Η θρησκεία είναι νευροβιολογική ασθένεια η δε Ορθοδοξία η θεραπεία της (Μέρος Β)

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ

Η ΔΕ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ

ΠΡΩΤ.

ΙΩΑΝΝΟΥ Σ. ΡΩΜΑΝΙΔΟΥ

(Πρώτη δημοσίευση

ἀπό τήν Ἱερά Μονή Κουτλουμουσίου, Ἁγίου Ὄρους,

στόν τόμο «Ὀρθοδοξία, Ἑλληνισμός, πορεία στήν 3η χιλιετηρίδα»,

1966, σελ. 67-87)

ΜΕΡΟΣ Β΄ (ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΝ)

Δεῖτε

τό Α΄ Μέρος στήν ἱστοσελίδα:

http://sathanasoulias.blogspot.gr/2012/11/blog-post_28.html

7) Θεολογία καί δόγμα

Ὅλοι ὅσοι ἔφθασαν εἰς τόν δοξασμόν μαρτυροῦν τό γεγονός, ὅτι «Θεόν φράσαι μέν ἀδύνατον, νοῆσαι δέ ἀδυνατώτερον», ἀφοῦ γνωρίζουν ἀπ’ αὐτήν τήν ἐμπειρίαν των, ὅτι δέν ὑπάρχει ὁποιαδήποτε ὁμοιότης μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου.

Τοῦτο σημαίνει, ὅτι τά περί Θεοῦ ρήματα καί νοήματα, τά ὁποῖα δέν ἀντιτίθενται εἰς τήν ἐμπειρίαν τῆς θεώσεως, ἀλλά καί ὁδηγοῦν εἰς τήν κάθαρσιν καί τόν φωτισμόν τῆς καρδίας καί τήν θέωσιν, εἶναι Ὀρθόδοξα. Ρήματα καί νοήματα, τά ὁποῖα ἀντιτίθενται εἰς τόν δοξασμόν καί ἀπομακρύνουν ἀπό τήν κάθαρσιν καί τόν φωτισμόν τῆς καρδίας καί τήν θέωσιν εἶναι αἱρετικά.

Αὐτό εἶναι τό κλειδί τῶν ἀποφάσεων τῶν Ἑπτά Ρωμαϊκῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ὡς καί τῆς 8ης τοῦ 879 καί τῆς 9ης τοῦ 1341.

Σχεδόν ὅλοι οἱ ἱστορικοί τῶν δογμάτων ἀγνοοῦν τό κλειδί τοῦτο καί πιστεύουν ὅτι οἱ Πατέρες προσεπάθουν, ὡσάν τόν Αὐγουστῖνον, νά κατανοήσουν στοχαστικῶς καί διαλεκτικῶς τό μυστήριον, τό ὁποῖον κρύβεται ὄπισθεν τῶν περί Θεοῦ ρημάτων καί νοημάτων. Ἐπιστρατεύουν μεταξύ τῶν Πατέρων ἀκόμη καί τόν Γρηγόριον τόν Θεολόγον εἰς τό στρατόπεδον τῆς Φραγκο-Λατινικῆς θεολογίας, παρουσιάζοντές τον ἐν μεταφράσει νά λέγει, ὅτι ἐπιτρέπεται «τό φιλοσοφεῖν περί Θεοῦ» μόνον εἰς τούς «ἤδη γενομένους εἰδικούς εἰς τόν διαλογισμόν» (past masters of meditation), ἀντί εἰς μόνους τους «διαβεβηκότας ἐν θεωρίᾳ», ἡ ὁποία εἶναι ἡ θέα τοῦ Χριστοῦ «δι’ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι» «γλώσσῃ» καί «πρόσωπον πρός πρόσωπον» κατά τόν «δοξασμόν».

Οἱ Πατέρες σαφῶς ἀπορρίπτουν ὡς πλάνην τήν ἰδέαν ὅτι ἡ διατύπωσις τῶν δογμάτων ἀποτελεῖ μέρος προσπαθείας κατανοήσεως τῶν περί Ἁγίας Τριάδος καί Ἐνσαρκώσεως τοῦ Λόγου μυστηρίων τῆς πίστεως. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γελειοποιεῖ τοιούτους αἱρετικούς: «Εἰπέ σύ τήν ἀγεννησίαν τοῦ πατρός, κἀγώ τήν γέννησιν τοῦ υἱοῦ φυσιολογήσω καί τήν ἐκπόρευσιν τοῦ πνεύματος καί παραπληκτίσομεν ἄμφω εἰς Θεοῦ μυστήρια παρακύπτοντες» (Θεολ. Λόγος Δ΄,8). Οὔτε ἐδέχθησαν ποτέ οἱ Πατέρες τήν θέσιν τοῦ Αὐγουστίνου καί τῶν ἀκολουθούντων αὐτόν Λατίνων, ὅτι ἡ Ἐκκλησία κατανοεῖ καλύτερα καί βαθύτερα τήν πίστιν καί τά δόγματα μέ τήν πάροδον τοῦ χρόνου. Κάθε περίπτωσις δοξασμοῦ μέσῳ τῶν αἰώνων εἶναι μετοχή «εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν» τῆς Πεντηκοστῆς, ἡ ὁποία οὔτε αὔξησιν, οὔτε βαθυτέραν κατανόησιν ἐπιδέχεται.

Τοῦτο σημαίνει ἐπίσης, ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος δογματική εἶναι καθ’ ὁλοκληρίαν ποιμαντική, ἀφοῦ δέν ὑφίσταται ἐκτός τῶν πλαισίων τῆς θεραπείας τῆς καρδίας διά τῆς καθάρσεως καί τοῦ φωτισμοῦ καί ἐφόσον θεολόγος εἶναι κατ’ ἐξοχήν ὁ θεούμενος, τοῦ ὁποίου ἡ θέωσις εἶναι ὑπέρ πάντα λόγον καί ἔννοιαν.

Τό νά εἶναι κανείς θεολόγος σημαίνει κατά πρῶτον καί κύριον λόγον, ὅτι εἶναι εἰδικός εἰς τάς μεθοδείας τοῦ διαβόλου. Ὁ φωτισμός καί κυρίως ὁ δοξασμός μεταδίδουν τό χάρισμα τῆς διακρίσεως τῶν πνευμάτων διά τήν κατατρόπωσιν τοῦ διαβόλου, εἰδικῶς ὅταν οὗτος προσφεύγει εἰς τήν διδασκαλίαν τῆς θεολογίας καί πνευματικότητος εἰς ἐκείνους πού ἀρχίζουν νά γλυστροῦν μέσα ἀπό τά χέρια του. 

8) Τά Μυστήρια

Τό σημαντικώτερον ἀποτέλεσμα τῆς ἐκφραγκο-λατινικεύσεως τῆς Ὀρθοδόξου θεολογικῆς παιδείας τόν 18ον καί 19ον αἰῶνα, ὑπῆρξεν ἡ ἐξαφάνισις ἀπό τά δογματικά ἐγχειρίδια, καί ἰδίως ἀπό τά κεφάλαια περί Μυστηρίων, τῆς ὑπάρξεως τῶν μελῶν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἐντός τῶν πλαισίων τῆς καθάρσεως καί τοῦ φωτισμοῦ τῆς καρδίας καί τῆς θεώσεως, παρ’ ὅτι τά λειτουργικά κείμενα ἀκριβῶς ταῦτα προϋποθέτουν. Ἐπηρεασμένα ἀπό Ρωσικά καί Λατινικά ἐγχειρίδια ἐλησμόνησαν τό γεγονός ὅτι τό Μυστήριον τῆς ἱερωσύνης προϋποθέτει τήν θέωσιν, δηλαδή τήν προφητείαν· «μή ἀμέλει τοῦ ἐν σοί χαρίσματος, ὅ ἐδόθη σοι διά προφητείας μετά ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ πρεσβυτερίου» (Α΄ Τιμ. 4,14).

9) Προφῆται καί διανοούμενοι

Ἡ δημιουργία εἶναι τελείως ἐξηρτημένη ἀπό τόν Θεόν, μολονότι δέν ὑπάρχει ὁποιαδήποτε ὁμοιότης μεταξύ των. Τοῦτο σημαίνει, ὅτι δέν ὑπῆρξε καί δέν ὑπάρχει ὁποιαδήποτε διαφορά μεταξύ πεπαιδευμένου καί ἀπαιδεύτου, ὅταν καί οἱ δύο βαδίζουν τήν ὁδόν τῆς θεραπείας τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς τελειώσεως τοῦ δοξασμοῦ, διά νά γίνουν Ἀπόστολοι καί Προφῆται. Ὑψηλοτέρα γνῶσις περί τῆς κτιστῆς πραγματικότητος δέν παρέχει οὐδέν ἰδιαίτερον δικαίωμα ἐπάνω εἰς τήν γνῶσιν τοῦ ἀκτίστου. Οὔτε ἡ ἄγνοια διά τήν κτιστήν πραγματικότητα ἀποτελεῖ μειονέκτημα διά νά φθάσῃ κανείς εἰς τήν ὑψίστην ὑπέρ τήν γνῶσιν γνῶσιν τοῦ ἀκτίστου. 

