«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Φορείς της θείας Αποκαλύψεως

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Γ' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Εἰσαγωγικά: Ὁ ἄνθρωπος ἀπό τή φύση του ἀναζητεῖ τόν Θεό. Ἔτσι, ἡ «θρησκεία» ἐμφανίζεται ὡς κατάσταση ἔμφυτη στόν ἄνθρωπο. Ὅμως, ὁ Θεός δέν ἀνακαλύπτεται μέ τίς ἀνθρώπινες προσπάθειες, ὁπότε ἡ θρησκεία εἶναι κατάσταση πλάνης. Ὁ Θεός γίνεται γνωστός μόνο ὅπου ἀποκαλύπτεται ὁ Ἴδιος. Ἄλλο ἀνακάλυψη καί ἄλλο Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ. Κατ’ ἀρχήν ἀποκαλύπτεται στή φύση καί γίνεται γνωστός μέσῳ τῆς δημιουργίας Του. Ὅμως, αὐτή ἡ Ἀποκάλυψη εἶναι ἔμμεση καί ἀτελής καί δέν παρέχει πραγματική γνώση, ἀλλά μόνο γενικές πληροφορίες περί Θεοῦ. Ἄμεσα ὁ Θεός ἀποκαλύπτεται στούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, στούς Ἀποστόλους τῆς Καινῆς καί στούς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Σ’ αὐτούς δέν ἀποκαλύπτει τήν ἄκτιστη καί παντελῶς ἄγνωστη Οὐσία Του, ἀλλά τήν ἐπίσης ἄκτιστη, ἀλλά προσιτή καί μεθεκτή Ἐνέργεια ἤ Δόξα Του. Ἡ Ἐνέργεια εἶναι ἡ ἴδια ἡ θεότητα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἴδιος ὁ Θεός, τό «μέρος» τοῦ Θεοῦ, πού μπορεῖ νά γίνει γνωστό καί μεθεκτό, γι’ αὐτό ὅποιος βλέπει τή Δόξα ἤ τήν Ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, «θεοῦται», γίνεται «θεός κατά χάριν».

Πίστη καί Ἀποκάλυψη: Ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ καί τό περί πίστεως ἐρώτημα: Γιατί πιστεύουμε; (ὡς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί). Κάποιοι πιστεύουν ἐπειδή πείθονται ἀπό κάποια ἐπιχειρήματα περί πίστεως. Ὅμως, λογικά ἐπιχειρήματα (ἀποδείξεις) περί Θεοῦ δέν ὑπάρχουν, ἐπειδή ὁ Θεός δέν γίνεται γνωστός μέ τή λογική, οὔτε ἀποκαλύπτεται στήν ἀνθρώπινη νόηση. Ἡ πραγματικότητα τοῦ Θεοῦ εἶναι «ὑπέρ λόγον», «ὑπέρ νοῦν» καί «ὑπέρ ἔννοιαν»! Ἄλλοι θεωροῦν ὅτι ἡ πίστη εἶναι μιά ἀναγκαιότητα: πιστεύουμε ἐπειδή ἔχουμε ἀνάγκη νά πιστέψουμε σέ κάτι. Ὅμως, αὐτό εἶναι μιά ψυχολογική ἑρμηνείας τοῦ φαινομένου τῆς πίστεως γενικά καί δέν ἐξηγεῖ πῶς καί γιατί πιστεύει ὁ Ὀρθόδοξος πιστός. Ὡς Ὀρθόδοξοι, πιστεύουμε στόν Θεό ἐπειδή κάποιοι Τόν εἶδαν καί Τόν γνώρισαν. Ἡ πίστη μας ἔχει ἰσχυρά ἐμπειρικά ἐρείσματα. Πίστη, ἀπό μιά ἄποψη, σημαίνει ἐμπιστοσύνη στή μαρτυρία ἐκείνων, πού ἰσχυρίζονται ὅτι εἶδαν τόν Θεό. Πιστεύω σημαίνει ἀποδέχομαι ὅτι ἡ μαρτυρία ὅσων ἰσχυρίζονται ὅτι γνώρισαν τόν Θεό εἶναι αὐθεντική.

Οἱ αὐθεντικοί Θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας: Ὅσοι εἶδαν καί γνώρισαν τόν Θεό εἶναι καί οἱ πραγματικοί Θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας. Θεολογία = Θεός + λόγος, δηλ. λόγος περί Θεοῦ. Λόγο περί Θεοῦ ἔχουν μόνο ὅσοι Τόν εἶδαν καί Τόν γνώρισαν. Μόνο αὐτοί μποροῦν νά μᾶς ἐξηγήσουν τί εἶναι ὁ Θεός. Ἐδῶ ἰσχύει ὅ,τι ἀκριβῶς ἰσχύει καί στίς ἐπιστῆμες, καί μάλιστα στίς θετικές: μόνο ὅποιος γνωρίζει καλά («ἐπίσταται») τό ἀντικείμενό του μπορεῖ νά μιλήσει μέ ἐγκυρότητα γι’ αὐτό. Ὑπάρχει, ὅμως, καί μιά ἔμμεση μέθοδος Θεολογίας, ὅταν κάποιος βασίζεται στή μαρτυρία τῶν αὐτοπτῶν τοῦ Θεοῦ καί προσπαθεῖ νά τήν μεταφέρει ἤ νά τήν ἀποδώσει μέ ἀκρίβεια. Αὐτό στήν οὐσία εἶναι «ἱστορία τῆς Θεολογίας» καί ὄχι καθ’ αὐτό Θεολογία. Ὡστόσο, καί στίς δύο περιπτώσεις θεμέλιο καί ἀφετηρία εἶναι ἡ θεοπτική ἐμπειρία τῶν Ἁγίων. Ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία εἶναι πάντοτε ἐμπειρική. Ὀρθόδοξη Θεολογία δέν εἶναι ἡ ἀνάπτυξη συλλογισμῶν περί Θεοῦ, δηλ. ὁ περί Θεοῦ στοχασμός. Αὐτό εἶναι μιά θρησκευτική ἤ χριστιανική φιλοσοφία, χωρίς νόημα καί περιεχόμενο. Κατά τούς Πατέρες, αὐτό εἶναι «τεχνολογία» καί ὄχι Θεολογία. Ἱστορικά, εἶναι ἡ μέθοδος πού χρησιμοποίησαν οἱ αἱρετικοί, ἀλλά καί ἡ λατινική Δύση σχεδόν ἀποκλειστικά καί ἰδιαίτερα κατά τή μακρά περίοδο τοῦ Μεσαίωνα. Οἱ αἱρετικοί δέν θεολογοῦν, ἀλλά «τεχνολογοῦν», ἤ «θεολογοῦν ἀριστοτελικῶς». 

(«Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», Πρόγραμμα Ὀρθόδοξης Κατήχησης, Τρίπολη, Πνευματικό Κέντρο Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως, πλατεία Ἐθνάρχου Μακαρίου. Ὑπεύθυνος π. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας. Περίοδος Α', ἔτος 2023-2024).