Η θέση της Παλαιάς Διαθήκης στην Εκκλησία

ΤΕΥΧΟΣ  21       ΤΡΙΠΟΛΙΣ       ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2002

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΤΗΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Εἰσαγωγικά

Οἱ δηλώσεις κορυφαίων ἐκπροσώπων τοῦ καλλιτεχνικοῦ χώρου πρόσφατα δημιούργησαν πολλές συζητήσεις γύρω ἀπό ἕνα θέμα πού γιά πολλούς αἰῶνες ἐθεωρεῖτο αὐτονόητο. Πρόκειται γιά τή θέση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί γιά τήν ἀξία τῆς Π. Διαθήκης γενικώτερα. Συγκεκριμένα, ὁ μουσικοσυνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος σέ συνέντευξή του μεταξύ ἄλλων εἶπε: «Ἀναμένεται στήν αὐγή αὐτῆς τῆς νέας χιλιετίας νά κάνῃ (ἡ ὀρθοδοξία) διορθωτικές κινήσεις, καταργώντας τήν Π. Διαθήκη, πού τόσα ψέματα δίδαξε στά ἑλληνόπουλα στά σχολεῖα. Ἄς γίνει αἱρετική ἡ ὀρθοδοξία στή χώρα μας, κόβοντας ἔτσι ἕνα μέρος τοῦ παράλογου διεθνισμοῦ της καί προσθέτοντας μιά κίνηση συμφιλίωσης μέ τόν ἑλληνισμό».

Στό ἴδιο κλῖμα καί σέ ἐντονότερο ὕφος ὁ Μίκης Θεοδωράκης, ἀφοῦ εἶπε πολλά σέ συνέντευξή του κατά τοῦ «ἑλληνοχριστιανικοῦ ἰδεώδους», τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ καί τοῦ Βυζαντίου, ἀνέφερε, ἀπαντώντας σέ σχετική ἐρώτηση: «Ὅσον ἀφορᾶ στήν Καινή καί τήν Παλαιά Διαθήκη ... σέ ὅ,τι ἀφορᾶ τό Ἑλληνικό Κράτος, ἔχω λόγο. Καί μάλιστα λόγο καταδικαστικό γιά ἐκείνους τούς ὑπεύθυνους, πού ἐπιχειροῦν νά διαβρώσουν τίς τρυφερές ψυχές τῶν νέων Ἑλλήνων μέ πρόσωπα καί ἱστορίες πού δέν μᾶς ἀφοροῦν (ἡ ὑπογράμμιση τοῦ περιοδικοῦ στό ὁποῖο δόθηκε ἡ συνέντευξη). Αὐτό εἶναι τό λιγώτερο πού θά μποροῦσα νά πῶ. Εἶναι ἕνα ἔγκλημα κατ' ἐξακολούθησιν, μέ στόχο τή νόθευση τῆς ἑλληνικῆς συνείδησης καί τόν ἀποπροσανατολισμό τοῦ λαοῦ μας στό σύνολό του». Σέ ἀντίθεση, λοιπόν, μέ τήν ὡς τώρα ἐπικρατοῦσα ἀντίληψη ὅτι ἡ διδασκαλία τῆς Ἁγ. Γραφῆς (Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης) καλλιεργεῖ γενικά τόν ἄνθρωπο, περιορίζει τή σκληρότητά του καί συμβάλλει στήν καταπολέμηση τῶν παθῶν του, ὁ Μίκης Θεοδωράκης πιστεύει ὅτι ἡ διδασκαλία τῆς Ἁγ. Γραφῆς διαβρώνει τίς «τρυφερές ψυχές» καί ἀποτελεῖ «ἔγκλημα κατ' ἐξακολούθησιν»! Ἴσως καί ἡ φοβερή ἐγκληματικότητα, πού μαστίζει τίς σύγχρονες κοινωνίες, νά ὀφείλεται στήν ὑπερβολική διδασκαλία τῆς Ἁγ. Γραφῆς! Τόσοι λαοί πού θεώρησαν τήν κλασσική παιδεία σύμφυτη μέ τή χριστιανική καί τό πνεῦμα τῆς Π. Διαθήκης αὐταπατῶνται καί ὁ ...ἐπιστήμων Μ. Θεοδωράκης γνωρίζει καλύτερα!

