«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2023-4: Η θεραπεία της Συγκύπτουσας

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΣΤ' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Κείμενο Εὐαγγελίου: «Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἢν διδάσκων ὁ Ἰησοῦς ἐν μιᾷ τῶν συναγωγῶν ἐν τοῖς σάββασι. 11 Καὶ ἰδοὺ γυνὴ ἦν πνεῦμα ἔχουσα ἀσθενείας ἔτη δέκα καὶ ὀκτώ, καὶ ἦν συγκύπτουσα καὶ μὴ δυναμένη ἀνακῦψαι εἰς τὸ παντελές. 12 Ἰδὼν δὲ αὐτὴν ὁ Ἰησοῦς προσεφώνησε καὶ εἶπεν αὐτῇ· Γύναι, ἀπολέλυσαι τῆς ἀσθενείας σου· 13 καὶ ἐπέθηκεν αὐτῇ τὰς χεῖρας· καὶ παραχρῆμα ἀνωρθώθη καὶ ἐδόξαζε τὸν Θεόν. 14 Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ἀρχισυνάγωγος, ἀγανακτῶν ὅτι τῷ σαββάτῳ ἐθεράπευσεν ὁ Ἰησοῦς, ἔλεγε τῷ ὄχλῳ· Ἕξ ἡμέραι εἰσὶν ἐν αἷς δεῖ ἐργάζεσθαι· ἐν ταύταις οὖν ἐρχόμενοι θεραπεύεσθε, καὶ μὴ τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου. 15 Ἀπεκρίθη οὖν αὐτῷ ὁ Κύριος καὶ εἶπεν· Ὑποκριτά, ἕκαστος ὑμῶν τῷ σαββάτῳ οὐ λύει τὸν βοῦν αὐτοῦ ἢ τὸν ὄνον ἀπὸ τῆς φάτνης καὶ ἀπαγαγὼν ποτίζει; 16 Ταύτην δέ, θυγατέρα Ἀβραὰμ οὖσαν, ἣν ἔδησεν ὁ σατανᾶς ἰδοὺ δέκα καὶ ὀκτὼ ἔτη, οὐκ ἔδει λυθῆναι ἀπὸ τοῦ δεσμοῦ τούτου τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου; 17 Καὶ ταῦτα λέγοντος αὐτοῦ κατῃσχύνοντο πάντες οἱ ἀντικείμενοι αὐτῷ, καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἔχαιρεν ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἐνδόξοις τοῖς γινομένοις ὑπ’ αὐτοῦ» (Λουκ. 13, 10-17).

Μετάφραση Εὐαγγελίου: «Κάποτε δίδασκε ὁ Ἰησοῦς σέ μία ἀπό τίς συναγωγές καί ἦταν ἡμέρα Σάββατο. 11 Ἦταν ἐκεῖ καί μιά γυναίκα πού εἶχε πονηρό πνεῦμα. Ἦταν ἄρρωστη δεκαοχτώ χρόνια καί ἦταν σκυμένη καί δέν μποροῦσε νά σηκώσει τό σῶμα της καθόλου. 12 Ὅταν τήν εἶδε ὁ Ἰησοῦς, τῆς μίλησε καί τῆς εἶπε· Γυναίκα, εἶσαι λυμένη ἀπό τήν ἀρρώστια σου· 13 καί ἀκούμπησε ἐπάνω της τά χέρια Του καί ἀμέσως ἐκείνη ἀνασηκώθηκε καί δόξαζε τόν Θεό. 14 Ὅμως, ὁ Ἀρχισυνάγωγος ἀποκρίθηκε μέ ἀγανάκτηση, ἐπειδή τό Σάββατο ἔκαμε τή θεραπεία ὁ Ἰησοῦς, καί ἔλεγε στόν λαό· Ἕξι μέρες εἶναι, πού πρέπει νά ἐργαζόμαστε, σ' αὐτές λοιπόν νά ἔρχεσθε καί νά θεραπεύεστε καί ὄχι τήν ἡμέρα τοῦ Σαββάτου. 15 Τοῦ ἀποκρίθηκε, λοιπόν, ὁ Κύριος καί τοῦ εἶπε· Ὑποκριτή, ὁ καθένας σᾶς τό Σάββατρ δέν λύνει τό βόδι του καί τόν γαϊδαρό ἀπό τό παχνί καί τά πάει καί τά ποτίζει; 16 Καί αὐτή ἐδῶ, πού εἶναι κόρη τοῦ Ἀβραάμ καί τήν ἔδεσε ὁ Σατανᾶς δεκαοχτώ χρόνια, δέν ἔπρεπε νά λυθεῖ ἀπό τοῦτο τόν δεσμό τήν ἡμέρα τοῦ Σαββάτου; 17 Καί ἐνῶ ἔλεγε αὐτά ὁ Ἰησοῦς, καταντροπιάζονταν ὅλοι οἱ ἐχθροί του· καί ὅλος ὁ λαός εἶχε χαρά γιά τά θαύματα πού γίνονταν ἀπό αὐτόν». 

