Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος ΙΑ΄ τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, περιόδου ΙΣΤ΄, ἔτους 2021-2022.
Εἰσαγωγικά: Ἡ Ἐκκλησία συνδέεται στενά τόσο μέ τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ὅσο καί μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀφοῦ α) εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί β) «ψυχή» της εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα. Στήν ἐποχή μας τέθηκε ἔντονα τό θέμα τῆς προτεραιότητας μεταξύ τῶν δύο θείων προσώπων: τί προηγεῖται στήν Ἐκκλησία, ὁ Χριστός ἤ τό Ἅγιο Πνεῦμα; Τό θέμα τῆς προτεραιότητας συνδέεται στενά καί μέ τό θέμα τῶν δύο ὄψεων τῆς Ἐκκλησίας: τῆς ὁρατῆς καί τῆς ἀόρατης. Γενικά, ὁ Ρωμαιοκαθολικισμός δέχεται τήν προτεραιότητα τοῦ Χριστοῦ καί τονίζει τήν ὁρατή ὄψη τῆς Ἐκκλησίας, ὁ δέ Προτεσταντισμός δέχεται τήν προτεραιότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τονίζει τήν ἀόρατη ὄψη τῆς Ἐκκλησίας. Ὄντως, ἡ Ἐκκλησία ἔχει τίς δύο αὐτές ὄψεις: τήν ὁρατή καί τήν ἀόρατη, πού εἶναι ὄψεις τοῦ ἴδιου «νομίσματος» (τῆς ἴδιας Ἐκκλησίας), δηλ. εἶναι ἀδιαχώριστες, συνδέονται ἄρηκτα μεταξύ τους. Ἡ ὁρατή εἶναι ἡ ἐπίγεια ἤ «στρατευομένη Ἐκκλησία» καί ἡ ἀόρατη εἶναι ἡ οὐράνια ἤ «θριαμβεύουσα Ἐκκλησία». Ἄν ἡ Ἐκκλησία εἶναι πρῶτα ὁρατή, σημαίνει ὅτι ἔχει συγκεκριμένα ὅρια, συγκεκριμένα καί ὁρατά μέλη καί συγκεκριμένες διαδικασίες, μέ τίς ὁποῖες κάποιος πολιτογραφεῖται σ’ αὐτήν (γίνεται μέλος της). Τά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας τά θέτουν τά Μυστήριά της, ἀλλά καί τά ἴδια τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας προκύπτουν ἀπό τά Μυστήριά της. Ποιά εἶναι< ὅμως, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, καί πῶς γίνεται κάποιος μέλος της;
Ἡ «στρατευομένη Ἐκκλησία»: Ἡ ἐκκλησιαστική
Παράδοση δέχεται ὁμόφωνα ὅτι μέλος τῆς Ἐκκλησίας γίνεται κάποιος μέ τό Βάπτισμα.
Τό Βάπτισμα μᾶς καθιστᾶ μέλη τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἡ «θύρα» τῆς
Ἐκκλησίας. Τό Βάπτισμα, ὡς ἐντολή: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη,
βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,
διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν· καί ἰδού ἐγώ μεθ’ ὑμῶν
εἰμι πάσας τάς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. 28, 19-20), «ὁ πιστεύσας
καί βαπτισθείς σωθήσεται, ὁ δέ ἀπιστήσας κατακριθήσεται» (Μαρκ. 16,16).