Θά μποροῦσε, βέβαια, νά ἰσχυριστεῖ κανείς ὅτι οἱ δηλώσεις αὐτές ἀπηχοῦν προσωπικές ἀντιλήψεις τῶν παραπάνω καλλιτεχνῶν, οἱ ὁποῖες δέν ἔχουν μεγαλύτερη ἀξία ἀπό τίς ἀνάλογες ἀντιλήψεις τοῦ μέσου ἀνθρώπου καί μάλιστα τοῦ μή εἰδικοῦ. Σύμφωνα μέ τήν ἄποψη αὐτή, ὅσα ἐκφράζει μιά προσωπικότητα, π.χ. ἕνας καλλιτέχνης, ἔχουν ἰδιαίτερη ἀξία ἄν ἀναφέρονται στόν χῶρο πού ἡ προσωπικότητα αὐτή διαπρέπει, π.χ. στά καλλιτεχνικά. Ἄν ἀναφέρονται σέ ἄλλους τομεῖς, ἔχουν τήν ἴδια ἀκριβῶς ἀξία μέ τίς ἀνάλογες ἀντιλήψεις τοῦ μέσου ἀνθρώπου. Αὐτό, βέβαια, εἶναι σωστό. Ὅμως, ἐπειδή οἱ συγκεκριμμένες δηλώσεις δημιούργησαν σάλο καί προκάλεσαν σύγχυση σέ πολλούς συνανθρώπους μας, καί ἐπειδή τό πρόβλημα πού δημιουργήθηκε δέν εἶναι ἄσχετο μέ τά θέματα πού μᾶς ἀπασχολοῦν ἐδῶ, θεωρήσαμε σκόπιμο νά ἀναφερθοῦμε εἰδικά στήν ἀξία τῆς Π. Διαθήκης κατά τήν Ὀρθόδοξη ἀντίληψη. Ἄλλωστε, οἱ ἀπόψεις αὐτές διατυπώθηκαν πολλάκις ἀπό τούς ὁπαδούς τοῦ ἀρχαιολατρικοῦ κινήματος, γι' αὐτό καί δέν εἶναι οὔτε πρωτότυπες οὔτε ἐπαναστατικές.

Ἡ προέλευση τοῦ προβλήματος

Οἱ παραπάνω ἀντιλήψεις, δέν ἀνήκουν λοιπόν, ἀποκλειστικά στούς σύγχρονους ἐκφραστές τους. Προέρχονται καί διακινοῦνται ἀπό συγκεκριμένο χῶρο, καί κάποιοι τίς ἀναμεταδίδουν, εἴτε γνωρίζοντας, εἴτε πολλές φορές μή γνωρίζοντας τήν πηγή τους. Ἡ ἐπίθεση ἐναντίον τῆς Π. Διαθήκης προέρχεται ἀπό τίς ἀρχαιολατρικές ὁμάδες, οἱ ὁποῖες τό τελευταῖο διάστημα δροῦν στή χώρα μας καί ἐργάζονται γιά τήν ἀναβίωση τῆς ἀρχαίας θρησκείας, τῆς λατρείας τῶν θεῶν τοῦ Ὀλύμπου, τῶν εἰδωλολατρικῶν τελετῶν κ.λ.π. Οἱ περισσότερες, βέβαια, ἀπό τίς ὁμάδες αὐτές εἶναι ἔντονα ἐχθρικές πρός τήν χριστιανική πίστη. Ἀπορρίπτουν ὄχι μόνο τήν Π. Διαθήκη, ἡ ὁποία εἶναι ὁ πρῶτος στόχος, ἀλλά καί τήν Καινή καί τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου καί γενικά καθετί χριστιανικό. Ὑπάρχουν ὅμως καί πιό μετριοπαθεῖς ὁμάδες, οἱ ὁποῖες ἐπιχειροῦν νά συμβιβάσουν τά ἀσυμβίβαστα, δηλ. τόν Χριστιανισμό μέ τήν ἀρχαία ἑλληνική θρησκεία. Ἐκεῖ συναντᾶ κανείς συσχετισμούς πού ξεπερνοῦν κάθε φαντασία: ὁ χριστιανικός Θεός ταυτίζεται μέ τόν Δία, ὁ Ποσειδῶνας μέ τόν ἅγιο Νικόλαο, οἱ 12 Ἀπόστολοι μέ τούς 12 θεούς τοῦ Ὀλύμπου κ.τ.λ. Κύριο χαρακτηριστικό αὐτῶν τῶν ὁμάδων εἶναι ὅτι ἀπορρίπτουν ἔντονα τήν Π. Διαθήκη καί ζητοῦν τήν κατάργησή της, γιά νά ἐπανέλθει δῆθεν ἡ χριστιανική πίστη στήν ἀρχική της καθαρότητα καί νά ἀποβάλλει τά δῆθεν ξένα ἑβραϊκά στοιχεῖα.

Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι καί οἱ δύο συνεντεύξεις τῶν καλλιτεχνῶν πού προαναφέραμε δόθηκαν στό ἴδιο περιοδικό, στό ἀρχαιολατρικό περιοδικό «Δαυλός» (τοῦ Γ. Μαρκόπουλου στό τεῦχ. 241/Ἰαν. 2002 καί τοῦ Μ. Θεοδωράκη στό τεῦχ. 246/ Ἰουν. 2002), καί στόν ἴδιο δημοσιογράφο, τόν Παν. Κουβαλάκη. Τά συγκεκριμένα σημεῖα προβλήθηκαν μέ μεγάλους τίτλους: «Νά ἀποβάλλῃ ἡ Ἐκκλησία τήν Π. Διαθήκη» (ἐπικεφαλίδα στή συνέντευξη τοῦ Μαρκόπουλου), «Ἔγκλημα κατ' ἐξακολούθησιν ἡ διδασκαλία τῆς Π.Δ.» (στή σχετική παράγραφο τοῦ Θεοδωράκη καί ἀνάλογος τίτλος στό ἐξώφυλλο τοῦ περιοδικοῦ).

Τό ἴδιο ἀρχαιολατρικό περιοδικό τόν Μάϊο τοῦ 1993 (τεῦχ. 137) εἶχε ἀπευθύνει τήν περίφημη(!) ἀνοικτή ἐπιστολή πρός τήν Ἱερά Σύνοδο, μέ τό αἴτημα «νά ἀποβληθῇ ἡ Π. Διαθήκη ἀπό τήν θρησκεία τῶν Ἑλλήνων». Κατά τήν ἐπιστολή τῶν ...εἰδημόνων καί ...ἀκραιφνῶν ὑπερελλήνων(!), ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος πρέπει «νά ἀποβάλλῃ ἀπό τά ἱερά κείμενα τῆς θρησκείας τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἶτε ὁλόκληρο τό "σῶμα" τῶν βιβλίων τῆς Π. Διαθήκης εἴτε τουλάχιστον τά μέρη ἐκεῖνα πού κατάφωρα στρέφονται κατά τοῦ Ἔθνους μας, τῆς ἱστορίας μας, τῶν Ἑλλήνων ὀνομαστικῶς καί τοῦ Ἑλληνικοῦ μας Πνεύματος καί Πολιτισμοῦ».

Παρόμοιες καί πολύ πιό ἀκραῖες θέσεις βλέπουμε συνεχῶς σέ ἀρχαιολατρικά περιοδικά, ἄρθρα, δημοσιεύματα, σέ ἐμφανίσεις ἐκπροσώπων τῶν ἀρχαιολατρικῶν ὁμάδων στά μέσα ἐνημερώσεως κ.λ.π. Ἡ ἀναμετάδοση τέτοιων θέσεων ἀπό ἐπωνύμους, οἱ ὁποῖοι στήν προκειμένη περίπτωση λειτουργοῦν ὡς πολλαπλασιαστές ἀντιλήψεων ὄντας σέ πλάνη, εἶναι ὅ,τι καλύτερο προσδοκοῦν καί ἐπιδιώκουν οἱ ἀρχαιολάτρες.