Συναγωγή, Ναός καί Ἐκκλησία: Ἕνα ἀκόμη θαῦμα τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος ἀποκαλύπτεται μέσῳ τῶν «ἔργων» Του, τῶν θαυμάτων. Τόπος τοῦ θαύματος, ἡ Συναγωγή: ὁ Ναός τῆς ἐποχῆς. Ἐκεῖ γίνεται μιά συνάντηση: α) τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος i) ὡς Θεός «κατοικεῖ» στούς Ναούς Του, στούς χώρους ὅπου λατρεύεται, καί ii) ὡς ἄνθρωπος προσέρχεται στή Συναγωγή τακτικά («κατά τό εἰωθός αὐτῷ», Λουκ. 4,15) γιά νά προσευχηθεῖ καί νά μελετήσει τόν Νόμο, καί β) μιᾶς γυναίκας, πού προσέρχεται ἐκεῖ γιά τόν ἴδιο σχεδόν λόγο (νά προσευχηθεῖ καί νά ἀκούσει τόν Νόμο, τόν λόγο τοῦ Θεοῦ), ἔχοντας ὅμως καί μιά σοβαρή ἀσθένεια. Στόν χῶρο αὐτό ἐπιτελεῖται ἕνα θαῦμα: θεραπεύεται ἡ ἀσθενής, χωρίς κἄν νά τό ζητήσει, χωρίς κἄν νά τό ἐπιδιώξει, μόνο μέ τήν παρουσία της. Ὁ Κύριος ἔρχεται αὐτοβούλως καί τήν θεραπεύει. Ἡ Συναγωγή λειτουργεῖ ἐδῶ ὡς Θεραπευτήριο, ὅπου ὁ «Ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν» θεραπεύει. Ἡ Συναγωγή εἶναι τύπος τοῦ χριστιανικοῦ Ναοῦ, ἀλλά καί τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καί ἡ Κιβωτός τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (τοῦ Νῶε) εἶναι τύπος τῆς Ἐκκλησίας. Ἄν ὁ τύπος θεράπευε, πολύ περισσότερο θεραπεύει ἡ πραγματικότητα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία, ἀπό μιά ἄποψη, εἶναι Θεραπευτήριο ψυχῶν καί σωμάτων, ὅπου θεραπεύεται ἡ νοσοῦσα ἀπό τήν ἁμαρτία καί τήν ἐπενέργεια τοῦ διαβόλου ἀνθρώπινη προσωπικότητα. Γι’ αὐτό ἀπαραίτητα στοιχεῖα γιά τή σωτηρία μας, μεταξύ ἄλλων εἶναι: α) ἡ ἔνταξη στήν Ἐκκλησία (τό ἅγιο Βάπτισμα), ἀφοῦ «ἐκτός Ἐκκλησίας οὐκ ἔστι σωτηρία», β) ἡ παραμονή  στήν Ἐκκλησία: δέν ἀρκεῖ νά εἴμαστε «βεβαπτισμένοι, ἀλλά πρέπει νά εἴμαστε καί «βεβαιόπιστοι», δηλ. ζῶντες κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, καί γ) ἡ τακτική προσέλευσή μας στόν Ναό. Ἡ Παράδοσή μας ἀποκαλεῖ τόν Ναό «Ἐκκλησία». Ἡ παρουσία τοῦ Κυρίου στή Συναγωγή διασκεδάζει τούς ἰσχυρισμούς ὅσων λένε ὅτι, δέν εἶναι ἀπαραίτητη ἡ προσέλευση στόν Ναό. Ἐδῶ δέν ὑπάρχουν μόνο ὅσα ὑπῆρχαν στόν τύπο του (Συναγωγή), δηλ. ἡ προσευχή καί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ (Ἀναγνώσματα, Ἀπόστολος, Εὐαγγέλιο, κήρυγμα), ἀλλά κάτι πολύ περισσότερο: ἡ Θεία Εὐχαριστία, τό Μυστήριο τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Προσέρχομαι στόν Ναό σημαίνει, κυρίως, προσέρχομαι γιά νά κοινωνήσω. Ἐπιπλέον, ἡ θεραπευτική καί ἀνακαινιστική δύναμη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πολύ μεγαλύτερη: «Κόραξ εἰσῆλθεν εἰς τήν κιβωτόν ὁ κόραξ καί κόραξ ἐξῆλθεν. Λύκος εἰσῆλθεν εἰς τήν κιβωτόν ὁ λύκος καί λύκος ἐξῆλθεν. Ἀλλ’ ἐδῶ εἰσέρχεταί τις κόραξ καί ἐξέρχεται περιστερά. Εἰσέρχεται λύκος καί ἐξέρχεται πρόβατον» (ἅγ. Χρυσόστομος).

