Από τη βάση στην κορυφή της «Κλίμακας»

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος ΙΒ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Τό οὐσιαστικό περιεχόμενο τῆς Κλίμακας: Ἡ θεραπεία τῶν σκληρῶν παθῶν, ὡς περιεχόμενο τῆς Κλίμακας. Ἡ ἔνταξη τοῦ περιεχομένου αὐτοῦ στό εὑρύτερο πλαίσιο τοῦ προορισμοῦ καί τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Τό σχῆμα: πτώση - ἀποκατάσταση (θεραπεία) - τελείωση (ἐν Χριστῷ δοξασμός). Τό δεδομένο τῆς πτώσεως ὡς προϋπόθεση τῆς Κλίμακας. Ἀφετηρία της (πρώτη βαθμίδα), ἡ «ἀποταγή» τοῦ «κόσμου», δηλ. ἡ ἀναίρεση τῆς πτωτικῆς κατάστασης τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, καί τελευταία βαθμίδα της εἶναι ἡ «τελεία ἀγάπη», ἡ ὁποία, ὡς κατάσταση, ὑπερβαίνει τή θεραπεία καί ταυτίζεται μέ τήν ἴδια τή θέωση («ὁ Θεός ἀγάπη ἐστι» Α' Ἰω. 4,16). Ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ὡς «τέχνη τεχνῶν καί ἐπιστήμη ἐπιστημῶν». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης καί ἡ Κλίμακα, ὁδηγοί στήν τέχνη τῆς σωτηρίας, ὡς ὁδηγοί πρός τή θέωση. Ὡστόσο, ἡ θεραπεία τῶν παθῶν εἶναι ἕνα μόνο μέρος τῆς διαδικασίας τῆς σωτηρίας. Ἡ διαδικασία τῆς θεραπείας («κάθαρσις») συνίσταται στήν ἄρση τοῦ μεγαλύτερου ἐμποδίου γιά τήν ἐπίτευξη τῆς σωτηρίας, πού εἶναι τά πάθη. Ἡ κατάσταση τῆς φυσικῆς παρουσίας τῶν ἀρετῶν ἀκολουθεῖ τό στάδιο τῆς θεραπείας τῶν παθῶν καί ταυτίζεται μέ ὅ,τι ἡ Ἀσκητική Παράδοση ἀποκαλεῖ «ἀπάθεια» (= ἀπουσία παθῶν, μετασχηματισμός τῶν παθῶν σέ ἀρετές). Ὅμως, οὔτε ἡ «ἀπάθεια», οὔτε ἡ ἁπλή παρουσία τῶν ἀρετῶν ταυτίζονται μέ τόν τελικό προορισμό τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ προορισμός αὐτός εἶναι ἡ θέωση.

Ὁ προορισμός τοῦ ἀνθρώπου: Ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε γιά νά γίνει «θεός» (αὐτή τήν ἔννοια ἔχει ἡ Βιβλική ἔκφραση «καθ’ ὁμοίωσιν» Θεοῦ). «Θεός», ὄχι «κατά φύσιν», ἀλλά «κατά Χάριν», δηλ. ὄχι μεταβάλλοντας τή φύση του, ἀλλά μετέχοντας στή Χάρη ἤ τήν Δόξα τοῦ Θεοῦ («θέωσις»). Ὁ προορισμός τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί ὁλόκληρη ἡ διαδικασία τῆς σωτηρίας κατανοοῦνται στήν Κλίμακα Χριστοκεντρικά (καί Ἐκκλησιοκεντρικά). Ὁ Χριστός εἶναι τά «πάντα ἐν πᾶσι»: εἶναι ὁ Δημιουργός («δι οὗ τά πάντα ἐγένετο»), ὁ Σωτήρ (Ἐνανθρώπιση, Πάθος, Ἀνάσταση) καί ὁ Κριτής τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ σύμπαντος κόσμου. Μόνο διά τοῦ Χριστοῦ γνωρίζουμε τόν Πατέρα («ὁ ἑωρακώς ἐμέ ἑώρακε τόν Πατέρα», Ἰω. 14,9 καί «οὐδείς ἔρχεται πρός τόν Πατέρα εἰ μή δι’ ἐμοῦ» Ἰω. 14,6) καί λαμβάνουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα («ὁ Παράκλητος, ὅν ἐγώ πέμψω ὑμῖν παρά τοῦ Πατρός», Ἰω. 15,26, «ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται καί ἀναγγελεῖ ὑμῖν», Ἰω. 16, 14). Ἡ ὅλη διαδικασία τῆς σωτηρίας εἶναι «ὁμοίωσις» Χριστοῦ, κατά τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος γίνεται «χριστόμορφος» ἤ «χριστοειδής». Προορισμός μας εἶναι ὁ ἐν Χριστῷ δοξασμός, δηλ. ἡ μετοχή στή Δόξα (ἄκτιστη Ἐνέργεια) τοῦ Χριστοῦ, τήν ὁποία Ἐκεῖνος ἔχει «πρό καταβολῆς κόσμου» (αἰωνίως) καί κοινοποιεῖ στούς «φίλους» Του, δηλ. στούς Ἁγίους, στά μέλη τοῦ Σώματός Του.

