Το άγιο Βάπτισμα στη ζωή της Εκκλησίας

 

ΤΟ ΑΓΙΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 

(Ἄρθρο ἀπό τό ἔντυπο «Βασίλειος ὁ Μέγας. Δελτίον Ἐπικοινωνίας τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγ. Βασιλείου Τριπόλεως», Τρίπολις, τεῦχ. 93, Ἰαν. - Μάρτ. 2022). 

Στήν ἐποχή μας τονίζεται ὅλο καί περισσότερο ἡ σημασία τοῦ Βαπτίσματος σέ ὁλόκληρο τόν Χριστιανικό κόσμο. Τό Μυστήριο αὐτό ἔχει ὑποτιμηθεῖ μεταξύ τῶν Προτεσταντῶν, ὅπου θεωρεῖται συνήθως ἁπλή τελετή, χωρίς οὐσιαστικές συνέπειες γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους, βέβαια, ἡ ἀξία του εἶναι δεδομένη. Εἶναι τό πρῶτο Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἐκεῖνο πού μᾶς εἰσάγει στόν ἁγιασμένο χῶρο της, εἶναι ἡ «θύρα τῆς Ἐκκλησίας», εἶναι ἐκεῖνο, πού μᾶς καθιστᾶ μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, πού μᾶς ἑνώνει μέ τόν Χριστό, πού κυριολεκτικά σώζει (βέβαια, μέ προϋποθέσεις, ὅπως ἡ πίστη καί ἡ κατά Χριστόν ζωή). Ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς εἶχε τονίσει ὅτι, ἄν κάποιος δέν «γεννηθῇ (γιά δεύτερη φορά) ἐξ ὕδατος καί Πνεύματος (ἀπό τό νερό τοῦ Βαπτίσματος καί ἀπό τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἐνεργεῖ στό Μυστήριο αὐτό) οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ (δέν πρόκειται νά μπεῖ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ!)» (Ἰω. 3,5). Τό Βάπτισμα εἶναι, λοιπόν, θεοσύστατο Μυστήριο! Ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ Κύριος, πρίν ἀναληφθεῖ στόν οὐρανό, ἀπέστειλε τούς Μαθητές Του στόν κόσμο νά κηρύξουν τό Εὐαγγέλιο παντοῦ, μέ τήν ἐντολή νά βαπτίζουν «εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» ὅσους πίστευαν στό κήρυγμά τους (Ματθ. 28, 19-20). Ἀλλοῦ διαβεβαιώνει ὅτι, ὅποιος πιστέψει καί βαπτιστεῖ, ἐκεῖνος θά σωθεῖ (Μάρκ. 16,16).

Ὅμως, ποῦ ἀκριβῶς ἔγκειται ἡ ἀξία τοῦ Βαπτίσματος καί ποιά εἶναι ἡ ἐνέργειά του; Γιά νά κατανοηθεῖ αὐτό, πρέπει νά ἀνατρέξουμε πολύ πίσω, στήν ἀρχή τοῦ ἀνθρώπινου γένους καί, εἰδικότερα, στήν «τραγωδία τῆς πτώσεως». Τί συνέβη τότε, ὅταν οἱ πρῶτοι ἀνθρωποι ἐξέπεσαν ἀπό τήν κατάσταση τοῦ Παραδείσου; Τόσο ἡ Ἁγία Γραφή, ὅσο καί οἱ θεοφώτιστοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μᾶς διαβεβαιώνουν ὅτι: α) Ὁ ἄνθρωπος μέ τήν πτώση του ἔγινε δοῦλος καί ὑποχείριο τοῦ Διαβόλου - ὁ Διάβολος κυριάρχησε στόν κόσμο καί στήν ἀνθρώπινη φύση. β) Κατά τόν ἴδιο τρόπο, κυριάρχησε τό κακό καί ἡ ἁμαρτία. γ) Ἡ κοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό διασπάστηκε καί ὁ ἄνθρωπος ἔπαψε πλέον νά βλέπει τόν Θεό. δ) Ἡ Θεία Χάρη, ἡ ὁποία διενεργοῦσε αὐτή τήν κοινωνία, τόν ἐγκατέλειψε. ε) Ἡ κατάσταση τοῦ Παραδείσου καί ἡ ἀπόλαυση, πού ἐκείνη παρεῖχε, ἐξέλειπαν: ὁ ἄνθρωπος ἔγινε ἐξόριστος καί ἔκπτωτος τοῦ Παραδείσου καί ἀναζητᾶ πλέον τή χαρά στά πράγματα τοῦ κόσμου, ἀλλ’ αὐτά μόνο πρόσκαιρη ἱκανοποίηση παρέχουν, ἀναμεμειγμένη μάλιστα μέ τή λύπη! στ) Τέλος, στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου εἰσῆλθε καί κυριάρχησε ὁ θάνατος: ὁ ἄνθρωπος ἔγινε θνητός!