Ἀσθένεια καί θεραπεία: Ἡ ἀσθένεια τῆς συγκύπτουσας τοῦ Εὐαγγελίου δέν εἶναι φυσική, ἀφοῦ ἡ γυναίκα ἐκείνη εἶχε «πνεῦμα ἀσθενείας», δηλ. δαιμόνιο, πού προκαλοῦσε ἀσθένεια. Ἡ κατάστασή της ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς ἐπενέργειας τοῦ διαβόλου: τήν «ἔδησεν ὁ σατανᾶς δέκα καί ὀκτώ ἔτη»! Ὑπάρχουν ἀσθένειες, πού δέν ἔχουν φυσικές αἰτίες, ἀλλά προκαλοῦνται ἀπό τόν διάβολο, εἴτε πρόκειται γιά ψυχικές (ψυχασθένειες), εἴτε γιά σωματικές ἀσθένειες. Στίς περιπτώσεις αὐτές, βέβαια, δέν θεραπεύουν τά φάρμακα καί οἱ μέθοδοι τῆς ἐπιστήμης, τά ὁποῖα ἁπλῶς καταστέλλουν ἐκδηλώσεις καί συμπτώματα, ἀλλά μόνο ὁ Χριστός, εἴτε ἄμεσα, εἴτε μέσῳ τῶν Ἁγίων Του. Ὁ διάβολος, στήν προκειμένη, ἀλλά καί σέ κάθε περίπτωση, ἀνατρέπει τήν ἀνθρώπινη φυσιολογία: «ἄνθρωπος» = «ἄνω» + «θρώσκω» (βλέπω). Ἄνθρωπος εἶναι ὁ βλέπων πρός τά ἄνω. Ὁ διάβολος ἀναγκάζει τή συγκύπτουσα νά ἐνεργεῖ καί νά ζεῖ «παρά φύσιν», νά βλέπει πρός τά κάτω. Ὁ Χριστός ἐπεμβαίνει γιά νά τήν ἀποκαταστήσει στή φυσιολογική λειτουργία της, στό «κατά φύσιν». Γενικά, ὁ σατανᾶς «δένει» καί ὁ Χριστός «λύνει» τόν ἄνθρωπο: κάθε ἐνέργεια τοῦ διαβόλου εἶναι δεσμός, δέσμευση αἰχμαλωσία, βάρος, καί κάθε ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐλευθερία καί χαρά.

