«Αγ. Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση» 2025-6: Εισαγωγή στη νέα Θεματική Ενότητα

 

Διάγραμμα – Περίληψη Θέματος Α' τοῦ Προγράμματος Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», περιόδου Γ', ἔτους 2025-2026. 

Ἡ νέα ἑνότητα: Τό τρίτο ἔτος λειτουργίας τοῦ Προγράμματος «Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση». Σέ προηγούμενες ἑνότητες ἔχουμε ἀναφερθεῖ: α) Σέ εὐαγγελικά Ἀναγνώσματα Κυριακῶν τοῦ ἔτους. β) Σέ λειτουργικά (προσευχητικά) κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἡ νέα θεματική ἑνότητα μέ περιεχόμενο ἀποστολικά Ἀναγνώσματα Κυριακῶν τοῦ ἔτους καί θέμα: «Ἀποστολικός λόγος καί σύγχρονη κοινωνία». Γενικά, ἀντικείμενο τοῦ Προγράμματος εἶναι, ἡ Ἁγία Γραφή, ἡ βάση καί τό θεμέλιο τῆς πίστης μας. Τί εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή; α) Λόγος περί τοῦ Θεοῦ καί λόγος περί τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. β) Ἀποκεκαλυμένος λόγος, ὄχι ὁποιοσδήποτε λόγος, ἀλλά λόγος πού ἔχει ἀποκαλυφθεῖ ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό. Στήν Ἁγία Γραφἠ ὁμιλεῖ ὁ Χριστός, ὁ Ὁποῖος ἀποκαλύπτει ἐκεῖ τόν Ἑαυτό Του. Ἡ Ἁγ. Γραφή περιέχει τήν ἀποκάλυψη τοῦ Χριστοῦ στούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί στούς Ἀποστόλους Του στήν Καινή Διαθήκη. Ἔτσι, διαιρεῖται σέ α) Παλαιά Διαθήκη, ἡ ὁποία ἀναφέρεται στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ πρίν τήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου Του καί β) Καινή Διαθήκη, ἡ ὁποία ἀναφέρεται στήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, στό ἔργο τοῦ Χριστοῦ καί στή δράση τῶν Ἀποστόλων Του. Ἡ Παλαιά Διαθήκη διαιρεῖται σέ 1) «Νόμο» (Πεντάτευχο), 2) «Προφῆτες» καί 3) «Ἁγιόγραφα» (λοιπά ἱερά κείμενα). Ἡ Καινή Διαθήκη διαιρεῖται σέ 1) Εὐαγγέλια, 2) Πράξεις, 3) Ἐπιστολές καί 4) Ἀποκάλυψη. Φυσικά, ἡ Ἁγία Γραφή κατέχει κεντρική θέση στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Μέσω αὐτῆς ὁ Χριστός ἐνεργεῖ καί ἀποκαλύπτεται μυστικά σέ ὅσους τήν μελετοῦν μέ προϋποθέσεις. Ἡ Ἁγία Γραφή προῆλθε ἀπό τήν Ἐκκλησία, γεννήθηκε μέσα στήν Ἐκκλησία, κατανοεῖται μόνο στήν Ἐκκλησία καί ἑρμηνεύεται ὀρθά μόνο στήν Ἐκκλησία. Ἐκτός Ἐκκλησίας, ὅταν ἐπιχειροῦν νά τήν ἑρμηνεύσουν, αἱρετικοί ἤ κοσμικοί ἤ ἑρμηνευτές μέ ἐπιστημονικά ἀποκλειστικά κριτήρια, παραμένει ὡς πρός τήν οὐσία της, «βιβλίον ... κατεσφραγισμένον σφραγῖσιν ἑπτά» (Ἀποκ. 5,1)! Θεωροῦμε τήν Ἁγία Γραφή «θεόπνευστη», ἀλλά ἡ θεοπνευστία της δέν ὀφελεῖ τούς ἐκτός Ἐκκλησίας μελετητές της (αἱρετικούς ἤ κοσμικούς).

Ἁγία Γραφή καί Λειτουργία: Ἄν ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι τό κέντρο τῆς Ἐκκλησίας, τότε τό κέντρο αὐτό συνδέεται στενά μέ τήν Ἁγία Γραφή: Ἡ Ἁγία Γραφή διδάσκεται, κατανοεῖται καί ἑρμηνεύεται μέσα στή Λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας καί μέσω τῆς λειτουργικῆς προσευχῆς. Ἐντός τῆς Ἐκκλησίας καί διά τῆς προσευχῆς (εἰδικῆς εὐχῆς - ἐπίκλησης τοῦ Λειτουργοῦ) ἐνεργεῖ ὁ φωτισμός τοῦ Θεοῦ γιά τήν κατανόηση τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἐκεῖ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἑρμηνεύει τίς Γραφές, ὅπως στήν πορεία Του πρός τούς Ἐμμαούς. Ἱστορικά, καί εἰδικότερα ὡς πρός τήν Καινή Διαθήκη, ἡ Ἐκκλησία προηγεῖται τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Τά πρῶτα κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης εἰσήχθησαν ἀμέσως σέ λειτουργική χρήση ἤ μᾶλλον προορίζοντο γιά λειτουργική χρήση. Οἱ ἐπιστολές τοῦ ἀποστόλου Παύλου ἀπευθύνοντο σέ ἐκκλησιαστικές Κοινότητες, γιά ἀνάγνωση στή Θεία Λειτουργία τῆς Κοινότητας ἐνώπιον ὅλων τῶν μελῶν της, ὁλόκληρες τήν πρώτη φορά καί ἀποσπάσματα τῆς ἐπιστολῆς στίς ἑπόμενες λειτουργικές Συνάξεις. Ἔτσι, προέκυψε ὁ «Ἀπόστολος» τῆς Λειτουργίας. Τό ἴδιο συνέβη λίγο ἀργότερα μέ τά Εὐαγγέλια (συγγράμματα τῶν ἱερῶν Εὐαγγελιστῶν) καί τό «Εὐαγγέλιο» (Ἀνάγνωσμα) τῆς Λειτουργίας. Τά Ἀναγνώσματα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πού ὑπῆρχαν στίς ἀρχαῖες Λειτουργίες, ἐκτοπίστηκαν στόν Ἑσπερινό. Εἰδικότερα, στό πρῶτο μέρος τῆς Λειτουργίας (Λειτουργία τοῦ Λόγου ἤ Λειτουργία τῶν Κατηχουμένων) κυριαρχοῦν τά Ἀναγνώσματα.

