀλλά κοινωνία ἀνθρώπων μέ τόν Χριστό, ὁ δέ Χριστός εἶναι ἅγιος, εἶναι ὁ μόνος ἅγιος, ὁ κατ’ ἐξοχήν ἅγιος, ὁ ἀπολύτως ἅγιος: «εἷς Ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός»! Ὁ Χριστός προσέλαβε πλήρη καί τέλεια τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀλλά «χωρίς ἁμαρτίας». Ἡ πλήρης ἀναμαρτησία τοῦ Κυρίου: Ὁ Κύριος «ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδέ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ» (Α΄ Πέτρ. 2,22). Ἡ μαρτυρία τοῦ Ἰδίου: «τίς ἐξ ὑμῶν ἐλέγχει με περί ἁμαρτίας;» (Ἰω. 8,46). Ἡ κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἁγία καί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἁγία ἀπό τήν Κεφαλή της καί ὄχι ἀπό τά μέλη της. Ἡ Κεφαλή ἁγιάζει ὅλο τό Σῶμα. Ἀλλά, καί σκοπός τῶν μελῶν εἶναι ὁ ἁγιασμός, ὁ ἀγῶνας γιά τόν ἁγιασμό: «κατά τόν καλέσαντα ὑμᾶς ἅγιον καί αὐτοί ἅγιοι ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ γενήθητε, διότι γέγραπται· ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγώ ἅγιός εἰμι» (Α΄ Πέτρ. 1, 15-16). Σκοπός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Ἐκκλησία ὁμοιάζει μέ πλοῖο, πού πορεύεται πρός τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἐμφάνισις - παρουσία τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ κόσμῳ. Ποιοί εἶναι οἱ ἅγιοι καί ποιῶν «ἁγίων κοινωνία» εἶναι ἡ Ἐκκλησία; α) Ἐκείνων πού ἐπέτυχαν τόν ἁγιασμό τους καί εἶναι στόν οὐρανό. β) Ἐκείνων πού ἀγωνίζονται γιά τόν ἁγιασμό τους στή γῆ. Ἐμεῖς ἀποκαλούμεθα «ἅγιοι», ὄχι ἐκ τοῦ ἐπιτεύγματος, ἀλλά ἐκ τοῦ σκοποῦ μας: οἱ ἐκφράσεις «ἅγιοι Ἀρχιερεῖς», «ἅγιοι πατέρες», «ἅγιοι ἐπίτροποι», «ἅγιοι ἱεροψάλτες» κ.ἄ., σημαίνουν ὅτι οἱ παραπάνω εἶναι «κεκλημένοι ἅγιοι».

Ἡ κατάσταση τῆς ἁγιότητος: Ἄν πηγή τῆς ἁγιότητος εἶναι τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, τότε ἁγιότητα εἶναι ἡ θέα τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ Δόξῃ Του. Ἡ θέα αὐτή εἶναι ταυτόχρονα καί μετοχή στή Δόξα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ὁ ἐν Χριστῷ δοξασμός τοῦ ἀνθρώπου. Δόξα εἶναι ἡ ἄκτιστη Ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ ἤ τό «ἀπρόσιτον» (ἄκτιστο) Φῶς, μέσα στό Ὁποῖο «κατοικεῖ» ὁ Θεός. Διά τῆς θέας τῆς Δόξης τοῦ Χριστοῦ ὁ ἄνθρωπος μετέχει στό ἄκτιστο καί σώζεται, γίνεται ἄκτιστος «κατά χάριν» καί θεός «κατά χάριν». Ἡ ἐπίτευξη τοῦ ἐν Χριστῷ δοξασμοῦ ἀρχίζει στήν παροῦσα ζωή καί συνεχίζεται (ἤ μᾶλλον ὁλοκληρώνεται) στήν ἄλλη, στόν «μέλλοντα αἰῶνα». Εἶναι, ὅμως, γεγονός ὅτι ἡ ἐπίτευξη αὐτή δέν εἶναι τόσο εὔκολη, ἐπειδή ὑπάρχουν ἐμπόδια στήν ὁδό πρός τήν ἁγιότητα. Αὐτά εἶναι τά πάθη, ἡ ἁμαρτία καί κυρίως ὁ ἐνεργῶν διά τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας Διάβολος. Ὁ ἀγώνας κατά τῶν παθῶν, τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ Διαβόλου εἶναι προϋπόθεση γιά τόν ἁγιασμό. Ὁ ἀγώνας αὐτός ἤ ἡ προσπάθεια γιά τήν ἀπαλλαγή ἀπό τήν ἁμαρτία, τά πάθη καί τήν αἰχμαλωσία