10) Προφῆται καί Φραγκο-Λατῖνοι Πάπαι

Ἀπό τά πέντε Ρωμαϊκά Πατριαρχεῖα Πρεσβυτέρας Ρώμης, Νέας Ρώμης, Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καί Ἱεροσολύμων οἱ Φράγκοι κατέλαβον, διά τῆς στρατιωτικῆς βίας, ἐκεῖνο τῆς Πρεσβυτέρας Ρώμης, ἀντικαθιστώντας τούς Ρωμαίους Πάπας μέ Τεύτονας κατά τήν διάρκειαν ἑνός ἀγῶνος, ὁ ὁποῖος ἤρχισε τό 983 καί ἔληξε τό 1046. Οὕτως, ἐπεξέτεινον τόν ἔλεγχον τῶν ἐπί τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς μέχρις αὐτοῦ τοῦ Παπικοῦ Θρόνου ὡς μέρος τῶν σχεδίων των διά παγκόσμιον κυριαρχίαν. Μετέβαλαν τούς Ρωμαίους Πατέρας εἰς Γραικούς καί Λατίνους καί προσέθεσαν τούς Φράγκους εἰς τούς λεγομένους ἀνυπάρκτους αὐτούς Λατίνους Πατέρας καί ἔτσι ἐχάλκευσαν τόν μῦθον ὅτι οἱ Φράγκοι καί οἱ λατινόφωνοι Ρωμαῖοι Πατέρες ἀποτελοῦν κάποια ἑνιαία Λατινική Χριστιανωσύνη. Διά τό Ἰσλάμ ὁ Πάπας εἶναι ἀκόμη καί σήμερον Λατῖνος καί Φράγκος καί οἱ ἰδικοί μᾶς Πατριάρχαι Νέας Ρώμης, Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καί Ἱεροσολύμων εἶναι Ρωμαῖοι. 

Ἡ ἄγνοια τοῦ ποῖοι καί τί εἶναι οἱ Προφῆται καί διατί κατέχουν τήν δευτέραν θέσιν μετά τούς Ἀποστόλους, ἐδημιούργησε τό κενόν, τό ὁποῖον ἐπληρώθη μέ τό Φραγκο-Λατινικόν ἀλάθητον τοῦ Πάπα. 

11) Προφῆται καί Πατέρες

Ὁ Γρηγόριος Νύσσης πληροφορεῖ τούς ἀναγνώστας του, ὅτι αἱρέσεις ἐμφανίζονται εἰς ἐκείνας τάς Ἐκκλησίας, ὅπου δέν ὑπάρχουν Προφῆται. Ὁ λόγος εἶναι, ὅτι οἱ ἡγέται των προσπαθοῦν νά κοινωνήσουν μέ τόν Θεόν μέσῳ τοῦ λογικοῦ στοχασμοῦ καί τῆς περί Θεοῦ (ἀφηρημένης) φαντασίας, ἀντί μέσῳ τοῦ φωτισμοῦ καί δοξασμοῦ. Τό νά συγχέῃ κανείς τάς περί Θεοῦ σκέψεις του μέ τόν Θεόν εἶναι ἐξ ἐπόψεως θρησκείας, εἰδωλολατρία καί ἐξ ἐπόψεως ἐπιστημονικῆς μεθόδου ἀγραμματωσύνη.

Περί Ἀποστόλων καί Προφητῶν ὁμιλεῖ ὁ Παῦλος ὅταν γράφῃ· «ὁ δέ πνευματικός ἀνακρίνει μέν πάντα, αὐτός δέ ὑπ’ οὐδενός ἀνακρίνεται» (Α΄ Κορ. 3,15). Διότι οὗτοι ἔφθασαν εἰς τήν ἐν τῷ Χριστῷ θεοπτίαν γενόμενοι αὐτόπται μάρτυρες, ὅτι οἱ ἄρχοντες τοῦ αἰῶνος τούτου εἶχον σταυρώσει «τόν Κύριον τῆς δόξης» (Α΄ Κορ. 2,8). Αὐτόν τόν Κύριον τῆς Δόξης, Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελον, τόν Ὄντα, Θεόν Ἀβραάμ καί Θεόν Ἰσαάκ καί Θεόν Ἰακώβ, τόν Παντοκράτορα, τήν Σοφίαν τοῦ Θεοῦ, τήν ἀκολουθοῦσαν Πέτραν (Α΄ Κορ. 10,4), εἶδον οἱ Προφῆτες πάντες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ Βαπτιστής Ἰωάννης ἐν θεοπτίᾳ γενόμενος, εἶδεν ἐν σαρκί τόν Κύριον τῆς Δόξης. Ἀσφαλῶς καί οἱ εἰς Αὐτόν τυπικῶς πιστεύοντες Ἰουδαῖοι, «εἰ ἔγνωσαν, οὐκ ἄν τόν Κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν». Πάντως εἰς τούς θεουμένους προσαρμόζει ὁ Παῦλος τό «ἅ ὀφθαλμός οὐκ εἶδεν καί οὖς οὐκ ἤκουσεν καί ἐπί καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ὅσα ἡτοίμασεν ὁ Θεός τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. ἡμῖν ἀπεκάλυψεν ὁ Θεός διά τοῦ πνεύματος αὐτοῦ» (Α΄ Κορ. 2,9-10) ὅτι «τόν Κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν» (Α΄ Κορ. 8,8). Αὐτοί οἱ αὐτόπτες μάρτυρες θεούμενοι καί οἱ φωτισθέντες μαθηταί των εἶναι οἱ μόνοι αὐθεντίαι ἐντός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Αὐτοί διατυπώνουν τούς ὅρους τῆς πίστεως πού ὁδηγοῦν εἰς τήν θεραπείαν τοῦ «ἔσω ἀνθρώπου» καί χρησιμεύουν ὡς σήματα κινδύνου διά νά ἀποφύγουν οἱ πιστοί τούς κομπογιαννίτες πού ὑπόσχονται πολλά καί δέν ἔχουν τίποτε νά προσφέρουν εἰς τήν προετοιμασίαν διά τήν ἐμπειρίαν τῆς ἐν Χριστῷ δόξης τοῦ Θεοῦ πού πάντες θά ἰδοῦν, εἴτε ὡς Παράδεισον εἴτε ὡς Κόλασιν.

12) Ὁ Κύριος τῆς Δόξης καί αἱ Οἰκουμενικαί Σύνοδοι

Διά τόν Χριστόν καί τούς Ἀποστόλους ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι ἡ Παλαιά Διαθήκη εἰς τήν ὁποίαν προσετέθη ἡ Καινή Διαθήκη. Τά Εὐαγγέλια τοῦ Ματθαίου, Μάρκου καί Λουκᾶ συνετάγησαν ὡς ὁδηγοί εἰς τήν κάθαρσιν τοῦ ἔσω ἀνθρώπου, δηλαδή τοῦ πνεύματός του (νοός) ἐν τῇ καρδίᾳ, καί τά πρῶτα στάδια τοῦ φωτισμοῦ πρό τοῦ βαπτίσματος δι’ ὕδατος. Εἰς αὐτά ὁ Χριστός ἀποκαλύπεται ὡς ὁ ἐνσαρκωθείς Κύριος τῆς Δόξης εἰς τό Βάπτισμά Του καί τήν Μεταμόρφωσίν Του, ὅταν φανεροῦται ὡς ἡ κατά φύσιν πηγή τῆς ἀκτίστου δόξης, βασιλείας καί θεότητος τοῦ Πατρός. Τό Εὐαγγέλιον τοῦ Ἰωάννου συνετάγη διά τούς ἤδη βαπτισθέντας δι’ ὕδατος ὡς ὁδηγός εἰς τό βάπτισμα τοῦ Πνεύματος, δηλαδή τόν φωτισμόν καί τήν προκοπήν τῆς καρδίας (ἰδίως Ἰω. 13,31-17) ἵνα διά τῆς ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης φθάσῃ εἰς τόν δοξασμόν (Ἰω. 17) διά τοῦ ὁποίου θεωρεῖ τόν ἐν σαρκί Κύριον τῆς Δόξης νά δοξάζεται ἐν τῷ Πατρί καί ὁ Πατήρ ἐν Αὐτῷ διά τοῦ μυστηρίου τοῦ σταυροῦ (Ἰω. 13,31,18-21). Διά τόν λόγον αὐτόν τό Εὐαγγέλιον τοῦ Ἰωάννου καλεῖται τό «πνευματικόν Εὐαγγέλιον»[1].

Οἱ ὑπό τῶν Ἀποστόλων, Προφητῶν καί Πατέρων μεμυημένοι εἰς τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ οὐδέποτε ἔμαθον περί Ἐνσαρκώσεως, Βαπτίσματος, Μεταμορφώσεως, Σταυρώσεως, Ταφῆς, Ἀναλήψεως, γλωσσῶν ὡσεί πυρός τήν Πεντηκοστήν ὅταν ἡ Ἐκκλησία ἔγινε τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, μέ ἁπλή μελέτην τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Τήν ἐμελέτον ὡς μέρος ἀναπόσπαστον τῆς μυήσεως εἰς τήν κάθαρσιν καί τόν φωτισμόν τῆς καρδίας καί τήν ἑτοιμασίαν διά τόν δοξασμόν τῆς ὑπό τοῦ Κυρίου τῆς Δόξης τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γεννηθέντος σαρκί ἐκ τῆς Θεοτόκου.