Τύπος καί οὐσία: Τό μεγαλύτερο μέρος τῆς περικοπῆς ἀναφέρεται στήν ἀντίδραση τοῦ Ἀρχισυναγώγου. Ἐκεῖνος δέν βλέπει τό θαῦμα, ὅπως «πᾶς ὁ ὄχλος», ἀλλά τόν τύπο, τήν τήρηση τῆς ἀργίας τοῦ Σαββάτου. Ὁ Κύριος σέ πολλές περιπτώσεις μέ προκλητικό τρόπο φαίνεται νά παραβιάζει τήν ἐντολή τοῦ Σαββάτου, θέλοντας νά δείξει ὅτι, α) ὁ Ἴδιος νομοθέτησε τήν ἀργία αὐτή καί ὁ Ἴδιος μπορεῖ νά τήν τηρεῖ ὅποτε θέλει, ὡς ἄνθρωπος, καί νά τήν καταργεῖ ὅποτε θέλει, ὡς Θεός («κύριός ἐστιν ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ Σαββάτου», Μαρκ. 2,28), καί β) ἡ ἀργία αὐτή εἶναι ἕνας τύπος, πού σκοπό ἔχει νά ὁδηγήσει σέ μιά οὐσία ἤ νά ἐξασφαλίσει μιά οὐσία. Ἡ οὐσία εἶναι ὁ Χριστός. Ὅταν ὁ Χριστός εἶναι παρών, δέν ἔχει νόημα ὁ τύπος. Ὅταν «ἔρχεται» ἡ πραγματικότητα, «παρέρχεται» ἡ σκιά! Ὁ τύπος δέν εἶναι αὐτοσκοπός, ἀλλά μέσο. Ὅταν ἀπολυτοποιεῖται καί γίνεται αὐτοσκοπός, τότε δέν ὁδηγεῖ στήν οὐσία, ἀλλά στό πουθενά, στό μηδέν. Τότε ὁ τύπος γίνεται βάρος, «φορτίον βαρύ καί δυσβάστακτον», καί αὐτό ἰσχύει σέ κάθε περίπτωση. Οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ π.χ. στήν ὀρθή λειτουργία τους εἶναι ζωηφόρες, ὅταν ὅμως ἀπολυτοποιοῦνται καί γίνονται τύπος, καταντοῦν θανατηφόρες: εἴμαστε «διάκονοι» «οὐ γράμματος, ἀλλά πνεύματος· τό γάρ γράμμα ἀποκτέννει, τό δέ πνεῦμα ζωοποιεῖ» (Β΄ Κορ. 3,6). Ὁ Χριστιανός δέν τυπολάτρης (δηλ. εἰδωλολάτρης), ἀλλά Θεολάτρης καί Χριστολάτρης. Ὁ Κύριος ἐπανειλημμένα καταδίκασε τήν τυπολατρεία, ἰδιαίτερα στήν περίπτωση τῶν Γραμματέων καί τῶν Φαρισαίων. Ὁ κίνδυνος τοῦ φαρισαϊσμοῦ εἶναι ἄμεσος γιά κάθε ἀγωνιζόμενο Χριστιανό. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι δέν πρέπει νά τηροῦμε τούς τύπους ἤ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά πρέπει νά προσέχουμε πολύ πῶς τά τηροῦμε καί γιατί τά τηροῦμε.

Ἡ ἀνάγκη πνευματικῆς θεραπείας: Τά εὐαγγελικά Ἀναγνώσματα μᾶς ὁδηγοῦν ἀπό τό γράμμα στό πνεῦμα, ἀπό τά ὁρατά στά ἀόρατα, ἀπό τά ὑλικά καί σωματικά στά πνευματικά. Ὅπως ὑπάρχει σωματική ἀσθένεια, ὑπάρχει καί πνευματική, καί ὅπως ὑπάρχει σωματική ἴαση, ὑπάρχει καί πνευματική. Ἡ συγκύπτουσα δέχθηκε «διπλή» τήν ἴαση, σωματική καί πνευματική, γι’ αὐτό καί μετά τή θέραπεία της «ἐδόξαζε τόν Θεόν». Πνευματικῶς συγκύπτοτες εἴμεθα ὅλοι: ἀντί νά βλέπουμε πρός τά ἄνω, πρός τόν οὐρανό, πρός τόν Θεό, πρός τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, βλέπουμε πρός τά κάτω, πρό τά «χαμερπῆ» πάθη, πρός τά ὑλικά, τά χρήματα, τή δόξα, τίς αἰσθητές ἡδονές. Στήν κατάσταση αὐτή δέν μποροῦμε νά ἀνορθωθοῦμε. Ὁ μόνος, πού μπορεῖ νά μᾶς θεραπεύσει (ἀνορθώσει), εἶναι ὁ Χριστός καί ὁ μόνος χῶρος, στόν ὁποῖο μπορεῖ νά συμβεῖ ἡ θεραπεία (ἀνόρθωση), εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ἄν ἐμεῖς παραμένουμε συνεχῶς ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἡ συγκύπτουσα πήγαινε συνεχῶς στή Συναγωγή, τότε ὁ Χριστός, «ἐν ἡμέρᾳ ᾗ οὐ προσδοκῶμεν καί ἐν ὥρᾳ ᾗ οὐ γινώσκομεν» (πρβλ. Ματθ. 24,50), θά ἔλθει καί θά μᾶς ἀποκαταστήσει ὁλοκλήρους καί ὑγιεῖς. 

(«Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», Πρόγραμμα Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Ὑπεύθυνος π. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας. Περίοδος Α΄, ἔτος 2023-2024).