Προϋποθέσεις εἰσόδου στήν Ἐκκλησία: α) Ἡ διδασκαλία (κήρυγμα - κατήχηση):
«μαθητεύσατε». β) Ἡ ἀποδοχή τοῦ κηρύγματος, δηλ. ἡ πίστη στόν Χριστό καί
ἀποδοχή τῆς διδασκαλίας Του: «ὁ πιστεύσας ... σωθήσεται», «πιστεύω τόν υἱόν τοῦ
Θεοῦ εἶναι τόν Ἰησοῦν Χριστόν» (Πράξ. 8,37). γ) Ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ
Χριστοῦ: «τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν». Ἀποτέλεσμα τῆς εἰσόδου στήν
Ἐκκλησία: Ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό: «καί ἰδού ἐγώ μεθ’ ὑμῶν εἰμι». Ὁ ἐντασσόμενος
στήν Ἐκκλησία ὀφείλει νά τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Οἱ ἐντολές εἶναι ἡ
προϋπόθεση καί τό μέσο γιά τήν ἕνωση μέ τόν Θεό: «Ἡ πρός τόν Θεόν ἀφομοίωσίς τε
καί ἕνωσις ... ταῖς τῶν σεβασμιωτάτων ἐντολῶν ἀγαπήσεσι καί ἱερουργίαις μόνως τελεῖται»
(ἅγ. Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης). Μέ ἄλλα λόγια, τό Βάπτισμα σώζει, ἀλλά ὄχι μέ
μαγικό καί αὐτόματο τρόπο. Σώζει μέ προϋποθέσεις ἤ παρέχει τίς ἀπαρχές ἤ τόν
«ἀρραβῶνα» τῆς σωτηρίας. Ὁ βαπτισμένος ὀφείλει νά ἀξιοποιήσει ὅ,τι ἔλαβε στό
Βάπτισμά του, καί αὐτό γίνεται μέσῳ τῶν ἐντολῶν. Ἐντός τῆς Ἐκκλησίας ἡ νοσοῦσα
ἀπό τήν ἐπικυριαρχία τῆς ἁμαρτίας καί τῶν παθῶν καί διατελοῦσα ὑπό τό κράτος
τοῦ θανάτου ἀνθρώπινη προσωπικότητα πρέπει νά θεραπευθεῖ. Οἱ ἐντολές εἶναι τά
μέσα ἤ τά «φάρμακα» γιά τήν ἀποκατάσταση ἀπό τήν «παρά φύσιν» στήν «κατά φύσιν»
(φυσική) κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου ἤ γιά τήν ἐπίτευξη τῆς ὑγείας του. Ἡ
ἀποκατάσταση αὐτή ἀπαιτεῖ ἀγῶνα καί ἐπαγρύπνιση. Ὁ ἐντασσόμενος στήν Ἐκκλησία
εἰσέρχεται σέ κατάσταση πνευματικοῦ ἤ «ἀοράτου πολέμου», ὁ πιστός «στρατεύεται»
(ἀντιμάχεται - βρίσκεται σέ κατάσταση διαρκοῦς μάχης) ἐναντίον: α) τοῦ ἑαυτοῦ
του (δηλαδή τῶν ψυχικῶν καί σωματικῶν παθῶν του), β) τοῦ κόσμου καί γ) τοῦ
διαβόλου. Γι’ αὐτό ἀκριβῶς ἡ ἐπίγεια καί ὁρατή Ἐκκλησία ὀνομάζεται
«στρατευομένη». Ἡ διαδικασία αὐτή τοῦ πνευματικοῦ πολέμου, ὀνομάζεται «κάθαρση»
στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ὅμως ἡ διαδικασία αὐτή οὔτε ὁ τελικός σκοπός τῆς
Ἐκκλησίας εἶναι, οὔτε ὁ ἔσχατος προορισμός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι. Τό στάδιο τῆς
«καθάρσεως» εἶναι ἡ προϋπόθεση γιά τίς ἀνώτερες «τάξεις τῶν σωζομένων», δηλ.
γιά τά στάδια τοῦ «φωτισμοῦ» καί τῆς «θεώσεως». Κατ’ ἐξοχήν μέλη τῆς Ἐκκλησίας
εἶναι ὅσοι βρίσκονται στά στάδια αὐτά, ὡστόσο μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὅλοι οἱ
βαπτισμένοι μέ τό ἕνα καί ἔγκυρο Βάπτισμα, πού τελεῖ ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία.