Ἐντός τῶν πλαισίων τοῦ δοξασμοῦ τούτου τῶν Ἀποστόλων καί Προφητῶν ἐταύτισε ἡ ἀρχαία Ἐκκλησία τόν Χριστόν μέ τόν Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελον καί τήν Σοφίαν τοῦ Θεοῦ, διά τοῦ Ὁποίου ἔκτισε ὁ Θεός τόν κόσμον, ἐδόξασε τούς φίλους Του τούς Προφήτας καί μέσῳ αὐτῶν ὁδήγησε τόν περιούσιον λαόν Του εἰς τήν Ἐνσάρκωσιν αὐτοῦ τούτου τοῦ Κυρίου τῆς Δόξης ἐκ τῆς Θεοτόκου ἵνα καταργήσῃ τό κράτος τοῦ θανάτου ἐπί τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (Ματθ. 16,18). Παρ’ ὅτι ἐδοξάσθησαν, ὁ «Ἀβραάμ ἀπέθανεν καί οἱ προφῆται» (Ἰω. 8,53). «...Ἐάν τις τόν ἐμόν λόγον τηρήσῃ, θάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶνα» (Ἰω. 8,53). Διά τοῦτο ὑπάρχει ἡ πρώτη ἀνάστασις τῆς ψυχῆς (Ἀποκ. 20,5) καί ἡ δευτέρα ἀνάστασις τοῦ σώματος (Ἀποκ. 20,6), ὅπως ἐπίσης ὑπάρχει πρῶτος θάνατος τῆς ψυχῆς (Α΄ Τιμ. 5,6, Ἀποκ. 20,14) καί ὁ δεύτερος θάνατος τοῦ σώματος (Ἀποκ. 20,14).

Ἀκόμη καί οἱ ὑπό Οἰκουμενικῶν Συνόδων δικασθέντες αἱρετικοί Ἀρειανοί καί Εὐνομιανοί ἐδέχοντο τήν ταύτισιν αὐτήν τοῦ Χριστοῦ μέ τόν Κύριον τῆς Δόξης καί Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὡς οὐσιαστικόν μέρος τῆς ἀποστολικῆς Παραδόσεως. Ἀλλά λόγῳ κοινῶν φιλοσοφικῶν ἀρχῶν, τάς ὁποίας ἐκληρονόμησαν αὐτοί καί οἱ Νεστοριανοί ἀπό τόν Παῦλον Σαμοσατέα, πού περιέγραψα ἀλλοῦ[2], οἱ Ἀρειανοί ἰσχυρίζοντο ὅτι ὁ Ἄγγελος καί Κύριος τῆς Δόξης εἶναι τό πρῶτον ἐκ τοῦ μή ὄντος δημιούγημα τῆς βουλῆς τοῦ Θεοῦ πρό τοῦ χρόνου καί τῶν αἰώνων καί ὡς ἐκ τούτου οὐχί συναΐδιος καί ὁμοούσιος τῷ Θεῷ.

Μεταξύ ἄλλων ἐχρησιμοποίησαν οἱ Ἀρειανοί καί Εὐνομιανοί τόν ἰσχυρισμόν, ὅτι ὁ Ἄγγελος τῆς Δόξης ἐγένετο ὁρατός εἰς τούς Προφήτας διά νά ἀποδείξουν, ὅτι εἶναι κτιστός. Ὁμοίαζε ἡ διδασκαλία των μέ αὐτήν τῶν Γνωστικῶν πού ἐταύτιζον τόν ἐν λόγῳ Ἄγγελον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μέ τόν κατώτερον ὁρατόν θεόν, ἤ καί τόν σατανᾶ, ὅστις δῆθεν ἀπό ἄγνοιαν τοῦ καλοῦ Θεοῦ ἔκτισε τόν τάχα κακόν τοῦτον ὑλικόν κόσμον καί παρεπλάνησε μέσῳ τῆς σωματικῆς ὁράσεως τούς Προφήτας τῶν Ἑβραίων.

Οἱ Ἀρειανοί καί Εὐνομιανοί ἤ ἠγνόουν ἤ ἀπέρριπτον τήν ἀποκάλυψιν, ὅτι οἱ θεούμενοι εὑρίσκοντο ἐν θεοπτίᾳ γενόμενοι κατά χάριν θεοί καί μόνον μέσῳ τοῦ Θεοῦ ἔβλεπον τήν ἐν τῷ Κυρίῳ τῆς Δόξης πρίν καί μετά τήν Ἐνσάρκωσίν Του ἄκτιστον βασιλείαν καί θεότητα τοῦ Θεοῦ. Ἐπρόσβαλον τό βασικόν δόγμα τῆς Παραδόσεως τῶν Προφητῶν, ὅτι ὁ Θεός ἀποκαλύπτει Ἑαυτόν τοῖς φίλοις Του μόνον μέσῳ τοῦ ἀκτίστου Μεγάλης Βουλῆς Ἀγγέλου καί τῆς ἀνθρωπίνης φύσεώς Του ἀφοῦ ἐγένετο σάρξ. Ἡ χάρις καί βασιλεία τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς δόξης, ἥν κοινωνεῖ ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ μέσῳ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεώς Του εἰς τά μέλη τοῦ Σώματός Του εἶναι ἄκτιστος. Ἡ διδασκαλία τῶν Φραγκο-Λατίνων, ὅτι ἡ χάρις ἥν κοινωνεῖ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ εἶναι κτιστή οὐδεμίαν θέσιν ἔχει εἰς τήν Παράδοσιν τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. 

Ὁ λόγος διατί αἱ Θεοφάνειαι τοῦ Λόγου εἰς τήν Παλαιάν Διαθήκην ἀπουσιάζουν ἀπό τά δοκίμια τῆς ἱστορίας τῶν δογμάτων καί τῆς δογματικῆς τῶν Λατίνων καί Προτεσταντῶν, ὡς καί ἀπό αὐτά τῶν Ὀρθοδόξων ἀπό τήν ἐποχήν τοῦ Πέτρου τοῦ Μεγάλου καί τοῦ Νεο-Ελληνισμοῦ, εἶναι τό γεγονός ὅτι ὁ Αὐγουστῖνος ἀπέρριψε τήν ἀποστολικήν καί πατερικήν αὐτήν Παράδοσιν. Ἡ παρερμηνεία τοῦ Αὐγουστίνου περί τῶν Θεοφανειῶν ἀποτέλεσε τήν μόνην παράδοσιν τῶν Φράγκων, διότι οὐσιαστικῶς μόνον αὐτόν ἐγώριζον κάπως καλῶς μέχρι τόν 11ον αἰῶνα. Τά σπάνια δοκίμια πού ἀναφέρουν τήν ἀρχαίαν αὐτήν Παράδοσιν ἰσχυρίζονται ὅτι ἐγκατελήφθη ὡς θέσις πού ηὐνόει τούς Ἀρειανούς.

 Ἀντιθέτως ὅμως ἡ Παράδοσις αὐτή συνεχίζει νά ἀποτελῇ τήν οὐσίαν τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, ἥτις διαποτίζει τήν μυστηριακήν, τελετουργικήν καί εἰκονογραφικήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας. Μάλιστα ἀποτελεῖ τό ἀπαραίτητον πλαίσιον ἐντός του ὁποίου οἱ Πατέρες χρησιμοποιοῦν τούς ὅρους τρεῖς ὑποστάσεις, μία οὐσία καί τό ὁμοούσιον τοῦ Λόγου τῷ Πατρί καί Ἁγίω Πνεύματι. Ἀποτελοῦν ὅμως ἀνοησίαν, ὄχι μόνον ἐντός τῶν πλαισίων τῆς Αὐγουστινίου θεολογίας τῶν Φραγκολατίνων, ἀλλά καί τῆς Φραγκολατινοποιημένης θεολογίας «ὀρθοδόξων» οἵτινες κατά παράδοσιν πλέον δανείζονται ἀπό δοκίμια ἑτεροδόξων ὅταν γράφουν περί θεμάτων δογματικῆς, ἱστορίας δογμάτων καί Ἁγίας Γραφῆς. 

Ὁ Αὐγουστῖνος ἐπίστευσε[3] ὅτι μόνον οἱ Ἀρειανοί ἐταύτιζον τόν Λόγον μέ τόν Ἄγγελον τῆς Δόξης διά νά ἀποδείξουν ὅτι εἶναι κτιστός, ἀφοῦ εἶναι δῆθεν ὁρατός εἰς τά ὄμματα τῶν Προφητῶν. Παρ’ ὅτι ἰσχυρίζεται ὅτι ὁ Μεδιολάνων Ἀμβρόσιος ἤλλαξε τήν προτέραν Μανιχαϊκήν θέσιν του ἐπί τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀγνοεῖ πλήρως τά κατά τῶν Ἀρειανῶν ἐπιχειρήματα μέ τά ὁποῖα ὁ βαπτίσας αὐτόν ἀποδεικνύει τό ἄκτιστον τοῦ Μεγάλης Βουλῆς Ἀγγέλου, Λόγου, τῆς Σοφίας τοῦ Θεοῦ καί τό ὁμοούσιον Αὐτοῦ τῷ Πατρί.