Εὐαγγέλιο καί Ἀπόστολος: Τό «Εὐαγγέλιο» προηγήθηκε ἀξιολογικά τοῦ «Ἀποστόλου, ὡς ἀναφερόμενο εἰδικότερα στό πρόσωπο, στή διδασκαλία καί στό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὡστόσο, τό περιεχόμενο τοῦ Ἀποστόλου εἶναι περισσότερο βαθύτερο καί δυσνόητο ἀπό τοῦ Εὐαγγελίου. Αὐτό ὀφείλεται στόν ἀρχικό σκοπό τῶν ἱερῶν κειμένων. Τά τρία πρῶτα Εὐαγγέλια, πού ἀποκαλοῦνται «συνοπτικά», εἶναι οἱ πρῶτες κατηχήσεις τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπευθύνονται σέ ὅσους δέν γνωρίζουν περί τοῦ Χριστοῦ καί διδάσκουν τί ἀκριβῶς εἶναι ὁ Χριστός. Τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο, πού ἀποκαλεῖται «θεολογικό», ἀπευθύνεται σέ ἤδη βαπτισμένους Χριστιανούς, πού ἤδη γνωρίζουν τό περιεχόμενο τῶν ἄλλων Εὐαγγελίων. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τά ἀποστολικά Ἀναγνώσματα. Ἀπευθύνονται, συνήθως, σέ ὀργανωμένες Ἐκκλησίες, τά μέλη τῶν ὁποίων ἔχουν βαπτιστεῖ μετά ἀπό συστηματική κατήχηση καί προοδεύουν στήν κατά Χριστόν ζωή. Πολλά ἀπό αὐτά ἔχουν ἔκδηλα χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἤ ἔχουν θεοπτικές ἐμπειρίες (ἔχουν φτάσει στήν κατάσταση τῆς ἁγιότητος). Οἱ Ἀπόστολοι παρεμβαίνουν στίς Ἐκκλησίες αὐτές, γιά νά ἐπιλύσουν προβλήματα πού εἶχαν προκύψει.

Περιεχόμενο καί διαίρεση τοῦ Ἀποστόλου: Ἐκτός τῶν Εὐαγγελίων, ἡ Καινή Διαθήκη περιλαμβάνει, ὅπως εἴδαμε, α) Πράξεις, β) Ἐπιστολές καί γ) Ἀποκάλυψη. Ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννου δέν εἰσῆλθε σέ λειτουργική χρήση, λόγῳ τοῦ προφητικοῦ καί δυσνόητου περιεχομένου της. Οἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων εἶναι ἔργο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ καί προϋποθέτει τόν «πρῶτον λόγον» του, δηλ. τό Κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο. Τό μεγαλύτερο μέρος τῶν ἀποστολικῶν Ἀναγνωσμάτων προέρχεται ἀπό τό σῶμα τῶν Ἐπιστολῶν, εἰδικότερα τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Ὁ Παῦλος, πρώην Φαρισαῖος καί διώκτης τῆς Ἐκκλησίας, ἐκλήθη στό ἀποστολικό λειτούργημα μέ θεῖο ὅραμα καί ἔγινε «ἀπόστολος ἐθνῶν», μεταφέροντας τό Εὐαγγέλιο στό μεγαλύτερο μέρος τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου. Σώζονται στήν Καινή Διαθήκη 14 Ἐπιστολές του, ἀπευθυνόμενες σέ Ἐκκλησίες καί πρόσωπα (Ἀποστόλους συνεργάτες του). Ὑπάρχουν, ἐπίσης, στήν Καινή Διαθήκη δύο Καθολικές Ἐπιστολές τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, τρεῖς Ἐπιστολές τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου, μία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου καί μία τοῦ ἀποστόλου Ἰούδα. 

(«Ἁγία Γραφή, Ἐκκλησία καί Παράδοση», Πρόγραμμα Μελέτης καί Ἑρμηνείας τῆς Ἁγίας Γραφῆς τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Ὑπεύθυνος π. Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας. Περίοδος Γ΄, ἔτος 2025-2026).