Έκθεσις επί του Διαλόγου μετά των Αγγλικανών (15/9/1966)

ΕΚΘΕΣΙΣ

ΔΙΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΕΠΙ

ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΙΚΑΝΩΝ

(ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΝ 1-15/9/1966)

Σήμερον τὴν 15ην Σεπτεμβρίου 1966 συνῆλθεν ἐν Βελιγραδίῳ, ἐν τῷ Πατριαρχικῷ τῆς Σερβίας μεγάρῳ, εἰς τὴν τελευταίαν αὐτῆς συνεδρίαν, ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Θυατείρων καὶ Μεγάλης Βρεττανίας κ.κ. Ἀθηναγόρου, ἡ Διορθόδοξος Θεολογικὴ Ἐπιτροπὴ διὰ τὴν προετοιμασίαν τοῦ Διαλόγου μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν. Ἡ Ἐπιτροπή, λαβοῦσα ὑπ’ ὄψιν τὸ ἀπὸ 14ης Σεπτεμβρίου 1966 ἑτοιμασθὲν κείμενον ὑπὸ τῆς ὑπ’ αὐτῆς ἐπὶ τούτῳ ὁρισθείσης ὑποεπιτροπῆς ἐπὶ τῶν συζητήσεων τοῦ περιεχομένου τοῦ καταλόγου τῶν θεμάτων τοῦ Διαλόγου μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν, ἀπεφάσισε τὰ ἑξῆς:

α) Ἡ Ἐπιτροπὴ διαπιστώνει, ὅτι τὸ ζήτημα τοῦ Διαλόγου μετὰ τῶν Ἀγγλι­κανῶν ἐτέθη οὐχὶ ἅπαξ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἀλλὰ πολλάκις, κατὰ διαφόρους ἐποχάς. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ἡ Ἀγγλικανικὴ Ἐκκλησία ἀπηυθύνετο κεχωρισμένως πρὸς τὰς κατὰ τόπους Ἐκκλησίας, ὡς τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς Ῥωσίας, τῆς Ῥουμανίας κ.λ.π., μετὰ τῶν ὁποίων διεξήχθησαν θεολογικαὶ συνομιλίαι ἐπὶ διαφόρων θε­μάτων, ὡς ἐπὶ παραδείγματι διὰ τὸ ζήτημα τοῦ κύρους τῶν Ἀγγλικανικῶν χειροτονιῶν, εὑρίσκει ὅτι αἱ ληφθεῖσαι ἀποφάσεις δὲν ὑποχρεώνουν παρὰ μόνον τὰς Ἐκκλησίας, ὧν αἱ Σύνοδοι ἀπεφάνθησαν ἐπὶ ὡρισμένων συζητηθέντων θεμάτων.

β) Κατὰ τὰ τελευταῖα ἑκατὸν ἔτη, καὶ ἐν τοῖς Συνεδρίοις τοῦ Lambeth, ἐξεφράζετο ὑπὸ τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας πάντοτε ἡ ἐπιθυμία προσεγγίσεως πρὸς τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν. Ὑπάρχουσι δηλώσεις τῆς Αὐτοῦ Χάριτος, τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κανταουρίας κ.κ. Μιχαὴλ Ῥάμσεϋ, γενόμεναι ἐν Κωνσταντινουπόλει καὶ ἐν τῇ Θεολογικῇ Σχολῇ τῆς Χάλκης τῷ 1962, περὶ ἀποδοχῆς τῶν Ἁγίων Γραφῶν, τῶν τριῶν βαθμῶν τῆς Ἱερωσύνης, τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς, τῶν συγγραφῶν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἐν αἷς ἐπίσης ἐκφράζεται ἡ ἐπιθυμία ἑνώσεως τῆς Ἀγγλικανικῆς μετὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

