«Το μυστήριο του Χριστού» 2023-4: Ο Χριστός και η Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΑ' τοῦ Προγράμματος Ὀρθόδοξης Κατήχησης «Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», περιόδου Α', ἔτους 2023-2024. 

Ἀπό τήν Ἀνάσταση στήν Πεντηκοστή: Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ συνίσταται στό πρόσωπο καί στό ἔργο Του. Στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ἑνώθηκαν δύο «τέλειες» φύσεις, ἡ θεία καί ἡ ἀνθρώπινη, στό ἕνα πρόσωπο τοῦ Θεοῦ Λόγου «καθ’ ὑπόστασιν». Τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ συνίσταται στή διδασκαλία, στά θαύματα καί στό Πάθος. Τό Πάθος νοηματοδοτεῖται (λαμβάνει τό πραγματικό του νόημα καί κατανοοῦνται οἱ πραγματικές διαστάσεις του) ἀπό τήν Ἀνάσταση, ὅπως ὅλα νοηματοδοτοῦνται ἀπό τήν Ἀνάσταση: «εἰ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, κενόν ἄρα τό κήρυγμα ἡμῶν, κενή δέ καί ἡ πίστις ὑμῶν»! (Α΄ Κορ. 15,14). Μέ τήν Ἀνάσταση κατελύθη τό κράτος τοῦ θανάτου καί συνετρίβη ἡ δύναμη τοῦ διαβόλου. Ἔκτοτε, ὅσοι ἀκολουθοῦν τόν Χριστό, μετέχουν στήν «πρώτη ἀνάσταση», τήν πνευματική, τήν ἀνάσταση τῆς ψυχῆς, καί ἀναμένουν τή «δεύτερη ἀνάσταση», τήν ἀνάσταση τῶν σωμάτων: «προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν». Μέ τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου δέν κατελύθη μόνο τό κράτος τοῦ θανάτου, ἀλλά καταργήθηκαν καί τά λεγόμενα «ἀδιάβλητα πάθη». Γι’ αὐτό τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ μετά τήν Ἀνάσταση δέν εἶχε τίς ἴδιες ἰδιότητες πού εἶχε πρίν. Ἦταν μέν Σῶμα ὑλικό, εἶχε «σάρκα καί ὀστέα», ἀλλά εἶχε ἐνδυθεῖ «ἀφθαρσίαν» καί «ἀθανασίαν» (Α΄ Κορ. 15,53, πρβλ. «Χριστός ἐγερθείς ἐκ νεκρῶν οὐκέτι ἀποθνήσκει, θάνατος αὐτοῦ οὐκέτι κυριεύει», Ρωμ. 6,9). Μποροῦσε νά φάει ἄν ἤθελε, ἀλλά δέν εἶχε ἀνάγκη τροφῆς, δέν πεινοῦσε, δέ διψοῦσε, δέν κρύωνε, δέν κοπίαζε κ.λπ. Ἦταν Σῶμα θεῖον («Θεοῦ τό Σῶμα») καί «ζωηρόν» (παρεκτικό ζωῆς). Μέ αὐτές τίς ἰδιότητες ὁ Κύριος παρέμεινε 40 μέρες στή γῆ, ἐμφανιζόμενος μόνο στούς Μαθητές Του (στούς Δώδεκα καί σέ εὐρύτερο κύκλο Μαθητῶν). Ἔφυγε στούς οὐρανούς μέ τήν Ἀνάληψή Του, ἀνεβάζοντας ἐκεῖ («ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός»), τήν ἀνθρώπινη φύση, τήν ὁποία προσέλαβε, δεδομένου ὅτι ἡ ἕνωση τῶν δύο φύσεων στό πρόσωπό Του εἶναι ἀχώριστη καί ἀδιαίρετη («ἀχωρίστως» καί «ἀδιαιρέτως»). Μέ τήν Ἀνάληψη καί τήν Πεντηκοστή, κατά τήν ὁποία ἀπέστειλε τό Πανάγιο Πνεῦμα στούς Μαθητές Του καί στήν Ἐκκλησία, φαίνεται νά ὁλοκληρώνεται τό ἐπίγειο ἔργο τοῦ Κυρίου.