Τό οὐσιαστικό περιεχόμενο τῆς Π. Διαθήκης

Τό ἐρώτημα, λοιπόν, πού τίθεται σχετικά μέ τήν Π. Διαθήκη ἔχει τήν ἑξῆς μορφή: Μπορεῖ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία νά ἀπορίψει τήν Π. Διαθήκη καί νά δέχεται μόνο τήν Καινή; Ἔχει κάποια οὐσιαστική σχέση ἡ Π. Διαθήκη μέ τήν Καινή; Γιά νά δοθεῖ ὀρθή ἀπάντηση, ἀρκεῖ νά ἀπαντηθεῖ τό ἑξῆς ἁπλό ἐρώτημα: Ποιός Θεός ἐμφανίζεται καί ἐνεργεῖ στήν Π. Διαθήκη; Ἐμφανίζεται καί ἐνεργεῖ κάποιος ἄλλος Θεός, διαφορετικός ἀπό αὐτόν τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἤ μήπως ἐμφανίζεται καί ἐνεργεῖ ὁ ἴδιος ἀκριβῶς Θεός; Τόσο ἡ Καινή Διαθήκη, ὅσο καί ὁλόκληρη ἡ ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική Παράδοση δέχονται, χωρίς κανένα ἐνδοιασμό, ὅτι στήν Π. Διαθήκη ἐνεργεῖ ὁ ἴδιος Θεός, ὁ Ὁποῖος ἐνεργεῖ καί στήν Καινή. Οἱ δύο Διαθῆκες κάνουν λόγο γιά τόν ἴδιο ἀκριβῶς Θεός. Ὁ ἕνας αὐτός Θεός, ὁ Ὁποῖος τότε (στήν περίοδο τῆς Π. Διαθήκης) ἐμφανίστηκε στούς Προφῆτες, στούς Πατριάρχες καί στούς Δικαίους, τώρα (στήν περίοδο τῆς Κ. Διαθήκης) ἔρχεται στή γῆ, γίνεται ἄνθρωπος, σώζει τόν κόσμο καί ἀποκαλύπτει τή δόξα Του στούς Ἀποστόλους καί στούς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας.

Ἔτσι, τό οὐσιαστικό περιεχόμενο τῆς Π. Διαθήκης εἶναι οἱ παντοδύναμες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, μέ τίς ὁποῖες τότε ὁ Θεός ἔσωζε τόν Λαό Του, δηλ. ὅσους πίστευαν σ' Αὐτόν καί ζοῦσαν σύμφωνα μέ τό θέλημά Του. Ἀλλά, καί τό οὐσιαστικό περιεχόμενο τῆς Κ. Διαθήκης εἶναι οἱ ἴδιες παντοδύναμες ἐνέργειες, μέ τίς ὁποῖες ὁ Θεός τώρα σώζει τόν νέο Λαό Του, δηλ. τήν Ἐκκλησία, καί τόν κόσμο γενικότερα. Μελετᾶμε λοιπόν τήν Π. Διαθήκη, ὄχι γιά νά διδαχθοῦμε τήν ἱστορία ἑνός «ξένου» λαοῦ, τοῦ λαοῦ τῶν Ἑβραίων, οὔτε γιά νά γνωρίσουμε διηγήσεις γιά πρόσωπα καί πράγματα «πού δέν μᾶς ἀφοροῦν». Μελετᾶμε τήν Π. Διαθήκη γιά νά γνωρίσουμε τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖες, βέβαια, ἐκδηλώνονται σέ συγκεκριμένο τόπο καί χρόνο. Ἱστορικές καί ἄλλες πληροφορίες περιλαμβάνει ἄφθονες ἡ Π. Διαθήκη, ὅπως ἄλλωστε καί ἡ Καινή καί κάθε ἄλλο ἱερό κείμενο. Τί θά ἔλεγαν π.χ. οἱ ἀρχαιολάτρες γιά τίς ἀναφορές τῆς Π. Διαθήκης στόν Μ. Ἀλέξανδρο; Μήπως τούς κακοπέφτουν. Δέν μελετᾶμε ὅμως τήν Ἁγ. Γραφή γιά νά διδαχθοῦμε ἀπό αὐτήν ἱστορία ἤ γεωγραφία ἤ φιλοσοφία ἤ ἐπιστήμη. Τήν μελετᾶμε γιά νά γνωρίσουμε τόν Θεό μέσῳ τῶν ἐνεργειῶν Του καί, γνωρίζοντάς Τον, νά σωθοῦμε.

