«Ορθοδοξία καί Ζωή»: Το έργο του Χριστού και η Εκκλησία

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Η΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022. 

Εἰσαγωγικά: Ἡ ἐγγίζουσα ἑορτή τῶν Χριστουγέννων καί τό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας: τά Χριστούγεννα «μητρόπολις τῶν ἑορτῶν», ἑορτή τῆς Ἐκκλησίας, καίριος σταθμός τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἔργου Του γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου (καίριος σταθμός τῆς θείας Οἰκονομίας). Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός, τότε ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι καί σταθμός τῆς Ἐκκλησίας. Κέντρο τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Χριστός, καί κέντρο τῆς θείας Οἰκονομίας, ὁ Χριστός. «Θεία Οἰκονομία» ὀνομάζονται ὅλες οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, μέ κέντο τή Σάρκωση, τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ὡστόσο, ἡ ἀνέλιξη τῆς θείας Οἰκονομίας ἀρχίζει μέ τή Δημιουργία τοῦ κόσμου καί ἡ ὁλοκλήρωσή της θά συντελεσθεῖ μέ τήν ἔσχατη Κρίση. Ἡ θεία Οἰκονομία εἶναι, βέβαια, τριαδική, ὡστόσο ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ «αὐτουργός» της. Κατά τούς ἁγίους Πατέρες, στή θεία Οἰκονομία ὁ Πατήρ «εὐδοκεῖ», ὁ Υἱός «αὐτουργεῖ» καί τό Ἅγιο Πνεῦμα «συνεργεῖ». Μέ τή Σάρκωση τοῦ Λόγου (Χριστούγεννα), ἡ Ἐκκλησία «γεννᾶται» στόν κόσμο, φανερώνεται στόν κόσμο: ὁ Κύριος μέ τήν Ἐνανθρώπησή Του «Ἐκκλησίας σάρκα ἀνέλαβε» (ἅγ. Χρυσοστομος). «Γενέθλιος ἡμέρα» τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι ἡ Πεντηκοστή, ἀλλά ἡ Σάρκωση. Ἡ Πεντηκοστή εἶναι ἡ ἐπίσημη ἔναρξη τοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας στόν κόσμο.

Ἡ προΰπαρξη τῆς Ἐκκλησίας: Μέ τά παραπάνω δεδομένα, τά ἱερά κείμενα ὁμιλοῦν γιά προΰπαρξη τῆς Ἐκκλήσιας σέ πνευματική κατάσταση ἤ γιά τρεῖς φάσεις τῆς Ἐκκλησίας: α) ἀπό τή δημιουργία τῶν Ἀγγέλων μέχρι τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, β) ἀπό τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου μέχρι τήν πτώση τοῦ καί γ) ἀπό τήν Σάρκωση τοῦ Λόγου καί ἑξῆς. Ἡ Ἐκκλησία δέν ἀρχίζει νά ὑπάρχει μέ τή ἐμφάνισή της στόν κόσμο, ἀλλά μέ τή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ σαρκοῦται, λαμβάνει σάρκα, γίνεται ὁρατή. Ὅπως ὁ Χριστός προϋπῆρχε τῆς Σαρκώσεώς Του, ἔτσι καί ἡ Ἐκκλησία προϋπῆρχε τῆς ἐμφανίσεώς της στόν κόσμο, ὡς πνευματική Ἐκκλησία. Ἡ πνευματική Ἐκκλησία ἔχει κτιστεῖ «πρό καταβολῆς κόσμου»: πρῶτα «ἐκτίσθη» καί ἔπειτα «ἐγεννήθη» στόν κόσμο. Ἡ πνευματική Ἐκκλησία περιλαμβάνει τόν κόσμο τῶν Ἀγγέλων. Ἐκκλησία στήν προκειμένη περίπτωση εἶναι ἡ κοινωνία τῶν Ἀγγέλων μέ τόν Θεό καί ἡ διά τοῦ Θεοῦ κοινωνία μεταξύ τους. Κέντρο της εἶναι, ἐπίσης, ὁ Χριστός, ἐπειδή καί οἱ Ἄγγελοι διά τοῦ Χριστοῦ κοινωνοῦν μέ τόν Θεό. Κατά μία ἄποψη, ὁ Χριστός, πρίν γίνει «μεσίτης Θεοῦ καί ἀνθρώπων» (Α΄ Τιμ. 2,5), ἦταν «μεσίτης Θεοῦ καί Ἀγγέλων» (Εὐσέβιος Καισαρείας). Ὄντως, κατά τή διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου «οὐδείς ἔρχεται πρός τόν Πατέρα εἰ μή δι’ ἐμοῦ» (Ἰω. 14,6) καί «οὐδείς ἐπιγινώσκει τόν Υἱόν εἰ μή ὁ Πατήρ, οὐδέ τόν Πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μή ὁ Υἱός καί ᾧ ἐάν βούληται ὁ Υἱός ἀποκαλύψαι» (Ματθ. 11,27). Ἐπί πλέον, ἡ ἀπαρχή τῆς θείας Οἰκονομίας μέ τή Δημιουργία τοῦ κόσμου εἶναι ἔργο τοῦ Υἱοῦ. Κατά τήν ὁμόφωνη Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ Δημιουργός Θεός τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: «πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καί χωρίς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέ ἕν, ὅ γέγονεν» (Ἰω. 1,3), «ὁ κόσμος δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καί ὁ κόσμος αὐτόν οὐκ ἔγνω» (Ἰω. 1,10), «καί εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν ... δι’ οὗ τά πάντα ἐγένετο» (Σύμβολο Πίστεως). Ὁ Υἱός, ὡς Δημιουργός, πραγματοποιεῖ τήν προαιώνια «εὐδοκίαν» ἤ «βουλήν» (βούληση, ἀπόφαση) τοῦ Πατρός. Μέ ἄλλα λόγια, ὁ Πατήρ δημιουργεῖ τόν κόσμο, ὄχι ὅμως ὁ Ἴδιος («αὐτουργῶν»), ἀλλά διά τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου Του.