Ἡ Ἐκκλησία καί οἱ ἁμαρτωλοί: Μέ τά παραπάνω
δεδομένα προκύπτει τό ἐρώτημα γιά τό ἄν καί κατά πόσο εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας
οἱ ἁμαρτωλοί. Ἡ καθημερινή ἐμπειρία μᾶς διαβεβαιώνει ὅτι πολλοί βαπτίστηκαν,
ἀλλά δέν ζοῦν σύμφωνα μέ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ὅπως διαβεβαίωσαν στό
Βάπτισμά τους. Ἐντός τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχουν ἁμαρτωλοί, ἀδιάφοροι, ἀμελεῖς,
ἀμετανόητοι κ.λπ. Κατά πόσο αὐτοί εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας; Ὁ Κύριος ἀπάντησε
μέ τήν παραβολή τῆς σαγήνης (Ματθ. 13,47): ὅπως ἡ σαγήνη μέσα στή θάλασσα
συνάγει «ἐκ παντός γένους», ἔτσι καί ἡ Ἐκκλησία ὅσο εἶναι μέσα στόν κόσμο
περιλαμβάνει ἀδιακρίτως «δικαίους» καί ἁμαρτωλούς. Αὐτό, ὅμως, συμβαίνει μόνο
στήν παροῦσα μορφή τῆς Ἐκκλησίας, δηλ. στήν ἐπίγεια («στρατευομένη») Ἐκκλησία.
Ἡ οὐράνια («θριαμβεύουσα») Ἐκκλησία δέν περιλαμβάνει ἁμαρτωλούς (ἀμετανοήτους
ἁμαρτωλούς), γιατί ἐκεῖ οἱ Ἄγγελοι «ἀφοριοῦσι τούς πονηρούς ἐκ μέσου τῶν
δικαίων» (13,49). Οἱ ἁμαρτωλοί εἶναι μέλη τῆς ἐπίγειας Ἐκκλησίας, γιατί ἔχουν
τήν δυνατότητα νά μετανοήσουν καί νά σωθοῦν (εἶναι «δυνάμει σεσωσμένοι»). Ὁ
Κύριος ἀναμένει τή μετάνοια καί τήν ἐπιστροφή τους, ὡς τήν τελευταία στιγμή. Μέ
ἄλλα λόγια, ἡ «στρατευομένη Ἐκκλησία» περιλαμβάνει ζωντανά καί νεκρά μέλη, ὅπως
σέ ἕνα δένδρο ὑπάρχουν χλωρά, ἀλλά καί ξηρά κλαδιά. Ὡστόσο, τά νεκρά μέλη
ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία, ἐπειδή ἔχουν τή δυνατότητα ἀνά πᾶσα στιγμή νά
ζωοποιηθοῦν (νά γίνουν ζωντανά) διά τῆς μετανοίας.
Ἡ «θριαμβεύουσα Ἐκκλησία»: Ἐκκλησία δέν εἶναι
μόνο ὅ,τι φαίνεται ἐδῶ στή γῆ (οἱ βαπτισμένοι Χριστιανοί, ὁ Κλῆρος, τά Μυστήρια,
οἱ τελετές, οἱ Ναοί κ.λπ.). Ὑπάρχει καί μιά ἄλλη, ἀόρατη καί οὐσιαστικότερη ὄψη
τῆς Ἐκκλησίας. Μέ ἄλλα λόγια, ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει στή γῆ, ἀλλά ἐπεκτείνεται στόν
οὐρανό, εἶναι ὁρατή καί ἀόρατη, φαίνεται καί δέν φαίνεται. Ποιοῖ ἀνήκουν στήν
ἀόρατη αὐτή ἤ «θριαμβεύουσα» Ἐκκλησία; Ὅσοι ἐξῆλθαν ἀπό τή «στρατευομένη»
νικητές, δηλ. οἱ βαπτισμένοι Χριστιανοί, πού «ἐθριάμβευσαν» μαχόμενοι ἐναντίον
τῶν παθῶν, τοῦ κόσμου καί τοῦ διαβόλου. Ἡ «θριαμβεύουσα» Ἐκκλησία περιλαμβάνει
τούς ἐν Χριστῷ κεκοιμημένους (τίς ψυχές τῶν ἐν Χριστῷ κεκοιμημένων). Κοινό
στοιχεῖο της μέ τή «στρατευομένη» εἶναι τό Βάπτισμα: τόσο ἡ «στρατευομένη» ὅσο
καί ἡ «θριαμβεύουσα» Ἐκκλησία περιλαμβάνει ὅσους διά τοῦ Βαπτίσματος ἔχουν
ἐνταχθεῖ στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἀόρατα στοιχεῖα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι: α) Ἡ Κεφαλή
της, ὁ Χριστός, ὡς ἀοράτως παρών στήν Ἐκκλησία, «ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος»
(Ματθ. 28,20), β) Ἡ Θεία Χάρις, ἡ ἄκτιστη καί ἀόρατη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἡ
ἐνεργοῦσα διαρκῶς στήν Ἐκκλησία, γ) Τά δεδοξασμένα μέλη τῆς «θριαμβεύουσας»
Ἐκκλησίας, δηλαδή: ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι, οἱ Δίκαιοι τῆς
Παλαιᾶς Διαθήκης, οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας καί τέλος οἱ ἐν Χριστῷ κεκοιμημένοι,
δηλ. οἱ σεσωσμένοι πιστοί.