Ποιόν Θεό ὅμως γνωρίζουμε ἀπό τίς ἐνέργειές Του στήν Π. Διαθήκη; Συγκεκριμένα, ἄν ὁ Θεός στόν Ὁποῖο πιστεύουμε εἶναι ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγ. Πνεῦμα, ποιό ἀπό τά τρία αὐτά πρόσωπα ἐμφανίζεται στήν Π. Διαθήκη; Πολλοί πιστεύουν, ἴσως ἐπειδή ὁ λόγος τῆς Π. Διαθήκης μοιάζει κάπως γενικός, ὅτι στήν Π. Διαθήκη ἐμφανίζεται τό πρῶτο πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, ὁ Πατήρ. Ἡ ἀντίληψη αὐτή εἶναι ἐσφαλμένη. Ἡ ὀρθόδοξη Παράδοση δέχεται ὅτι στήν Π. Διαθήκη ἐμφανίζεται τό ἴδιο ἀκριβῶς πρόσωπο τό Ὁποῖο ἐμφανίζεται καί στήν Καινή, δηλ. ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Χριστός. Σέ καμία περίπτωση δέν ἐμφανίζεται ὁ Πατήρ. Ἤδη ὁ ἑλληνιστής ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει ὅτι ἡ πνευματική τροφή, τήν ὁποία γεύθηκαν ὅσοι ἦσαν μαζί μέ τόν Μωϋσῆ, δόθηκε ἀπό τόν Χριστό: «Ἀδελφοί, οὐ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν ὅτι οἱ πατέρες ἡμῶν πάντες ὑπό τήν νεφέλην ἦσαν, καί πάντες διά τῆς θαλάσσης διῆλθον ... καί πάντες τό αὐτό βρῶμα πνευματικόν ἔφαγον, καί πάντες τό αὐτό πόμα πνευματικόν ἔπιον· ἔπινον γάρ ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας, ἡ δέ πέτρα ἦν ὁ Χριστός». (Α' Κορ. 10, 1). Τό ἴδιο ἐπιβεβαιώνει καί ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας: «Νηπιάζει δι' ἐμέ ὁ Παλαιός τῶν ἡμερῶν», ψάλλουμε στήν ἑορτή τῆς Ὑπαπαντῆς. Ὁ Παλαιός τῶν ἡμερῶν, δηλ. ὁ Θεός, ὅπως Τόν εἶδε ὁ προφήτης Δανιήλ πάνω στόν θρόνο Του (Δαν. 7, 9), νηπιάζει, γίνεται νήπιο. Καί νήπιο (ἄνθρωπος) δέν γίνεται βέβαια ὁ Πατήρ, ἀλλά ὁ Υἱός. «Ὁ παίδας ἐκ καμίνου ρυσάμενος γενόμενος ἄνθρωπος, πάσχει ὡς θνητός», ψάλλουμε τό Πάσχα. Αὐτός πού στήν Π. Διαθήκη ἔσωσε τούς τρεῖς παῖδες ἀπό τή φωτιά τῆς καμίνου, τώρα πού ἔγινε ἄνθρωπος, πάσχει, ὅπως οἱ θνητοί.