Ἡ Ἐκκλησία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: Μέ τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου ἡ πνευματική Ἐκκλησία «κατεβαίνει ἀπό τόν οὐρανό» καί «μεταφυτεύεται» στή γῆ. Ὅ,τι συμβαίνει στόν οὐρανό, ὡς πρός τήν κοινωνία τῶν Ἀγγέλων μέ τόν Θεό, συμβαίνει πλέον καί στή γῆ:  Ἐκκλησία στήν προκειμένη περίπτωση εἶναι ἡ κοινωνία τῶν Πρωτοπλάστων μέ τόν Θεό μέχρι τήν πτώση. Καί αὐτή ἡ κοινωνία γίνεται διά τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ὁ Υἱός εἶναι ὁ Δημιουργός Θεός τῶν Πρωτοπλάστων, ἀλλά καί ὁ ἐμφανιζόμενος σ’ αὐτούς Θεός. Μέ τήν πτώση ἡ κοινωνία αὐτή διασπᾶται, πού σημαίνει «καταλύεται» ἕνα μέρος τῆς Ἐκκλησίας. Ὅ,τι παραμένει, εἶναι πλέον ἡ πνευματική Ἐκκλησία τῶν Ἀγγέλων. Οἱ ἄνθρωποι, μέ τήν ἔξοδό τους ἀπό τόν Παράδεισο, τίθενται αὐτόματα ἐκτός Ἐκκλησίας, «ἀφορίζονται» (ἀφορισμός εἶναι ἡ ἀποκοπή κάποιου ἀπό τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας). Ἐκτός Ἐκκλησίας ὅμως (δηλ. ἐκτός τοῦ Θεοῦ), εἶναι ὁ χῶρος ἐνεργείας τοῦ διαβόλου. Ἔτσι ὁ μεταπτωτικός ἄνθρωπος ἐκπίπτει στήν ἀπόλυτη κυριαρχία τοῦ διαβόλου, ὁ ὁποῖος γίνεται ὁ «ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου» (Ἰω. 12,31). Ὁ Θεός, ὅμως, ὁ Ὁποῖος «ἀγάπη ἐστί» (Α΄ Ἰω. 4,16), «οὐκ ἔφερε θεᾶσθαι ὑπό τοῦ διαβόλου τυραννούμενον τό γένος τῶν ἀνθρώπων» (Εὐχή ἁγ. Βαπτίσματος), γι’ αὐτό προβαίνει στήν πραγματοποίηση τῶν ἑπομένων σταδίων τῆς θείας Οἰκονομίας. Ἔτσι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἐμφανίζεται πρῶτα στόν Ἀβραάμ καί στούς Πατριάρχες τῶν Ἑβραίων, ἔπειτα στόν Μωϋσῆ καί στόν Λαό τοῦ Θεοῦ καί μετέπειτα στούς Προφῆτες καί στούς Δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὡς Ἄσαρκος Λόγος, ὡς Ἄγγελος Κυρίου, ὡς Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος, ὡς Κύριος τῆς Δόξης κ.λπ. Εἶναι χαρακτηριστικό, ὅτι ὅλες οἱ ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι ἐμφανίσεις τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί ὄχι τοῦ Θεοῦ Πατρός. Ὁ ἐμφανιζόμενος στήν Παλαιά Διαθήκη Θεός εἶναι ὁ Ἴδιος, ὁ Ὁποῖος μετέπετα ἔγινε ἄνθρωπος, σταυρώθηκε, ἀναστήθηκε κ.λπ. Ἔτσι, ὁ Χριστός εἶναι τό κέντρο ὄχι μόνο τῆς Καινῆς, ἀλλά καί τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, εἶναι ὁ σύνδεσμος τῶν δύο Διαθηκῶν. Διά τοῦ Χριστοῦ Παλαιά καί Καινή Διαθήκη ἀποκτοῦν ἀδιάσπαστη ἑνότητα, μέ τή μόνη διαφορά ὅτι στήν μέν Παλαιά Διαθήκη ὁ Χριστός ἐμφανίζεται ὡς Ἄσαρκος Λόγος (δηλ. χωρίς τήν ἀνθρώπινη φύση Του), στή δέ Καινή ἐμφανίζεται ὡς Λόγος Σεσαρκωμένος (δηλ. μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του, ὡς Θεός καί ἄνθρωπος). Ἡ Ἐκκλησία ἑρμηνεύει τήν Παλαιά Διαθήκη πάντοτε χριστολογικά: ἡ μή χριστολογική κατανόηση καί ἑρμηνεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι αἵρεση καί πλάνη. Ἡ διαφορά μεταξύ ἑβραϊκῆς καί χριστιανικῆς κατανοήσεως τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι ὅτι στήν πρώτη περίπτωση κατανοεῖται μή χριστολογικά, ἐνῶ στή δεύτερη κατανοεῖται χριστολογικά. Διά τοῦ Ἀσάρκου Λόγου τοῦ Θεοῦ ὑπάρχει πραγματική κοινωνία τῶν Δικαίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μέ τόν Θεό. Ὡστόσο, ἡ κοινωνία αὐτή δέν συνιστᾶ ὄντως Ἐκκλησία, συνιστᾶ «σκιά» Ἐκκλησίας. Ὁ «Λαός τοῦ Θεοῦ», ὁ «παλαιός Ἰσραήλ» εἶναι μόνο τύπος καί σκιά τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, διότι οἱ Δίκαιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἄν καί εἶχαν πραγματικές θεοπτικές ἐμπειρίες, συνεχίζουν νά τελοῦν ὑπό τήν αἰχμαλωσία τοῦ διαβόλου. Κατά τούς Πατέρες, ὑπάρχει διαφορά μεταξύ ὑπάρξεως Δικαίων στήν Παλαιά Διαθήκη καί ἀπελευθερώσεως τῶν Δικαίων ἐκείνων ἀπό τήν αἰχμαλωσία τοῦ Διαβόλου μέ τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Οἱ Δίκαιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης δέν ἔχουν γίνει ἀκόμη Σῶμα Χριστοῦ!