Ἡ ἐσχατολογική δόξα τῶν Δικαίων: Ἡ ἀποκάλυψη τῆς Δόξης τοῦ Θεοῦ εἶναι, οὐσιαστικά, ἐσχατολογικό (μελλοντικό) γεγονός καί κατάσταση τοῦ «μέλλοντος αἰῶνος». Θά πραγματοποιηθεῖ, ὅταν ὁ Κύριος ἔλθει «μετά Δόξης», γιά νά κρίνει «ζῶντας καί νεκρούς». Ὡστόσο, οἱ ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό (καί ἔχοντες τίς ἀναγκαῖες προϋποθέσεις) μετέχουν ἀπό τήν παροῦσα ζωή στή Δόξα τοῦ Χριστοῦ, δηλ. δοξάζονται ἤδη ἐν Χριστῷ ἤ βλέπουν ἤδη τόν Κύριο «ἐν δόξη», δηλ. ἔχουν ἀπό τώρα θεοπτικές ἐμπειρίες. Ἡ κατάσταση αὐτή, δηλ. οἱ θεοπτικές ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων, ἀποτελοῦν «ἀρραβῶνα τοῦ μέλλοντος αἰῶνος» καί συνιστοῦν κατά κάποιον τρόπο «εἰσβολή» τῶν Ἐσχάτων στόν παρόντα κόσμο. Ἡ Ἐκκλησία, ὡς κοινωνία Ἐσχάτων, δέν ταυτίζεται μέ τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Τελεῖ ἐν πορείᾳ πρός τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καί εἶναι τό «ἤδη» καί «οὕπω» τῆς Βασιλείας. Στόν παρόντα κόσμο («αἰῶνα») οἱ καταστάσεις αὐτές τῆς κοινωνίας τῆς Δόξης τοῦ Χριστοῦ περιορίζονται μόνο στούς Δικαίους. Οἱ ἁμαρτωλοί τώρα ζοῦν τήν (ἐν μέρει) ἀπουσία τοῦ Θεοῦ. Στόν «μέλλοντα αἰῶνα», ὅμως, ἡ ἀποκάλυψη τῆς Δόξης τοῦ Θεοῦ: α) θά εἶναι πλήρης καί θά συνιστᾶ μόνιμη κατάσταση (δέν θά εἶναι πλέον «ἀρραβών», ἀλλά «γάμος») καί β) θά γίνει ἐξ ἴσου σέ Δικαίους καί ἁμαρτωλούς. Ὅμως,  οἱ μέν Δίκαιοι θά μετέχουν σ’ αὐτή τή Δόξα, θά δοξάζονται ἐν αὐτῇ («οἱ Δίκαιοι ἐκλάμψουσιν ὡς φωστῆρες») καί θά τήν ζοῦν ὡς «Βασιλείαν Θεοῦ», «Ζωήν αἰώνιον» καί «Παράδεισον τρυφῆς», γιά τούς δέ ἁμαρτωλούς ἡ ἴδια Δόξα θά εἶναι «Πῦρ καταναλίσκον», «Σκότος ἐξώτερον» καί «Κόλασις αἰώνιος».