Στήν Π. Διαθήκη, λοιπόν, ἐμφανίζεται ὁ Χριστός, ἐνεργεῖ ὁ Χριστός, θαυματουργεῖ ὁ Χριστός, ὁμιλεῖ ὁ Χριστός, καί μάλιστα πρίν ἀκόμη γίνει ἄνθρωπος. Καί ὄχι μόνο ἐνεργεῖ, θαυματουργεῖ κ.τ.λ., ἀλλά φανερώνει καί τό σχεδιό Του γιά τήν σωτηρία τοῦ κόσμου στούς Προφῆτες τῆς Π. Διαθήκης. Πράγματι, οἱ Προφῆτες μέ τόν φωτισμό τοῦ Θεοῦ βλέπουν τά κορυφαῖα γεγονότα γύρω ἀπό τή σωτηρία τοῦ κόσμου, δηλ. τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τήν Βάπτιση, τό Πάθος, τήν Ἀνάσταση κ.τ.λ. Βλέπουν ἀκόμη καί τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου, δηλ. τό κατ' ἐξοχήν μελλοντικό γεγονός, πού δέν ἔχει συμβεῖ ἀκόμη. Ἔτσι βλέπουμε ὅτι ἡ Π. Διαθήκη διδάσκει τόν Χριστό, ὅπως καί ἡ Καινή. Αὐτό γιά ὅλα τά χριστιανικά ἔθνη καί τούς εὐρωπαϊκούς λαούς. Ἄν οἱ «ἑλληνολάτραι» καί «ἀρχαιολάτραι» ἔχουν ἄλλη γνώμη, τί νά ποῦμε;

Ἡ μαρτυρία τοῦ Ἰησοῦ γιά τήν Π. Διαθήκη

Οἱ γραμματεῖς καί οἱ φαρισαῖοι πολλές φορές κατηγοροῦσαν τόν Κύριο ὅτι δέν τηροῦσε κάποιες διατάξεις τοῦ Νόμου (=τῆς Π. Διαθήκης). Πράγματι ὁ Κύριος ἐμφανίζεται νά μήν τηρεῖ σέ κάποιες περιπτώσεις π.χ. τήν ἀργία τοῦ Σαββάτου. Μέ αὐτό ὅμως ἤθελε νά δείξει ὅτι, ἐνῶ ταπεινώθηκε σέ ἔσχατο σημεῖο ὅταν ἔγινε ἄνθρωπος, ἐνῶ σάν ἄνθρωπος ἔγινε «ὑπό νόμον», ἐνῶ δηλ. ἔγινε τηρητής τοῦ Νόμου, στήν οὐσία βρίσκεται πάνω ἀπό τόν Νόμο, ἀφοῦ Αὐτός εἶναι ὁ Νομοθέτης τῆς Π. Διαθήκης. Δέν τηρεῖ τήν ἀργία τοῦ Σαββάτου, γιά νά δείξει ὅτι εἶναι κύριος τοῦ Σαββάτου (Ματθ. 12, 8).