Ἡ Ἐκκλησία τῆς Καινῆς Διαθήκης: Μέ αὐτά τά δεδομένα, ὁ Χριστός ἦλθε στόν κόσμο «ἵνα λύσῃ τά ἔργα τοῦ διαβόλου» (Α΄ Ἰω. 3,8) καί «ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἔστι τόν διάβολον» (Ἑβρ. 2,14). Στήν Καινή Διαθήκη ὁ Ἄσαρκος Λόγος προσλαμβάνει ἀνθρώπινη φύση, τήν ἑνώνει μέ τή θεία καί ἄκτιστη φύση Του καί τήν θεώνει γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου. Ἡ θεωμένη αὐτή φύση εἶναι ἡ ἀπαρχή τῆς Ἐκκλησίας, ὡς Σώματος Χριστοῦ: ὁ Σαρκωθείς Κύριος «ἐκκλησίας σάρκα ἀνέλαβε»! Ἡ προϋπάρχουσα πνευματική Ἐκκλησία τῶν Ἀγγέλων «γεννᾶται» καί γίνεται Σῶμα Χριστοῦ. Στήν θεωμένη αὐτή ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ θά ἐνσωματωθοῦν μετά τήν Πεντηκοστή (μέ τά Μυστήρια τοῦ Βαπτίσματος καί τῆς Θείας Εὐχαριστίας) καί θά γίνουν Σῶμα Χριστοῦ ὅλοι ὅσοι θά πιστέψουν στόν Χριστό, μέ πρώτους τούς ἁγίους Ἀποστόλους. Ἀλλά θά ἐνσωματωθοῦν καί οἱ ἀπελευθερωμένοι μέ τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ Δίκαιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί θά γίνουν ἐπίσης Σῶμα Χριστοῦ. Γι’ αὐτό στήν Ἐκκλησία δέν ἑορτάζουμε μόνο τούς Ἁγίους τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀλλά καί τούς Προφῆτες καί Δικαίους τῆς Παλαιᾶς, καί τούς ἁγίους Ἀγγέλους, δηλ. ὅλους ὅσους συνιστοῦν τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Στό Μυστήριο αὐτό τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου, στό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας ἀπαρχή εἶναι ἡ Σάρκωση τοῦ Λόγου, ἡ Γέννησή Του στή γῆ. Γι’ αὐτό τά Χριστούγεννα εἶναι αἰτία χαρᾶς καί πανηγύρεως μεγάλης. Τά Χριστούγεννα πανυγηρίζουμε τόν Χριστό καί τό ἔργο Του. Δέν ὑπάρχουν «χριστούγγεννα» χωρίς Χριστό ἤ «χριστούγεννα» ἐκτός τοῦ Χριστοῦ!

Δεῖτε βιντεοσκοπημένο τό Θέμα στόν παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.youtube.com/watch?v=BsqD5XRmGTA&t=424s