Η ακηδία, η αναισθησία και η δειλία

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Θ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Η΄, ἔτους 2013-2014.

Ἡ ἀκηδία καί ἡ θεραπεία της: Ἀκηδία: ἐκ τοῦ α + κήδομαι (φροντίζω) = δέν φροντίζω. Ἀκηδία = πνευματική ἀναισθησία, ὀκνηρία, ἀδιαφορία γιά τήν προσευχή, τή μελέτη, τήν ἄσκηση, τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ καί, γενικά, γιά κάθε πνευματικό ἔργο. Ἡ ἀκηδία ὡς «πνεῦμα» (δαιμόνιο), ἀφοῦ κάθε πάθος ὑποβάλλεται καί ὑποδαυλίζεται ἀπό συγκεκριμένο δαιμόνιο ἤ ὁμάδα δαιμονίων. Ἡ ἀκηδία ὡς ἕνας ἀπό τούς ὀκτώ περιεκτικούς λογισμούς τῆς κακίας, «δι' ὧν πᾶσα ἁμαρτία τελεῖται». Ὁ «Περί ἀκηδίας» (ΙΓ') λόγος τῆς Κλίμακος. Αἴτιο τῆς ἀκηδίας ἡ ἔλειψη ὑπακοῆς. Αἴτια, ἐπίσης, ἡ λήθη τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν καί ἡ ἐνασχόληση μέ τά γήϊνα καί ἀνθρώπινα. Ἡ σκληροκαρδία ὡς αἴτιο ἀκηδίας. Ἡ ἀκηδία καί ἡ ἀμέλεια (ὀκνηρία) πρός σωματικές ἐργασίας: ἡ σωματική ἄσκηση, ἄλλοτε φάρμακο κατά τῆς ἀκηδίας καί ἄλλοτε πρόφαση ἀκηδίας. Στόν μοναχισμό ἡ ἀκηδία πλήττει περισσότερο ἀσκητές καί ἐρημῖτες. Ἀποτελέσματα («καρποί») τῆς ἀκηδίας: ἄσκοπες μετακινήσεις ἀπό τόπο σέ τόπο, παρακοή στόν πνευματικό, ἐγκατάλειψη κάθε πνευματικῆς ἐργασίας. Φάρμακα θεραπείας τῆς ἀκηδίας: ἡ ὑπακοή, ἡ χωρίς ὑπερβολές σωματική ἄσκηση, ἡ προσευχή, ἡ μνήμη τοῦ θανάτου, ἡ μνήμη τῶν πταισμάτων μας, ἡ ἐλπίδα τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν.

Ἡ ἀναισθησία καί ἡ θεραπεία της: Ἀναισθησία: μιά κατάσταση παραπλήσια τῆς ἀκηδίας. Ὁ «Περί ἀναισθησίας» (ΙΖ') λόγος τῆς Κλίμακος. Σωματική καί ψυχική ἀναισθησία. Ἡ ἀναισθησία ὡς διχασμός τοῦ ἀνθρώπου: ἄλλα λέει, ἄλλα πράττει, ἄλλα αἰσθάνεται καί ἄλλα θέλει. Ἀναισθησία καί ψευδευλάβεια: «ἐγώ ψευδευλαβείᾳ συμπλέκομαι». Ἡ ἀμέλεια καί ἡ συνήθεια («ἔξις») ὡς αἴτια τῆς ἀναισθησίας. Τά πολλαπλά αἴτια τῆς ἀναισθησίας. Ἡ ἀνάλογη μέ τά αἴτια πού τήν προκαλοῦν θεραπεία της. Ἡ νηστεία, ἡ προσευχή καί ἡ μνήμη θανάτου, ὡς φάρμακα κατά τῆς ἀναισθησίας.

Ἡ δειλία καί ἡ θεραπεία της: Ὁ «Περί δειλίας» (Κ') λόγος τῆς Κλίμακος. Ἡ δειλία εἶναι φόβος, πού προέρχεται ἀπό τά κτίσματα ἤ ἀπό τήν ὑποψία γιά ἀναμενόμενες ἀπροσδόκητες συμφορές. Ἡ δειλία ὡς προϊόν καί ἀποτέλεσμα τῆς κενοδοξίας καί τῆς ἀπιστίας. Βασίζεται στήν ὐπερβολική πεποίθηση στόν ἑαυτό μας, ἀντί στόν Θεό. Ἀποτελεῖ ἔνδειξη ἐγκαταλείψεως τοῦ Θεοῦ. Μεταξύ τῶν Μοναχῶν ἐμφανίζεται περισσότερο στούς ἐρημίτες καί λιγότερο στούς κοινοβιάτες ἤ σέ συνοδεῖες Μοναχῶν. Ἡ παρουσία τοῦ φόβου ἀποτελεῖ ἔνδειξη κενοδοξίας, ἀλλά ἡ ἀπουσία τοῦ φόβου δέν ἀποτελεῖ ἔνδειξη ταπεινώσεως. Ὑπάρχει σωματική καί ψυχική δειλία, οἱ ὁποῖες ἀληλεπιδροῦν μεταξύ τους. Σημαντικότερο εἶναι ἡ ἀπαλλαγή ἀπό τήν ψυχική δειλία. Ἡ δειλία θεραπευέται σταδιακά. Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ θεραπεύει τή δειλία. Θεραπευτικό τέχνασμα εἶναι καί ἡ ἐπίσκεψη σέ τόπους πού φοβίζουν. Ἀπαραίτητη στή θεραπεία τῆς δειλίας εἶναι ἡ προσευχή, ἰδιαίτερα ἡ «προσευχή τοῦ Ἰησοῦ»: «Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους· οὐ γάρ ἐστιν ἐν τῷ οὐρανῷ καί ἐπί γῆς ἰσχυρότερον ὅπλον» (μιά ἀρχαία μαρτυρία γιά τήν «προσευχή τοῦ Ἰησοῦ» ἤ τήν «νοερά προσευχή»).