τοῦ Διαβόλου, ὀνομάζεται «κάθαρση» στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Ἡ «κάθαρση» εἶναι τό πρῶτο στάδιο τῆς ἀνθρώπινης τελειώσεως· ὁ «φωτισμός» καί ἡ «θέωση» εἶναι τά δύο ἑπόμενα. Ὅταν αὐτή ὁλοκληρωθεῖ καί ὁ ἄνθρωπος τοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχει τήν κατάσταση τῆς «ἀπαθείας» (ἀπουσίας παθῶν), ὁ ἀνθρώπινος «νοῦς» ἀποκτᾶ τό φυσικό του φῶς, τό ὁποῖο ἀπώλεσε μέ τήν πτώση. Ἡ κατάσταση αὐτή ἀποκαλεῖται «φωτισμός». Στήν κατάσταση αὐτή ἐκδηλώνονται τεκμαρτά πνευματικά χαρίσμασμα καί, εἰδικότερα, ἐνεργοῦν τά διάφορα εἴδη τῆς «νοερᾶς προσευχῆς»: ὁ «νοῦς» προσεύχεται τότε «ἐν τῇ καρδίᾳ» ἀδιαλείπτως. Ἄν τά πάθη καί ἡ ἁμαρτία εἶναι ἀσθένειες τῆς ψυχῆς (καί τοῦ σώματος), τότε ὁ «φωτισμός» εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τῆς ὑγείας τοῦ ἀνθρώπου, ἡ θεραπεία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητος. Ὁ χῶρος, στόν ὁποῖο ἐπιτυγχάνεται αὐτή ἡ θεραπεία, εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ἡ ἴδια Ἐκκλησία δέν ἔχει ἀνάγκη θεραπείας, διορθώσεως ἤ σωτηρίας. Στήν Ἐκκλησία βρισκόμεθα γιά νά σωθοῦμε καί ὄχι γιά νά τήν σώσουμε! «Σωτήρ τοῦ σώματος» (Ἐφ. 5,23), δηλ. τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ὁ Χριστός! Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή ἡ Ἐκκλησία ὁμοιάζει μέ πνευματικό νοσοκομεῖο: Ἰατρός («τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν») εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, νοσοκόμοι οἱ Ἱερεῖς (ὁ Κλῆρος), ἀσθένεια ἡ ἁμαρτία, ἀσθενεῖς οἱ πάντες ἄνθρωποι, φάρμακα τά ἱερά Μυστήρια, θεραπευτικά μέσα τά ἐπιτίμια, θεραπεία ἡ ἀσκητική μέθοδος: νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή κ.ἄ. Ὡστόσο, ὁ «φωτισμός» δέν εἶναι ὁ ἔσχατος προορισμός τοῦ ἀνθρώπου. Ἔσχατος προορισμός εἶναι ἡ «θέωση», δηλ. ἡ θέα τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ Δόξῃ Αὐτοῦ καί ἡ μετοχή στή Δόξα αὐτή: ὁ Θεός δημιούργησε τόν ἄνθρωπο γιά νά «θεωρεῖ τήν Δόξαν» Του (Ἰω, 17,24) καί νά συνδοξάζεται μαζί Του! Θέωση εἶναι ἡ κατάσταση τῆς ἁγιότητος (τῆς ἐπιτευχθείσης ἁγιότητος), ἡ κατάσταση τῶν τιμωμένων Ἁγίων. Ἡ «θέωση» εἶναι προσωρινή κατάσταση στήν παροῦσα ζωή καί μόνιμη κατάσταση στή μέλλουσα. Ἄν ὁ «φωτισμός» ἀντιστοιχεῖ στό «κατ’ εἰκόνα» τοῦ ἀνθρώπου (στό ἀκέραιο καί ἀδιάφθορο «κατ’ εἰκόνα»), ἡ «θέωση» ἀντιστοιχεῖ στό «καθ’ ὁμοίωσιν» (στό ἐπιτευχθέν «καθ’ ὁμοίωσιν»). Πρακτικά ὁ ἁγιασμός καί ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου ἐπιτυγχάνονται: α) Μόνο μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί ὄχι μέ τίς δικές του δυνάμεις. β) Μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. γ) Μέ τήν ἀποφυγή τῆς ἁμαρτίας (ὁ ἁγιασμός εἶναι συνεχής ἀγώνας κατά τῆς ἁμαρτίας) καί μέ τήν καλλιέργεια τῶν χριστιανικῶν ἀρετῶν. δ) Μέ τήν προσευχή: τήν κοινή (μετοχή στίς Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας) καί τήν προσωπική (τήν κατά μόνας προσευχή).