Ἐπειδή ὁ Αὐγουστῖνος εἶχε κάμνει σύγχυσιν τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως μέ τόν Νεο-Πλατωνικόν φωτισμόν καί ἔκστασιν, συνεφώνει μέ τούς ἐν λόγῳ φιλοσόφους καί αἱρετικούς ὅτι δέν μετέχει τό σῶμα εἰς τήν θεωρίαν Θεοῦ. Ἐταύτισε τόν δοξασμόν ἤ τήν θέωσιν μέ τήν ἱκανοποίησιν τῆς δίψας διά εὐδαιμονίαν καί μέ τήν μετά θάνατον ζωήν. Διά τοῦτο οὔτε εἰς τήν Παλαιάν καί οὔτε εἰς τήν Καινήν Διαθήκην κατενόησε τόν ἐν τῷ Κυρίῳ τῆς Δόξης δοξασμόν. Δηλαδή δέν διέφερε οὐσιαστικῶς ἀπό τούς Ἀρειανούς. Ἐπέλυσε τό πρόβλημα πού ἔθεσαν οἱ Ἀρειανοί περί τῶν Θεοφανειῶν πρό καί μετά τήν Ἐνσάρκωσιν μέ τήν πρωτότυπον θεωρίαν ὅτι οἱ Προφῆται ἔβλεπον καί ἤκουον τόν Θεόν μέσῳ γινομένων ἐκ τοῦ μηδενός καί ἀπογινομένων εἰς τό μηδέν κτισμάτων κατά βούλησιν τοῦ Θεοῦ, ὡς π.χ. ἡ καιομένη καί ἄφλεκτος βάτος, ἡ στύλη πυρός καί νεφέλη, ἡ δόξα καί νεφέλη, καί ἀκόμη ὁ Ἄγγελος τῆς Δόξης. Ὁ Θεός γίνεται μονίμως ὁρατός μέσῳ τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Λόγου Του διά τοῦ ὁποίου μεταβιβάζει τά ρητά καί νοήματά Του. Ἀλλά συνεχίζει νά χρησιμοποιῇ τά γενόμενα ἐκ τοῦ μηδενός μηνύματα καί ὁράματα τά εἰς τό μηδέν ἀπογινόμενα, ὅπως αἱ γλῶσσαι πυρός τῆς Πεντηκοστῆς, τῆς νεφέλης τῆς Ἀναλήψεως, τῆς βασιλείας, δόξης, νεφέλης, φωτός καί ἐξ οὐρανοῦ φωνῆς τῆς Μεταμορφώσεως, τῆς ἐξ οὐρανοῦ φωνῆς καί περιστερᾶς τῆς Βαπτίσεως τοῦ Χριστοῦ, καί τό πῦρ τῆς Κολάσεως, κ.τ.λ. Εἶναι ἡ καταδικασθεῖσα τό 1341 διδασκαλία τοῦ Βαρλαάμ. Οἱ Πατέρες τῆς Συνόδου δέν ὑποψιάσθησαν οὔτε τήν πηγήν τῆς ἐν λόγῳ αἱρέσεως καί οὔτε τό γεγονός ὅτι ἦτο ἡ μόνη παράδοσις τῶν Φραγκο-Λατίνων. Τό ἀποτέλεσμα τῶν ἀνωτέρω ἦτο ὅτι τά λεκτικά σύμβολα, διά ὁποίων ἡ Παλαιά καί Καινή Διαθήκη ἐξέφραζε τάς ἐμπειρίας τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως ὑποβιβάσθησαν εἰς γενόμενα καί ἀπογινόμενα κτίσματα καί ἀπίστευτα θαύματα. Περίεργον ἀποτέλεσμα τῶν ἐν λόγῳ παρερμηνειῶν εἶναι ὅτι ὄχι μόνον τό ὄνομα «βασίλειον» κυριαρχεῖ εἰς τάς μεταφράσεις τῆς Καινῆς Διαθήκης παρ’ ὅτι οὔτε μία φορά ἀπαντᾶται εἰς τό ἑλληνικόν πρωτότυπον. Ἀλλά περιέργως ἐπικράτησε εἰς τά Βιβλικά καί λειτουργικά κείμενα τῶν Ὀρθοδόξων μεταναστῶν εἰς τήν Εὐρώπην, Ἀμερικήν, Αὐστραλίαν καί Ἀσίαν. Ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἄκτιστος ἐνέργεια καί δόξα διά τῆς ὁποίας ὁ Θεός βασιλεύει τόν κόσμον καί εἰς ὁποίαν μετέχουν τά καθαιρόμενα, φωτιζόμενα καί δοξαζόμενα μέλη τῆς Ἐκκλησίας.

13) «...Τό πνεῦμα μή σβέννυται» (Α΄ Θεσ. 5,19)

Ἡ προσευχή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐν τῇ καρδίᾳ «στεναγμοῖς ἀλαλήτοις» (Ρωμ. 8,26) δέν εἶναι καθ’ ἑαυτήν μέθεξις εἰς τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Πρέπει νά ἀνταποκριθῇ κανείς εἰς αὐτήν τήν προσευχήν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ τήν ἰδικήν τοῦ ἀδιάλειπτον προσευχήν τοῦ πνεύματός του ἐν τῇ καρδίᾳ. Ἔτσι, «Αὐτό τό Πνεῦμα συμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν ὅτι ἐσμέν τέκνα Θεοῦ. Εἰ δέ τέκνα, καί κληρονόμοι, κληρονόμοι μέν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δέ Χριστοῦ, εἶπερ συμπάσχομεν, ἵνα καί συνδοξασθῶμεν» (Ρωμ. 8,16-17.) Μολονότι αὐτή ἡ ἀνταπόκρισις εἶναι ἰδική μας, εἶναι καί χάρισμα Θεοῦ. Αὐτό ἀκριβῶς προϋποθέτει ὁ ἀπ. Παῦλος, ὅταν παραγγέλῃ· «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε ... τό Πνεῦμα μή σβέννυτε, προφητείας μή ἐξουθενεῖτε» (Α΄ Θεσ. 5,17-19). Ὁ Παῦλος ἐδῶ μᾶς λέγει νά φροντίσωμεν νά μείνωμεν ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διατηρῶντες τήν ἀδιάλειπτον προσευχήν τοῦ πνεύματός μας ἐν τῇ καρδίᾳ, διά νά φθάσωμεν νά γίνωμεν Προφῆται διά τῆς θεώσεως.

Τό βάπτισμα τοῦ ὕδατος «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» εἶναι Μυστήριον ἀνεξάλειπτον, διότι ἡ συγχώρησις ἀπό τόν Θεόν διά τήν ἀρρώστειάν μας εἶναι τό δεδομένον διά τήν ἔναρξιν τῆς θεραπείας. Ὅμως τό βάπτισμα τοῦ Πνεύματος δέν εἶναι ἀνεξάλειπτον. Διά τοῦτο ὑπάρχει ἡ εἰδική τελετή μετανοίας καί ἀναμυρώσεως τῶν μετανοούντων διά προτέραν ἀπάρνησιν τῆς πίστεώς των. Τό δέ Μυστήριον τῆς ἐξομολογήσεως ἔχει προφανῶς τήν ρίζαν του εἰς τήν καθοδήγησιν τῶν ἰδιωτῶν νά φθάσουν ἀπό τήν κάθαρσιν τῆς καρδίας εἰς τόν φωτισμόν αὐτῆς. Εἴτε ἀνταποκρίνεται κανείς εἴτε ὄχι, τό Ἅγιον Πνεῦμα «ἐντυγχάνει» ἐν τῇ καρδίᾳ κάθε ἀνθρώπου. Μέ ἄλλα λόγια ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καλεῖ ἐξ ἴσου τόν καθένα, ἀλλά ὅλοι δέν ἀνταποκρίνονται.

Οἱ μή ἀνταποκρινόμενοι θά ἔπρεπε νά μή φαντάζωνται τόν ἑαυτόν των ναούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί μέλῃ τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ καί νά γίνωνται, ὡς ἐκ τούτου, ἐμπόδιον τῶν ἄλλων εἰς αὐτήν τήν ἀνταπόκρισιν. Οἱ εἰς κατάστασιν φωτισμοῦ συμπροσεύχονται εἰς τάς λειτουργίας των ὡς ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ διά τά μή μέλη, ὥστε νά γίνουν μέλη ἤ νά ξαναγίνουν μέλη, ἐφ’ ὅσον τοῦτο δέν τούς τό ἐγγυήθη τό βάπτισμα τοῦ ὕδατος εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Διά τοῦτο ὁ Χρυσόστομος προειδοποιεῖ· «Μή τοίνυν θαρρῶμεν, ὅτι γεγόναμεν ἅπαξ τοῦ σώματος»[4].

14) Τό χάρισμα τῆς διερμηνείας

Εἰς κάποιον σημεῖον τῆς ἱστορίας τῆς μεταποστολικῆς Ἐκκλησίας τό χάρισμα τῆς συγχρόνου μεταφορᾶς τῶν προσευχῶν καί ψαλμῶν ἀπό τήν καρδίαν εἰς τήν διάνοιαν διά τήν μεγαλόφωνον ἀπαγγελίαν αὐτῶν πρός ὄφελος τῶν ἰδιωτῶν ἀντικατεστάθη μέ γραπτά ἀναγιγνωσκόμενα κείμενα μέ καθορισμένα σημεῖα εἰς τά ὁποῖα οἱ ἰδιῶται (λαϊκοί) ἀπαντοῦσαν μέ τό «ἀμήν», «Κύριε ἐλέησον», κ.τ.λ. Ἐπίσης ἡ προσευχή τῆς καρδίας συντομεύθη εἰς μικράν φράσιν (π.χ. Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν) ἤ εἰς ρητόν Ψαλμοῦ (παράδοσις τῆς Αἰγύπτου τήν ὁποίαν μετέφερε εἰς τήν Δύσιν ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Κασσιανός). Κατά τά ἄλλα, τά χαρίσματα τῆς Α΄ Κορ. 12,28 παρέμειναν τά ἴδια.

Ὁ Ρωμαῖος ἱστορικός τῶν Φράγκων Γρηγόριος Ἐπίσκοπος Τουρώνης περιγράφει τά φαινόμενα καί τοῦ φωτισμοῦ καί τοῦ δοξασμοῦ. Ἀλλά μή γνωρίζων τί εἶναι, τά περιγράφει ὡσάν θαύματα καί μέ τρόπον συγκεχυμένον[5]. Οἱ Φράγκοι συνέχισαν τήν σύγχυσιν ταύτην καί τελικά ἐταύτισαν τόν φωτισμόν καί τόν δοξασμόν μέ τόν Νεο-Πλατωνικόν μυστικισμόν τοῦ Αὐγουστίνου, τόν ὁποῖον ὀρθῶς ἀπέριψαν ὁρισμένοι Διαμαρτυρόμενοι, ἀφοῦ διά τούς Πατέρας ἀποτελεῖ φαινόμενον δαιμονικόν.