Ὁ Χριστός ἦλθε στόν κόσμο ἀκριβῶς γιά νά ἀναιρέσει τίς τραγικές συνέπειες τῆς πτώσεως, δηλ. γιά νά μᾶς ἀπελευθερώσει ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ Διαβόλου, νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τήν ἁμαρτία, νά καταργήσει τόν θάνατο, νά ἑνώσει τόν ἄνθρωπο μέ τό Θεό. Ὅμως τό ἔργο Του δέν ἐνεργεῖ καταναγκαστικά καί σέ ὅλους, ἀλλά μόνο σέ ὅσους θέλουν, σέ ὅσους πιστεύουν καί σέ ὅσους ἀποδέχονται τά ἀποτελέσματά του. Αὐτό ἀκριβῶς γίνεται μέ τό ἅγιο Βάπτισμα: ἐνεργοποιεῖ τά σωστικά ἀποτελέσματα τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ σέ ὅσους τά ἀποδέχονται, στούς βαπτιζόμενους. Εἶναι μιά μυστηριακή πράξη (ἕνα Μυστήριο) μέ ὀντολογικές συνέπειες. Ὁ βαπτιζόμενος δέν πιστεύει ἁπλῶς στόν Χριστό καί δέν ἀποδέχεται ἁπλῶς τό ἔργο Του, ἀλλά καί ἑνώνεται πραγματικά μαζί Του, «ἐνδύεται» τόν Χριστό. «Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε Χριστόν ἐνεδύσασθε», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας, σέ συμφωνία μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο (Γαλ. 3,7).

Εἰδικότερα, τό ἅγιο Βάπτισμα: α) Ἀπελευθερώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ Διαβόλου. Οἱ πρῶτες εὐχές τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Βαπτίσματος ἀναφέρονται σ’ αὐτό ἀκριβῶς, στήν «ἀπόταξη» τοῦ Σατανᾶ καί στή «σύνταξη» μέ τόν Χριστό. β) Καθαρίζει τήν ψυχή καί τό σῶμα ἀπό κάθε ἁμαρτία, μικρή ἤ μεγάλη. Τό Βάπτισμα τελεῖται «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν», ὅπως ὁμολογοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως. Ἡ ψυχή μας, πού εἶναι μαύρη ἀπό τήν ἁμαρτία, ἐξέρχεται κατάλευκη ἀπό τό νερό τοῦ Βαπτίσματος. γ) Παρέχει στόν ἄνθρωπο τή Θεία Χάρη. Ἡ βαπτισματική Χάρη, σάν ἀνεξίτηλη σφραγίδα ἐγκαθίσταται στόν ἄνθρωπο καί δέν τόν ἐγκαταλείπει ποτέ. Μπορεῖ νά συστέλλεται καί νά περιορίζεται, ὅταν ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἁμαρτωλός, μπορεῖ νά καλύπτεται ἀπό τά ἀνθρώπινα πάθη καί ἀπό τά πλήθη τῶν ἁμαρτιῶν μας, ἀλλά διατηρεῖται σάν μικρή σπίθα στά βάθη τῆς ψυχῆς, πού μπορεῖ νά ἐνεργοποιηθεῖ μέ τή μετάνοια, νά γίνει μεγάλη φλόγα καί νά κατακάψει τήν ἁμαρτία. Ἡ Ἐκκλησία μας δέχεται ὅτι τό Βάπτισμα ἔχει ἀνεξάλειπτο χαρακτήρα καί τελεῖται μόνο μία φορά στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου («ὁμολογῶ ἕν Βάπτισμα»!), οἱ δέ ἅγιοι Πατέρες τονίζουν πῶς ὅ,τι καλό ἐπιτύχει ὁ πιστός στή ζωή του, οἱ χριστιανικές ἀρετές, τά πνευματικά χαρίσματα, ἡ ἁγιότητα, οἱ θεοπτικές ἐμπειρίες, ὅλα αὐτά εἶναι ἐκδήλωση ἤ ἀνάπτυξη τῆς βαπτισματικῆς Χάρης. δ) Τό Βάπτισμα ὀνομάζεται «ἀναγέννηση» στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἐπειδή ἀκριβῶς στήν Κολυμβήθρα τῆς Ἐκκλησίας πεθαίνει ὁ «παλαιός ἄνθρωπος», ὁ ἄνθρωπος τῆς ἁμαρτίας, τοῦ κακοῦ καί τοῦ Διαβόλου, καί γεννιέται ἕνας «νέος ἄνθρωπος», ὁ ἄνθρωπος τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός εἶναι ὁπλισμένος μέ νέες δυνάμεις καί δυνατότητες γιά νά ἐπιτελεῖ τό καλό καί νά ἐργάζεται τίς ἀρετές.