Ἡ ἐν Πνεύματι ἐπανεύλευση τοῦ Χριστοῦ: Ὡστόσο, ὑπάρχουν πολλές ἐνδείξεις ὅτι τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ συνεχίζεται καί μετά τήν Πεντηκοστή, ἔστω μέ διαφορετική μορφή. Ὁ Ἴδιος εἶχε τονίσει ὅτι θά φύγει, ἀλλά μετά ἀπό μικρό διάστημα θά ἐπανέλθει: «μικρόν καί οὐ θεωρεῖτέ με, καί πάλιν μικρόν καί ὄψεσθέ με, ὅτι ἐγώ ὑπάγω πρός τόν Πατέρα» (Ἰω. 16,16). Ὄντως, ὁ Κύριος ἐπανῆλθε «ἐν Πνεύματι» (μέ τρόπο πνευματικό) κατά τήν Πεντηκοστή. Ἡ Πεντηκοστή δέν εἶναι μόνο ἐπιδημία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος), ἀλλά εἶναι καί «χάριτι» ἐπιστροφή τοῦ Χριστοῦ στούς λαμβάνοντας τό Ἅγιο Πνεῦμα. Τό διάστημα ἀπουσίας τοῦ Χριστοῦ (τό «μικρόν καί οὐ θεωρεῖτέ με») εἶναι τό διάστημα ἀπό τήν Ἀνάληψη μέχρι τήν Πεντηκοστή. Ὅμως, ἡ Πεντηκοστή δέν εἶναι κατάσταση μοναδική καί ἀνεπανάληπτη, ἀλλά συνεχῶς ἐπαναλαμβανόμενη κατάσταση ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Πεντηκοστή ἐπαναλαμβάνεται κάθε φορά πού κάποιο μέλος τῆς Ἐκκλλησίας φτάνει στήν κατάσταση τῆς θεώσεως στήν παροῦσα ἤδη ζωή καί γίνεται θεόπτης. Ὁ θεόπτης (Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας) βλέπει τόν Χριστό «ἐν Δόξῃ», ὅπως τόν εἶδαν οἱ Μαθητές στή Μεταμόρφωση ἤ βλέπουν τόν «Κύριο τῆς Δόξης», πού ἔβλεπαν οἱ Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀλλά Σεσαρκωμένον, δηλ. μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του. Ἔτσι, ὁ Πρωτομάρτυς Στέφανος κατά τό μαρτύριό του «ὑπάρχων πλήρης Πνεύματος Ἁγίου, ἀτενίσας εἰς τόν οὐρανόν εἶδε Δόξαν Θεοῦ καί Ἰησοῦν ἑστῶτα ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ, καί εἶπεν· Ἰδού θεωρῶ τούς οὐρανούς ἀνεῳγμένους καί τόν Υἱόν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ ἑστῶτα» (Πράξ. 7, 55-56). Σέ ἄλλη περίπτωση ὁ Κύριος εἶπε: «ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τόν λόγον μου τηρήσει, καί ὁ Πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν, καί πρός αὐτόν ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ’ αὐτῷ ποιήσομεν» (Ἰω. 14,23). Ὅσοι, λοιπόν, ἀγαποῦν τόν Χριστό, τηροῦν τίς ἐντολές Του καί γίνονται «φίλοι Χριστοῦ» καί «υἱοί Θεοῦ» (ὄχι ἁπλῶς «δοῦλοι» ἤ «μισθωτοί») αὐτοί «ἔλαβον αὐτόν» (τόν Χριστό) ἤ ἔχουν τόν Χριστό «κατοικοῦντα» ἐντός τους.

Ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα τοῦ Χριστοῦ: Ὡστόσο, γιά νά ἐπιτευχθεῖ αὐτό δέν ἀρκεῖ μιά συναισθηματική «συγκίνηση» γιά τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ (μιά ἐπιφανειακή «ἀγάπη»), οὔτε μιά ἠθική συμμόρφωση πρός τό θέλημα τοῦ Χριστοῦ (ὅπως ἔκαναν οἱ Φαρισαῖοι), ἀλλά ἀπαιτεῖται ἡ ὀντολογική ἕνωση μέ τόν Χριστό, ἡ ὁποία συντελεῖται μέ τήν ἔνταξη - ἐνσωμάτωση στό Σῶμα Του, τήν Ἐκκλησία. Ὁ Χριστός ἐπιστρέφει καί εἶναι παρών στόν κόσμο διά τῆς Ἐκκλησίας καί ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Φεύγοντας ἀπό τόν κόσμο, εἶχε ὑποσχεθεῖ στούς Μαθητές ὅτι, «ἰδού ἐγώ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τάς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. 28,20). Ὁ λόγος αὐτός δέν ἀναφέρεται μόνο στούς Μαθητές, ἀφοῦ ἐκεῖνοι δέν ἔζησαν «ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος», ἀλλά ἀναφέρεται στά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Λέγεται ὅτι ἡ Πεντηκοστή εἶναι ἡ «γενέθλια ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας». Γιά τήν ἀκρίβεια, ἡ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία προϋπῆρχε, φανερώθηκε κατά τήν Πεντηκοστή, ὡς Σῶμα Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι «Σῶμα Χριστοῦ» (Ἐφ. 1,23). Γιά τήν ἀκρίβεια, εἶναι ἡ ἴδια ἡ θεωθεῖσα ἀνθρωπίνη φύση τοῦ Χριστοῦ, στήν ὁποία ἐνσωματώνονται ὅσοι πιστεύουν σ’ Αὐτόν μέ τά Μυστήρια τοῦ Βαπτίσματος (τοῦ Χρίσματος) καί τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ὁ Κύριος εἶχε μιλήσει σαφῶς γιά τά δύο συστατικά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, τό Βάπτισμα καί τή Θεία Εὐχαριστία, τά ὁποῖα προτυπώνονται καί συμβολίζονται στό «ὕδωρ» καί στό «αἷμα», πού ἔρρευσαν ἀπό τή λογχισμένη πλευρά τοῦ Κυρίου πάνω στόν Σταυρό: «Ἐάν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καί Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Ἰω. 3,5). «Ἐάν μή φάγητε τήν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί πίητε αὐτοῦ τό αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωήν ἐν ἑαυτοῖς» (Ἰω. 6,53).