15) Δοκιμαζέτω δέ ἄνθρωπος ἑαυτόν

«Ὥστε ὅς ἄν ἐσθίῃ τόν ἄρτον ἤ πίνῃ τό ποτήριον τοῦ Κυρίου ἀναξίως, ἔνοχος ἔσται τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου. δοκιμαζέτω δέ ἄνθρωπος ἑαυτόν, καί οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καί ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω, ὁ γάρ ἐσθίων καί πίνων ἀναξίως κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καί πίνει μή διακρίνων τό σῶμα τοῦ Κυρίου. διά τοῦτο ἐν ὑμῖν πολλοί ἀσθενεῖς καί ἄρρωστοι καί κοιμῶνται ἱκανοί» (Α΄ Κορ. 11, 28-30). Μέ ἄλλα λόγια πρέπει κανείς νά δοκιμάσῃ τόν ἑαυτόν του ἄν εἶναι στήν κατάστασιν φωτισμοῦ, καί ἑπομένως μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ καί ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μέ τουλάχιστον τά «γένη γλωσσῶν», δηλαδή τήν νοεράν προσευχήν. Ἄλλως ἐσθίει τόν ἄρτον καί πίνει τό ποτήριον τοῦ Κυρίου ἀναξίως (Α΄ Κορ. 11,27). Ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει εὑρίσκεται μεταξύ ἤ τῶν «ἀσθενῶν» ἤ τῶν «ἀρρώστων» ἤ τῶν πνευματικῶς «κοιμωμένων» (νεκρῶν) (Α΄ Κορ. 11,30), δηλαδή μή μετέχων εἰς τήν πρώτην ἀνάστασιν τοῦ ἔσω ἀνθρώπου. Ὁ τοιοῦτος μετέχει εἰς τήν Θείαν Εὐχαριστίαν οὐχί ἀξίως, ἀλλά εἰς κατακρῖμα. Δέν πρέπει κανείς νά χρησιμοποιῇ τό δεῖπνον τῆς ἀγάπης (πού τότε συνόδευε κάθε εὐχαριστιακήν σύναξιν) ὡς εὐκαιρίαν νά τρώῃ καί νά πίνῃ. Τοῦτο κάμνει κανείς στό σπίτι του (Α΄ Κορ. 11,21-22, 34). «Εἰ δέ ἑαυτούς διεκρίνομεν (δηλαδή διά τῆς νοερᾶς προσευχῆς), οὐκ ἐκρινόμεθα, κρινόμενοι δέ ὑπό τοῦ Κυρίου παιδευόμεθα, ἵνα μή σύν τῷ κόσμῳ κατακριθῶμεν» (Α΄ Κορ. 11,31-32). Εἰς τόν φωτισμόν καί εἰς τόν δοξασμόν κρινόμενοι οἱ φωτισθέντες καί οἱ θεωθέντες ἐκπαιδεύονται ἐντός τοῦ πνεύματός των ἀπό τόν ἴδιον τόν Χριστόν. Τήν θεραπείαν αὐτήν περιγράφει ἐν συνέχειᾳ ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Α΄ Κορ. 12-15,11[6], ὅπως εἴδαμεν. 

16) Ἡ διατύπωσις τῶν δογμάτων

Ὁ μόνος σκοπός τῆς διατυπώσεως τῶν δογμάτων ἀπό Οἰκουμενικάς καί Τοπικάς Συνόδους ἦτο καί εἶναι ἡ διαφύλαξις τῶν πιστῶν ἐντός τῆς θεραπευτικῆς αὐτῆς ἀγωγῆς τῆς καθάρσεως καί τοῦ φωτισμοῦ τῆς καρδίας καί τοῦ δοξασμοῦ / θεώσεως καί ἀπό κομπογιαννίτες μή ὀρθοδόξους καί τυπικά ὀρθοδόξους ἰατρούς. Τοῦτο ἐπειδή «πάντες γάρ ἥμαρτον καί ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ...» (Ρωμ. 3,23). Αἱ διατυπώσεις τῶν δογμάτων οὐδεμίαν σχέσιν ἔχουν μέ θεολογικόν ἤ φιλοσοφικόν στοχασμόν ἐπάνω στά μυστήρια τῆς Ἁγίας Τριάδος, τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Λόγου καί τῆς θεώσεως. Ἡ ἀρρώστεια τοῦ ἀνθρώπου συνίσταται εἰς τόν σκοτασμόν τοῦ πνεύματος εἰς τήν καρδίαν πού ἀρχίζει νά θεραπεύεται μέ τήν ἀδιάλειπτον προσευχήν, καί ὄχι μέ στοχασμούς θεολογικο-φιλοσοφικούς. Τοῦτο διότι οὐδεμία ὁμοιότης ὑπάρχει μεταξύ τοῦ ἀκτίστου Θεοῦ καί τῶν κτισμάτων Του καί «Θεόν φράσαι ἀδύνατον, νοῆσαι δέ ἀδυνατώτερον». Διά τοῦτο οἱ περί Θεοῦ καί Ἐνσαρκώσεως στοχασμοί τοῦ Αὐγουστίνου καί τῶν Φραγκο-Λατίνων καί Διαρμαρτυρομένων ὀπαδῶν του, ὅπως καί οἱ στοχασμοί ὁρισμένων τυπικά ὀρθοδόξων «θεολόγων», γενόμενοι βάσει τῆς analogia entis καί τῆς analogia fidei, εἶναι παντελῶς ξένοι πρός τήν Βιβιλικήν καί Πατερικήν Παράδοσιν. Σήμερον θεωροῦνται μάλιστα ὡς γνώρισμα νοητικῶς καθυστερουμένων τινῶν θρησκολήπτων.

Ὁ μόνος σκοπός τῶν ὀρθοδόξων δογμάτων εἶναι ἡ διαφύλαξις τῆς ὁδοῦ τῆς ἐν Χριστῷ θεραπείας μέσῳ τῆς καθάρσεως καί τοῦ φωτισμοῦ τῆς καρδίας καί τῆς θεώσεως τῶν πιστῶν. 

ΙΙΙ. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ

Οἱ ἐπίσκοποι καί πρεσβύτεροι τῶν ἀποστολικῶν Ἐκκλησιῶν προήρχοντο ἀπό τούς Προφήτας καί Διδασκάλους. Ἡ γενική ὑπό τῶν Ἀποστόλων ἐπίβλεψις ἐπί τοπικῶν ὁμάδων Ἐκκλησιῶν συνεχίσθη, μετά τόν θάνατόν των, ἀπό τήν συλλογικήν ἐπίβλεψιν αὐτῶν ὑπό τῶν ἐκπροσωπούντων τούς ἐνοριακούς των φωτισμένους καί θεουμένους ἐπισκόπων συγκροτημένων εἰς Συνόδους. Ἀκριβῶς ὑπό τήν ἰδιότητα αὐτήν οἱ συνοδικοί ἐπίσκοποι εἶναι κατά κυριολεξίαν, οἱ διάδοχοι τῶν Ἀποστόλων.

Εἰς κάποιον σημεῖον, Ἐκκλησίαι, ὅπως ἐκείνη τῆς Λαοδικείας (Ἀποκ. 3,14-22), ηὐξήθησαν εἰς τοιοῦτον βαθμόν, ὥστε ἔγιναν δεκταί ὡς ἠμιφυσιολογικαί, ὅσον ἔμειναν ὑπό ἐποπτίαν. Φαίνεται ὅτι ἐξ αἰτίας μιᾶς τοιαύτης συγκυρίας, ἀρχίζουν νά ἐμφανίζωνται Ἐκκλησίαι, ὅπου προΐστανται πρεσβύτεροι ἀντί ἐπισκόπων, διότι δέν ὑπῆρχον ἀρκετοί θεούμενοι, διά τόν βαθμόν τοῦ ἐπισκόπου.

Ὅτι οἱ ἐπίσκοποι πρέπει νά ἐκλέγωνται ἐκ τῶν θεουμένων, ἔμεινε βασική προϋπόθεσις τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, ἰδιαιτέρως ὑποστηριζομένη ὑπό τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, μέχρι τόν 19ον αἰῶνα. Μέ τήν πάροδον τοῦ χρόνου οἱ θεούμενοι ἀποσυνδέθησαν ἀπό τόν ἐνοριακόν κλῆρον καί ἤρχισαν νά ἐμφανίζωνται εἰς τό ἐπίκεντρον τῶν ἀναχωρητῶν καί μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι γίνονται ἐν συνέχειᾳ τά φυτώρια διά τήν προετοιμασίαν ὑποψηφίων Ἱεραρχῶν καί κυρίως προέδρων Συνόδων. Ἡ κυρία εὐθύνη τῶν ἐπισκοπικῶν Συνόδων ἦτο ἡ προαγωγή τῆς θεραπείας τῆς καθάρσεως καί τοῦ φωτισμοῦ τῆς καρδίας καί τῆς θεώσεως καθώς καί ἡ πλήρης ὑποστήριξις ὅλων τῶν προγραμμάτων ἐφαρμογῆς τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς ἐν λόγῳ θεραπείας διά τήν ἐξύψωσιν τοῦ συνόλου τῆς κοινωνίας. Πάντα ταῦτα προϋπέθετον τήν χειροτονίαν γνησίων ἰατρῶν καί τήν ἀπόρριψιν τῶν κομπογιαννιτῶν, τῶν ὁποίων οἱ ἀφηρημένοι στοχασμοί ἤ ἀπεμάκρυνον ἀπ’ αὐτήν τήν θεραπείαν καί τελείωσιν ἤ ἔφθανον μέχρι πρό τῆς θεραπείας καί ἐβούλιαζον ἐν συνέχειᾳ εἰς τό τέλμα τῆς ἠθικολογίας.