Οἱ τιμώμενοι Ἅγιοι: Εἶναι φανερό, ὅτι κάποια μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι Ἅγιοι μέ εἰδικότερη ἔννοια. Εἶναι ὅσοι πέτυχαν τόν σκοπό τοῦ ἁγιασμοῦ τους, εἶναι οἱ ἐν Χριστῷ δοξασθέντες, οἱ μετέχοντες στή Δόξα τοῦ Χριστοῦ, οἱ «ἐκλάμποντες ὡς φωστῆρες». Αὐτοί ὄχι μόνο καλοῦνται, ἀλλά καί τιμῶνται ὡς Ἅγιοι. Ἔγιναν γνήσιοι «φίλοι Χριστοῦ». Ποιοῦν τά «ἔργα», τά ὁποῖα ποιεῖ ὁ Χριστός, δηλ. ἔχουν ἔκδηλα τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, θαυματουργοῦν: «ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, τά ἔργα ἅ ἐγώ ποιῶ κἀκεῖνος ποιήσει, καί μείζονα τούτων ποιήσει» (Ἰω. 14,12)! Οἱ Ἅγιοι δέν εἶναι ἀπαλλαγμένοι ἀπό κάθε ἁμαρτία, ἀλλά ἀπό τά μεγάλα ἁμαρτήματα καί πάθη. Ἡ προσευχή τους ἔχει μεγάλη δύναμη: «πολύ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη» (Ἰακ. 5,16). Γι’ αὐτό ἐπικαλούμεθα τή μεσιτεία τους γιά τή σωτηρία μας καί γιά τά κατά Θεόν αἰτήματά μας. Εἶναι ἡ ζῶσα παρουσία τοῦ Χριστοῦ ἀνάμεσά μας. Οἱ Ἅγιοι εἶναι παρόντες σέ κάθε ἐποχή. Ἡ ἀξία τῆς Ἐκκλησίας ἔγκειται ὄχι μόνο στό ὅτι ὁδηγεῖ στή σωτηρία, ἀλλά στό ὅτι ἀναδεικνύει Ἁγίους, εἶναι ἐργαστήριο ἁγιότητος μέχρι σήμερα. Ἡ ἀνάδειξη πολλῶν Ἁγίων στήν ἐποχή μας εἶναι ἡ ἰσχυρότερη ἔνδειξη ὅτι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ζῶσα καί ὄντως ἁγία.

Ἡ μαρτυρία τῶν Γραφῶν: «Ὁ Χριστός ἠγάπησε τήν ἐκκλησίαν καί ἑαυτόν παρέδωκεν ὑπέρ αὐτῆς, ἵνα αὐτήν ἁγιάσῃ καθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος ἐν ρήματι, ἵνα παραστήσῃ αὐτήν ἑαυτῷ ἔνδοξον τήν ἐκκλησίαν, μή ἔχουσαν σπίλον ἤ ρυτίδα ἤ τι τῶν τοιούτων, ἀλλ' ἵνα ᾖ ἁγία καί ἄμωμος» (Ἐφεσ. 5. 22-33). «Καί ἐδόθη αὐτῇ ἵνα περιβάληται βύσσινον λαμπρόν καθαρόν· τό γάρ βύσσινον τά δικαιώματα τῶν ἁγίων ἐστί» (Ἀποκ. 19,7-9). «Ὑμεῖς ἐστέ βασίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον, λαός εἰς περιποίησιν». «Ἀδελφοί ἅγιοι, κλήσεως ἐπουρανίου μέτοχοι» (Ἑβρ. 3,1). «Παῦλος ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ ... τῇ ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Κορίνθῳ, σύν τοῖς ἁγίοις πᾶσι» (Β' Κορ. 1,1).