Τό ὅτι ὁ Χριστός δέν τηρεῖ σέ κάποιες περιπτώσεις τόν Νόμο, δέν σημαίνει ὅτι ὁ Νόμος δέν ἰσχύει γιά μᾶς ἤ καταργήθηκε. Ἀντίθετα, κατά τήν διαβεβαίωση τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου, ἀπό τόν Νόμο δέν καταργεῖται οὔτε ἕνα γράμμα, οὔτε ἕνα σημεῖο: «ἔως ἄν παρέλθη ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ, ἰῶτα ἕν ἤ μία κεραία οὐ μή παρέλθῃ ἀπό τοῦ νόμου» (Ματθ. 5, 18). Ὅλα ὅσα περιλαμβάνει ὁ Νόμος (=ἡ Π. Διαθήκη) εἶναι ὀρθά καί ἰσχύουν. Αὐτό ὅμως δέν σημαίνει ὅτι ὁ Νόμος ἐπαρκεῖ ἤ ὅτι δέν χρειάζεται συμπλήρωση. Ὁ Κύριος, γιά νά προλάβει τήν ἐσφαλμένη ἐντύπωση ὅτι ἦλθε νά καταργήσει τόν Νόμο, διαβεβαίωσε ὅτι ἦλθε μόνο γιά νά τόν συμπληρώσει: «μή νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλύσαι τόν νόμον ἤ τούς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλά πληρῶσαι» (Ματθ. 5, 17). Στά πλαίσια αὐτῆς τῆς συμπλήρωσης μπορεῖ νά κατανοηθεῖ τό ὅτι κάποιες διατάξεων τῆς Π. Διαθήκης, πού δέν ἐφαρμόζονται στήν Ἐκκλησία μας, ὅπως οἱ διατάξεις γιά τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ, τίς θυσίες κ.ἄ. Γιά νά κατανοηθεῖ αὐτό, πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι κάποια πράγματα στήν Π. Διαθήκη ἀποτελοῦν σκιά ὅσων συμβαίνουν στήν Καινή. Ἡ Π. Διαθήκη περιλαμβάνει τή σκιά καί ἡ Καινή τήν πραγματικότητα. Ὅταν ὑπάρχει ἡ πραγματικότητα, δέν χρειάζεται πλέον ἡ σκιά. Ἡ ἀντικατάσταση τῆς σκιᾶς ἀπό τήν πραγματικότητα δέν σημαίνει κατάργηση τῆς σκιᾶς, ἀλλά συμπλήρωση, ὁλοκλήρωση καί τελειοποίηση αὐτοῦ πού ἤδη κατέχουμε.

Πέρα ἀπό τίς σαφεῖς αὐτές ἀναφορές τοῦ Κυρίου γιά τό κύρος καί τήν ἀξία τῆς Π. Διαθήκης, πρέπει νά τονισθεῖ ὅτι τόσο ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὅσο καί οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι καί συγγραφεῖς τῆς Κ. Διαθήκης ἐπανειλημμένα εἶχαν ἐπικαλεσθεῖ τήν μαρτυρία τῆς Π. Διαθήκης (τοῦ Νόμου καί τῶν Προφητῶν) γιά διάφορα θέματα, πού σημαίνει ὅτι ὅλα ὅσα ἀποκάλυψε ὁ Θεός στήν Π. Διαθήκη ἰσχύουν καί προϋποτίθενται σάν βάση τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ.

Διαπιστώσεις καί συμπεράσματα

Ἡ Π. Διαθήκη εἶναι τό σύνολο τῶν ἱερῶν καί θεοπνεύστων βιβλίων, πού ἀναφέρονται στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ πρίν ἔλθει ὁ Χριστός στόν κόσμο. Ἡ ἔλευση τοῦ Κυρίου εἶναι τό κέντρο τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας. Εἶναι τό γεγονός, πού τέμνει τήν ἱστορία τοῦ κόσμου σέ δύο ἐποχές: στήν πρό Χριστοῦ καί στήν μετά Χριστόν ἐποχή. Στίς δύο αὐτές ἐποχές ἀναφέρονται οἱ δύο Διαθῆκες: ἡ Π. Διαθήκη ἀναφέρεται στήν πρό Χριστοῦ καί ἡ Καινή στήν μετά Χριστόν ἐποχή. Ὅμως, ἐκεῖνος πού ἐνεργεῖ στίς δύο αὐτές ἐποχές εἶναι ἕνας καί ὁ αὐτός. Εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος στήν Π. Διαθήκη ἐμφανίζεται ὡς ἄσαρκος Λόγος, ἐνῶ στήν Καινή ὡς Λόγος σεσαρκωμένος, δηλ. ὡς Θεός πού ἔγινε ἄνθρωπος.