Ἀκριβῶς λόγῳ τῆς ταυτότητος θεραπείας καί τελειώσεως εἰς ὅλους τούς φωτισμένους καί θεουμένους, δέν κατενόησαν ποτέ οἱ Ὀρθόδοξοι τήν δογματικήν αὐθεντίαν ὡς ἐπιβαλλομένην ἄνωθεν, ἀλλ’ ὡς ὑπάρχουσαν εἰς τούς φωτισμένους καί θεουμένους ἔσωθεν. Ἐπειδή δέ ἡ κοινή αὐτή ἐμπειρία καταξιώνει τήν πραγματικότητα, ὅτι «Θεόν φράσαι μέν ἀδύνατον, νοῆσαι δέ ἀδυνατώτερον», δέν ἦτο δυνατόν οἱ δοξασμένοι νά διαφωνήσουν μεταξύ των εἰς τήν χρῆσιν διαφορετικῶν ὅρων, ἀρκεῖ νά ὁδηγοῦν εἰς τόν φωτισμόν καί δοξασμόν. Τό σχίσμα μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων καί τῶν Ἀνατολικῶν Ὀρθοδόξων εἶναι ἕνα παράδειγμα ἀποδοχῆς διαφορετικῶν τρόπων διατυπώσεως ἀπό τήν μίαν πλευράν καί ἑνός μόνον τρόπου διατυπώσεως ἀπό τήν ἄλλην. 

1) Σύνοδοι καί Ὀρθόδοξος πολιτισμός

Ἡ δύναμις τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως ὄχι μόνον ὑπέμεινε καί ἐβάστασε τούς διωγμούς, ἀλλά καί κατέκτησε τήν Ρωμαϊκήν Αὐτοκρατορίαν καί ἔγινε ἡ καρδία τοῦ Ἑλληνικοῦ της Πολιτισμοῦ. Μή οἰκεῖοι μέ τήν πραγματικότητα αὐτήν ἱστορικοί, δέν ἔχουν κανένα τρόπον, νά κατανοήσουν τήν ἔκτασιν τῆς μεταμορφώσεως πού ὑπέστη τό Ρωμαϊκόν κράτος ἀπό τήν θεραπείαν τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως. Τό κριτήριον μέ τό ὁποῖον ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία ἔκαμε τήν Ὀρθόδοξον πίστιν καί πρᾶξιν καί τό συνοδικόν της σύστημα μέρος τῆς νομοθεσίας καί τῆς διοικήσεώς της δέν διέφερε πολύ ἀπό τήν σημερινήν νομικήν ὑποστήριξιν τῆς γνησίας ἰατρικῆς καί τῆς προστασίας τῶν πολιτῶν ἀπό κομπογιαννίτας. Θρησκεῖαι καί δόγματα, πού ἀπομακρύνουν ἀπό τόν φωτισμόν καί τήν θέωσιν, δέν ἐθεωροῦντο μόνον ἐπικίνδυνα διά τήν σωτηρίαν, ἀλλά καί ὡς μή συντελεστικά εἰς τήν παραγωγήν πολιτῶν, πού θά ἠδύναντο νά συντελέσουν εἰς τήν θεραπείαν καί μεταμόρφωσιν τῆς κοινωνίας.

Ἡ συμβολή τῶν φωτισμένων καί δοξασμένων εἰς τόν Ἑλληνικόν Πολιτισμόν, τόσον εἰς τό Ἀνατολικόν ὅσον καί εἰς τό Δυτικόν τμῆμα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, ἦτο πολύ μεγαλυτέρα, ἀπό ὅσον δύνανται οἱ μή γνῶσται τῆς Ὀρθοδοξίας ἱστορικοί νά φαντασθοῦν, ἔστω καί ἄν πολλαί ἐκ τῶν αὐτοκρατορικῶν προσδοκιῶν ἀπεδείχθησαν οὐτοπικαί.

Ὁ ἰσχυρισμός, ὅτι ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία καί ὁ Ἑλληνικός της Πολιτισμός ἀντικατεστάθησαν ἀπό κάποιαν «Βυζαντινήν» αὐτοκρατορίαν καί κάποιον «Βυζαντινόν» πολιτισμόν, εἶναι καθαρά καρικατούρα. Ὁ φωτισμός καί ὁ δοξασμός εἶχον γίνει ἡ καρδία καί ὁ πυρήν τόσον τοῦ Ἀνατολικοῦ ὅσον καί τοῦ Δυτικοῦ μέρους τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Αὐτή ἡ Παράδοσις τῆς θεραπείας καί τῆς τελειώσεως δέν ἐνδιέφερε τούς Τεύτονας κατακτητάς τῶν Δυτικῶν Ρωμαίων. Ἀλλ’ οἱ Ἀνατολικοί Ρωμαῖοι διετήρησαν καί συνέχισαν τήν Παράδοσιν αὐτήν, ἡ ὁποία δέν εἶναι «Βυζαντινή» ἀλλά Ἀποστολική. 

2) Φραγκο-Λατινικός πολιτισμός

Οἱ Μεροβίγγιοι ρῆγες τῶν Φράγκων ἐσφετερίσθησαν πρῶτον τό δικαίωμα ἀρνησικυρίας εἰς τάς ἐκλογάς τῶν ἐπισκόπων. Κατόπιν ἐσφετερίσθησαν τό δικαίωμα διορισμοῦ τῶν ἐπισκόπων. Ἐν συνέχειᾳ ἀνεκάλυψαν τήν οἰκονομικήν ὠφέλειαν ἐκ τῆς πωλήσεως τῶν θέσεων τῶν ἐπισκόπων διά τῆς πλειοδοσίας. Εἰς αὐτό τό σημεῖον οἱ Ρωμαῖοι ἐπίσκοποι τῆς Φραγκίας ἔχασαν τήν ἐπαφήν των μέ τόν φωτισμόν καί τόν δοξασμόν, πού ἐπεβίωσαν ἀνάμεσα εἰς τόν μοναχισμόν, κλῆρον καί λαόν, ὅπως φαίνεται σαφῶς εἰς τούς βίους τῶν Ἁγίων. Ἐν συνεχείᾳ ηὐξήθη ὁ ἀριθμός τῶν Φράγκων ἐπισκόπων μέχρις ὅτου οἱ Καρολίγγειοι Φράγκοι ἐξεδίωξαν τούς ἐναπομείναντας Ρωμαίους ἐπισκόπους καί ἐπέβαλον τούς ἑαυτούς των ὡς ἐπισκόπους εἰς τήν Ἐκκλησίαν, μέ ἰδιαιτέραν φροντίδα ἀστυνομεύσεως τῶν Ρωμαίων, πού εἶχον μεταβληθῇ εἰς τά διάφορα εἴδη τῆς δουλοπαροικίας. Οὕτως αἱ Φραγκο-Λατινικαί βασιλεῖαι καί εὐγένειαι ἔκαμον τήν ἀποστολικήν διαδοχήν ἰδιοκτησίαν τῆς φυλῆς των. Ἡ ἀπείθεια τῶν δούλων καί δουλοπαροίκων εἰς αὐτήν τήν ἀποστολικήν διαδοχήν διορθώνετο ἀπό τόν ἐπισκοπικόν στρατόν.

Οὔτε μία ἐκ τῶν δογματικῶν πρωτοβουλιῶν τῶν Φράγκων κατά τόν 8ον καί 9ον αἰῶνα ὑπῆρξε τό ἀποτέλεσμα ἀναζητήσεως πληροφοριῶν καί ἐπεξηγήσεων ἀπό τούς Ρωμαίους, τῶν ὁποίων τάς δογματικάς διατυπώσεις διέστρεφον. Οἱ Φράγκοι δέν ἦσαν εἰς θέσιν νά κάμουν διάλογον, ἁπλῶς διότι ἦσαν ἀμαθεῖς βάρβαροι, μέ μίαν ἀπίστευτον αὐτοπεποίθησιν, ὅτι εἶναι ἡ ἐκλεκτή φυλή τοῦ Θεοῦ καί ὅτι ὁ Αὐγουστῖνος εἶναι ὁ καλύτερος ὁδηγός εἰς ὅλα τά οὐσιώδη ζητήματα τῆς πίστεως. Δυστυχῶς ὁ ἐπίσκοπος Ἰππῶνος δέν εἶχε κατανοήσει τόν βιβλικόν φωτισμόν καί δοξασμόν.

Μερικούς αἰῶνας ἀργότερον ἤρχισαν οἱ Φράγκοι νά πληροφοροῦνται διά τούς Πατέρας καί τάς Ρωμαϊκάς Οἰκουμενικάς Συνόδους. Ἀλλ’ ἁπλῶς ὑπέταξαν καί αὐτάς εἰς τήν ἰδικήν των παράδοσιν καί ἀνέδειξαν τόν Αὐγουστῖνον εἰς τό κατ’ ἐξοχήν κλειδί τῆς ἑρμηνείας των. Ἔτσι, οἱ Φράγκοι οὐδέποτε εἶδον, καί οἱ Λατῖνοι ἀκόμη δέν βλέπουν, τήν κάθαρσιν καί τόν φωτισμόν τῆς καρδίας καί τόν δοξασμόν οὔτε εἰς τήν Π. οὔτε εἰς τήν Κ. Διαθήκην, οὔτε εἰς τούς Πατέρας. Οὐδέποτε εἶδον, καί οὔτε ἀκόμη βλέπουν, τήν ἀνάγκην θεραπείας τῆς ἀναζητούσης τήν εὐδαιμονίαν νόσου καί τῆς μεταμορφώσεως τῆς ἰδιοτελοῦς ἀγάπης εἰς ἀγάπην, ἥτις «οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς». Συνεχίζουν νά πιστεύουν, ὅτι ἡ θέα τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ Παράδεισος καί ἡ εὐδαιμονία, καί ὅτι ἡ ἔλλειψις τῆς θέας τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ Κόλασις. Δηλαδή ἀπορρίπτουν τό θεμέλιον τῆς διδασκαλίας τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῶν Πατέρων, ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά ἴδουν τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ, ἀλλ’ ὅλοι δέν θά μετάσχουν. 

3) Δυτικός πολιτισμός

Τμήματα τῆς Μεταρρυθμίσεως ἦλθον εἰς σαφεστέραν ρῆξιν μέ τόν Φραγκο-Λατινικόν Χριστιανισμόν ἀπό ἄλλα τμήματα καί ἐπανῆλθον, μέχρις ὁρισμένου σημείου, εἰς τήν δικαίωσιν διά τῆς πίστεως ἐκείνης, ἥτις εἶναι χάρισμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐν τῇ καρδίᾳ. Ἡ πρόσφατος συμφωνία μεταξύ Λουθηρανῶν καί Ὀρθοδόξων περί τοῦ Κανόνος τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῆς Θεοπνευστίας συμπεριλαμβάνει τήν ἀπό κοινοῦ ἀποδοχήν τῆς ἀληθείας, ὅτι ἡ δικαίωσις (φωτισμός) ὁλοκληρώνεται εἰς αὐτήν τήν ζωήν μέ τόν δοξασμόν. Τοῦτο θά πρέπει νά ἀποδειχθῇ οὐσιαστικόν βῆμα πρός τήν ὀρθήν κατεύθυνσιν, ὄχι μόνον διά τήν ἕνωσιν τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀλλά, ἐπίσης, διά τήν ἐξύψωσιν τοῦ ἐν ἐξελίξει ἀκόμη εὑρισκομένου Δυτικοῦ Πολιτισμοῦ. 

IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ὁ Φραγκο-Λατινικός καί ὁ Δυτικός Πολιτισμός καί τό Ἰσλάμ εἶναι κυριαρχημένα ἀπό τήν νόσον τῆς θρησκείας καί τῆς ἀναζητούσης τήν εὐδαιμονίαν ἰδιοτελείας. Αὐτή ἀκριβῶς ἡ ἀρρώστια εὑρίσκεται εἰς τό θεμέλιον ὅλων τῶν προσωπικῶν καί κοινωνικῶν νοσημάτων. Παραμένουσα πάντα ἀνεξέλεγκτος, ὁδηγεῖ αὐτομάτως εἰς συγκρούσεις συμφερόντων εἰς ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς κοινωνίας καί εἰς τήν ἰδιοτελῆ ἐκμετάλλευσιν τῶν ἀνθρώπων καί τοῦ περιβάλλοντος ὑπό τῶν συνανθρώπων των. Ἡ σύγχρονος τεχνολογία καί ἐπιστήμη ὑπετάγησαν εἰς τήν ἐξυπηρέτησιν τῆς ἀρρώστιας αὐτῆς, ὡς ἐκφράζεται εἰς τήν καταναλωτικήν οἰκονομίαν, ἡ ὁποία διαβρώνει τάς κοινωνικάς δομάς καί ὠθεῖ εἰς τήν ἐκμετάλλευσιν τῶν φυσικῶν πόρων πέραν τῶν ὑποφερτῶν ὁρίων.

Ἡ ἀνθρωπότης κατώρθωσε νά ἐπιβιώσῃ τῶν ἀναριθμήτων καταστροφῶν τοῦ περελθόντος, αἱ ὁποῖαι προεκλήθησαν ἀπό αὐτήν τήν νόσον. Ὅμως ἡ γενεά μας ἔχει τήν «τιμήν» νά ζῇ εἰς ἐκείνην τήν φάσιν τῆς ἀνθρωπίνης ἱστορίας, ἡ ὁποία, διά πρώτην φοράν, μαρτυρεῖ περί τῆς «ἱκανότητος» τῆς ἀνθρωπότητος νά αὐτοκαταστραφῇ πλήρως, εἴτε ἀπό πυρηνικόν συμβάν ἤ ἀπό μόλυνσιν καί διατάραξιν τῆς οἰκολογικῆς ἰσορροπίας. Ἴσως ἡ μεγαλυτέρα ἀπειλή διά τήν ἀσφάλειαν τοῦ πλανήτη μας προέρχεται ἀπό ἀποκαλυπτικούς ὀνειροπώλους θρησκευομένους.

Ἡ ὠμή ἰδιοτέλεια διά τήν ἐπιβίωσιν τοῦ κόσμου καί διά τήν εὐημερίαν τῆς κοινωνίας δύναται τελικῶς νά ἐξαναγκάσῃ τούς ὑπευθύνους νά εὕρουν μίαν λύσιν εἰς τό φάσμα αὐτό τῆς πυρηνικῆς καί τῆς οἰκολογικῆς καταστροφῆς. Ἡ μόνη λύσις φαίνεται νά εἶναι ἡ συλλογική αὐτοεπιβολή μιᾶς ἀσκητικῆς ἐγκρατείας.

Τό ὅτι, 1) ὁ πόθος διά τήν εὐδαιμονίαν εἶναι «ἡ» ἀρρώστια τῆς ἀνθρωπότητος, τήν ὁποίαν προωθοῦν σχεδόν ὅλες οἱ θρησκεῖες, καί τό ὅτι, 2) ἡ θεραπεία της «εἶναι» ἡ κάθαρσις καί ὁ φωτισμός τῆς καρδίας καί ὁ δοξασμός, εἶναι δύο ἀλήθειαι τῆς ἀποκαλύψεως πού θά ’καμε καλά ὁ κόσμος νά μή ἀγνοῇ.

Αὐταί αἱ ἀλήθειαι τυγχάνουν νά εἶναι τά κλειδιά τῆς μετ’ ἀλλήλων ἑνώσεως ἐν τῇ ἀκτίστῳ δόξῃ τῆς Ἁγίας Τριάδος διά τήν ὁποίαν προσεύχεται ὁ Χριστός (Ἰω. 17) διά νά πιστεύσῃ ὁ κόσμος. 

V. ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ

Ἡ περί ἀνθρώπου ἀντίληψις τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ δέν εἶχε τόν τρόπον ἐκφράσεως διά τήν κυκλικήν κίνησιν τοῦ πνεύματος προσευχόμενου ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης. Διά τοῦτο οἱ Πατέρες ἐπῆραν τούς ὅρους «νοῦς», «λόγος» καί «διάνοια» καί ἐταύτισαν τόν «νοῦν» μέ τό «πνεῦμα» προσευχόμενον ἐν τῇ καρδίᾳ. Ἔτσι ἔχομεν τήν διάκρισιν μεταξύ α) «τῆς λογικῆς λατρείας» τήν ὁποίαν τελεῖ «τό βασίλειον ἱεράτευμα», εἰς τήν ὁποίαν μετέχουν οἱ ἰδιῶτες (λαϊκοί) μέ τό «ἀμήν» τους, καί β) «τῆς νοερᾶς λατρείας» ἐν τῇ καρδίᾳ τῶν φωτισμένων καί γ) «τοῦ δοξασμοῦ» (θεώσεως) ὅπου τά νήπια τοῦ φωτισμοῦ γίνονται ἄνδρες καί ἐπιστρέφουν εἰς τήν κατάστασιν τοῦ φωτισμοῦ Προφῆτες. Μέσα εἰς τά πλαίσια αὐτά ὁ ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνός παραπονούμενος γράφει (εἰς τό ἔργον περί μετανοίας καί ἐξομολογήσεως) ὅτι ὑπάρχουν ἐπίσκοποι στήν ἐποχήν του πού εἰς τήν ἐποχήν τῶν Ἀποστόλων θά ἔλεγαν μόνον «ἀμήν» εἰς τήν Ἐκκλησίαν.

Σημειωτέον ὅτι καθ’ ὅλην τήν διάρκειαν τοῦ φωτισμοῦ τῆς καρδίας, δηλαδή τῆς νοερᾶς εὐχῆς, ὁ ἐγκέφαλος συνεχίζει νά ἐπικοινωνῇ φυσιολογικῶς μέ τό περιβάλλον καί νά δουλεύῃ κανονικά. Τό ἴδιον συμβαίνει καί εἰς τήν κατάστασιν τοῦ ἔσωθεν ὑπό τοῦ Χριστοῦ δοξασμένου ὅταν συνηθίσῃ νά βλέπῃ τά πάντα ἐν τῇ ἀκτίστῳ δόξῃ Αὐτοῦ καί γενόμενος ἀπό νήπιος ἀνήρ ἐπιστρέφει εἰς τήν κατάστασιν τοῦ φωτισμοῦ τῆς νοερᾶς προσευχῆς.

Μέ ἄλλα λόγια τά τέκνα τοῦ Νεο-Πλατωνικοῦ μυστικισμοῦ τοῦ Αὐγουστίνου, καί τῶν Φραγκο-Λατίνων καί τινων δῆθεν ὀρθοδόξων, πού ἐπιδιώκουν τήν ἔκστασιν τοῦ νοός καί τῆς ψυχῆς ἐκτός τοῦ σώματός των, ἀναζητοῦντες ἐνόρασιν τῶν ἀνυπάρκτων ἀΰλων ἐν τῷ νοΐ τοῦ Θεοῦ ἀρχετύπων, ἀσχολοῦνται μέ «δαιμόνων εὕρημα». Αὐτήν τήν αἵρεσιν τοῦ Βαρλαάμ κατεδίκασε ἡ Θ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος τό 1341 χωρίς δυστυχῶς νά καταλάβῃ ὅτι εἶναι τοῦ Αὐγουστίνου καί τῆς παραδόσεως τῶν Καρλοβιγκίων Φράγκων πού ἄρχισε τά τέλη τοῦ 8ου αἰῶνος. Οἱ προηγούμενοι Μεροβίγκιοι Φράγκοι ἦσαν Ὀρδόδοξοι καί εἶχαν καταδικάσει τήν περί χάριτος καί ἁμαρτίας διδασκαλίαν τοῦ Αὐγουστίνου.

Μέχρι τόν 12ον αἰῶνα οἱ Καρλοβίγκοι Φράγκοι ἐγνώριζαν μόνον τά ἔργα τοῦ Αὐγουστίνου ἐξ ὁλοκλήρου. Εἶχαν ἀποκτήσει τόν 8ον αἰῶνα τά ἔργα τοῦ Διονυσίου Ἀρεοπαγίτη τά ὁποῖα μετέφρασε ὁ Ἰωάννης Σκῶτος Ἐριγένια. Ἔγραψε ὁ ἴδιος πολλά ἔργα ἰδικά του τά ὁποῖα χρήζουν μελέτης ἀπό Ὀρθοδόξους. Οἱ Φράγκοι ὅμως ὑποδούλωσαν τελικά τόν Ἀρεοπαγίτην εἰς τόν Νεο-Πλατωνικόν μυστικισμόν τοῦ Αὐγουστίνου. Τόν 12ον αἰῶνα ἀπέκτησαν λατινικήν μετράφασιν τοῦ ἔργου «Ἀκριβής Ἔκθεσις τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως» τοῦ ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ καί ὑποδούλωσαν καί αὐτόν εἰς τόν Αὐγουστῖνον. Ἐν τῷ μεταξύ εἶχαν ἀρχίσει νά συλλέγουν ἐπί τό πλεῖστον μόνον προτάσεις (Sententiae) ἄλλων Λατινοφώνων Πατέρων πού μάζευαν ἀπό κανονικάς συλλογάς καί ἑρμηνευτικά σχόλια Πατέρων τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Βάσει αὐτῶν τῶν προτάσεων ἄρχισαν μέ τόν Πέτρον Λομβαρδόν (πέθανε 1160) νά γράφουν στοχαστικήν, μάλιστα, συστηματικήν θεολογίαν. Δηλαδή ἔμαθαν νά θεολογοῦν βάσει κειμένων ἐκτός τῆς συναφείας των.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς συνοψίζει τήν πατερικήν παράδοσιν κατά τοῦ μυστικισμοῦ ὡς ἑξῆς· «Τό δ’ ἔξω τόν νοῦν, οὐ τοῦ σωματικοῦ φρονήματος ἀλλ’ αὐτοῦ τοῦ σώματος ποιεῖν, ὡς ἐκεῖ νοεροῖς θεάμασιν ἐντύχοι, τῆς ἑλληνικῆς ἐστι πλάνης αὐτό τό κράτιστον καί πάσης κακοδοξίας ρίζα καί πηγή, δαιμόνων εὕρημα καί παίδευμα γεννητικόν ἀνοίας καί γέννημα τῆς ἀπονοίας» (Λόγος Ὑπέρ τῶν Ἱερῶς Ἡσυχαζόντων, Ι, β, 4.)

Ἀναπόσπαστον μέρος τῆς ἐν λόγῳ θεραπείας εἶναι ὅτι ὁ ἀνήρ τέλειος ἔχει γίνει γνώστης καί τῶν νοημάτων τοῦ «σατανᾶ» ἀφοῦ «οὐ γάρ αὐτοῦ τά νοήματα ἁγνοοῦμεν» (Β΄ Κορ. 2,11). Τό ἀήττητον ὅπλον κατά τοῦ διαβόλου εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ βραχυκλώματος μεταξύ τῆς νοερᾶς ἐνεργείας τῆς καρδίας καί τῆς λογικῆς τοῦ ἐγκεφάλου. Ἡ θεραπεία συνίσταται εἰς τόν περιορισμόν ὅλων τῶν νοημάτων, εἴτε καλῶν ἤ κακῶν, εἰς τόν ἐγκέφαλον πού ἐπιτυγχάνεται μόνον ὅταν ἡ νοερά ἐνέργεια τῆς καρδίας ἐπανέρχεται εἰς τήν φυσιολογικήν της κυκλικήν κίνησιν μέσῳ τῆς ἀδιαλείπτου νοερᾶς προσευχῆς. Ἀφελεῖς εἶναι οἱ ὑποστηρίζοντες τό δυνατόν νά ἀποβάλλῃ κανείς τά κακά νοήματα καί νά κρατήσῃ μόνον καλά νοήματα εἰς τόν ἐγκέφαλον. Πρέπει κανείς νά γνωρίζῃ ἀκριβῶς τά νοήματα τοῦ διαβόλου διά νά τόν νικήσῃ. Τοῦτο ἐπιτυγχάνεται μέσῳ τῆς κυκλικῆς κινήσεως τοῦ νοός ἐν τῇ καρδίᾳ. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς συνοψίζει τήν πατερικήν Παράδοσιν ὡς ἑξῆς· «Οὐ γάρ δή λέληθεν αὐτούς, ὅτι οὐχ ὡς ἡ ὄψις τἄλλα μέν ὁρᾷ τῶν ὁρατῶν, ἑαυτήν δέ οὐχ ὁρᾷ, οὕτω καί ὁ νοῦς, ἀλλ’ ἐνεργεῖ μέν καί τἄλλα, ὧν ἄν δέοιτο περισκοπῶν, ὅ φησι κατ’ εὐθεῖαν κίνησιν τοῦ νοῦ Διονύσιος ὁ μέγας, εἰς ἑαυτόν δ’ ἐπάνεισι καί ἐνεργεῖ καθ’ ἑαυτόν, ὅταν ἑαυτόν ὁ νοῦς ὁρᾷ. Τοῦτο δ’ αὖθις ΄΄κυκλικήν΄΄ εἶναι κίνησιν ὁ αὐτός φησιν. Αὕτη δ’ ἡ τοῦ νοῦ ἐστιν ἐνέργεια κρείττων καί ἰδιαιτάτη, δι’ ἧς καί ὑπέρ ἑαυτῶν γινόμενος ἔσθ’ ὅτε τῷ Θεῷ συγγίνεται. ΄΄Νοῦς γάρ΄΄, φησί, ΄΄μή σκεδαννύμενος ἐπί τά ἔξω΄΄, ὁρᾶς ὅτι ἔξεισι; Ἐξιών οὖν, ἐπανόδου δεῖται, διό φησιν ΄΄ἐπάνεισι πρός ἑαυτόν, δι’ ἑαυτοῦ δέ πρός τόν Θεόν΄΄ ὡς δι’ ἀπλανοῦς ἀναβαίνει τῆς ὁδοῦ. Τήν τοιαύτην γάρ κίνησιν τοῦ νοῦ καί ὁ τῶν νοερῶν ἀπλανής ἐπόπτης ἐκεῖνος Διονύσιος ἀδύνατον εἶναι πλάνῃ τινί περιπεσεῖν» (Ὑπέρ τῶν Ἱερῶς Ἡσυχαζόντων, Ι,β,5). Ἡ ἄκτιστος πανταχοῦ παροῦσα δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἤδη μέσα εἰς τό κάθε πλάσμα καί ἑπομένως εἰς τήν καρδίαν τοῦ κάθε ἀνθρώπου μαζί μέ τήν δημιουργικήν, συνεκτικήν, προνοητικήν καί ἀκόμη τήν καθαρκτικήν ἐνέργειάν Του. Τό νά ψάχνῃ κανείς τόν Θεόν εἰς κάποιο ὑπερπέραν εἶναι σκέτη ἀνοησία. Μέ ἄλλα λόγια ὁ Διονύσιος δέν ἔχει καμμίαν σχέσιν, οὔτε μέ τόν Νεο-Πλατωνισμόν καί οὔτε μέ τούς Φραγκο-Λατίνους, πού φαντάζονται ὅτι τόν ἀκολουθοῦν. 

Ὁ λόγος πού δέν ὑπάρχει στοχαστική θεολογία εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν εἶναι τό γεγονός ὅτι ἡ νόσος τῆς θρησκείας εἶναι νευροβιολογική καί ἡ θεραπεία της δεδομένη. «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται».

---

[1] Ἰ. Σ. Ρωμανίδου, Justin Martyr and the Fourth Gospel, The Greek Orthodox Theological Review, IV, 2 (1958-59), 115-139.

[2] Debate over Theodore of Mopsuestia;s Christology, ἐν The Greek Orthodox Theological Review, τόμ. VΙΙ, ἀρ. 2 (1959-60), σελ. 140-185.

[3] Αἱ ἀπόψεις του πού ἀκολουθοῦν περί Θεοφανειῶν ἐν συνδυασμῷ μέ τήν εὐδαιμονίαν ἀναπτύσσονται κυρίως εἰς τό ἔργον τοῦ De Trinitate, Βιβλία ΙΙ καί ΙΙΙ. Τά περί εὐδαιμονίας πλημυρίζουν τά ἔργα του καί οὐδόλως ἄλλαξαν ἀπό τό πρῶτον ἐπί τοῦ θέματος καί πρό τοῦ βαπτίματος ἔργον τοῦ Beata Vita.

[4] Ρ.G. 60,23. Βλ. Ἰ. Ρωμανίδου, Τό Προπατορικόν Ἁμάρτημα, ἔκδοσις β΄, Ἀθῆναι 1989, σελ. 173.

[5] John S. Romanides, Franks, Romans, Feudalism and Doctrine, Holy Cross Orthodox Press, Brookline 1981, p.p. 53-57.

[6] Αὐτόθι.