Ἡ Θεία Εὐχαριστία ὡς Σῶμα Χριστοῦ: Κέντρο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ὁ πιό αἰσθητός τρόπος παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο μετά τήν Ἀνάληψη καί τήν Πεντηκοστή εἶναι ἡ Θεία Εὐχαριστία. Ἐκεῖ ὑπάρχει πραγματική παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Ἐνῶ στά ἄλλα Μυστήρια ἐνεργεῖ ἡ Χάρις τοῦ Χριστοῦ, στή Θεία Εὐχαριστία εἶναι παρών ὁ «ὅλος Χριστός», μέσῳ τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματός Του. Ἐκεῖ ὁ Χριστός κοινωνεῖται: ὁ πιστός λαμβάνει τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου καί γίνεται Χριστοφόρος καί Θεοφόρος. Ἐκεῖ γίνεται ἡ πραγματική ἕνωση μέ τόν Χριστό. Ἐκτός τῆς Θείας Εὐχαριστίας πραγματική ἕνωση μέ τόν Θεό δέν ὑπάρχει. Κάθε ἄλλη μορφή ἑνώσεως ἔχει νόημα μόνο ἄν κατευθύνει στήν Εὐχαριστία. Κάθε ἄλλη μορφή ἕνωσης ἀποτελεῖ προϋπόθεση - προεργασία τῆς ἕνωσης στή Θεία Εὐχαριστία. Ἡ μετοχή στήν Εὐχαριστία γίνεται ὑπό προϋποθέσεις, ὅπως τό Βάπτισμα, ἡ Ἐξομολόγηση, ἡ ἀποχή ἀπό τά βαρέα ἁμαρτήματα κ.ἄ. Ἀλλά καί ἡ Θεία Εὐχαριστία ἐνεργεῖ ἀνάλογα μέ τήν πνευματική κατάσταση (προεργασία) τῶν προσερχομένων: ἄλλους καθαίρει, ἄλλους φωτίζει καί ἄλλους θεοποιεῖ (πρβλ. «καί καθαίρεις, καί λαμπρύνεις, καί φωτός ποιεῖς μετόχους», Εὐχή Θ. Μεταλήψεως). Αὐτό σημαίνει, ὅτι ἀκόμη καί οἱ θεοπτικές ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων ἔχουν τήν πηγή καί τή βάση τους στή Θεία Εὐχαριστία. Γιά τούς ἁμαρτωλούς, ἀντίθετα, ἡ μετοχή στήν Εὐχαριστία εἶναι βλαπτική. Γι’ αὐτό ἄλλωστε οἱ βαρέως ἁμαρτάνοντες ἐμποδίζονται ἀπό τή Θεία Εὐχαριστία, προσωρινῶς (οἱ μετανοοῦντες) ἤ μονίμως (οἱ ἀμετανόητοι). Ἡ Εὐχαριστία δέν εἶναι μόνο ζωηφόρος, ἀλλά θανατηφόρος! Ἀλλοι μετέχουν σ’ αὐτήν «εἰς ἄφεσιν ἁματιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον» καί ἄλλοι μετέχουν «εἰς κρῖμα καί εἰς κατάκριμα»! Γι’ αὐτό ὁ ἀπ. Παῦλος ἐπισημαίνει: «Δοκιμαζέτω ἄνθρωπος ἑαυτόν, καί οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καί ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω· ὁ γάρ ἐσθίων καί πίνων ἀναξίως κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καί πίνει, μή διακρίνων τό Σῶμα τοῦ Κυρίου. Διά τοῦτο ἐν ὑμῖν πολλοί ἀσθενεῖς καί ἄρρωστοι καί κοιμῶνται ἱκανοί» (Α΄ Κορ. 11, 28-30).

Συμπερασματικά: Ὁ Χριστός, γιά ὅσους τόν ἀκολουθοῦν καί παραμένουν ἑνωμένοι μαζί Του, εἶναι Ζωή, εἶναι Ἀνάστασις, εἶναι Χαρά, εἶναι Ἀπόλαυσις, εἶναι Ἀλήθεια, εἶναι Πλοῦτος, εἶναι Θησαυρός, εἶναι πολύτιμος Μαργαρίτης εἶναι «τά πάντα ἐν πᾶσι» (Κολ. 3, 11)! 

(«Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ», Πρόγραμμα Ὀρθόδοξης Κατήχησης, Τρίπολη, Πνευματικό Κέντρο Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως, πλατεία Ἐθνάρχου Μακαρίου. Ὑπεύθυνος π. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας. Περίοδος Α', ἔτος 2023-2024).