Ἡ κοινωνία «στρατευομένης» καί «θριαμβευούσης» Ἐκκλησίας: Μεταξύ τῶν δύο ὄψεων τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχει στένη καί ἀδιάσπαστη σχέση καί κοινωνία. Ἡ κοινωνία αὐτή εἶναι βαθύτατη: Εἶναι Μυστηριακή - Εὐχαριστιακή. Ἡ Θεία Εὐχαριστία ἀποτελεῖ Σύναξη, ὄχι μόνο τῆς ἐπίγειας (τοπικῆς) Ἐκκλησίας (ἐνορίας, ἐπισκοπῆς), ἀλλά καί τῆς οὐρανίας («στρατευομένης»). Ἐνώπιον τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ μνημονεύονται (ἐξάγονται οἱ μερίδες τους, γιά νά ἑνωθοῦν μέ τόν Εὐχαριστιακό Ἄρτο) ἡ Θεοτόκος, οἱ Ἅγιοι καί οἱ κεκοιμημένοι Χριστιανοί. Ἡ σχέση «στρατευομένης» καί «θριαμβευούσης» Ἐκκλησίας εἶναι ἀμφίπλευρη: ἀπό τή «στρατευομένη» στή «θριαμβεύουσα» καί ἀπό τή «θριαμβεύουσα» στή «στρατευομένη». Ἡ «στρατευομένη» Ἐκκλησία: α) Κοινωνεῖ τοῦ Χριστοῦ, λατρεύει τόν Χριστό, προσεύχεται στόν Χριστό, β) Τιμᾶ τούς Ἁγίους, προσεύχεται στούς Ἁγίους, ἐπικαλεῖται τή μεσιτεία τους, δ) «Ἐξαιρέτως» (περισσότερο) τιμᾶ τήν Θεοτόκο καί ἐπικαλεῖται τή μεσιτεία της, δ) Δέεται ὑπέρ τῶν κεκοιμημένων καί ἐνεργεῖ ὑπέρ αὐτῶν (ἐπιτελεῖ ἱερά μνημόσυνα). Ἡ «θριαμβεύουσα» Ἐκκλησία: α) Ὁ Κύριος σώζει τούς πιστεύοντας, χορηγεῖ τήν Χάρη τῶν Μυστηρίων Του, διανέμει τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, β) Οἱ Ἅγιοι δέχονται τίς προσευχές μας, μεσιτεύουν γιά τή σωτηρία μας, ἐπεμβαίνουν στόν κόσμο καί θαυματουργοῦν, γ) «Ἐξαιρέτως» ἐνεργεῖ καί θαυματουργεῖ ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, δ) Οἱ Ἄγγελοι συλλειτουργοῦν στή Θ. Εὐχαριστία καί ἀναλαμβάνουν τήν προστασία τῶν βεβαπτισμένων πιστῶν, ε) Οἱ κεκοιμημένοι δέχονται «ὄνησιν» (πραγματική ὠφέλεια) ἀπό τίς ἐνέργειες τῆς «στρατευομένης» Ἐκκλησίας (Λειτουργίες, μνημόσυνα, προσευχές, φιλανθρωπίες, ἀγαθοεργίες κ.λπ.).
Δεῖτε βιντεοσκοπημένο
τό Θέμα στόν παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.youtube.com/watch?v=5ViXBP6ZDao
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου