Νέο βιβλίο: «Η ανθρωπολογία του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού»

«Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ»

Ἐκδόθηκε τό βιβλίο μου μέ τίτλο «Ἡ ἀνθρωπολογία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Πάθη καί ἀρετές ὡς στοιχεῖα τοῦ “παρά φύσιν” καί τοῦ “κατά φύσιν” ἀνθρώπου στή διδασκαλία τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ». Εἶναι μιά θεολογική μελέτη, ἀναφερόμενη στήν περί ἀνθρώπου διδασκαλία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας, εἰδικότερα δέ στή διδασκαλία της γιά τά πάθη καί τίς ἀρετές, μέ βάση τά ἔργα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ (680-749 μ.Χ.). Ἐκπονήθηκε ὡς διπλωματική - μεταπτυχιακή ἐργασία (master) στό Ἑλληνικό Ἀνοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.), Σχολή Ἀνθρωπιστικῶν Σπουδῶν (Πρόγραμμα «Σπουδές στήν Ὀρθόδοξη Θεολογία»), κατά τό ἀκαδημαϊκό ἔτος 2012-2013, παρουσιάστηκε δέ στήν ἁρμόδια Ἐπιτροπή Καθηγητῶν τοῦ Ε.Α.Π. στίς 29-9-2013, ἀπό τήν ὁποία καί ἐγκρίθηκε.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ:

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Πρωτοπρεσβύτερος Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας Mr. Th., Ἐφημέριος Μητροπολιτικοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως, Βουλευτικοῦ 20, ΤΚ 22132, Τρίπολη, Τηλ. Οἰκίας: 2710 234638, Ναοῦ: 2710 222286.

ΤΙΤΛΟΣ: «Ἡ ἀνθρωπολογία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Πάθη καί ἀρετές ὡς στοιχεῖα τοῦ “παρά φύσιν” καί τοῦ “κατά φύσιν” ἀνθρώπου στή διδασκαλία τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ».

ΕΚΔΟΣΗ: Α΄, Τρίπολη 2020.

ΣΕΛΙΔΕΣ: 186.

ΤΙΜΗ: 12 εὐρώ.

ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ: Ἀπό τίς ἐκδόσεις «Ἐλίκρανον», Πατούσα 2, ΤΚ 10677, Ἀθήνα, Τηλ. 210 3303035 καί ἀπό τό κατάστημα ἐκκλησιαστικῶν εἰδῶν «Ἱερατικόν», Γερμανοῦ Πατρῶν 3, Τρίπολη, ΤΚ 22100, Τηλ. 2710 232638, 6974 195949.

ISBN: 978-618-00-1861-5

COPYRIGHT ©: Πρωτ. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Ὁ Δαμασκηνός καί ἡ ἐποχή του

2. Ὁ Δαμασκηνός καί τά ἀνθρωπολογικά ζητήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄. ΟΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

1. Τό θεολογικό πλαίσιο

2. Ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο

3. Τό περιεχόμενο τῶν ὅρων «φύσις» καί «πρόσωπον»

4. Ἡ ἀνάλυση τοῦ ἀνθρώπου στά ἐπιμέρους στοιχεῖα του

5. Τά χριστολογικά θεμέλια τῆς ἀνθρωπολογίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄. Η ΕΚΠΤΩΣΗ ΣΤΟ «ΠΑΡΑ ΦΥΣΙΝ» ΚΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ

1.     Ἡ πτώση καί οἱ ἀνθρωπολογικές της συνέπειες

2. Ἔννοια καί οὐσία τῶν παθῶν

3. «Κατά φύσιν» καί «παρά φύσιν» λειτουργία τῶν παθῶν

4. Διαίρεση, κατάταξη καί ἀλληλεπίδραση τῶν παθῶν

5. Οἱ ἐμπαθείς λογισμοί καί ἡ λειτουργία τους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ «ΚΑΤΑ ΦΥΣΙΝ» ΚΑΙ Η ΕΚΛΑΜΨΗ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ

1. Ἡ σάρκωση τοῦ Λόγου καί ἡ θέωση τῆς ἀνθρώπινης φύσης

2. Ἔννοια καί οὐσία τῶν ἀρετῶν

3. Οἱ ἀρετές ὡς φάρμακα θεραπείας τῶν παθῶν

4. Ἡ «κατά χάριν» θέωση τοῦ ἀνθρώπου μετά τή φυσική ἐκφαντορία τῶν ἀρετῶν

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α΄. Πηγές

Β΄. Βοηθήματα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

«Εἰς κεντρικόν θέμα τῆς θεολογίας, κατά τόν αἰῶνα πού μόλις ἄρχισε, θά ἀναδεικνύεται ὅλον καί ἐντονώτερον τό ἐρώτημα: “Τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος;”. Ἡ θεολογική ἔρευνα θά ἑστιάζεται εἰς τήν ἀνθρωπολογίαν, καί ἰδιαιτέρως εἰς τό τί σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρόσωπον, καθώς καί εἰς τό πῶς θά διασωθῇ ὁ πολιτισμός τοῦ προσώπου μέσα εἰς τό σύγχρονον τεχνοπώλιον, τήν κοινωνίαν τῆς πληροφορίας, μέσα εἰς τάς γιγαντιαίας ἀπροσώπους δομάς τῆς παγκοσμιοποιήσεως». Οἱ ἐπισημάνσεις αὐτές τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη εἶναι χαρακτηριστικές γιά τίς προοπτικές καί τίς κατευθύνσεις τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας σήμερα. Ἔχει ἤδη ἐπισημανθεῖ ὅτι ὁ αἰώνας μας θά εἶναι ὁ αἰώνας τῆς ἀνθρωπολογίας. Εἶναι δέ γεγονός ὅτι, γενικότερα, ὅσο ἡ ἀνθρωπότητα θά μεταβάλλεται καί θά ἐξελίσσεται, ὅσο θά προοδεύει ἐντυπωσιακά στίς ἐπιστῆμες, στήν τεχνολογία καί στόν πολιτισμό, τόσο πιό ἐπιτακτικά θά προβάλλει τό πανάρχαιο καί διαχρονικό ἐρώτημα: «Τί εἶναι, τελικά, ὁ ἄνθρωπος»; «Ποιά ἡ προέλευσή του καί ποιός ὁ προορισμός του»;

Βέβαια, ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ἔχει μιά συγκροτημένη ἀνθρωπολογία, ἡ ὁποία ἀπαντᾶ, ἱκανοποιητικά πιστεύουμε, σ’ αὐτό τό ἐρώτημα. Σέ κάθε ἐποχή, ὅμως, ἀναδεικνύονται νέες πτυχές του καί προβάλλουν νέες ὄψεις τοῦ μυστηρίου πού ὀνομάζεται ἄνθρωπος. Αὐτές ἀπαιτοῦν προσεκτική διερεύνηση, ἀλλά καί ἐπιβάλλουν τήν ἐπαναδιατύπωση τῆς ὀρθόδοξης ἀνθρωπολογίας μέ βάση τά ἑκάστοτε νέα δεδομένα. Ἡ διαδικασία αὐτή, γιά νά εἶναι γνήσια καί αὐθεντική, γιά νά μήν ἐκτρέπεται ἀπό τήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας, πρέπει νά βασίζεται σταθερά καί ἀκλόνητα στίς πηγές τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, οἱ ὁποῖες εἶναι ἡ βιβλική καί πατερική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐπιλέξαμε μέ αὐτή τή μεταπτυχιακή ἐργασία νά διερευνήσουμε τό περί ἀνθρώπου ἐρώτημα καί τίς ἐπιμέρους πτυχές του σέ ἕναν χαρακτηριστικό ἐκπρόσωπο τῆς πατερικῆς παράδοσης, τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό. Στό ἔργο τοῦ Δαμασκηνοῦ συνοψίζεται ἡ θεολογία τῶν Πατέρων τῶν ἑπτά πρώτων αἰώνων τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἐνῶ ταυτόχρονα ἑρμηνεύεται αὐθεντικά ἡ βιβλική παράδοση τῆς Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης. Ἡ ἀνακάλυψη στήν πορεία τῆς ἐργασίας μελετῶν, οἱ ὁποῖες σχετίζονται ἄμεσα ἤ ἔμμεσα μέ τό θέμα, μᾶς ὁδήγησε νά περιοριστοῦμε σέ μιά ὄψη του, πού ἔχει ἐλάχιστα διερευνηθεῖ. Θεωροῦμε, λοιπόν, τήν ἀνθρωπολογία τοῦ Δαμασκηνοῦ ἀπό μιά συγκεκριμένη προοπτική της, αὐτήν τῆς διδασκαλίας του γιά τήν ἔκπτωση τοῦ ἀνθρώπου στό «παρά φύσιν», χαρακτηριστικό τῆς ὁποίας εἶναι ἡ κυριαρχία τῶν παθῶν, καί γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ ἀνθρώπου στήν αὐθεντικότητά του, ἡ ὁποία χαρακτηρίζεται ἀπό τή φυσική παρουσία τῶν ἀρετῶν.

Ἐλπίζουμε ὅτι ἡ ἐργασία αὐτή θά ἀποτελέσει μικρή συμβολή στήν κατανόηση τῆς σκέψης τοῦ μεγάλου αὐτοῦ θεολόγου τῆς Ἐκκλησίας καί ἔχουμε τήν προσδοκία ὅτι ἀπό τήν κατανόηση αὐτή θά προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα γιά τόν ἄνθρωπο. Εὐχαριστῶ θερμά ὅσους συνέβαλαν στήν ὁλοκλήρωση τῆς ἐργασίας, ἰδιαίτερα τούς ἐπιβλέποντες Καθηγητές τοῦ ΕΑΠ κ. Ἀναστάσιο Μαρά καί κ. Κωνσταντῖνο Ἀγόρα γιά τίς πολύτιμες παρατηρήσεις τους. Εὐχαριστῶ ἐπίσης, ὅσους μέ βοήθησαν στή συλλογή καί μετάφραση τῆς ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας, ὅπως οἱ Πρωτοπρεσβύτερος Εὐάγγελος Πριγκιπάκης, κ. Γεώργιος Μπένος καί κ. Ἀλέξιος Νεστούρης.