Αὐτό σημαίνει ὅτι μεταξύ Παλαιᾶς καί Κ. Διαθήκης ὑπάρχει ἀδιάσπαστη ἑνότητα καί ἀπόλυτη συμφωνία, στήν διδασκαλία, στίς ἀντιλήψεις, στά πάντα. Προσεκτική μελέτη τῆς Π. Διαθήκης δείχνει ὅτι ὑπάρχουν ἐκεῖ ὅλες σχεδόν οἱ ἐπιμέρους διδασκαλίες τῆς πίστεως τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ὁποῖες ὑπάρχουν καί στήν Κ. Διαθήκη. Οἱ Ἅγιοι τῆς Π. Διαθήκης π.χ. γνωρίζουν τήν διδασκαλία γιά τήν Ἁγία Τριάδα (ἄσχετα ἄν γιά κάποιους λόγους δέν τήν διατυπώνουν μέ σαφήνεια), γνωρίζουν τήν διδασκαλία γιά τό πρόσωπο καί τήν ἐνανθρώπιση τοῦ Χριστοῦ κ.ἄ. Κάποιες διδασκαλίες μάλιστα, ὅπως ἡ περί δημιουργίας τοῦ κόσμου, ἡ περί ἀνθρώπου, ἡ περί πτώσεως κ.ἄ. εἶναι τόσο πλήρεις καί ὁλοκληρωμένες στήν διατύπωσή τους, ὥστε δέν χρειάζεται ἡ Κ. Διαθήκη νά ἐπανέλθει γιά νά προσθέσει κάτι. Ἀλλά, καί ὁλόκληρη ἡ πρακτική μέθοδος ἁγιασμοῦ τοῦ ἀνθρώπου ὑπάρχει ἤδη στήν Π. Διαθήκη, ὅπου γίνεται λόγος γιά προσευχή, γιά νηστεία, γιά ἄσκηση, γιά ἀποφυγή τῆς ἁμαρτίας, γιά ἀρετές, γιά ταπείνωση, γιά ἀγάπη κ.τ.λ.

Ἀφοῦ στήν Π. Διαθήκη διδάσκεται ὁ Χριστός, κάθε ἐνέργεια ἐναντίον τῆς Π. Διαθήκης εἶναι ἐνέργεια ἐναντίον τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ πολεμική ἐναντίον τῆς Π. Διαθήκης ἀποσκοπεῖ σέ πρώτη φάση νά ἀποκόψει τόν Κύριο ἀπό τούς Προφῆτες του, ἀφοῦ τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ εἶναι τό μόνο πρόσωπο στήν ἱστορία τοῦ κόσμου τό ὁποῖο προφητεύεται. Εἶναι τό μόνο πρόσωπο γιά τό ὁποῖο μίλησαν, καί μάλιστα μέ πολλές λεπτομέρειες, κάποιοι Προφῆτες, πού ἔζησαν αἰῶνες πρίν τήν ἐποχή γιά τήν ὁποία ὁμιλοῦν.

Γιά τήν ἀξία τῆς Π. Διαθήκης καί τή σχέση της μέ τήν Καινή εἶναι χαρακτηριστικό ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό ὁμιλία τοῦ ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τό ὁποῖο παραθετοῦμε σέ ἐλεύθερη μετάφραση:

«Ἡ Παλαιά Διαθήκη πρόφθασε τήν Καινή, καί ἡ Καινή ἑρμήνευσε τήν Παλαιά. Καί πολλές φορές ἔχω πεῖ ὅτι δύο Διαθῆκες καί δύο κόρες καί δύο ἀδελφές περιστοιχίζουν τόν ἕνα Δεσπότη. Ὁ Κύριος προαναγγέλεται στούς Προφῆτες καί ὁ Χριστός κηρύσσεται στήν Καινή Διαθήκη. Τά καινούργια δέν εἶναι στήν οὐσία καινούργια, γιατί τά πρόφθασαν τά παλαιά. Δέν καταργήθηκαν τά παλαιά, γιατί ἑρμηνεύθηκαν ἀπό τά καινούργια (ἀπό τήν Κ. Διαθήκη)».