γ) Κατὰ τὰς ἐν Ῥόδῳ Διασκέψεις τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἐπίσης ἐξεφράσθη ἡγνώμη καὶ ἐπιθυμία σχετικῶς πρὸς τὴν προσέγγισιν μετὰ τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας. Εἰς τὴν Γ΄ Πανορθόδοξον Διάσκεψιν τῆς Ῥόδου, 1964, ἀπεφασίσθη ἡ σύστασις «Διορθοδόξου Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς» καὶ ἐγένετο πρότασις πρὸς τὰς κατὰ τόπους Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας νὰ ὁρίσωσι τοὺς ἐν αὐτῇ ἀν­τιπροσώπους αὐτῶν. Ἡ Ἐπιτροπὴ αὕτη ἔπρεπε νὰ συνέλθῃ καὶ νὰ διεξαγάγῃ τὸ ἔργον της πρὸ τῆς ἐνάρξεως τοῦ μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν Διαλόγου. Ἡ ἀπόφασις αὕτη τῆς Διασκέψεως τῆς Ῥόδου, τῇ προτάσει τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατρι­αρχείου, ἐνεκρίθη ὑφ’ ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Κατόπιν ἀμοιβαίας συνεννοήσεως τῶν Πατριαρχῶν Κωνσταντινουπόλεως καὶ Σερβίας, ἡ πρώτη σύσκεψις τῆς Διορθοδόξου Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τοῦ Διαλόγου μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν ἔλαβε χώραν εἰς τὴν θεόσωστον πόλιν τοῦ Βελιγραδίου ἀπὸ τῆς 1ης μέχρι τῆς 15ης Σεπτεμβρίου 1966. Κατὰ τὴν σύσκεψιν ταύτην ἐγένοντο εἰσηγήσεις ὑπό τινων ἀντιπροσώπων διαφόρων Ἐκκλησιῶν.

δ) Κατόπιν ἐπακολουθησάσης εὐρείας συζητήσεως, εἰς ἣν ἔλαβον μέρος πάντες οἱ σύνεδροι, κατενοήθη παρὰ πάντων τῶν συνέδρων, ὅτι τὸ ζήτημα τοῦ μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν Διαλόγου εἶναι βαρυσήμαντον καὶ διὰ τοῦτο οὐχὶ ἅπαξ ἐξητάσθη ὑπό τινων κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καίτοι βεβαίως οὐχὶ ἐν τῇ πληρότητί του, ἐξεδηλώθη δὲ ἐκ μέρους τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας προσπάθεια νὰ γνωρίσῃ ἐγγύτερον τὴν ζωὴν καὶ τὴν διδασκαλίαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ ἐπιθυμία προσεγγίσεως τῆς Ὀρθοδοξίας.

ε) Ἡ Ἐπιτροπὴ θεώρει, ὅτι εἶναι χριστιανικὸν ἡμῶν καθῆκον νὰ ἀνταποκριθῶμεν εὐχαρίστως εἰς τὴν ἐνδόμυχον ἐπιθυμίαν τῶν Ἀγγλικανῶν καὶ εἰς τὰς προσπαθείας των, ὅπως γίνωσι κοινωνοὶ τῆς πίστεως ἡμῶν καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως, αἱ ὁποῖαι ὑφίσταντο κατὰ τὴν ἐποχὴν τῆς μιᾶς ἀδιαιρέτου Ἀποστολικῆς καὶ Καθολικῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀμεταβλήτως φυλάσσονται ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ.

στ) Κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν τελευταίων 40-50 ἐτῶν ἔλαβον χώραν διάφοροι ἐπαφαὶ Ὀρθοδόξων μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν, ὡς ἐπὶ παραδείγματι εἰς Lambeth τὸ 1930 καὶ τὸ 1931, εἰς Βουκουρέστιον τὸ 1935, εἰς Σόφιαν καὶ Ἀ­θήνας τὸ 1940 καὶ εἰς Μόσχαν τὸ 1956. Ἐπὶ ὡρισμένων σημείων ἐπετεύχθη συμφωνία μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν.

Ἡ Ἐπιτροπὴ προτείνει, ὅπως, χάριν τῆς πληρότητος τῶν ἀρχείων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, τὰ ἔγγραφα ὅλων αὐτῶν τῶν συναντήσεων ἀποσταλῶσι διὰ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου πρὸς πάσας τὰς Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας, ἵνα αἱ μὴ εἰσέτι ἀποφανθεῖσαι Ἐκκλησίαι ἐπὶ τούτων, ἐν γνώσει καὶ αὐτῶν τῶν στοιχείων, προέλθωσιν εἰς σχετικὰς ἀποφάσεις. Πλὴν τούτου εἶναι ἀπαραίτητον νὰ ἀποσταλῇ εἰς αὐτὰς ὁ κάτωθι ἀναφερόμενος κατάλογος τῶν θεμάτων, ἅτινα ἡ ἡμέτερα Διορθόδοξος Θεολογικὴ Ἐπιτροπὴ ἔκρινεν, ὅτι ἔδει νὰ ὑποβληθῶσι ταῖς Ἐκκλησίαις πρὸς ἔγκρισιν, ἐξέτασιν καὶ ἀπόφασιν. Ὑποβάλλει ὡσαύτως τὴν παράκλησιν, ἵνα αἱ Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι ἐξετάσωσι τὰ θέματα τῆς δευτέρας, τρίτης καὶ τετάρτης κατηγορίας τοῦ κατωτέρω παρατιθεμένου καταλόγου τῶν θεμάτων, ἐπὶ τῷ σκοπῷ ὅπως ἑτοιμασθῶσι θεολογικαὶ εἰσηγήσεις ἐντὸς ἔτους ἀπὸ τῆς λήψεως τοῦ καταλόγου, αἵτινες θὰ ὁλοκληρωθῶσι διὰ τῶν παρατηρήσεων τῶν κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν.

ζ) Κατηγορίαι θεμάτων.

Α΄ Κατηγορία. Θέματα ἐπὶ τῶν ὁποίων ἐπετεύχθη συμφωνία μεταξὺ Ἀγγλικανῶν καί τινων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν:

1. Ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ ἡ Ἱερὰ Παράδοσις (ὅροι Μυστηριακῆς Κοινωνίας 1921, Lambeth 1931, Βουκουρέστιον 1935).

2. Ἡ δικαίωσις τοῦ ἀνθρώπου (Βουκουρέστιον 1935).

3. Περὶ Μυστηρίων ἐν γένει (ὅροι 1921, Πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως, Lambeth 1931, Βουκουρέστιον 1935).

4. Ἡ θεία Εὐχαριστία (ὅροι 1921, Συνομιλίαι Ἀγγλικανῶν καὶ Ὀρθοδόξων 1930 ἐν Λονδίνῳ, Βουκουρέστιον 1935).

5. Περὶ τοῦ μυστηρίου τῆς Ἱερωσύνης, Ἀποστολικῆς διαδοχῆς καὶ τοῦ ζητήματος τοῦ κύρους τῶν Ἀγγλικανικῶν χειροτονιῶν (Πατριαρχεῖον Κωνσταντι­νουπόλεως 1922, Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων 1923, Ἐκκλησία Κύπρου 1923, Πατριαρχεῖον Ἀλεξανδρείας 1930, Πατριαρχεῖον Ῥουμανίας 1936).

Β΄ Κατηγορία. Θέματα ἤδη ἐξετασθέντα, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν ὁποίων δὲν ἐπετεύχθη πλήρης συμφωνία:

1. Περὶ τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τὴν διδασκαλίαν καὶ τὰ σύμβολα τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας. Filioque (ὅροι 1921, Lambeth 1931).

2. Ἡ τιμὴ τῆς Θεομήτορος καὶ τῶν Ἁγίων (ὅροι 1921, Μόσχα 1956).

3. Ἡ τιμὴ τῶν εἰκόνων καὶ τῶν ἱερῶν λειψάνων (ὅροι 1921, ἔκθεσις πίστεως Ἀγγλικανῶν ἱερέων 1922, Μόσχα 1956).

4. Τὸ αὐτοκέφαλον τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ ἡ ἑνότης τῆς πίστεως ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ (ἔκθεσις πίστεως 1922).

5. Ἡ ποικιλία τῶν ἐθίμων ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ (Lambeth 1931, Μόσχα 1956).

6. Τὰ μνημόσυνα τῶν κεκοιμημένων (Μόσχα 1956).

7. Ἡ παροχὴ τῶν Μυστηρίων ἐν περιπτώσει ἀνάγκης (Lambeth 1930).

Γ΄ Κατηγορία. Θέματα μὴ ἐξετασθέντα ἐπαρκῶς:

1. Ἐκκλησιολογία (τὸ Μυστήριον τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὰ οὐσιώδη γνωρί­σματα αὐτῆς, Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι, θεωρία τῶν κλάδων: Branch Theory, ἀναγνώρισις κρατικὴ Establishment, ἡ ἀνωτάτη αὐθεντία ἐν τῇ Ἀγγλικανικῇ Ἐκκλησίᾳ).

2. Ἡ ἑνότης τῆς πίστεως καὶ τὰ ὅρια τῆς ἐλευθερίας ἐν τῇ ἐκφράσει τῆς πίστεως (Δόγμα, θεολογούμενον, θεολογικαὶ γνῶμαι, περιεκτικότης, Comprehensiveness).

Δ΄ Κατηγορία. Ζητήματα τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ ἐξετασθῶσιν εἰς πρώτην σειρὰν ἅμα τῇ ἐνάρξει τοῦ Διαλόγου μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν:

1. Ἡ δυνατότης τῆς ἑνώσεως μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν κατόπιν τῆς Intercommunio αὐτῶν μετὰ τῶν Παλαιοκαθολικῶν, Λουθηρανῶν, ἴσως δὲ καὶ Μεθοδιστῶν.

2. Πῶς ἡ Ἀγγλικανικὴ Ἐκκλησία ἐννοεῖ τὴν ἐν τῇ πίστει ἕνωσιν αὐτῆς μετὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

3. Πῶς αἱ ἀποφάσεις, αἱ ληφθησόμεναι ἐπὶ τῶν θεμάτων τοῦ Διαλόγου, θὰ καταστῶσιν ὑποχρεωτικαὶ δι’ ὁλόκληρον τὴν Ἀγγλικανικὴν κοινωνίαν τῶν Ἐκκλησιῶν.

4. Τὸ κῦρος τῶν 39 ἄρθρων ἐν τῇ Ἀγγλικανικῇ κοινωνίᾳ Ἐκκλησιῶν.

η) Αἱ ἐπὶ τῶν ἀνωτέρω θεμάτων συζητήσεις ἐν τῷ Διαλόγῳ μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν θὰ ἀρχίσωσιν εὐθὺς ὡς αἱ Ἐκκλησίαι, ἐντὸς ἔτους, ἐγκρίνουν τὰς εἰσηγήσεις τῶν Ἐκκλησιῶν κατὰ τὰ κατωτέρω.

Πρωτοβουλίᾳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ ΙΙατριαρχείου δέον νὰ ἐπέλθῃ κατὰ τὸ δυνατὸν ταχέως συνεννόησις μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν διὰ τὴν κατανομὴν τῶν ἀνωτέρω θεμάτων πρὸς μελέτην καὶ καταρτισμὸν εἰσηγήσεων. Ὅθεν ἡ Ἐπιτροπὴ νομίζει, ὅτι ὁ Διάλογος, ὁ Πανορθόδοξος καὶ Παναγγλικανικός, θὰ ἀρχίσῃ ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ θέματα, ἐφ’ ὧν ἔχουσι συμφωνήσει αἱ Αὐτοκέφαλοι Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι ὡς πρὸς τὴν ἐκτίμησιν τῶν ἐπὶ τῶν θεμάτων θέσεων τοῦ Ἀγγλικανισμοῦ.

Ὅσον ἀφορᾷ εἰς τὰ θέματα τῆς Α΄ Κατηγορίας, αἱ Ἐκκλησίαι αἱ μὴ ἀποφανθεῖσαι εἰσέτι διὰ τῶν Συνόδων αὐτῶν, εἶναι ἐλεύθεραι νὰ ἀποφανθῶσι καθ’ ὃν τρόπον θέλουσι κρίνει τοῦτο ὀρθότερον.

Ἐπειδὴ ἐπὶ τῶν θεμάτων τῆς Α΄ Κατηγορίας ἔλαβον Ἐκκλησίαι τινὲς ἀποφάσεις διὰ τῶν Συνόδων αὐτῶν, ἄλλαι δὲ μέλλουσι νὰ ἀποφανθῶσιν ὡσαύτως συνοδικῶς ἐπὶ τούτων, τὰ θέματα τῆς Α΄ Κατηγορίας δεν δύνανται νὰ ἀποτελέσωσι, πρὸς τὸ πάρον, ἀντικείμενον Διαλόγου μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν.

Ἡ Ἐπιτροπὴ θεωρεῖ ὡς ἀναγκαῖον νὰ τονίσῃ, ὅτι μόνον Πανορθόδοξοι, οὐχὶ δὲ διμερεῖς, μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν διαπραγματεύσεις θὰ γίνωσιν ἐπὶ τῶν θεμάτων τῆς Β΄, τῆς Γ΄ καὶ τῆς Δ΄ Κατηγορίας.

θ) Ἡ παροῦσα Ἐπιτροπὴ φρονεῖ, ὅτι εἶναι ἐπανάγκες, πρὸ τῆς συναντήσεως μετὰ τῆς παραλλήλου Παναγγλικανικῆς Ἐπιτροπῆς, νὰ συναντηθῇ ἡ Διορ­θόδοξος Θεολογικὴ Ἐπιτροπὴ ἡμῶν, ἐν χρόνῳ καὶ τόπῳ καθορισθησομένῳ, πρὸς ἐξέτασιν καὶ ἐπεξεργασίαν τῶν εἰσηγήσεων, καθορίζουσα τὰς Ὀρθοδόξους θέσεις.

Τὰ ἀποτελέσματα τῶν ἐργασιῶν τῆς Ἐπιτροπῆς ταύτης, κατόπιν τῆς ἐγκρίσεως τῶν Συνόδων τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, θὰ ἀποτελέσωσι τὸ ἀντικείμενον τῶν πρώτων συζητήσεων μετὰ τῶν Ἀγγλικανῶν.

Ὅθεν, ἡ ἔναρξις τοῦ Διαλόγου θὰ γίνῃ, συμφώνως τῇ ἀποφάσει τῆς Γ΄ ἐν Ῥόδῳ Πανορθοδόξου Διασκέψεως, «κατόπιν κοινῆς συμφωνίας μεταξὺ Ὀρθοδό­ξου καὶ Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας».

ΠΗΓΗ:

Ἰω. Καρμίρη, Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας,

τ. ΙΙ, ἔκδ. β΄, Graz Austria 1968, σ. 1032-1036.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

Στή θέση αὐτή («Οἰκουμενική Κίνησις») ἀναρτῶνται πρός ἐνημέρωσιν τῶν ἐνδιαφερομένων ἐπίσημα κείμενα, ἀναφερόμενα στόν Διάλογο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ διάφορες Χριστιανικές Ὁμολογίες, ἀκόμη καί ἄν δέν ἐκφράζουν ἀκριβῶς ἤ ὀρθῶς τό φρόνημα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.