Ἕνας ἀπό τούς ἀσκητές τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς, συνοψίζει ὡς ἑξῆς τά ἀποτελέσματα τοῦ Βαπτίσματος: «Πρίν ἀπό τό ἅγιο Βάπτισμα ἡ θεία Χάρη ἀπ’ ἔξω προτρέπει τόν ἄνθρωπο στά καλά, ἐνῶ ὁ Σατανᾶς φωλιάζει στά βάθη τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καί ἀπό ἐκεῖ ἐπιχειρεῖ νά ἀποκλείσει κάθε διέξοδο τοῦ νοῦ πρός τό καλό. Ἀπό τήν ὥρα, ὅμως, πού ἀναγεννηθήκαμε, ἔξω βρίσκεται ὁ Δαίμονας καί μέσα ἡ Χάρη»! Πράγματι, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας δέχονται ὅτι μέ τό Βάπτισμα ἡ Θεία Χάρη ἐγκαθίσταται στό κέντρο τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, στόν χῶρο ἐκεῖνο πού ἀποκαλοῦν συνήθως «βαθεία καρδία». Βέβαια, ὁ Διάβολος δέν παύει νά ἐνεργεῖ καί μετά τό Βάπτισμα καί νά προτρέπει τόν ἄνθρωπο στό κακό. Ὅμως, δέν ἔχει τήν ἴδια δύναμη, οὔτε τήν ἴδια ἐξουσία. Ἡ δύναμη καί ἡ ἐξουσία εἶναι πλέον στή διάθεση τοῦ ἀνθρώπου καί ἀντλεῖται ἀπό τή Θεία Χάρη πού ὑπάρχει μέσα του. Γιά τόν ἀβάπτιστο ἰσχύει ὅ,τι ἀναφέρει ὁ ἅγιος Δωρόθεος γιά τόν μεταπτωτικό ἄνθρωπο. Τότε, λέγει χαρακτηριστικά, «βίᾳ καί τυραννίδι ἤγετο ὑπό τοῦ ἐχθροῦ ὁ ἄνθρωπος, καί σχεδόν καί οἱ μή θέλοντες ἁμαρτῆσαι βίᾳ ἡμάρτανον». Τότε δηλαδή, ὁ Διάβολος ὁδηγοῦσε τόν ἄνθρωπο, μέ τή βία καί μέ τόν καταναγκασμό, ὅπου ἤθελε ἐκεῖνος, σέ τέτοιο βαθμό μάλιστα, ὥστε καί ὅσοι δέν ἤθελαν νά ἁμαρτήσουν, σχεδόν μέ τή βία ἁμάρταναν! Τώρα, ὅμως, ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος ἀπό τήν ἁμαρτία. Τό Βάπτισμα κυριολεκτικά ἀπελευθερώνει τόν ἄνθρωπο! 

Ἱερεύς Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας